MEDLABNEWS.GR / IATRIKA NEA: Οσφυαλγία

Responsive Ad Slot

Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Οσφυαλγία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Οσφυαλγία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Ο πόνος στη μέση καμπανάκι κινδύνου για πρόωρο θάνατο

Οι πόνοι στη μέση αποτελούν σοβαρό πρόβλημα για τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, όχι μόνο λόγω του ίδιου του πόνου αλλά και των περιορισμών που συνεπάγεται, ενώ εκτιμάται πως είναι ένα πρόβλημα υγείας που αφορά περίπου 700 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Νέα μελέτη από Αυστραλούς και Δανούς επιστήμονες αναδεικνύει μία σχέση που δεν είναι γνωστή, ανάμεσα στο χρόνιο πόνο στη μέση και τον αυξημένο κίνδυνο για πρόωρο θάνατο. Πώς προκύπτει αυτό και τι μπορείτε να κάνετε για να ανακουφιστείτε από το χρόνιο πόνο στη μέση;
Η έρευνα 
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή Πάουλο Φερέιρα της Σχολής Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο ευρωπαϊκό περιοδικό για θέματα πόνου "European Journal of Pain", μελέτησαν στοιχεία για 4.390 διδύμους ηλικίας άνω των 70 ετών. Διαπιστώθηκε ότι όσοι υπέρφεραν από χρόνιους πόνους στη μέση, είχαν κατά μέσο όρο 13% μεγαλύτερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου από διάφορες αιτίες, σε σχέση με όσους δεν είχαν ανάλογο πρόβλημα με τη μέση τους.
"Πρόκειται για ένα σημαντικό εύρημα, καθώς πολλοί άνθρωποι θεωρούν πως ο πόνος στη μέση δεν είναι απειλητικός για τη ζωή τους. Όμως η νέα μελέτη δείχνει ότι υπάρχει μια σαφής σχέση ανάμεσα στον πόνο και στη θνησιμότητα. Δεν ξέρουμε ακόμη γιατί συμβαίνει αυτό και το θέμα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω. Ο πόνος στη μέση μπορεί να αποτελεί ένδειξη μιας γενικότερης κακής υγείας, ιδίως στους ηλικιωμένους, πράγμα που αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου τους", δήλωσε ο κ. Φερέιρα. "Η καλύτερη θεραπεία για τους πόνους στη μέση είναι ένας υγιεινός τρόπος ζωής και κυρίως η σωματική άσκηση. Οι άνθρωποι πρέπει να κινούνται συνεχώς", πρόσθεσε.
Οι άνθρωποι με κατάθλιψη, σύμφωνα με προηγούμενη μελέτη, έχουν 60% μεγαλύτερη πιθανότητα να υποφέρουν από πόνο στη μέση.
Μέχρι να βρεθεί η αιτία για το συσχετισμό του πόνου στη μέση και του πρόωρου θανάτου, οι ειδικοί επισήμαναν μία πρόσφατη έρευνα που είχε συμπεράνει ότι τα ευρέως συνταγογραφούμενα φάρμακα όπως η παρακεταμόλη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη είναι σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικά στη θεραπεία του πόνου και έχουν παρενέργειες. Ένα άλλο στοιχείο, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Pain" ("Πόνος"), είναι πως ο χρόνιος πόνος -στη μέση και όχι μόνο- είναι συχνότερος μεταξύ των φτωχών και των λιγότερο μορφωμένων ανθρώπων.Οι ερευνητές, με επικεφαλής την επίκουρη καθηγήτρια Χάνα Γκρολ-Προκόπτσικ του Πανεπιστημίου του Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, που ανέλυσαν στοιχεία για πάνω από 19.000 ανθρώπους άνω των 51 ετών σε βάθος 12ετίας, διαπίστωσαν ότι αυτοί με τη χαμηλότερη μόρφωση έχουν κατά μέσο όρο 80% μεγαλύτερη πιθανότητα να πάσχουν από χρόνιο πόνο, σε σχέση με εκείνους με την υψηλότερη μόρφωση. Όσοι έχουν τελειώσει μόνο το Δημοτικό, είναι 370% πιθανότερο, σε σχέση με όσους έχουν πτυχίο πανεπιστημίου, να νιώθουν σοβαρούς χρόνιους πόνους στη μέση τους και αλλού στο σώμα τους. 
Πώς μπορείτε να μειώσετε τον πόνο στη μέση
Μην μένετε ξαπλωμένοι: Όλο και περισσότεροι ειδικοί ενθαρρύνουν τους ασθενείς με πόνο στη μέση να αποφεύγουν το κρεβάτι και να έχουν, όσο γίνεται, περισσότερη δραστηριότητα. Νεότερες έρευνες έχουν δείξει πως η παρατεταμένη παραμονή στο κρεβάτι επιδεινώνει τον πόνο αντί να τον ανακουφίζει.
Κάνετε ζεστό μπάνιο: Η αυξημένη θερμοκρασία του νερού έχει μυοχαλαρωτικές ιδιότητες και βοηθά να ανακουφιστεί η ένταση στην περιοχή της μέσης.
Αλλάξτε στρώμα: Ένα πολύ μαλακό ή πολύ σκληρό στρώμα στο κρεβάτι μπορεί να είναι η αιτία για τον χρόνιο πόνο στη μέση. Αν δεν μπορείτε να αντικαταστήσετε το στρώμα σας, δοκιμάστε να βάλετε τάβλες πάχους δύο εκατοστών ανάμεσα στο στρώμα και το πλαίσιο του κρεβατιού.
Με πληροφορίες από το ΑΠΕ

