Καλοκαιρινές περιπέτειες υγείας, που μπορεί να μας χαλάσουν τις διακοπές.

Επιμέλεια Κική Τσεκούρα, medlabnews.gr

Το καλοκαίρι είναι απαραίτητο για να χαλαρώσουμε και αναζωογονηθούμε. Οι διακοπές από την ρουτίνα και τα προβλήματα της καθημερινότητας είναι απαραίτητες για να μας δώσουν ενέργεια και την ψυχική ανάταση για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε την ζωή μας.

Όμως το καλοκαίρι ενέχει κινδύνους, που είναι καλό να γνωρίζουμε και τα τους αποφεύγουμε, αλλιώς κινδυνεύουμε να εμπλακούμε με περιπέτειες που θα μας καταστρέψουν τις λίγες αλλά πολύτιμες μέρες των διακοπών μας.

Αφυδάτωση

Ο δυνατός ήλιος του καλοκαιριού και οι ψηλές θερμοκρασίες επιβάλλουν τη λήψη πολλών υγρών. Η αφυδάτωση είναι κίνδυνος που απειλεί όλους αλλά ιδιαίτερα τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και τα ευπαθή άτομα. Πρέπει να πίνουμε πολύ νερό, τουλάχιστο 8 ποτήρια την ημέρα. Οι χυμοί είναι μια καλή λύση για να παίρνουμε τα απαραίτητα υγρά. Περιέχουν πολύτιμα θρεπτικά συστατικά και βιταμίνες.

 Τα αλκοολούχα ποτά να αποφεύγονται διότι αυξάνουν τον κίνδυνο αφυδάτωσης. 

Ηλίαση - θερμοπληξία 

Ο ήλιος προκαλεί ρυτίδες και  γήρανση δέρματος. Μη βγαίνετε στον ήλιο από τις 12 το πρωί έως τις 4 το απόγευμα. Οι αντηλιακές κρέμες με βαθμό προστασίας μεγαλύτερο από 30 SPF είναι απαραίτητες. Οι υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου είναι η κυριότερη αιτία καρκίνων δέρματος. Εγκαύματα που προκαλούνται λόγω ήλιου αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο δέρματος.

 Οι θάνατοι από θερμοπληξία μπορούν να προληφθούν. Δεν πρέπει να κάνετε δύσκολες εργασίες κατά τις πιο ζεστές ώρες της ημέρας αλλά σε άλλες ώρες της ημέρας πιο δροσερές. Τα ρούχα σας να είναι ελαφριά, ανοικτού χρώματος. Τα γυαλιά ήλιου καλής ποιότητας και το καπέλο μπορούν να προσφέρουν προστασία όταν βγαίνετε έξω.

Τροφικές δηλητηριάσεις

Τροφικές δηλητηριάσεις και διάρροιες καραδοκούν το καλοκαίρι. Κρέας, πουλερικά και ψάρι να ψήνονται καλά. Το πλύσιμο των χεριών είναι απλή και αποτελεσματική μέθοδος που μειώνει πολύ τη μετάδοση μικροβίων που προκαλούν διάρροιες. Μη βάζετε τα ωμά μαζί με τα ψημένα. Υπάρχει κίνδυνος να μεταδοθούν μικρόβια και να επιμολυνθούν τα ψημένα από μικρόβια. Μην αφήνετε ωμά ή ψημένα φαγητά έξω από το ψυγείο. Μην ξεχνάτε να πλένετε με άφθονο νερό λαχανικά και σαλάτες.

Πνιγμός

Από τους σημαντικότερους κινδύνους του καλοκαιριού είναι το νερό. Μην αφήνετε τα παιδιά μόνα τους στο νερό. Οι πνιγμοί είναι η δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτων λόγω ατυχημάτων, στα παιδιά κάτω των 14 ετών. Μην πίνετε αλκοολούχα ποτά προτού πάτε για κολύμπι. Μετά από το φαγητό, ιδιαίτερα εάν αυτό ήταν πλούσιο, δεν είναι σωστό να πηγαίνει κάποιος για κολύμπι.

Διαβάστε επίσης

ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Έλληνας ερευνητής αποκωδικοποίησε την ασθένεια-αφορμή για το «Ice Bucket Challenge»

Χρησιμοποιώντας βλαστοκύτταρα κατάφερε να «διαβάσει» τι συμβαίνει με τους ανθρώπινους νευρώνες που προσβάλει η ασθένεια ALS
Η πλευρική (ή πλάγια) αμυοτροφική σκλήρυνση (Αmyotrophic Lateral Sclerosis, ALS) μονοπωλεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις τελευταίες εβδομάδες. Πρόκειται για την τρίτη θανατηφόρο νευροεκφυλιστική ασθένεια στον σύγχρονο κόσμο, μετά τις νόσους Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον, ωστόσο δεν είναι αυτό που την φέρνει στο προσκήνιο των social media. Είναι τα μπουγελώματα των διασήμων ανά τον κόσμο που μεταδίδονται με φρενήρη ρυθμό στο πλαίσιο της καμπάνιας Ice Bucket Challenge γεμίζοντας παράλληλα και τα ταμεία του φερώνυμου ιδρύματος Αmyotrophic Lateral Sclerosis Αssociation που έχει θέσει ως στόχο την εύρεση θεραπείας για τους πάσχοντες.

Κι αν το εφετινό καλοκαίρι γίνει ορόσημο για την οικονομική ενίσχυση του ιδρύματος ALS Association καθώς τα έσοδα αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο – έχουν φτάσει τα 43 εκατ. δολάρια- εξίσου σημαντική θεωρείται από επιστημονικής πλευράς για την «αποκρυπτογράφηση» της νόσου η περασμένη άνοιξη. Τον Απρίλιο το Ινστιτούτο Βλαστικών Κυττάρων του Χάρβαρντ (Harvard Stem Cell Institute, HSCI) κατάφερε για πρώτη φορά να προσδιορίσει τι ακριβώς συμβαίνει στους νευρώνες των ασθενών με ALS. Τα ευρήματα παρουσιάστηκαν στις online εκδόσεις των επιθεωρήσεων «Cell Stem Cell» και «Cell Reports» και έφεραν την υπογραφή ενός Έλληνα, του μεταδιδακτορικού ερευνητή στο HSCI δρος Ευάγγελου Κισκίνη.

Συγκεκριμένα, η επιστημονική ομάδα του Harvard StemCell Institute στην οποία συμμετείχε και ο Δρ Κισκίνης με επικεφαλής τον Δρα Kevin Eggan κατάφερε να ανακαλύψει τον μηχανισμό που οδηγεί στην παράλυση των ασθενών από τη νόσο ALS καθώς και ένα φάρμακο για την θεραπεία της. Η ομάδα έφτιαξε κινητικούς νευρώνες από εμβρυακά βλαστοκύτταρα που δημιούργησε χρησιμοποιώντας μια πρωτοποριακή μέθοδο που βασίζεται στον «επαναπρογραμματισμό» σωματικών κυττάρων.

Το protothema.gr είχε συνομιλήσει με τον Έλληνα ερευνητή, που με αφετηρία τη Θεσσαλονίκη και ενδιάμεσους σταθμούς για σπουδές στη Μοριακή Βιολογία το Πανεπιστήμιο του Surrey καθώς και το Imperial College του Λονδίνου, βρέθηκε στις ΗΠΑ να αναζητεί τη θεραπεία μιας «επιθετικής» νόσου που πλήττει όλους τους νευρώνες αλλά όχι και τη γνωστική λειτουργία του εγκεφάλου.

Ο «διάσημος» ασθενής με ALS

Ο μεγάλος φυσικός της Οξφόρδης Στίβεν Χόκινγκ είναι ίσως ο πιο διάσημος ασθενής της νόσου ALS παγκοσμίως, με δεδομένο ότι το 1963 οι γιατροί του είχαν δώσει τρία χρόνια ζωής. Εκείνος βέβαια κατάφερε να καταρρίψει όλα τα ρεκόρ επιβίωσης, αλλά, δυστυχώς, δεν έχουν την ίδια τύχη όσοι πλήττονται από τη νόσο. «Η Πλάγια Αμυοτροφική Σκλήρυνση, ALS, είναι μία εκφυλιστική νόσος που πλήττει τους άνω και κάτω κινητικούς νευρώνες, δηλαδή τα κύτταρα που ελέγχουν όλες τις κινήσεις μας και δίνουν τις εντολές από το πώς αναπνέουμε μέχρι το πώς περπατάμε. Στην Αμερική μόνο εκτιμάται ότι υπάρχουν 30.000 έως 50.000 ασθενείς και παρά τις έντονες ερευνητικές προσπάθειες των τελευταίων δεκαετιών μέχρι σήμερα δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία. Η ασθένεια χαρακτηρίζεται από σταδιακή εξέλιξη που οδηγεί στην πλήρη παράλυση και την κατάληξη των ασθενών μέσα σε διάστημα δύο έως πέντε ετών κατά μέσο όρο» εξηγούσε στο protothema.gr ο κ. Κισκίνης.

Αυτό που έχουν διαπιστώσει οι επιστήμονες παρακολουθώντας τη νόσο τις τελευταίες δεκαετίες είναι ότι εκδηλώνεται ως επί το πλείστον σε ασθενείς μεταξύ 40 και 50 ετών, ωστόσο δεν έχουν καταφέρει να χαρτογραφήσουν τους λόγους που προκαλούν την ασθένεια. Επίσης, γνωρίζουν ότι η ασθένεια μπορεί να προσβάλει οποιονδήποτε ενήλικο, αν και υπάρχει μια κληρονομική μορφή της που εμφανίζεται στα μέλη της ίδιας οικογένειας. Επί του παρόντος, υπάρχει μόνο ένα φάρμακο που μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου.