Σχεδόν ένα στα δύο παιδιά με οσφυαλγία λόγω βαριάς σάκας


Με γεωμετρική πρόοδο, από την ηλικία των έντεκα ετών, έως την ώριμη εφηβεία εμφανίζεται η σχολική οσφυαλγία σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές, όπως αναφέρει ο Διδάκτωρ ορθοπαθητικής, και επιστημονικός συνεργάτης, του πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργος Γουδέβενος, στο Πρακτορείο Fm και στην εκπομπή 104,9 Μυστικά Υγείας.
Ο Δρ. Γουδέβενος εξηγεί ότι ο κύριος λόγος είναι η πολύ φορτωμένη σχολική τσάντα που κουβαλούν τα παιδιά, ειδικότερα στις χώρες που δεν υπάρχει πλήρες ηλεκτρονικό σχολείο. Κάτι που στην Ευρώπη αποτυπώνεται ευκρινώς με τον Νότο να υπερτερεί κατά πολύ σε ποσοστά από το Βορά, όπως τονίζεται σε όλα τα διεθνή συνέδρια, σύμφωνα με τον επιστημονικό συνεργάτη του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Όπως επισημαίνει ο κ. Γουδέβενος η σχολική τσάντα δεν θα πρέπει να ξεπερνάει σε βάρος, το 10% του βάρους του παιδιού, ενώ σημαντικό επιβαρυντικό παράγοντα αποτελεί και το μέγεθος του θρανίου που δεν αλλάζει, σύμφωνα με την μυοσκελετική ανάπτυξη των μαθητών.

Νόσος του Paget των οστών με πόνο στα οστά, παραμόρφωση, οστεοπόρωση, οστεοαρθρίτιδα, κατάγματα, ζαλάδες, ίλιγγο


του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D, medlabnews.gr

Ο πόνος στη νόσο Paget μπορεί να είναι αισθητός κατά την ανάπαυση ή τις κινήσεις, να επιδεινώνεται με την άρση βάρους ή άλλη φόρτιση του οστού και να επιτείνεται τη νύχτα. 
Η νόσος περιγράφηκε για πρώτη φορά  το 1876 από τον άγγλο χειρουργό Sir James Paget, σαν παραμορφωτική οστεϊτιδα (osteitis deformans). Είναι η συχνότερη νόσος των οστών μετά την Οστεοπόρωση. Πρόκειται για μια νόσο της οστικής ανακατασκευής, που χαρακτηρίζεται από υπερβολική αύξηση της δραστηριότητας των οστεοκλαστών και των οστεοβλαστών, με επακόλουθο την παραγωγή παθολογικού οστού που είναι αρχιτεκτονικά ανώμαλο.

Εμφανίζεται σε ποσοστό 1,5 - 8% στο γενικό πληθυσμό και εξαρτάται από την ηλικία και κράτος διαμονής. 
Προσβάλει συνήθως άτομα άνω των 40 ετών. 
Η νόσος Paget είναι συχνότερη σε περιοχές με πληθυσμούς αγγλοσαξονικής καταγωγής ενώ σπάνια εμφανίζεται στις χώρες της Σκανδιναβίας, την Ασία, τη Ινδία.  Ο επιπολασμός της νόσου κυμαίνεται από 0,1% στους Αφρικάνούς και τους Ασιάτες μέχρι και 4% στους Ευρωπαίους. Αλλά και μεταξύ των Ευρωπαίων ο επιπολασμός διαφέρει όντας μεγαλύτερος στην Κεντρική Ευρώπη και μικρότερος στην Νότια και την Βόρεια Ευρώπη. Από πλευράς ηλικίας μεγαλύτερη συχνότητα παρατηρείται σε άτομα μεγαλύτερα των 65 ετών. Από πλευράς φύλου οι άνδρες προσβάλλονται περισσότερο από τις γυναίκες (1,8:1).



Τι την προκαλεί

Διαβάστε την συνέχεια εδώ



Παγκόσμια ημέρα Οστεοπόρωσης, Δραματική αύξηση των καταγμάτων, που οφείλονται στην οστεοπόρωση.


20 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr

Η Παγκόσμια Ημέρα Οστεοπόρωσης εορτάζεται στις 20 Οκτωβρίου με σκοπό να ευαισθητοποιήσει όλο και πιο πολλούς για την έγκαιρη πρόληψη της νόσου. Φέτος όμως βρίσκει την χώρα μας να βυθίζεται όλο και πιο πολύ στην δίνη της οικονομικής κρίσης, τα ασφαλιστικά ταμεία σε οικονομική κατάρρευση και την κοινωνία σε φοβερή οικονομική δυσπραγία.
Από μελέτη του MEDLAB IAΤΡΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ διαπιστώθηκε ότι αυξάνεται ανησυχητικά το ποσοστό των παιδιών που έχουν οστεοπενία και θα αποτελέσουν μια γενιά οστεοπορωτικών ασθενών αύριο. Και οι αιτίες είναι δυστυχώς η μείωση της κατανάλωσης γαλακτοκομικών αλλά και η μείωση μέχρι και πλήρης έλλειψη αθλητικών δραστηριοτήτων των παιδιών, λόγω περικοπών ως απόρροια της οικονομικής κρίσης που πλήττει την Ελληνική οικογένεια και το εκπαιδευτικό σύστημα.