Τα βλαστοκύτταρα δείχνουν τον δρόμο

Η ερευνητική ομάδα του κ. Κισκίνη χρησιμοποιώντας τη μέθοδο «επαναπρογραμματισμού» ενηλίκων κυττάρων σε εμβρυακά βλαστοκύτταρα (σημειωτέον η μέθοδος ανακαλύφθηκε το 2006 από τον Ιάπωνα επιστήμονα Shinya Yamanaka, ο οποίος πέρυσι τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής για αυτή τη μεγάλη ανακάλυψη) κατάφερε να δημιουργήσει για πρώτη φορά κινητικούς νευρώνες στο εργαστήριο.

«Η συγκεκριμένη τεχνολογία μας επέτρεψε να δημιουργήσουμε εμβρυακά βλαστοκύτταρα από ένα οποιοδήποτε σωματικό κύτταρο, όπως για παράδειγμα από ένα δερματικό κύτταρο ή τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Φτιάχνοντας έτσι εμβρυακά βλαστοκύτταρα από ασθενείς που πάσχουν από ALS μας δόθηκε η δυνατότητα να δημιουργήσουμε και να μελετήσουμε κινητικούς νευρώνες στο εργαστήριο για πρώτη φορά. Ουσιαστικά αποκτήσαμε πρόσβαση στο «εσωτερικό» του κεντρικού νευρικού συστήματος του ασθενή. Συγκρίνοντας τους κινητικούς νευρώνες των ασθενών με πλάγια αμυοτροφική σκλήρυνση με εκείνους από υγιείς οργανισμούς ανακαλύψαμε μία σειρά από αιτίες που οδηγούν στον θάνατο των νευρικών κυττάρων καθώς και έναν τρόπο για να τον αντιστρέψουμε» λέει ο κ. Κισκίνης.

Μελέτη με βάση φάρμακο που ήδη κυκλοφορεί

Επιπλέον, η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι ένα εγκεκριμένο φάρμακο για την επιληψία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο πλαίσιο της θεραπείας για την ALS. «Αποδείξαμε ότι συγκεκριμένη δραστική ουσία που ήδη κυκλοφορεί στην αγορά ως φάρμακο την επιληψία έχει καταλυτικές ιδιότητες στα νευρικά κύτταρα που πάσχουν από ALS» λέει ο ειδικός, προσθέτοντας ότι αυτό το εύρημα ουσιαστικά ανοίγει διάπλατα τον δρόμο για κλινικές μελέτες σε ασθενείς που πάσχουν από ALS. Ερωτηθείς για το χρονοδιάγραμμα αυτών των κλινικών μελετών, ο κ. Κισκίνης αναφέρει ότι «οι κλινικές μελέτες σε ασθενείς θα ξεκινήσουν μέσα στο 2014 και τα αποτελέσματα αναμένονται στα επόμενα δύο χρόνια», και δηλώνει αισιόδοξος για την έκβαση των μελετών.

Ο ίδιος, πάντως, ετοιμάζεται να χαράξει εκ παραλλήλου μια νέα ερευνητική οδό με αιχμή πάντοτε τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες, καθώς ετοιμάζεται να διαμορφώσει τη δική του πανεπιστημιακή ερευνητική ομάδα που θα συνεχίσει την έρευνα πάνω στο ALS καθώς και στη νόσο Αλτσχάιμερ. Επιπλέον, παντρεύοντας την επιστήμη με το ελληνικό επιχειρηματικό δαιμόνιο, ο Δρ Κισκίνης έχει συστήσει σε συνεργασία με άλλους τρεις επιστήμονες του Harvard μία start up (νεοφυής) εταιρεία βιοτεχνολογίας, η οποία εξειδικεύεται πάνω στην χρήση εμβρυακών βλαστοκυττάρων για τη μελέτη και τη θεραπεία νευροεκφυλιστικών νοσημάτων.

Διαβάστε επισης

Αμυoατροφική πλευρική σκλήρυνση (ALS). Τι είναι και τι έκανε ένα σωρό διάσημους να μπουγελωθούν;

ΜΑΡΙΟΣ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ «Sing Me Αn Angel» Μαζί του η διάσημη Νορβηγίδα σοπράνο SISSEL Ωδείο Ηρώδου Αττικού

ΜΑΡΙΟΣ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ  

«Sing Me Αn Angel»

Μαζί του η διάσημη Νορβηγίδα σοπράνο SISSEL 

Ωδείο Ηρώδου Αττικού  -   Παρασκευή 5 Σεπτεμβρίου 2014, 9μ.μ.

Μία ξεχωριστή  συναυλία με τραγούδια ψυχής για το I LIVE FOR ME

Το Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο Υποστήριξης Ανθρώπων με Καρκίνο και Χρόνια Νοσήματα I Live For Me (Όλα για τη Ζωή Μου) διοργανώνει μουσική εκδήλωση με τον διεθνώς καταξιωμένο Έλληνα τενόρο Μάριο Φραγκούλη, την Παρασκευή 5 Σεπτεμβρίου, στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Καλεσμένη του επί σκηνής θα είναι η φημισμένη Νορβηγίδα σοπράνο Sissel, ενώ τους καλλιτέχνες θα συνοδεύσει η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΝΕΡΙΤ υπό την μπαγκέτα του μαέστρου Richard Balcombe.

Πρόκειται για μία ειδυλλιακή συναυλία με τίτλο Sing Me An Angel, όπου οι καλλιτέχνες θα ερμηνεύσουν μελωδίες και τραγούδια ψυχής που υμνούν το νόημα της ζωής και την ανθρώπινη ύπαρξη, σε μια βραδιά αφιερωμένη στους σκοπούς του Live For Me (Όλα για τη Ζωή Μου).

Το Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο I Live For Me (Όλα για τη Ζωή Μου) ιδρύθηκε το 2010 με σκοπό τη δωρεάν μέριμνα, ψυχολογική στήριξη, εκπαίδευση και φροντίδα των ασθενών με καρκίνο και χρόνια νοσήματα. Μέσα από το έργο του, επιχειρεί να προσφέρει λύσεις στην καθημερινότητα των ασθενών, εκεί που οι συνθήκες είναι πραγματικά δύσκολες. Στόχος του είναι η συστηματική προσπάθεια για τη βελτίωση της ψυχολογίας του ασθενούς, μέσω της βελτίωσης της εικόνας του. 

Η εν λόγω συναυλία αποτελεί την πρώτη μεγάλη ανοιχτή εκδήλωση του I Live For Me, σε μια προσπάθεια να ενημερώσει αλλά και να ευαισθητοποιήσει το ευρύ κοινό για τα

προβλήματα και τα δικαιώματα των ατόμων με καρκίνο και χρόνια νοσήματα, τονίζοντας ταυτόχρονα την επιτακτική ανάγκη για πρόληψη. 

Στο πρόγραμμα της συναυλίας θα ακουστούν διάσημες ξένες μελωδίες και γνωστά ντουέτα, αλλά και αποσπάσματα από το νέο διεθνές άλμπουμ του Μάριου Φραγκούλη που θα κυκλοφορήσει το 2015 στην Αμερική. 

Ο διεθνής Έλληνας τενόρος συνεργάζεται για πρώτη φορά με την Νορβηγίδα σοπράνο Sissel,  η οποία με 15 προσωπικά άλμπουμ και πωλήσεις άνω των 10 εκατομμυρίων παγκοσμίως, θεωρείται μία από τις καλύτερες classical cross-over καλλιτέχνιδες στον κόσμο. 

Η Sissel επιστρέφει στην χώρα  μας μετά την επιτυχημένη παρουσία της στην Αθήνα με την παραγωγή Lord of the Rings Symphony, του βραβευμένου με 3 Oscar συνθέτη Howard Shore, για μια ξεχωριστή μουσική σύμπραξη με τον Μάριο Φραγκούλη, σε μια παραγωγή διεθνών προδιαγραφών, η οποία θα μαγνητοσκοπηθεί και θα προβληθεί σε Ευρώπη και Αμερική. 

Τη συναυλία θα διευθύνει ο διεθνώς αναγνωρισμένος μαέστρος της English National Opera και παλιός συνεργάτης του Μάριου Φραγκούλη, Richard Balcombe (Ρίτσαρντ Μπάλκομ). Στο πλούσιο βιογραφικό του περιλαμβάνονται συνεργασίες με σπουδαίους λυρικούς καλλιτέχνες (José Carreras, Roberto Alagna, Angela Gheorgiu κ.ά.) και κορυφαίες συμφωνικές ορχήστρες του κόσμου (London Symphony Orchestra, BBC Concert Orchestra κ.ά.) 

Την Επιμέλεια Παραγωγής έχει αναλάβει η εταιρεία Half Note Productions. Στα τριάντα πέντε χρόνια συνεχούς και επιτυχημένης παρουσίας της στο χώρο του πολιτισμού και της ψυχαγωγίας, έχει ταυτίσει το όνομα της με τις μεγαλύτερες εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, επιδεικνύοντας σπουδαίες συνεργασίες με μερικά από τα διασημότερα ονόματα της παγκόσμιας μουσικής σκηνής.

www.mariofrangoulis.com

ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ

Ticket Services, Πανεπιστημίου 39 (Στοά Πεσμαζόγλου), τηλ.: 210 72 34 567

Ηλεκτρονική αγορά: www.ticketservices.gr 

Πληροφορίες   Half Note Productions τηλ.: 210 600 36 93

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ 

Διακεκριμένη Ζώνη +: Ευρώ 85 

Διακεκριμένη Ζώνη: Ευρώ 75 

Α’ Ζώνη: Ευρώ 60 

Β’ Ζώνη: Ευρώ 45

Άνω Διάζωμα: Ευρώ 25 

ΑΜΕΑ: Ευρώ 25  

Φοιτητικό-Ανέργων: Ευρώ 15   

Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε επικοινωνήστε: 

Half Note Productions: τηλ. 210-6002802

Ελένη Μπουγά:             κιν.  6948 27 68 98

E-mail:      pressoffice@half-note.com

Ο Όρκος του Ιπποκράτη Η Κως, το ΔΝΤ, η ΕΕ και η ΕΚΤ

Ο χρόνος αναμονής για ένα δημόσιο ασθενοφόρο στο ελληνικό νησί όπου ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της δυτικής ιατρικής γεννήθηκε πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια, είναι περίπου έξι ώρες. Ακόμα κι αν, η Κως μπορεί να είναι αυτάρκης, από την ενέργεια έως την υγειονομική περίθαλψη, οι δομές είναι ιδιωτικές όχι δημόσιες και οι περισσότερες κλινικές και οι γιατροί για τους τουρίστες, από τους οποίους εξαρτάται η οικονομία του νησιού, είναι ιδιωτικά. Σήμερα, ο Ιπποκράτης, διάσημος για τον όρκο που δημιούργησε τον πέμπτο αιώνα Π.Χ., τον οποίο παίρνουν οι γιατροί, είναι αυτός που κάνει την Κω διάσημη διεθνώς. Αλλά οι ιατρικές παροχές εφαρμόζονται με τρόπο ίσως χειρότερο από ό, τι κατά το πρώτο μισό της χιλιετίας προ Χριστού. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες έχουν πεθάνει εξαιτίας της συμφωνίας που έγινε με την «τρόικα» – το ΔΝΤ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Οι πολιτικές τους έχουν ωθήσει το προσδόκιμο ζωής απότομα προς τα κάτω.Το ΔΝΤ – υπεύθυνο για τη μαζική εξαθλίωση στον αναπτυσσόμενο κόσμο – τώρα αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι έκανε λάθος στην περίπτωση της Ελλάδας. Οι οικονομολόγοι του παραδέχονται ότι αποτελείωσαν την σχεδόν κατεστραμμένη Ελληνική οικονομία -μετά την πτώχευση της Lehman Brothers, το 2008. Το περασμένο καλοκαίρι, ο Οργανισμός της Christine Lagarde κατηγορήθηκε για πρώτη φορά σχετικά με τον «δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή» – έναν τεχνοκρατικό όρο που υπονοεί πως η σωτηρία των δημοσίων υπηρεσιών τίθεται σε κίνδυνο. Στη συνέχεια, το ΔΝΤ, στην πραγματικότητα, είπαν ότι είχαν κάνει λάθος απλά επειδή ήταν «υπερβολικά αισιόδοξοι».

Τι θα σκεφτόταν ο Ιπποκράτης για το αποκαλυπτικό σχέδιο που επινοήθηκε από την «τρόικα»; Με τρεις υπογραφές, ο προϋπολογισμός για την υγεία στην Ελλάδα περικόπηκε κατά 40 τοις εκατό μετά την Lehman. Αυτές οι υπογραφές κατέστρεψαν τις ζωές περίπου 35.000 γιατρών και νοσηλευτών. Η βρεφική θνησιμότητα αυξήθηκε κατά 40 τοις εκατό. Οι επιπτώσεις των κοινών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ουάσινγκτον, ήταν ο διπλασιασμός των κρουσμάτων από τον ιό HIV και η επανεμφάνιση της ελονοσίας στο Νότο της χώρας, που είχε να εμφανιστεί από τη δεκαετία του 1970.

Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας στην Αθήνα, λέει ότι το ένα τρίτο του συνόλου των Ελλήνων ασθενών λαμβάνουν μικρότερες δόσεις του φαρμάκου που έχει συνταγογραφηθεί επειδή δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τη θεραπεία. Περπατώντας στα ερείπια του αρχαίου Ασκληπιείου στην Κω, όπου ο Ιπποκράτης διδάχτηκε την ιατρική από τον πατέρα του, δεν είναι πολύ τρελό να φανταστεί τους νησιώτες να προσεύχονται ξανά σε ναούς του γιου του Απόλλωνα.

Από την άλλη μεριά, η υποστήριξη για τη μεγάλη πολιτική ελπίδα που αντιπροσωπεύεται από τον ΣΥΡΙΖΑ έχει εξασθενίσει από εκείνες τις μεθυστικές ημέρες, όταν ο ηγέτης του, Αλέξης Τσίπρας, συγκλόνισε το ελληνικό πολιτικό κατεστημένο όταν ήρθε δεύτερος στις εθνικές εκλογές και πρώτος στις ευρωεκλογές. Μπορεί να βοήθησε ώστε να εξασθενήσει το φασιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγής, αλλά η προθυμία του να εργαστεί στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων έχει αφαιρέσει τη λάμψη της αντί-καπιταλιστικής ατζέντας του. Η Ευρώπη και η νεοφιλελεύθερη κληρονομιά της θεωρείται από τους ανθρώπους ως ένας εχθρός που δεν μπορεί να κατευναστεί.

Η Κως είναι μόνο περίπου ένα μίλι μακριά από την Τουρκία, η οποία έχει 2% αύξηση του ΑΕΠ και την επανεκλογή του Ρετζέπ Ερντογάν. Στην Ελλάδα, δεν υπάρχει αύξηση καθώς το ΑΕΠ της μέχρι πρόσφατα αμφιταλαντευόταν μεταξύ μείον επτά και οκτώ τοις εκατό. Και η ΕΕ όχι μόνο μυθοποιεί τον καπιταλισμό, με τα καταστροφικά, οικονομικά σχέδιά της για την Ελλάδα, αλλά λέει ακόμα και ψέματα σχετικά με την ιστορία της Κω.

Υπάρχει ελάχιστη αναφορά στους τουριστικούς οδηγούς για τα τετρακόσια χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας από την Κωνσταντινούπολη και τους λόγους για τους οποίους αραβικές επιγραφές κοσμούν τα ερείπια και τα μνημεία του νησιού. Είναι σαν να προσπαθούν να διαγράψουν το ισλαμικό παρελθόν του νησιού. Δεν υπάρχει καμία εξήγηση στους τουριστικούς οδηγούς για το γεγονός ότι οι επιγραφές γύρω από το δέντρο του Ιπποκράτη, όπου πιστεύεται ότι δίδασκε ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος, είναι όλες στα αραβικά.

Το ίδιο συμβαίνει στα ερείπια του κάστρου στην πόλη της Κω που αποδίδεται στους οπαδούς του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, συγγραφέα της Αποκάλυψης. Η ιστορία της ΕΕ έχει μεταμορφωθεί σε μια ιστορία μόνο των χριστιανών σταυροφόρων, παρά τα αραβικά γράμματα στα σπασμένα μάρμαρα.

Παρεμπιπτόντως, μια χρονική διάσταση των εποχών αποκλείει ότι ο συγκεκριμένος Άγιος Ιωάννης μπορεί να είναι το ίδιος Ιωάννης των Ευαγγελίων. Αυτός είναι ο Άγιος Ιωάννης με τους τέσσερις ιππείς. Και οι προβλέψεις του για την καταστροφή είναι χειροπιαστές στην Κω. Ακόμα κι αν ο Άγιος Ιωάννης πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο κοντινό νησί της Πάτμου, διαβόητο για τα αρχοντικά των διεφθαρμένων Ελλήνων πολιτικών της μεταπολίτευσης, η αποκαλυπτική βιβλική διόραση του θα μπορούσε να ισχύει και για την Κω. Οι σπόροι της ελληνικής καταστροφής φυτεύτηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά υπάρχει μια περίεργη έλλειψη οργής για το πώς μια, υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ, χούντα διάγραψε τους μεταπολεμικούς σχηματισμούς για ένα καλύτερο μέλλον.

Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν υπάρχει αποστροφή για τους πολιτικούς που είναι κληρονομία της CIA, όπως ο εισερχόμενος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker. Είχε το θράσος να επαινέσει πραγματικά την λιτότητα στην Ελλάδα. Προειδοποιεί ότι το χειρότερο έρχεται – σε μια χώρα όπου η ανεργία έχει αυξηθεί από επτά τοις εκατό το 2008 σε 28 τοις εκατό νωρίτερα αυτό το έτος. Δεν αισθάνεται καμία συμπάθεια για τους περισσότερους από το ήμισυ των ατόμων κάτω των 25 ετών που είναι χωρίς δουλειά. Αντ “αυτού, προτείνει τη διάλυση της τρόικας υπέρ της λεγόμενης «ειδικής» ομάδας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Δύο φορές το χρόνο, θα βοηθάει στον αγώνα κατά της δημοκρατίας στην Ελλάδα.

Σε μια ιστορική αναδρομή στους Έλληνες Συνταγματάρχες, ο Juncker είναι πρόθυμος να χτυπήσει τις ρεαλιστικές πολιτικές της Cristina Fernández de Kirchner στην Αργεντινή, που παλεύει σήμερα ενάντια στα ληστρικά Hedge Funds . «Η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι ένα καλό παράδειγμα για την Αργεντινή για να αποφευχθούν τα προβλήματα που δεν ήταν σε θέση να αποφύγει.»

Η Ελλάδα, τονίζει ο Juncker, δεν είναι Αργεντινή. Οι ΗΠΑ χρησιμοποιεί στο μεταξύ, τα δικαστήρια της για να καταστρέψει την οικονομία της Αργεντινής, για τα συσσωρευμένα χρέη που έγιναν από το υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ στρατιωτική δικτατορία που κυβερνούσε την Αργεντινή μεταξύ 1976 και 1983. Όμως, τα μέτρα λιτότητας στην Αργεντινή είναι στατιστικά ασήμαντη σε σύγκριση με ό, τι η τρόικα έχει κάνει στην Ελλάδα, την οποία κυβερνούσε μια, υποστηριζόμενη από τη CIA, στρατιωτική χούντα, μεταξύ 1967-1974.