Χρόνια κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, διεθνείς και εγχώριοι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στον τομέα των μεταβολικών νοσημάτων των οστών και συγκεκριμένα την οστεοπόρωση. Νέα στατιστικά στοιχεία δείχνουν την δραματική αύξηση των κρουσμάτων καταγμάτων που οφείλονται στην οστεοπόρωση σε γυναίκες αλλά και σε άνδρες, και κυρίως καταγμάτων του ισχίου, της σπονδυλικής στήλης, του πήχη και του καρπού.
Σύμφωνα με το Διεθνές Ίδρυμα Οστεοπόρωσης (IOF) μέχρι το 2050 αναμένεται παγκόσμια αύξηση των καταγμάτων ισχίου στους άνδρες κατά 310% και στις γυναίκες κατά 240%.  Η σιωπηλή αυτή επιδημία που σύμφωνα με στοιχεία του IOF εμφανίζεται σε μεγαλύτερη συχνότητα και φαίνεται να έχει μεγαλύτερο κοινωνικό-οικονομικό αντίκτυπο από άλλες μάστιγες της εποχής μας (όπως ο καρκίνος του μαστού, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο διαβήτης κ.α.), συνήθως διαγιγνώσκεται πολύ αργά και αφού έχει προκύψει κάποιο κάταγμα.  H ελλιπής ενημέρωση με συνέπεια την καθυστερημένη διάγνωση φαίνεται ότι πυροδοτούν το πρόβλημα σύμφωνα με έρευνα του IOF σε 11 χώρες που έδειξε γενικευμένη άρνηση της επίγνωσης του κινδύνου ανάπτυξης οστεοπόρωσης ακόμα και σε μεταεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, έλλειψη διαλόγου με τον γιατρό τους και περιορισμένη πρόσβαση σε διάγνωση και θεραπεία πριν την πρόκληση του πρώτου κατάγματος.
Ανησυχητικά είναι και τα στοιχεία που προέκυψαν από μελέτες στην χώρα μας και συγκεκριμένα από πρόσφατη έρευνα του Ελληνικού Συλλόγου Στήριξης Ασθενών με Οστεοπόρωση που αξιολόγησε την εμφάνιση της ασθένειας, τη διάγνωσή της, τις κοινωνικές της επιπτώσεις καθώς και τους παράγοντες που την επηρεάζουν όπως η διατροφή και η άσκηση. Μελέτη σε 10.000 γυναίκες σε όλη την Ελλάδα κατέδειξε μεταξύ άλλων ότι:

  • Το 20% των γυναικών μπαίνει στην εμμηνόπαυση με ήδη προϋπάρχουσα οστεοπόρωση ενώ σε ηλικία 70  ετών περισσότερες από τις μισές Ελληνίδες έχουν εγκατεστημένη οστεοπόρωση. Στις γυναίκες κάτω των 50 ετών, δηλαδή γυναίκες πολύ νέες που δεν έχουν μπει στην εμμηνόπαυση, βρέθηκε ότι ένα μεγάλο ποσοστό (35,4%)  έχει ήδη ελαττωμένη οστική μάζα, στοιχείο που δημιουργεί γενικότερη ανησυχία.
  • Στο σύνολο του γυναικείου Ελληνικού πληθυσμού άνω των 50 ετών (2.400.000, απογραφή 2003) οι 855.500 Ελληνίδες έχουν οστεοπόρωση, δηλαδή το 35%.
  • Το 51% των Ελληνίδων άνω των 50 ετών που είχαν ήδη μπει στην εμμηνόπαυση δεν είχε κάνει μέτρηση οστικής πυκνότητας,  ενώ στις περισσότερες αγροτικές και ορεινές περιοχές της πατρίδας μας το 48% αγνοούσε τελείως το γεγονός και συμμετείχε τυχαία στη μελέτη.
Oσον αφορά το αντίκτυπο της πάθησης στην κοινωνική συμπεριφορά η μελέτη έδειξε ότι το 50% των Ελληνίδων ενοχλούνται πολύ από τις αλλαγές που έχουν γίνει στο σώμα τους, ενώ το 35% δήλωσε ότι ενοχλείται λίγο. Η οστεοπόρωση και κυρίως τα κατάγματα επηρεάζουν την ποιότητα ζωής ακόμα και μετά την ίασή τους.  Είναι σίγουρο ότι μετά από ένα κάταγμα μειώνεται η κινητικότητα και λειτουργικότητα των ατόμων. Το πρόβλημα οξύνεται στις μεγαλύτερες ηλικίες. Τα σπονδυλικά κατάγματα προκαλούν παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης, κύφωση  (καμπούρα)  και πόνο.  Οι συνέπειες αυτές οδηγούν τα άτομα σε κοινωνική απομόνωση.

·    Απογοητευτικά ήταν και τα αποτελέσματα που αφορούν την άσκηση και γενικά την ενασχόληση με φυσικές δραστηριότητες. Το συντριπτικό 82% των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι ασκούνται σπάνια έως ποτέ, το 5,3% 1-2 ώρες την εβδομάδα και μόνο το 5,5% περισσότερο από 2 ώρες την εβδομάδα.
·    Σημαντικό επίσης ήταν το εύρημα της έρευνάς που επιβεβαίωσε το μέγεθος του προβλήματος της κακής διατροφής των νέων Ελληνίδων (γυναίκες μικρότερες των 50 ετών). Μόνο το 32% λαμβάνει καθημερινά τις απαραίτητες ποσότητες ασβεστίου ενώ το 72,6% των γυναικών άνω των 50  ετών λαμβάνει καθημερινά ποσότητες ασβεστίου κατά πολύ μικρότερες των διεθνώς συνιστώμενων δόσεων.


Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην  έγκαιρη πρόληψη της οστεροπόρωσης στην χώρα μας από την παιδική ηλικία όπου μπορεί ουσιαστικά να αντιμετωπιστεί  η οστεοπόρωση στα χρόνια που ο οργανισμός αναπτύσσει τον σκελετό (ηλικίες 10-25 ετών).
Και  βέβαια θα πρέπει, οι γονείς να προσπαθήσουν παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, να μην μειώσουν την κατανάλωση των γαλακτοκομικών από τα παιδιά, αλλά και από τους ίδιους. Τέλος την άθληση των ίδιων και των παιδιών τους μπορούν να την αναπληρώσουν με απλές δραστηριότητες, έτσι ώστε να μην ακινητοποιηθούν τα παιδιά, μπροστά στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και το διαδίκτυο.
Πηγές: MEDLAB ΙΑΤΡΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ, 
www.medlab.gr
Ελληνικός Σύλλογος Υποστήριξης Ασθενών με Οστεοπόρωση

Διαβάστε επίσης

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ - ΔΙΑΤΡΟΦΗ - ΑΣΚΗΣΗ

Παγκόσμια Ημέρα Σπονδυλικής Στήλης με θέμα “Ίσιωσε την πλάτη σου και κινήσου”.