Το ελληνικό Υπουργείο Υγείας τώρα απεγνωσμένα σχεδιάζει να εντάξει συνταξιούχους γιατρούς στο προσωπικό των αγροτικών κλινικών στα ελληνικά νησιά. Αλλά αυτό είναι περισσότερο για τη φροντίδα των τραυματισμένων τουριστών, παρά για τους Έλληνες.

Ο Ιπποκράτης είπε: «Όπου η τέχνη της ιατρικής αγαπιέται, υπάρχει επίσης αγάπη για την ανθρωπότητα.» Λοιπόν, η Κως είναι διάσημη για το θρυλικό νοσοκομείο της, καθώς, λέγεται ότι ήταν το πρώτο στην ιστορία. Με δεδομένη την καταστροφή της υγειονομικής περίθαλψης στο νησί σήμερα, ο πατέρας της ιατρικής μπορεί κάλλιστα να υποστηρίξει ότι για το ΔΝΤ, την ΕΕ και την ΕΚΤ, υπάρχει μόνο ένα διαρκές μίσος για την ανθρωπότητα».

Πηγή

http://www.counterpunch.org/2014/08/19/kos-the-imf-the-eu-and-the-ecb/

Ο ΙΣΑ ζητά την άμεση τροποποίηση των υπουργικών αποφάσεων σχετικά με τα μέτρα ελέγχου συνταγογράφησης και εκτέλεσης εργαστηριακών εξετάσεων και το rebate

Προς τον

κο. Μάκη Βορίδη

Υπουργό Υγείας

οδός Αριστοτέλους αρ.17

Αθήνα, 20.08.2014 

ΘΕΜΑ: «Ο ΙΣΑ ζητά την άμεση τροποποίηση των υπουργικών αποφάσεων σχετικά με τα μέτρα ελέγχου συνταγογράφησης και εκτέλεσης εργαστηριακών εξετάσεων και το rebate»

Αξιότιμε Κύριε Υπουργέ,

Δυνάμει των υπ’ αριθμ. Υ9/οικ.70521/2014 (ΦΕΚ Β’2243/18.18.2014) και Υ9/οικ.70522/2014(ΦΕΚ Β' 2247/18-08-2014) Υπουργικών Αποφάσεων, καθορίστηκαν αφενός τα μέτρα ελέγχου συνταγογράφησης και εκτέλεσης των εργαστηριακών εξετάσεων και αφετέρου η διαδικασία απόδοσης του ποσού «επιστροφής» rebate αντίστοιχα, για τους εργαστηριακούς και κλινικοεργαστηριακούς γιατρούς. Ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών επί των οριζόμενων στις ανωτέρω Υπουργικές Αποφάσεις, οφείλει να επισημάνει τα κάτωθι:

1) Αναφορικά με την κατηγορία των εργαστηριακών γιατρών που αναφέρεται στην υπ΄ αριθμ. Υ9/οικ.70522/2014 Υ.Α. (ΚΑΕ 0671.01 – Ομάδα Β1), το ποσοστό του rebate εφαρμόζεται από το ποσότων 500 ευρώ της μηνιαίας δαπάνης των διαγνωστικών εργαστηρίων. Το ποσό αυτό αποτελεί μια πολύ χαμηλή βάση εφαρμογής του rebate και έχει ως άμεσο αποτέλεσμα να πλήττονται τα διαγνωστικά εργαστήρια τα οποία δεν δύνανται να πραγματοποιήσουν υψηλό μηνιαίο τζίρο και κατά συνέπεια δεν θα έχουν και την δυνατότητα πληρωμής. Οι εργαστηριακοί γιατροί με μικρότερα εισοδήματα θα βρεθούν ουσιαστικά «στο μάτι του κυκλώνα», μη έχοντας δυνατότητα επιβίωσης του εργαστηριού τους.

Ως εκ τούτου επιβάλλεται η διόρθωση προς τα επάνω του αρχικού ποσού επιβολής τουrebate (από τα 2.500 € και άνω), στα πλαίσια της ισονομίας και της προστασίας των εργαστηριακών ιατρών που μάχονται για να διατηρήσουν το ιδιωτικό τους εργαστήριο στις σημερινές αντίξοες συνθήκες.

2) Όσον αφορά την κατηγορία των λεγόμενων κλινικοεργαστηριακών ειδικοτήτων(καρδιολόγοι, γαστρεντερολόγοι, κλπ) που αναφέρεται στην υπ΄ αριθμ. Υ9/οικ.70522/2014 Υ.Α. (ΚΑΕ0671.01 – Ομάδα Β2), επιβάλλεται για πρώτη φορά ποσοστό rebate για ποσά από 1.001 ευρώ και άνω αγγίζοντας μάλιστα το 60% του ποσοστού επιβολής, το οποίο είναι δυσανάλογο με το αντίστοιχοrebate των εργαστηριακών ιατρών. Στο ανωτέρω όμως πρέπει να ληφθεί υπόψη και το ποσοστό αποζημίωσης των ανωτέρω γιατρών για τις εξετάσεις αυτοπαραπομπής, το οποίο ανέρχεται στο 60% από το πρώτο ευρώ, όπως ορίζεται στην υπ΄ αριθμ. Υ9/οικ.70521/2014 Υ.Α. (άρθρο 3 παρ.4).

Κατά συνέπεια στους κλινικοεργαστηριακούς γιατρούς, θα επιβάλλεται ουσιαστικά τελικό rebate πάνω από 70-80%, καθώς για 2.000 ευρώ μηνιαίο τζίρο εργαστηριακών εξετάσεων επί παραδείγματι, τοrebate (εφαρμόζοντας τα ανωτέρω) θα φθάνει το 70%. Αν στα ανωτέρω συμπεριλάβουμε και την παρακράτηση φόρου και λοιπών κρατήσεων που φτάνουν το 23%, είναι δεδομένο ότι ο γιατρός στο τέλος θα πληρώνει ο ίδιος προκειμένου να εξετάσει έναν ασθενή!

Συνεπεία των ανωτέρω θα πρέπει να επανέλθει το προϊσχύον ποσοστό αποζημίωσης για τις εξετάσεις αυτοπαραπομπής των κλινικοεργαστηριακών ιατρών, ήτοι 70% και για ποσά άνω των 1.500 ευρώ, διαφορετικά οι γιατροί θα οδηγηθούν σε υποχρεωτικό λουκέτο των ιατρείων τους!

3) Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι το προβλεφθέν ετήσιο ορίο δαπάνης για το Νομό Αττικής είναι δυσανάλογο του πληθυσμού του και του μεγέθους του, ιδίως αν συνυπολογισθούν και οι ασθενείς που μεταβαίνουν στην Αττική από άλλους νομούς για την πραγματοποίηση εξειδικευμένων εξετάσεων.

4) Περαιτέρω οφείλει να διευκρινισθεί η τελευταία παράγραφος του άρθρου 2 της υπ΄αριθμ. Υ9/οικ.70521/2014 Υ.Α. αναφορικά με την δυνατότητα συνταγογράφησης και εκτέλεσης διαγνωστικών εξετάσεων μετά την υπέρβαση του ατομικού ορίου ανά πάροχο.

Τέλος οφείλουμε να επισημάνουμε το γεγονός ότι οι κατευθυντήριες οδηγίες που αναφέρονται στην Υπουργική Απόφαση με αριθμό Υ9/οικ.70521/2014, ουδεμία σχέση έχουν με τις οδηγίες συνταγογράφησης διαγνωστικών εξετάσεων τις οποίες συνέταξαν και παρέδωσαν στην προηγούμενη ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, οι επαγγελματικές και επιστημονικές ενώσεις δια μέσου του Π.Ι.Σ.

Κύριε Υπουργέ, οι ανωτέρω επισημάνσεις είναι καίριες και ουσιαστικές, η δε διόρθωσή τους επιβάλλεται να πραγματοποιηθεί άμεσα προκειμένου να μην υποστούν οι γιατροί ακόμα μια υπέρμετρη αδικία και τελικώς οδηγηθούν σε αφανισμό!

Προσβλέπουμε στην κατανόηση από πλευράς σας των ανωτέρω και στις άμεσες ενέργειες σας.

ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΤΟΥ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ    Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Γ. ΠΑΤΟΥΛΗΣ     ΕΥΣΤ. ΤΣΟΥΚΑΛΟΣ

Κινητά έξυπνα τηλέφωνα και υγεία (mHealth)

του Γιάννη Καριψιάδη*, medlabnews.gr

Γνωρίζετε ότι τα εν χρήσει κινητά τηλέφωνα είναι πλέον περισσότερα από τις οδοντόβουρτσες;

Σύμφωνα με τις αναφορές πωλήσεων κινητών τηλεφώνων, υπολογίζουμε περίπου 2 δισεκατομμύρια κινητά ενεργά το 2015 (τα μισά είναι έξυπνα)

Κάθε ήμερα ενεργοποιούνται 1.5 εκατομμύρια εξτρά έξυπνα κινητά. 20% (300.000) εγκαθιστούν Εφαρμογές Υγείας που έχουν σχεδιαστεί για το Android ή iPhone.

33% των χρηστών ψάχνουν πληροφορίες σχετικά με την Υγεία στο Διαδίκτυο.

And this is per day!
Today we count 10.000 Health Apps in the iTune store.

Most of them are regarding:

• Weight loss (more than 1500)
• Heart (more than 475)
• Blood Pressure (more than 250)
• Medicine management (more than 125)

All the above is defined today as Mobile Health or mHealth.
We may even be users of mHealth devices, that are not smart phones and not even know it.

Traveling the last weeks in various European cities, and using the subway in each one, I was very impressed to realize that the people of up to 45 years old, are very time conscious. They get in the train hooked on their tablet or phone, do not even look around, they continue traveling like this and only when they get off they may look up to make sure they do not miss their station.
And the same thing happens in London or Paris, Athens, Bucharest or Kiev.
Even in Ukraine, where there is some war going on around.
It seems that the Mobile lifestyle has already conquered the world. 
We depend on our smart phones more than our basic needs, as food and water, or electricity.
In some African villages, where there is no electricity, there are solar batteries that ensure the proper function of the mobile phones.
Statistically speaking the use of mHealth applications is by 30-50% greater than in developed markets.

Does this have to do with:

1. Low household income -> self-diagnosis and treatment at no cost?
2. No trust to local doctors -> great need for second opinion especially from the West?
3. No access to local Medical Professionals/ Centers  -> the only solution

(Write us your opinion; it will be interesting to publish the results)

It is natural to see an explosion on mHealth applications and many benefits for us:

• immediate access 24/7 - 7 days a week
• convenience
• emergencies
• second opinion
• distance monitoring from your doctor
• communication with your doctor and other doctors located even in other continents
• special health information
• thousands of wellness programs for a healthy lifestyle (diet-exercise-special sports) and many communities to join in with similar interest people and share your experiences

No matter what we hear about radiation out of these smart things, the mobile phone is already a companion and a tool to help us live a better healthier life, as long as we discipline its use and manage to sleep away and off-line..

“STAY TUNED: Next article will be a tour on tech gadgets (WT) that we can wear to improve our health (WT=Wearable Technology)”

* Yannis Karipsiadis. 
a global citizen, an mHealth entrepreneur, working in London, Athens, Kiev and Bucharest. Has served as the CEO and founding partner in big multinationals, in CRM/Customer Experience, Telecoms, Banking and Biotechnology. Active in the Stanford entrepreneurial community, believes that mHealth has more to offer in developing markets

LinkedIn: uk.linkedin.com/in/ykaripsiadis/  Twitter: @YannisKaripsiad

Ιατρικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι αρχαίοι στρατοί. Πολεμικά τραύματα, μολύνσεις και ασθένειες. Τι έκανε ο στρατός του Μ. Αλέξανδρου και τι των Ρωμαίων;

Επιμέλεια Κωνσταντίνος Λούβρος, M.D., medlabnews.gr

Οι πολεμιστές που εκστράτευαν στην αρχαιότητα, από την εποχή το χαλκού, ως αυτή της Ρώμης, πέθαιναν από τις ίδιες αιτίες που αποδεκάτιζαν και τους μεταγενέστερους στρατούς, μέχρι την «ιατρική επανάσταση» του 20ου αιώνα, ενώ τα όπλα τους μπορούν ακόμα και σήμερα να σκοτώσουν ή να προκαλέσουν σοβαρότατα τραύματα σε οποιονδήποτε σύγχρονο στρατιώτη. Εξεταζόμενα αποκλειστικά ως μηχανικά εργαλεία για την ανθρώπινη καταστροφή, τα όπλα των αρχαίων στρατών, ήταν θανατηφόρα. Στα χέρια μάλιστα ενός καλά εκπαιδευμένου πολεμιστή μπορούσαν να γίνουν ακόμα πιο θανάσιμα. Στη σημερινή εποχή δεν είναι συνηθισμένος το φαινόμενο δύο στρατών στους οποίους η φονική ικανότητα του ενός να είναι δραματικά μεγαλύτερη από εκείνη του αντιπάλου του. Στον αρχαίο κόσμο όμως αυτή η ισορροπία μαχητικής ισχύος μεταξύ δύο στρατών υπήρχε σπάνια και τότε σήμαινε τεράστιο κίνδυνο για τους εμπλεκόμενους άντρες. Οι στρατιές των Υκσώς αποδεκάτιζαν με χαρακτηριστική ευκολία τους άτυχους Αιγυπτίους, με την ανωτερότητα που τους έδινε το σύνθετο τόξο και η ευκινησία των αρμάτων, και οι Μακεδόνες του Αλεξάνδρου κατατρόπωναν τους Πέρσες κάθε φορά παρά την αριθμητική τους κατωτερότητα. Αντίθετα οι λεγεώνες της Ρώμης ήταν σχεδόν ισοδύναμες με το στρατό του Αννίβα, αλλά όποτε τον πολεμούσαν υφίσταντο ήττες και μάλιστα πολύ βαριές. Τον 1ο αιώνα π.Χ όμως το τεχνολογικό και τακτικό πλεονέκτημα είχε περάσει στους Ρωμαίους σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην υπάρχει αντίπαλος στο δυτικό κόσμο που να μπορεί να αναμετρηθεί μαζί τους. Όποτε ο ανώτερος ρωμαϊκός στρατός πολεμούσε κατώτερες οργανωτικά δυνάμεις, όπως ήταν σύνηθες τον 1ο αιώνα π.Χ., το αποτέλεσμα ήταν σφαγή τρομερών διαστάσεων. Η νίκη του Μάριου επί των Τευτόνων στο Αιξ-αν-Προβάνς (Aix-en-Provence) το 100 π.Χ., κατέληξε στη θανάτωση περισσοτέρων από 90.000 ανδρών μέσα σε μία και μόνο μέρα.

Το επίπεδο του κινδύνου που αντιμετώπιζε ο αρχαίος πολεμιστής στη μάχη, εξαρτάτο σε μεγάλο βαθμό από το στρατό στον οποίο άνηκε και από την ιστορική περίοδο που έτυχε να ζει. Για παράδειγμα, ο Αιγύπτιος στρατιώτης που πολεμούσε τους Υκσώς είχε λίγε πιθανότητες να αποφύγει το μοιραίο, ενώ ο Ρωμαίος στρατιώτης που αντιμετώπιζε του Βέλγους ή τους Σάξονες άτακτους μπορούσε να προσδοκά σίγουρη επιβίωση. Σε αντίθεση με τις σύγχρονες μάχες, που αφήνουν σχετικά ισορροπημένος αριθμό νεκρών και τραυματιών μεταξύ των δύο πλευρών, στους αρχαίους χρόνους τους ηττημένους περίμενε τρομακτική σφαγή, ενώ οι νικητές υφίσταντο αμελητέες απώλειες. Στη μάχη του Μαραθώνα, οι νικητές Αθηναίοι είχαν μόλις 192 νεκρούς από μια δύναμη 10.000 ανδρών και στην Ισσό ο Αλέξανδρος έχασε 200 άνδρες προκαλώντας 50.000 απώλειες στους Πέρσες! Στις Κυνός Κεφαλές οι ρωμαϊκές λεγεώνες προκάλεσαν 8.000 θανάτους και ουσιαστικά διέλυσαν το μακεδονικό στρατό, με απώλειες 700 ανδρών.


Πότε και πόσο όμως κινδύνευσε να σκοτωθεί ένας αρχαίος πολεμιστής; Η εμφάνιση όμως του άρματος, του δόρατος και των έφιππων τοξοτών των Ασσυρίων, άλλαξε για πάντα αυτή την κατάσταση, καθιστώντας τους υποχωρούντες στρατιώτες εύκολα θύματα. Σε πολλές περιπτώσεις τα άρματα και το ιππικό των νικητών κινούντο ανάμεσα και γύρω από το άτακτο πλήθος λαμβάνοντας τέτοιες θέσεις ώστε να το εξαναγκάσουν να κατευθυνθεί πάλι προς το πεδίο της μάχης. Εκεί αφιέρωναν μια ολόκληρη μέρα για να το κατασφάξουν. Αν ο διοικητής των θριαμβευτών δε σταματούσε το μακελειό για να πάρει αιχμαλώτους που θα πωλούντο στα σκλαβοπάζαρα, ένας ολόκληρος στρατός θα θανατωνόταν χωρίς οίκτο – ούτε ένας στρατιώτης δε θα έμενε ζωντανός. 

Οι ιστορικές μελέτες δείχνουν πως, κατά μέσο όρο, το ποσοστό των νεκρών ενός ηττημένου στρατού ήταν περίπου 37,7%, δηλαδή περισσότερο από το 1/3 της συνολικής του δύναμης. Τα ποσοστά θανάτων όμως για τους νικηφόρους στρατούς ήταν σημαντικά χαμηλότερα, κυμαινόμενα στο 5,5% του συνόλου των εμπλεκόμενων. Ακόμα και στην περίπτωση που ένας στρατός απολάμβανε πλήρους τεχνολογικής υπεροχής, ήταν αναγκαίο σε κάποια φάση να αρχίσει να σκοτώνει από μικρές αποστάσεις. Η εμφανής δυσαναλογία μεταξύ απωλειών νικημένων και νικητών, φανερώνει πως η μεγαλύτερη σφαγή λάμβανε χώρα κατά τη φάση που ο ένας από τους δύο αντιπάλους έσπαγε τους σχηματισμούς του κάτω από φυσική ή ψυχολογική πίεση, με αποτέλεσμα οι στρατιώτες του να διωχθούν και να σφάγουν με σχετική ευκολία. Παρόλα αυτά θα πρέπει να απαιτούντο πολλές ώρες ακατάπαυστης σφαγής για να καταστραφεί ένας νικημένος εχθρός. Δεν υπάρχουν μαρτυρίες για τις επιπτώσεις που είχαν αυτοί οι «προσωπικοί» (από μικρή απόσταση) φόνοι στην ψυχοσύνθεση του στρατιώτη. Είναι όμως πιθανό η πρακτική των Ρωμαίων, να εκθέτουν όλες τις κατηγορίες των πολιτών από πολύ μικρή ηλικία μπροστά στο αποτρόπαιο πρόσωπο του θανάτου μέσα στην αρένα, να έδινε αργότερα κάποια πλεονεκτήματα στο πεδίο της μάχης, μειώνοντας τις περιπτώσεις των ψυχολογικών σοκ.