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr

Κάθε χρόνο την 16η Οκτωβρίου, άτομα από όλο τον κόσμο συγκεντρώνονται για να ενημερώσουν το κοινό για την Παγκόσμια Ημέρα Σπονδυλικής Στήλης. Οι παθήσεις της σπονδυλικής στήλης (π.χ. πόνος στην πλάτη ή στον αυχένα, σκολίωση, δισκοπάθεια, κλπ) αποτελούν συνήθη φαινόμενα και μπορούν να έχουν εμφανή αντίκτυπο στη γενικότερη κατάσταση της υγείας του ατόμου, επηρεάζοντας την ικανότητά του να εργαστεί και να απολαύσει τις καθημερινές του δραστηριότητες και προκαλώντας ακόμα και διαταραχές στον ύπνο. Η Παγκόσμια Ημέρα Σπονδυλικής Στήλης εορτάζεται στο πλαίσιο της «Εβδομάδας Δράσης για τα Οστά και τις Αρθρώσεις». 

  • ·      Oκτώ στους δέκα ενηλίκους θα πονέσουν κάποια στιγμή της ζωής τους στη μέση, θα εκδηλώσουν δηλαδή οσφυαλγία.
  • ·      Πιο ευάλωτοι είναι οι παχύσαρκοι και όσοι κάνουν βαριές εργασίες, αλλά η οσφυαλγία παρουσιάζεται ακόμη και σε λεπτούς ή γυμνασμένους ανθρώπους.
  • ·      Συνήθως ο πόνος στη μέση εμφανίζεται απροειδοποίητα, π.χ. την ώρα που ανοίγετε το παράθυρο, μεταφέρετε τα ψώνια, σηκώνεστε από το κρεβάτι ή δένετε τα κορδόνια σας.
  • ·      Οι πόνοι και τα προβλήματα στην πλάτη είναι ο δεύτερος λόγος απουσίας από την εργασία.

Έρευνες έχουν δείξει ότι η λανθασμένη στάση του σώματος και η έλλειψη άσκησης μπορούν να οδηγήσουν σε πόνο στην πλάτη και άλλες παθήσεις της σπονδυλικής στήλης. Ως εκ τούτου, το φετινό θέμα για την Παγκόσμια Μέρα Σπονδυλικής Στήλης φέρει τον τίτλο «Ίσιωσε την πλάτη και περπάτα» και επικεντρώνεται στη σημασία της σωστής στάσης του σώματος και της σωματικής άσκησης/κίνησης για τη διατήρηση της υγείας της σπονδυλικής στήλης σε καλή κατάσταση.
Φορείς και οργανώσεις υγείας ανά τον κόσμο που συμμετέχουν στην όλη προσπάθεια, θα παρέχουν σημαντικές πληροφορίες, συμβουλές και εργαλεία για την πρόληψη πολλών τέτοιων παθήσεων της σπονδυλικής στήλης.
Παράθεση στοιχείων:

• Μέχρι και 80% του πληθυσμού θα υποφέρει από πόνο στην πλάτη ή στον αυχένα κατά τη διάρκεια της ζωής του.

• 50% του εργαζόμενου πληθυσμού θα βιώσει συμπτώματα πόνου στην πλάτη ή στον αυχένα, τουλάχιστον μία φορά το χρόνο.

• Δραστηριότητες όπως η συλλογή ύδατος και η γεωργία μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο πόνου στη σπονδυλική στήλη.

• Η γήρανση αποτελεί έναν από τους πιο συνηθισμένους παράγοντες κινδύνου για πόνο στη σπονδυλική στήλη και οι σοβαρότερες συνέπειες της γήρανσης προβλέπονται σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

• Ο πόνος στην πλάτη ή στον αυχένα αποτελεί έναν από τους πιο συνηθισμένους λόγους αναρρωτικής άδειας απουσίας από την εργασία.

• Ο πόνος στην πλάτη αποτελεί το δεύτερο πιο συχνό λόγο για επίσκεψη στο γιατρό. (Ο πιο συχνός λόγος είναι το κοινό κρυολόγημα).
Τα καλά νέα είναι ότι πολλά από αυτά τα κοινά προβλήματα μπορούν εύκολα να αποφευχθούν με την απόκτηση υγιών συνηθειών σχετικά με τη σπονδυλική στήλη!
Γι 'αυτό το φετινό θέμα για την Παγκόσμια Ημέρα Σπονδυλικής Στήλης “Ίσιωσε την πλάτη σου και κινήσου”, εστιάζοντας στη σημασία της σωστής στάσης του σώματος και της κίνησης στη διατήρηση της καλής υγείας της σπονδυλικής στήλης. Σκοπός είναι να φέρει τους ανθρώπους από όλα τα κοινωνικά στρώματα - ασθενείς, παρόχους υπηρεσιών υγείας, οι οργανώσεις υγειονομικής περίθαλψης, των ενώσεων και των κυβερνήσεων για την άμβλυνση αυτού του παγκόσμιου προβλήματος.

Οκτώ στους δέκα ενηλίκους θα πονέσουν κάποια στιγμή της ζωής τους στη μέση. Ποια τα αίτια; Απλοί τρόποι αντιμετώπισης, Medlabnews.gr (2011)

Διαβάστε επίσης





Οστεοπόρωση. Τι είναι, ποια τα συμπτώματά της; Ποιες οι αιτίες και πόσο σημαντική είναι η πρόληψη στα παιδιά; Υπάρχει θεραπεία;

Συντάκτες: Αλέξανδρος Γιατζίδης, M.D., Ξενοφών Τσούκαλης, ακτινολόγος, medlabnews.gr

Τι είναι η οστεοπόρωση;