Η φύση της μάχης εκ του συστάδην στην αρχαιότητα και τα επιχειρησιακά χαρακτηριστικά των όπλων που υπήρχαν τότε, συνηγορούν στο ότι οι πιθανότητες τραυματισμού για ένα στρατιώτη ήταν πολύ μεγαλύτερες από τις πιθανότητες θανάτου. Από τα 147 τραύματα που αναφέρονται στην Ιλιάδα, τα 114 (ποσοστό 77,7%) αποδείχθηκαν θανατηφόρα. Η αναλογία αυτή στην αρχαϊκή Ελλάδα ηχεί παράξενα αν συγκριθεί με την αντίστοιχη του Κριμαϊκού πολέμου (20%) ή του Αμερικανικού Εμφυλίου (13,3%). Ο Frolich σημειώνει επίσης ότι από τα 31 τραύματα κεφαλής που αναφέρει ο Όμηρος, όλα ήταν θανατηφόρα. Μια μελέτη σε σκελετούς Αιγυπτίων στρατιωτών που φονεύθηκαν κατά τη διάρκειας μιας πολιορκίας το 2.000 π.Χ., επιβεβαιώνει την υψηλή θνησιμότητα λόγω κρανιακών τραυμάτων. Πενήντα εννέα από τους σκελετούς έφεραν τραύματα κεφαλής, από τα οποία 49 διαπιστώθηκε ότι προκλήθηκαν από πέτρες που ρίφθηκαν από τα τείχη και τα υπόλοιπα 10 από βέλη που πέτυχαν το θύμα στο πρόσωπο. Ένας λίθος βάρους 13,6 Kg που ρίπτεται από ύψος 12 μέτρων, έχει κινητική ενέργεια 1.588 Joule, ικανή να συντρίψει οποιοδήποτε είδος θωράκισης της Εποχής του Σιδήρου. 

Τα βέλη ευθύνονταν για το 10% των τραυμάτων, με ένα ποσοστό θνησιμότητας 42%. Η ικανότητα της αρχαίας θωράκισης να αντέχει σε πλήγματα από βέλη φάνηκε με χαρακτηριστικό τρόπο στα Κούναξα, όπου, όπως αναφέρει ο Ξενοφών, το ελληνικό στράτευμα δέχθηκε καταιγισμό τοξευμάτων από τους Πέρσες επί πολλές ώρες, χωρίς να υπάρξουν σημαντικές απώλειες. Τα βέλη από τα σύνθετα τόξα ήταν ικανά να τρυπήσουν το θώρακα, αλλά συνήθως όχι σε τέτοιο βάθος ώστε να προκαλέσουν το θάνατο. Τυπικό παράδειγμα αποτελεί η θωράκιση των Ασσυρίων πολεμιστών. Υπολογίζεται ότι ο μέσος άνδρας παρουσίαζε συνολική εκτεθειμένη επιφάνεια 6.832 cm2, δηλαδή 0,68 m2. Ένας Ασσύριος οπλισμένος για μάχη εξέθετε μόνο 542 τετραγωνικά εκατοστά στην περιοχή του λαιμού και του προσώπου, 1.103 τετραγωνικά εκατοστά στα χέρια, 413 τετραγωνικά εκατοστά στην κοιλιά και 1.265 τετραγωνικά εκατοστά στα κάτω άκρα. Η συνολική τρωτή επιφάνεια ήταν συνεπώς 3.323 τετραγωνικά εκατοστά δηλαδή το 49% της αρχικής. Μια εκτεταμένη μελέτη σύγχρονων επιστημόνων που αναπαρέστησαν τις αρχαίες τακτικές, κατέληξαν στο συμπέρασμα πως αν μια δύναμη 1.000 τοξοτών έβαλλε σε ομοβροντία από απόσταση 250 μέτρων, 220 από τα βέλη της θα έβρισκαν στόχο επί μιας συμπαγούς μάζας πεζικού που δε θα προστατευόταν από ασπίδες. Από αυτά 120 περίπου θα έπλητταν αθωράκιστα ή άλλα ευπαθή σημεία, συγκεκριμένα 18 το λαιμό, κάτι που θα επέφερε ακαριαίο θάνατο, 13 την κοιλιακή χώρα (στο 80% θα ακολουθούσε θάνατος από μόλυνση μέσα σε τρεις ημέρες), 36 τα χέρια και 53 τις κνήμες και τους μηρούς. Λιγότερο από 2% των τραυμάτων στα άκρα θα αποδεικνύονταν θανατηφόρο και μόνο αν είχε πληγεί κάποια αρτηρία. Αν υποθέσουμε πως όλα τα τραύματα θα ανάγκαζαν το στρατιώτη να αποσυρθεί από τη μάχη και ληφθεί υπόψη πως ένα τοξότης μπορεί να βάλει πέντε φορές το λεπτό, στα πέντε λεπτά (που χρειάζονταν για να πλησιάσουν οι δύο στρατοί) μια δύναμη 1.000 τοξοτών θα αχρήστευε 110 στρατιώτες σε κάθε ομοβροντία της. Βάλλοντας 5 ομοβροντίες το λεπτό για 5 λεπτά, οι τοξότες θα προκαλούσαν το φανταστικό αριθμό των 2.750 απωλειών στον εχθρό πριν κα διασταυρωθούν τα δόρατα των αντιπάλων! Η ασπίδα απάλλαξε το αρχαίο πεζικό άριστη προστασία για όσο διάστημα οι σχηματισμοί διατηρούσαν τη συνοχή τους. Η μέση επιφάνειά της ήταν 0, 74 m2, αρκετή για να καλύψει ολόκληρο το σώμα του πολεμιστή. Το βέλος όμως παρέμενε ένα ύπουλο όπλο γιατί, αν και τα τραύματα που επέφερε επικεντρώνοντας τελικά στα άκρα, ακόμα και τις περιπτώσεις που δεν έβρισκε αρτηρία προκαλούσε συχνά θανάσιμη μόλυνση, γεγονός που απαιτούσε ακρωτηριασμό στο 62% των περιπτώσεων – μια πρακτική άγνωστη στους αρχαίου γιατρούς μέχρι και τους κλασσικούς χρόνους.

Τα δόρατα εξελίχθηκαν από τα απλά υποδείγματα των 1,8 μέτρων των αρχαϊκών χρόνων στη φοβερή μακεδονική σάρισσα των 5,5 μέτρων. Οι οξείες αιχμές της λόγχης επέτρεπαν στα δόρατα να τρυπούν ή να κόβουν το ανθρώπινο σώμα και ήταν ιδιαίτερα θανατηφόρες όταν έπλητταν την τραχεία ή την τραχηλική φλέβα. Αν και δεν ήταν εύκολο να προσβάλουν απ’ ευθείας ένα θωρακισμένο αντίπαλο, μπορούσαν να τον πληγώσουν ή να τον ρίξουν στο έδαφος, όπου θα παρουσίαζε πολύ ευκολότερο στόχο, εκθέτοντας ζωτικά σημεία του σώματος για το τελειωτικό κτύπημα. 

Το σπαθί δεν απετέλεσε βασικό όπλο μάχης για κανένα στρατό μέχρι την εμφάνιση της Ρώμης. Οι αρχαίοι Έλληνες το αντιμετώπιζαν ως βοηθητικό μέσο και ήταν ελάχιστα εξοικειωμένοι με τη χρήση του, χωρίς να έχουν ιδιαίτερα άδικο, αφού ένας μαχητής καλά εκπαιδευμένος στο δόρυ πλεονεκτεί στην αναμέτρηση με ένα ξιφομάχο. Στα χέρια των Ρωμαίων λεγεωνάριων όμως το θρυλικό gladius προκαλούσε τον τρόμο στους αντιπάλους. Το πλεονέκτημα του σπαθιού αυτού σε μια μάχη εκ του συστάδην ήταν ότι μπορούσε να προκαλέσει βαθιά τραύματα σχεδόν σε κάθε μέρος του σώματος. Μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί με φοβερό τρόπο κατά των χεριών, όπως συνήθιζαν να ενεργούν οι Ρωμαίοι. Αν ένα στρατιώτης δεχόταν κτύπημα, το σπαθί ακρωτηρίαζε εύκολα το μέλος και άφηνε το αποσβολωμένο θύμα ανυπεράσπιστο απέναντι σε μια δεύτερη θανατηφόρα νύξη στην κοιλιά, ο λαιμό ή το πρόσωπο. Πιθανώς το πιο σύνηθες τραύμα για τους αρχαίους πολεμιστές ήταν το κάταγμα. Το γεγονός πως τα αιγυπτιακά και τα σουμεριακά ιατρικά κείμενα ασχολούνται εκτενώς με περιπτώσεις σπασμένων οστών, φανερώνει πως οι στρατιωτικοί γιατροί της εποχής ήταν αρκετά εξοικειωμένοι με αυτό τον τύπο τραυμάτων. Με εξαίρεση το κρανίο, υπάρχει πολύ μικρή διαφορά στο μέγεθος της δύναμης που απαιτείται για να συντριβεί οποιοδήποτε οστό στο ανθρώπινο σώμα. Ακόμα και τα χονδρά οστά του μηρού χρειάζονται λίγο περισσότερη φόρτιση για να σπάσουν σε σχέση με τα λεπτά κόκκαλα του βραχίονα. Υπολογίζεται πως 91,8 Joule ενέργειας κρούσης είναι αρκετά για να θραύσουν οποιοδήποτε οστό στο ανθρώπινο σώμα, εκτός από εκείνα του κρανίου. Έτσι το πλήγμα που καταφερόταν στα πλευρά ενός θωρακισμένου αρχαίου πολεμιστή από ρόπαλο (137 Joule), ακόντιο (91 Joule), πέλεκυ (95,6 Joule), απλό ξίφος (105 Joule), διατρητικό πέλεκυ (105 Joule), gladius (137 Joule) ή δόρυ (96 Joule), θα μπορούσε να εύκολα να προκαλέσει κατάγματα. Χωρίς αμφιβολία ο αρχαίος στρατιώτης κινδύνευε σοβαρά από σπάσιμο των οστών, τραύμα που θα τον άφηνε εκτεθειμένο σε επόμενο θανάσιμο πλήγμα. Αξίζει να σημειωθεί πως μέχρι την εξαφάνιση του αλόγου από το πεδίο μάχης, κατά τον 20ο αιώνα, τα κατάγματα αποτελούσαν την κυριότερη αιτία τραυματισμού, και για τους ιππείς, οι οποίοι συχνά κατά τη διάρκεια της μάχης έπεφταν από τα άλογά τους.

Θεωρείται βέβαιο πως η συχνότητα και ο τύπος των τραυμάτων στις μάχες της αρχαιότητας ποίκιλλαν αρκετά, ανάλογα με τα όπλα, τις θωρακίσεις και τις τακτικές που χρησιμοποιήθηκαν σε κάθε περίοδο. Ο κίνδυνος του θανάτου κυμαινόταν πολύ, ανάλογα με το στρατό στον οποίο υπηρετούσε κάποιος. Έτσι ο Αιγύπτιος στρατιώτης που πολεμούσε του Υκσώς ήταν τελείως απροστάτευτος απέναντι στα όπλα τους, ενώ ο στρατιώτης της ίδια εθνικότητας που πολεμούσε του Χετταίους μετά από 200 χρόνια είχε πολλές πιθανότητες να βγει από μία μάχη σώος και αβλαβής. Φυσικά οι αναλύσεις δεν ισχύουν για στρατούς των οποίων η πειθαρχία κατέρρεε και τρέπονταν σε άτακτη φυγή, αφού οι άνδρες τους θα ήταν τρωτοί απέναντι σε κάθε είδους προσβολή από τη διώκουσα δύναμη.
Είναι πραγματικά ενδιαφέρουσα η διαπίστωση πως ένα αρχαίος στρατιώτης, από την Εποχή του Χαλκού ως και τον 1ο αιώνα π.Χ., κινδύνευε να πεθάνει από διάφορες μολύνσεις τραυμάτων στον ίδιο ακριβώς βαθμό με ένα συνάδελφό του οποιασδήποτε άλλης εποχής μέχρι την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο θάνατος παραμόνευε τον τραυματία της μάχης με τη μορφή τριών φοβερών μικροβιακών απειλών: τον τέτανο, την αεριογόνο γάγγραινα και τη σηψαιμία.

Ο τέτανος ήταν η συνηθέστερη μόλυνση. Προέρχεται από το αναερόβιο βακτήριο Clostridium tetani, που εισέρχεται στον οργανισμό μέσω βαθιών τομών στο δέρμα και τα σπλάχνα, και συνήθως συνοδεύει τραύματα που παρουσιάζουν σοβαρή ιστολογική βλάβη και νέκρωση. Το βακτήριο του τετάνου παράγει μια τοξίνη που «ταξιδεύει» ως το νωτιαίο μυελό και προκαλεί τρομερούς σπασμούς στους σκελετικούς μύες. Οι σπασμοί αυτοί είναι δυνατό να σκοτώσουν τον ασθενή από ασφυξία, καθώς διογκώνουν υπερβολικό το διάφραγμα και μπορεί να είναι τόσο ισχυροί ώστε να καταστρέψουν τη σπονδυλική στήλη σε κάποιο σημείο, προκαλώντας αφόρητο πόνο. Μία ακριβής περιγραφή αυτών των συμπτωμάτων υπάρχει στους «Αφορισμούς» του Ιπποκράτη, ένδειξη πως οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν καλά τις επιπτώσεις του τετάνου. Το βακτήριο του τετάνου ενδημεί στην επιφάνεια του εδάφους και βρίσκεται κυρίως σε εκτάσεις πλούσιες σε κοπριά, τυπικές των αγροτικών κοινωνιών του αρχαίου κόσμου. ΟΙ πληθυσμοί του αυξάνονται όπου η υγιεινή βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα και όπου υπάρχουν ανθρώπινα ή ζωικά περιττώματα. Έτσι κάθε στρατιώτης του οποίου το τραύμα θα ερχόταν σε επαφή με το χώμα, κινδύνευε άμεσα από μόλυνση. Αν το τραύμα δεν καθαριζόταν προσεκτικά με νερό ή κρασί και οι γιατροί έσπευδαν να το καλύψουν αμέσως με πρόχειρους επιδέσμους χωρίς να το καθαρίσουν απόλυτα, η μόλυνση από τέτανο ήταν σίγουρη. Ο μέσος όρος μολύνσεων τέτοιου είδους ήταν περίπου 5,6% και η θνησιμότητα 80%. Από τη στιγμή που ένας στρατιώτης μολυνόταν, η επιβίωσή του εξαρτάτο από την αντοχή του και το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού του.

Η αεριογόνος γάγγραινα προκαλείται από έξι είδη βακτηρίων γνωστών υπό το γενικό όρο Clostridium perfigens, που είναι επίσης αναερόβια και ενδημούν στο καλλιεργημένο έδαφος. Παράγουν μία τοξίνη που καταστρέφει το μυϊκό ιστό μέσω φυσαλίδων υδρογόνου. Η περιοχή του τραύματος νεκρώνεται, η μόλυνση επεκτείνεται και συνοδεύεται από τρομερή δυσωδία που παράγουν οι αποσυντιθέμενοι ιστοί. Το ποσοστό εμφάνισης του συγκεκριμένου είδους μόλυνσης θα πρέπει να κυμαινόταν στο 5%, αλλά μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως η θνησιμότητα στους αρχαίους στρατούς που δεν γνώριζαν την τεχνική του ακρωτηριασμού θα έφθανε στο 100%.

Η σηψαιμία ή δηλητηρίαση του αίματος, προκαλείται όταν το συνηθισμένο βακτήριο του σώματος Staphilococcus bacteri εισέλθει στο κυκλοφορικό σύστημα. Αν ένα κύριο αιμοφόρο αγγείο τρυπηθεί και το τραύμα προσβληθεί από δευτερεύουσα μόλυνση, αυτή μπορεί να επεκταθεί στο φυσιολογικά αποστειρωμένο κυκλοφορικό σύστημα. Το ποσοστό εμφάνισης μια τέτοιας μόλυνσης είναι 1,7% και αυτή παρουσιάζεται κυρίως σε περιπτώσεις αρτηριακών τραυμάτων. Η θνησιμότητα ως τα μέσα του 20ου αιώνα παρέμενε εξαιρετικά υψηλή, μέχρι την εμφάνιση και τη διάδοση των αντιβιοτικών.

Ένας από τους τέσσερις τραυματίες της αρχαίας μάχης πέθαινε από τις πληγές του μέσα σε 7 έως 10 μέρες από τις τρεις παραπάνω κύριες αιτίες ή από αιμορραγικό σοκ. Πρέπει να τονιστεί πως αυτοί οι τέσσερις παράγοντες παρέμειναν ως βασικές αιτίες θανάτου ασθενών και τραυματιών μέχρι το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Στους στρατούς των αρχαίων χρόνων, όπως και σε όλους τους στρατούς μέχρι τον Ρωσοϊαπωνικό πόλεμο του 1905, περισσότεροι στρατιώτες έβρισκαν το θάνατο από ασθένειες παρά από τα όπλα του εχθρού. Οι ασθένειες στους αρχαίους στρατούς εμφανίζονταν πολύ πιο εύκολα στις περιπτώσεις που μεγάλος αριθμός ανδρών συνωστιζόταν για αρκετό χρονικό διάστημα σε χώρους όπου δεν υπήρχαν οι στοιχειώδεις προϋποθέσεις υγιεινής. Με την εξαίρεση των στρατών της Αιγύπτου και της Ρώμης που τηρούσαν σχολαστικά τους βασικούς κανόνες υγιεινής, ελέγχοντας την καταλληλότητα του πόσιμου νερού και των τροφίμων, οι υπόλοιποι στρατοί δεν έπαιρναν απολύτως κανένα προληπτικό μέτρο. ΟΙ πολεμικές επιχειρήσεις μείωναν αρκετά την αντίσταση του στρατιώτη στις ασθένειες, καθώς η διατροφή που παρεχόταν ήταν τις περισσότερες φορές ανεπαρκής για να διατηρήσει σε υψηλά επίπεδα την αμυντική ικανότητα του οργανισμού. Οι στρατοί που βρίσκονταν σε κίνηση κινδύνευαν λιγότερο από τις επιπτώσεις της κακής υγιεινής. Τα πιο πιθανά σημεία για εκδήλωση επιδημιών ήταν εκεί που οργανώνονταν πολιορκίες, με τεράστιους αριθμούς πολεμιστών να συγκεντρώνονται σε ελάχιστο χώρο, υποφέροντας συχνά από ελλείψεις τροφίμων.

Συνηθέστερη ασθένεια για τους αρχαίους ήταν η δυσεντερία. Αποκαλούμενη «εκστρατευτικός πυρετός», είναι πιθανώς η κοινότερη ασθένεια μεταξύ των στρατιωτών όλων των εποχών. Η πρώτη σαφής περιγραφή των συμπτωμάτων της δυσεντερίας σημειώνεται σε αιγυπτιακούς πάπυρους του 1550 π.Χ., αλλά θα πρέπει να ήταν γνωστά από πολύ παλαιότερες περιόδους. Ο Ιπποκράτης τα αναφέρει με λεπτομέρειες στα γραπτά του. Τα ρωμαϊκά ιατρικά κείμενα παρουσιάζουν εκτενώς προληπτικές μεθόδους. Η δυσεντερία προκαλείται από έναν υδρόβιο βάκιλλο που μεταδίδεται στον οργανισμό από μολυσμένη τροφή και νερό. Συνέβη συχνά σε πορείες, να καταβληθεί ένας ολόκληρος στρατός, όταν ξεδίψασε από ακατάλληλη πηγή. Αν και η συνήθης θνησιμότητα κυμαινόταν στο 5%, η εμφάνιση της δυσεντερίας ακινητοποιούσε τεράστιους αριθμούς ανδρών για περιόδους δύο ως τριών εβδομάδων – ανδρών που δεν μπορούσαν σε αυτό το διάστημα να χρησιμοποιηθούν ως μάχιμα στοιχεία κατά κανένα τρόπο.