Η οστεοπόρωση είναι μια ασθένεια που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική πυκνότητα και μέτρια ποιότητα οστού. Εξελίσσεται χωρίς συμπτώματα ή πόνους έως ότου προκύψει κάποιο κάταγμα, που εντοπίζεται συνήθως στο ισχίο, στην σπονδυλική στήλη, ή στον καρπό. Γι΄αυτό χαρακτηρίζεται ως η σιωπηλή επιδημία της εποχής μας. Μπορεί να οδηγήσει σε πόνους, ανικανότητα και σε ορισμένες περιπτώσεις, στο θάνατο. Σε όλους μας παρατηρείται κάποια οστική απώλεια με το πέρασμα των χρόνων, αλλά δεν θα εμφανίσουμε όλοι οστεοπόρωση. Στην μέση ηλικία, η πιθανότητα για τις γυναίκες να εκδηλώσουν οστεοπόρωση μεγαλώνει, γιατί χάνουν την προστατευτική ιδιότητα των οιστρογόνων στα οστά, όμως η οστεοπόρωση μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία και στα δύο φύλα λόγω πολλών παραγόντων. Επομένως, είναι απαραίτητο να "χτίσουμε" γερά οστά κατά τη διάρκεια της ζωής μας και να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε την οστική μάζα σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Ποια είναι η σημασία και οι επιπτώσεις της οστεοπόρωσης;
Η οστεοπόρωση αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας για δύο λόγους: Πρώτον, διότι είναι συχνή και δεύτερον, διότι συνεπάγεται σοβαρές επιπτώσεις στους ασθενείς και στις οικογένειές τους, στο σύστημα υγείας και στην εθνική οικονομία.
Η κύρια κλινική εκδήλωση της οστεοπόρωσης είναι τα κατάγματα χαμηλής ενέργειας, δηλ. τα κατάγματα που συμβαίνουν μετά από ελαφρού βαθμού τραυματισμό, όπως είναι π.χ. η πτώση από την όρθια θέση. Περίπου στο 40% των περιπτώσεων τα οστεοπορωτικά κατάγματα αφορούν τους σπονδύλους, 20% τον αυχένα του μηριαίου οστού, 20%  την κερκίδα και 20% διάφορα άλλα οστά. Αν και η οστεοπόρωση γενικά θεωρείται ως πάθηση των γυναικών, ωστόσο, όπως ήδη αναφέρθηκε παραπάνω, η οστεοπόρωση προσβάλλει και τους άνδρες. Έχει μάλιστα διαπιστωθεί ότι το 30% των οστεοπορωτικών καταγμάτων του αυχένα του μηριαίου οστού και το 20% των οστεοπορωτικών καταγμάτων των σπονδύλων συμβαίνουν στους άνδρες.

Ο κίνδυνος των καταγμάτων του ισχίου, των σπονδύλων αλλά και της κερκίδας αυξάνει με την πρόοδο της ηλικίας τόσο στις γυναίκες, όσο και στους άνδρες. Έχει μάλιστα υπολογιστεί ότι ο κίνδυνος οστεοπορωτικού κατάγματος στις γυναίκες ηλικίας 50 ετών και πάνω είναι 40-50% και στους άνδρες 15-20%.
Οι δυσμενείς επιπτώσεις της οστεοπόρωσης στους ασθενείς και στις οικογένειές τους, στο σύστημα υγείας και στην εθνική οικονομία οφείλονται στα κατάγματα. Ενδεικτικά αναφέρονται μερικές μόνο από τις επιπτώσεις αυτές:
•   Η θνησιμότητα στους ασθενείς με κατάγματα του ισχίου και με κλινικώς συμπτωματικά κατάγματα σπονδύλων είναι σημαντικά μεγαλύτερη από εκείνη που παρατηρείται σε άτομα του ίδιου φύλου και της ίδιας ηλικίας στο γενικό πληθυσμό. Για παράδειγμα, μέσα στον πρώτο χρόνο μετά από το κάταγμα περίπου 20% των ασθενών με κάταγμα του ισχίου και 25% των ασθενών με κάταγμα σπονδύλων πεθαίνουν.
•   Ένα χρόνο μετά από κάταγμα του ισχίου μόνο το 50% των ασθενών μπορούν να εκτελούν χωρίς βοήθεια τις συνήθεις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. 
•   Σε ετήσια βάση ο αριθμός των ημερών νοσοκομειακής νοσηλείας για τους ασθενείς με οστεοπορωτικά κατάγματα είναι σημαντικά μεγαλύτερος από τον αριθμό των ημερών νοσοκομειακής νοσηλείας  που χρειάζεται για τους ασθενείς με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή σακχαρώδη διαβήτη ή έμφραγμα του μυοκαρδίου ή καρκίνο του μαστού.
Εξάλλου, το 2000 στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 15 τότε κρατών-μελών (συνολικός πληθυσμός 379.000.000 άνθρωποι)υπολογίστηκε ότι συνέβησαν 3,79 εκατομμύρια οστεοπορωτικά κατάγματα και ότι το άμεσο κόστος των καταγμάτων αυτών (δαπάνες νοσηλείας, χειρουργικών επεμβάσεων και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης) ήταν περίπου 32 δισεκατομμύρια Ευρώ.  
Ποιες είναι οι αιτίες και πώς αναπτύσσεται η οστεοπόρωση;
Δύο είναι οι παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της οστεοπόρωσης:
•   Το χαμηλό επίπεδο της κορυφαίας οστικής μάζας που αποκτά ένα άτομο στην ηλικία των 25 περίπου ετών
•   Η αυξημένη οστική απώλεια που μπορεί να συμβεί μετά την ηλικία των 45-50 ετών
Το ποσό της οστικής μάζας, που έχει ένα άτομο σε οποιαδήποτε ηλικία, είναι αποτέλεσμα δύο βασικών και αλληλένδετων κυτταρικών λειτουργιών, που πραγματοποιούνται συνεχώς μέσα στα οστά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, στα πλαίσια της λεγόμενης οστικής ανακατασκευής. Οι λειτουργίες αυτές είναι, πρώτον, η οστική απορρόφηση που προηγείται και δεύτερον, η οστική παραγωγή που ακολουθεί. Η οστική απορρόφηση γίνεται από τα κύτταρα που λέγονται οστεοκλάστες και η οστική παραγωγή γίνεται από τα κύτταρα που λέγονται οστεοβλάστες.
Φυσιολογικά, μέχρι την ηλικία περίπου των 25 ετών η οστική παραγωγή είναι μεγαλύτερη από την οστική απορρόφηση και έτσι η οστική μάζα αυξάνει συνεχώς, και μάλιστα πιο πολύ στους άνδρες από ότι στις γυναίκες, για να φθάσει στην ηλικία αυτή των 25 ετών στο μέγιστο επίπεδό της, που είναι γνωστό ως κορυφαία οστική μάζα. Κατά τα επόμενα 20 περίπου χρόνια η οστική απορρόφηση είναι ίση με την οστική παραγωγή τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες και επομένως η οστική μάζα παραμένει σταθερή. Μετά την ηλικία όμως των 45 ετών η εικόνα αρχίζει να αναστρέφεται. Η οστική απορρόφηση δηλ. γίνεται μεγαλύτερη από την οστική παραγωγή και  μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό στις γυναίκες από ότι στους άνδρες λόγω της μειωμένης παραγωγής των οιστρογόνων και τελικά της εγκατάστασης της εμμηνόπαυσης περί την ηλικία περίπου των 50 ετών. Έτσι το αποτέλεσμα είναι μια “φυσιολογική” οστική απώλεια.


Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη οστεοπόρωσης;
Κληρονομικό ή Ατομικό Ιστορικό
-οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης
-προχωρημένη ηλικία
-φύλο(θήλυ)
-πρώιμη εμμηνόπαυση

-περισσότερες από 3 εγκυμοσύνες

-μη θηλασμός
-θηλασμός διάρκειας μεγαλύτερης του 6μήνου
-ατοκία
-λεπτοφυής κατασκευή

-ωχρή χροιά δέρματος
-ξανθά μαλλιά
-γαλανά μάτια

Τρόπος ζωής
-χαμηλή λήψη ασβεστίου (μικρότερη από 1000mg ημερησίως)
-μειωμένη φυσική δραστηριότητα
-κάπνισμα
-υπερβολική χρήση αλκοόλ

-καφές (περισσότερο από 5 κούπες την ημέρα)
-υψηλή λήψη φυτικών ινών
-μειωμένη έκθεση στον ήλιο
Δευτερογενώς με άλλη πάθηση ή λήψη φαρμάκων
-γαστρεντερικές παθήσεις
-χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
-υπερθυρεοειδισμός

-σακχαρώδης διαβήτης (ινσουλινοεξαρτώμενος)

-χρόνια λήψη κορτικοστεροειδών

-χρόνια λήψη αντιόξινων

-αντιεπιληπτικά φάρμακα

-ηπαρίνη
-νευρογενής ανορεξία ή βουλιμία

Ποια είναι τα συμπτώματα της οστεοπόρωσης;
Η οστεοπόρωση είναι μια σιωπηρή νόσος, δεν παρουσιάζει δηλ. συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι περνάνε αρκετά χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων η οστεοπόρωση συνεχώς χειροτερεύει από πλευράς απώλειας οστικής μάζας και διαταραχής της μικροαρχιτεκτονικής δομής των οστών, μέχρι να εμφανιστεί το πρώτο της σύμπτωμα, που είναι το κάταγμα. Η οστεοπόρωση είναι νόσος όλων των οστών και γι’ αυτό κατάγματα μπορεί να συμβούν σε διάφορες θέσεις του σκελετού, αλλά συνήθως συμβαίνουν στους σπονδύλους, στον αυχένα του μηριαίου οστού και στο αντιβράχιο. Πιο συγκεκριμένα, περίπου 40% των οστεοπορωτικών καταγμάτων αφορούν τη σπονδυλική στήλη, 20% τον  αυχένα του μηριαίου οστού, 20% το αντιβράχιο και 20% διάφορα άλλα οστά. Τα κατάγματα του αυχένα του μηριαίου οστού και του αντιβραχίου συμβαίνουν πάντοτε μετά από έναν ελαφρό τραυματισμό, όπως είναι π.χ. η πτώση από την όρθια θέση, ενώ συνοδεύονται πάντοτε από πόνο. Αντίθετα, τα σπονδυλικά κατάγματα συμβαίνουν συχνά χωρίς να προηγηθεί τραυματισμός και αρκετές φορές δεν συνοδεύονται από πόνο στη ράχη ή στη μέση. Απώλεια ύψους και κύφωση αποτελούν όψιμες εκδηλώσεις της οστεοπόρωσης και οφείλονται σε σπονδυλικά κατάγματα.

Πρόληψη της οστεοπόρωσης από την παιδική ηλικία
O σκελετός του ανθρώπου αναπτύσσεται μέχρι την ηλικία των 25 ετών περίπου. Στη διάρκεια αυτή δημιουργείται η μέγιστη οστική πυκνότητα που αποκτά κανείς στην ζωή του. Άρα, είναι πολύ σημαντικό η πρόληψη της οστεοπόρωσης να γίνεται από την ηλικία των 15 ετών περίπου. Από μελέτη που έγινε, στο ΜΕDLAB, σε παιδιά ηλικίας 15-25 ετών, το 40% από αυτά είχαν χαμηλότερη οστική πυκνότητα σε σχέση με φυσιολογικά παιδιά αντίστοιχης ηλικίας. Τα παιδιά αυτά, έχοντας χαμηλή κορυφαία οστική πυκνότητα, θα έχουν πολύ αυξημένο κίνδυνο δημιουργίας κατάγματος σε μεγαλύτερες ηλικίες. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητο να ελέγχεται η πιθανότητα οστεοπενίας από νωρίς και να αντιμετωπίζονται οι λόγοι που την προκάλεσαν κάνοντας από τώρα, μία μέτρηση οστικής πυκνότητος σπονδυλικής στήλης.

Πώς γίνεται η διάγνωση της οστεοπόρωσης;
Η μόνη εξέταση που επιτρέπει να ορίσουμε το βαθμό της αντοχής του οστού είναι η μέτρηση της οστικής πυκνότητος (ΒΜD). Aυτή η εξέταση είναι εντελώς ανώδυνη και ακίνδυνη, δεν χρειάζεται για να γίνει καμιά απολύτως προετοιμασία και μπορεί να γίνει ακόμα σε παιδιά αλλά και σε εγκύους.

Πώς γίνεται η μέτρηση της οστικής πυκνότητος;
Η οστεοπόρωση ελέγχεται με ειδικά μηχανήματα εντελώς ανώδυνα και ακίνδυνα. Η μέτρηση οστικής πυκνότητος πρέπει να γίνει σε όσο γίνεται μικρότερη ηλικία προκειμένου να αποκαλυφθεί αν υπάρχει πρόβλημα και σε τι βαθμό. Αν η εξέταση γίνει σε ηλικία που ο σκελετός αναπτύσσεται τότε η όποια παρέμβαση είναι καθοριστική και αποτελεσματική. Αν πάλι σε μεγαλύτερη ηλικία και κυρίως στην εμμηνόπαυση διαπιστωθεί πρόβλημα τότε το αποτέλεσμα συμβάλει στο να μην επιδεινωθεί η νόσος και σε ένα ποσοστό ασθενών να σταθεροποιηθεί και να αυξηθεί. 

Αρκεί η μέτρηση οστικής πυκνότητος να δείξει αν έχουμε οστεοπόρωση;
Αν δεν υπάρχει κάποιο άλλο πρόβλημα ναι. Αλλά όταν υπάρχει νόσος που αλλάζει τον μεταβολισμό μας (εμμηνόπαυση, θυρεοειδής, διαβήτης κλπ) θα πρέπει να γίνει ειδικός έλεγχος για να εκτιμηθεί το μέγεθος του προβλήματος. Σε αυτές τις περιπτώσεις η εξέταση οστικής πυκνότητος πρέπει να γίνεται μία φορά τον χρόνο.
Το ΜΕDLAB από το 1992 ανέπτυξε πίνακες με τις ελληνικές φυσιολογικές τιμές που απαιτούνται στην διάγνωση της οστεοπόρωσης για την Ελλάδα,  σε συνάρτηση με τους παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης οστεοπόρωσης. Επίσης αξιοποιώντας την προηγμένη τεχνολογία που διαθέτει, μετατρέπει τα αποτελέσματα στα Ελληνικά με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι απόλυτα κατανοητά από τον γιατρό αλλά και από τον ασθενή.

Πόσο σημαντικό είναι τα αποτελέσματα να δίνονται με τις Ελληνικές φυσιολογικές τιμές;
Η φυσιολογική οστική πυκνότητα μεταβάλλεται από χώρα σε χώρα, σημαντικά. Από ερευνητική μελέτη που έγινε στο ΜΕDLAΒ βρέθηκε ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά στις φυσιολογικές τιμές των Αμερικανών και των Ελλήνων. Αυτό σημαίνει ότι μία Ελληνίδα που εξετάζεται σε κάποιο από τα μηχανήματα που υπάρχουν στην Ελλάδα επειδή αναφέρουν μόνο τις Αμερικανικές φυσιολογικές τιμές, μπορεί να βρεθεί ότι έχει οστεοπόρωση, ενώ κανονικά με βάση τις Ελληνικές δεν έχει. 


Τι είναι οι βιοχημικές εξετάσεις για την οστεοπόρωση;

Επειδή η οστική πυκνότητα είναι μια στατική εξέταση (σαν την ζυγαριά που δείχνει το βάρος μας αλλά δεν μας λέει γιατί πήραμε κιλά και τι πρέπει να κάνουμε για να τα χάσουμε), είναι απαραίτητο η εξέταση να συνοδεύεται και από ειδικές εξετάσεις αίματος και ούρων όπου μπορούμε να βγάλουμε με την βοήθεια ειδικών υπολογιστών, το ποσοστό της ετήσιας οστικής απώλειας. Γνωρίζοντας και αυτή την παράμετρο, μπορούμε να αντιληφθούμε αν οργανισμός χάνει και με τι ρυθμό συστατικά των οστών, την αιτία που συμβαίνει το γεγονός και φυσικά να οδηγηθούμε στην καταλληλότερη θεραπεία.


Υπάρχει θεραπεία για την οστεοπόρωση;

Η θεραπεία της οστεοπόρωσης δεν μπορεί να πετύχει πλήρη αναπλήρωση της οστικής μάζας, που έχει ήδη χαθεί, ούτε αποκατάσταση της διαταραγμένης μικροαρχιτεκτονικής δομής των οστών και φυσικά δεν μπορεί να αναιρέσει τις σοβαρές συνέπειες των οστεοπορωτικών καταγμάτων, που μπορεί να έχουν ήδη συμβεί. Όλα αυτά βέβαια υπογραμμίζουν τη μεγάλη σημασία της πρωτογενούς κυρίως αλλά και της δευτερογενούς πρόληψης της νόσου.
Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι σήμερα υπάρχουν θεραπευτικές δυνατότητες για την οστεοπόρωση και ότι με την κατάλληλη εφαρμογή τους μπορεί να επιτευχθούν:
•   Αναστολή περαιτέρω οστικής απώλειας
•   Σημαντική αύξηση της οστικής μάζας
•   Σημαντική μείωση του κινδύνου καταγμάτων
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται γα τη θεραπευτική αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης αναστέλλουν την οστική απορρόφηση ή αυξάνουν την οστική παραγωγή και είναι τα παρακάτω:
•   Διφωσφονικά
•   Στρόντιο
•   Καλσιτονίνη
•   Εκλεκτικοί τροποποιητές των υποδοχέων των οιστρογόνων
•   Τεριπαρατίδη
•   Παραθορμόνη
•   Οιστρογόνα 
•   Ασβέστιο
•   Βιταμίνη D
Είναι αυτονόητο ότι το θεραπευτικό πρόγραμμα, που θα εφαρμοστεί σε ένα συγκεκριμένο ασθενή με οστεοπόρωση, δηλ. ποιο φάρμακο από τα παραπάνω θα χρησιμοποιηθεί και αν το φάρμακο αυτό θα συνδυαστεί ή όχι και με ασβέστιο ή/και βιταμίνη D, καθορίζεται από το θεράποντα γιατρό με βάση τα κλινικά δεδομένα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου ασθενούς.

Πως οι συγκινήσεις επιδρούν στην υγεία


Τι σηµαίνει καλή συναισθηµατική υγεία;  
Οι άνθρωποι µε καλή συναισθηµατική υγεία έχουν επίγνωση  των σκέψεων, των συναισθηµάτων και των συµπεριφορών τους. Έχουν µάθει υγιείς τρόπους να αντιµετωπίζουν την πίεση και τα προβλήµατα, που αποτελούν µέρος της ζωής. Αισθάνονται καλά µε τον εαυτό τους και έχουν υγιείς σχέσεις.  Εντούτοις, πολλές καταστάσεις που συµβαίνουν στη ζωή σας µπορούν να αναστατώσουν τη συναισθηµατική σας υγεία και να οδηγήσουν σε έντονα συναισθήµατα θλίψης, πίεσης ή ανησυχίας. Αυτές οι καταστάσεις µπορεί να περιλαµβάνουν την απώλεια µιας εργασίας, ένα παιδί που φεύγει ή γυρίζει αργά σπίτι, την αντιµετώπιση του θανάτου ενός αγαπηµένου προσώπου, ένα διαζύγιο ή ένα γάµο, µια ασθένεια ή έναν τραυµατισµό, µια προαγωγή στην εργασία, οικονοµικά προβλήµατα, µια µετακόµιση ή ένα νεογέννητο. Οι «καλές» αλλαγές µπορούν να είναι εξίσου αγχωτικές µε τις «κακές» αλλαγές.

Πώς µπορούν οι συγκινήσεις µου να έχουν επιπτώσεις στην υγεία µου;
Το σώµα σας ανταποκρίνεται στον τρόπο που σκέφτεστε, αισθάνεστε και ενεργείτε.
Αυτό ονοµάζεται συχνά (mind-body connection) «σύνδεση µεταξύ νου και σώµατος». Όταν έχετε ένταση, άγχος ή ταραχή, το σώµα σας προσπαθεί να σας πει ότι κάτι δεν είναι σωστό. Παραδείγµατος χάριν, η υψηλή πίεση αίµατος ή ένα έλκος στοµάχου µπορεί να αναπτυχθούν µετά από ένα ιδιαίτερα αγχωτικό γεγονός, όπως είναι ο θάνατος ενός αγαπηµένου προσώπου.

Τα ακόλουθα συµπτώµατα µπορεί να αποτελούν σωµατικές ενδείξεις ότι η συναισθηµατική σας υγεία δεν είναι ισορροπηµένη:

❖ Θωρακικός πόνος 
∆υσκοιλιότητα ή διάρροια 
Ξηρό στόµα 
Έντονη κούραση 
Πόνος στην πλάτη 
Αλλαγή στην όρεξη 
Γενικοί πόνοι 
Πονοκέφαλοι 
Υψηλή πίεση αίµατος 
Αϋπνία 
Ζαλάδα 
Ταχυπαλµία (το συναίσθηµα ότι η καρδιά σας κάνει αγώνα δρόµου) Σεξουαλικά προβλήµατα 
∆υσκολία στην αναπνοή 
∆ύσκαµπτος αυχένας 
Έντονος Ιδρώτας 
Αναστατωµένο στοµάχι 
Aύξηση ή απώλεια βάρους.

Η κακή συναισθηµατική υγεία µπορεί να αποδυναµώσει το ανοσοποιητικό σύστηµα του σώµατός σας, αυξάνοντας τις πιθανότητες να πάθετε κρυολόγηµα και άλλες µολύνσεις κατά τη διάρκεια των συναισθηµατικά δύσκολων περιόδων. Επίσης, όταν αισθάνεστε ένταση, άγχος ή ταραχή, ίσως δεν φροντίζετε την υγεία σας όσο καλά θα έπρεπε. Ίσως δεν έχετε διάθεση να γυµνασθείτε, να τραφείτε σωστά ή να πάρετε τα φάρµακα που σας έχει γράψει ο γιατρός σας. Μερικοί άνθρωποι κάνουν κακή χρήση (κατάχρηση) οινοπνεύµατος, τσιγάρου ή ναρκωτικών (νόμιμων όπως χάπια ή παράνομων) στην προσπάθεια τους να νιώσουν καλύτερα.

Γιατί πρέπει να συζητώ και να εκφράζω για τα συναισθήµατά µου;


Ίσως δεν έχετε συνηθίσει να συζητάτε  για τα συναισθήµατα ή για τα προβλήµατά της προσωπικής σας ζωής, που προκαλούν τα αρνητικά σας συναισθήµατα. Αλλά θυµηθείτε ότι ο Σύμβουλος Προσωπικής Ανάπτυξης  έχει την ικανότητα να καταλάβει ότι έχετε στρες, άγχος ή ταραχή, και αν τα µοιραστείτε µαζί του αυτό θα σας βοηθήσει. Είναι σηµαντικό να είστε ειλικρινής µε τον Σύμβουλο σας, αν έχετε αρνητικά συναισθήµατα.
Ο Σύμβουλος Προσωπικής Ανάπτυξης θα συνεργαστεί µαζί σας για να βελτιώσετε τη συναισθηµατική σας υγεία.
Αν τα αρνητικά σας συναισθήµατα είναι τόσο ισχυρά που σας εµποδίζουν να χαίρεστε τη ζωή σας και δεν φεύγουν, είναι ιδιαίτερα σηµαντικό να µιλήσετε με τον Σύμβουλο σας. Μπορεί αυτά να σας οδηγήσουν σε πιο σοβαρές καταστάσεις όπως ψυχικά ή σωματικά νοσήματα, έτσι όσο πιο γρήγορα μιλήσετε για αυτά μα τον Σύμβουλο σας τόσο πιο γρήγορα θα απαλλαγείτε από τυχόν επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στην υγεία σας.


Πηγή
Κέντρο Προσωπικής Ανάπτυξης

Copyright © 2015-2022 MEDLABNEWS.GR / IATRIKA NEA All Right Reserved. Τα κείμενα είναι προσφορά και πνευματική ιδιοκτησία του medlabnews.gr
Kάθε αναδημοσίευση θα πρέπει να αναφέρει την πηγή προέλευσης και τον συντάκτη. Aπαγορεύεται η εμπορική χρήση των κειμένων