Ο τυφοειδής πυρετός, που προέρχεται από το βακτήριο Salmonella typhi, ήταν άλλη μια «πληγή» για το αρχαίο πολεμιστή, διαδιδόμενη τάχιστα από μύγες που μόλυναν την ανθρώπινη τροφή. Οι Αιγύπτιοι και οι Ασσύριοι ήταν αρκετά εξοικειωμένοι με την αντιμετώπιση του, αλλά οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι που έλαβαν συστηματικά μέτρα υγιεινής για τον περιορισμό της συγκεκριμένης ασθένειας. Κατασκεύαζαν τα αποχωρητήριά τους με βάθος τριών μέτρων, τα ξέπλεναν με νερό και τα κάλυπταν με ξύλινες σανίδες ή πέτρες ώστε να τα κρατήσουν σκοτεινά και απαλλαγμένα από μύγες. Γνώριζαν πως ένας στρατός που βρισκόταν στο επίκεντρο μια επιδημίας τυφοειδούς πυρετού, ουσιαστικά αχρηστευόταν ως μάχιμη δύναμη. Η θνησιμότητα έφθανε το 10 έως 13%, αλλά το σημαντικότερο ήταν πως απαιτούντο τέσσερις εβδομάδες φοβερού πόνου και παραληρηματικού πυρετού για να πραγματοποιήσει η ασθένεια τον κύκλο της.

Η προμήθεια πόσιμου νερού κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας φαίνεται πως απασχολούσε αρκετά τους αρχαίους στρατούς. Ο Έλληνας στρατιώτης συνήθιζε να παίρνει μαζί του μία ποσότητα κρασιού για να βοηθήσει το στομάχι του να εξοικειωθεί με το σκληρό νερό που θα έπρεπε να πιει στον πόλεμο. Ο Ρωμαίος στρατιώτης σπάνια μετέφερε νερό στο παγούρι του, προτιμώντας να καταναλώνει ένα είδος δυνατού, κόκκινου, ξινισμένου κρασιού (acetum) που είχε υποστεί παρατεταμένη ζύμωση. Όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν της Παλαιστίνη οι Εβραίοι, που ήταν συνηθισμένοι στα τοπικά γλυκά κρασιά, κοιτούσαν παράξενα τους κατακτητές τους να πίνουν αυτό που οι ίδιοι θεωρούσαν ξίδι. Το βέβαιο είναι πως η κατανάλωση του ξινισμένου κρασιού από τους Ρωμαίους είχε πολλά ιατρικά πλεονεκτήματα. Εξαιρετικά πλούσιο σε πολυφαινόλες, μπορούμε ταυτόχρονα να χρησιμοποιηθεί από τους στρατιωτικούς γιατρούς ως αντισηπτικό και καθαριστικό των τραυμάτων, ενεργώντας ως βακτηριοστατικός και βακτηριοκτόνος παράγοντας.

Ο τύφος είναι επίσης μια από τις πλέον θανατηφόρες ασθένειες, που έχουν συνδέσει το όνομά τους με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις σε όλους του αιώνες. Οφείλεται σε ένα μικροοργανισμό που είναι κάτι μεταξύ βακτηρίου και ιού και αναπτύσσεται στο αίμα διαφόρων ζώων, συμπεριλαμβανομένων των ποντικών, Πρόκειται για μια ασθένεια που μεταδίδεται στον άνθρωπο από τις ψείρες (Pediculus humanus), που ζουν μέσα στα ρούχα και στα μαλλιά, και εκδηλώνεται πολύ συχνά εκεί όπου μεγάλος αριθμός ατόμων είναι αναγκασμένος να συμβιώνει σε πολύ μικρούς χώρους, όπως φυλακές, πλοία κ.α. Τα συμπτώματα του τύφου είναι υψηλός πυρετός, ρίγη, αίσθηση αδυναμίας και πόνος στις αρθρώσεις που συνοδεύεται από φοβερούς πονοκεφάλους. Η θνησιμότητα από τύφο κυμαινόταν μεταξύ 10 και 40% και είναι γνωστό πως κατά καιρούς η ασθένεια αυτή έχει αφανίσει ολόκληρους στρατούς: Ο τύφος είναι μια ασθένεια της εύκρατης ζώνης και είναι πιθανό οι στρατοί της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης να είχαν καλή γνώση των συνεπειών της. Οι στρατιές της Βαβυλώνας και της Αιγύπτου αντιμετώπιζαν αρκετά λιγότερα περιστατικά λόγω του θερμού κλίματος και της τάσης να φορούν λιγότερο βαριά ενδύματα. Όταν όμως μετακινούντο σε εύκρατες περιοχές, όπως αυτές του Λιβάνου και της Αρμενίας, κινδύνευαν σοβαρά από μόλυνση. Αν και οι ιστορικοί συγγραφείς δεν συμφωνούν απόλυτα, η κυρίαρχη άποψη είναι πως η μεγάλη επιδημία που θέρισε τον αθηναϊκό στρατό κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμε οφειλόταν κατά πάσα πιθανότητα σε τύφο.

Παρόμοιας επικινδυνότητας με τον τύφο ήταν και οι εμφανίσεις της ευλογιάς, που ήταν αρκετά συχνές στον αρχαίο κόσμο, με θνησιμότητα η οποία τις περισσότερες φορές κυμαινόταν από 20 έως 40%, αλλά μπορούσε να αγγίξει και το 90%. Από μια τέτοια επιδημία πέθανε το 1160 π.Χ. και ο Φαραώ Ραμσής Ε΄, ενώ η μεγάλη επιδημία που αποδεκάτισε τη Ρώμη των Αντωνίνων το 2ο αιώνα μ.Χ. οφειλόταν πιθανώς σε ευλογιά που μετέφεραν από τις ανατολικές επαρχίες οι επανακάμπτουσες λεγεώνες.
Τα αρχεία αποστρατειών του ρωμαϊκού στρατού επιτρέπουν σαφή γνώση της σοβαρότητας των επιπτώσεων των ασθενειών στη ζωή του αρχαίου πολεμιστή. Σε μια ρωμαϊκή λεγεώνα του 1ου αιώνα μ.Χ., το 50% των στρατιωτών που κατατάσσονταν σε ηλικία 18 ετών ήταν ακόμα ζωντανοί στα 42 τους ώστε να απολαύσουν τη σύνταξή τους. Εφ’ όσον το 5,8% των στρατιωτών θα πέθαινε στη μάχη και ένα άλλο 8-10% θα υπέκυπτε σε τραύματα πολέμου, αυτό σημαίνει πως το υπόλοιπο 35% των λεγεωνάριων θα πέθαινε από κάποιας μορφής ασθένεια, συμπεριλαμβανομένων των επιδημιών. Πάντως, παρά τη συμμετοχή του σε δεκάδες μάχες, ο μέσο λεγεωνάριος ήταν γενικά μακροβιότερος από το μέσω Ρωμαίο πολίτη, και είχε πέντε φορές λιγότερα στοματολογικά προβλήματα από αυτόν, γεγονός που μαρτυρεί την καλύτερη δίαιτα των στρατοπέδων.

Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΤΩΝ ΑΤΥΧHMΑΤΩΝ ΚΑΙ Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ
Ένας στρατός κινδυνεύει σε μεγάλο βαθμό και από ατυχήματα. Ακόμα και μια απλή μετακίνηση μιας δύναμης 10.000 ανδρών δεν είναι εύκολη υπόθεση και η πορεία στοιχίζει αρκετά στην υγεία και την ασφάλεια του στρατιώτη. Οι αρχαίοι στρατοί συνήθιζαν να βαδίζουν σε φάλαγγες, καθώς δεν υπήρχαν δρόμοι και αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να διατηρηθεί ένας στοιχειώδης έλεγχος από τη διοίκηση. Ο στρατός του Αλέξανδρου, με τους 65.000 πεζούς και τους 6.000 ιππείς του, στοιχιζόμενους σε φάλαγγα πλάτους 10 ανδρών θα εκτεινόταν σαν φίδι σε μήκος 25 χιλιομέτρων, χωρίς να συνυπολογιστούν τα μεταφορικά ζώα στις εφοδιοπομπές. Οι στρατοί όφειλαν να κινηθούν κατά το δυνατό σαν μια συμπαγής μάζα- αλλιώς δεν μπορούσαν να κινηθούν καθόλου. Ο αέρας που εισπνέει ένας στρατιώτης στο κέντρο ενός σχηματισμού είναι δύσοσμο, η σκόνη φράσσει τα ρουθούνια, τα μάτια ερεθίζονται και οι πνεύμονες καταπονούνται. Όπως έλεγε κάποτε και ο Ναπολέων, «ο κόσμος του στρατιώτη στην πορεία αποτελείται εξ ολοκλήρου από τη θέα του σάκου στην πλάτη του μπροστινού του». Σε μια μόνο ημέρα πορείας οι ρινορραγίες, οι ερεθισμοί των οφθαλμών και τα αναπνευστικά προβλήματα προκαλούσαν βλάβες τέτοιου βαθμού ώστε αρκετοί στρατιώτες άρχιζαν να πέφτουν λιπόθυμοι έξω από τις γραμμές τους και να εγκαταλείπονται πίσω. Σε ζεστά κλίματα ο αριθμός των απωλειών αυξανόταν κατά πολύ.

Η διατροφή στους αρχαίους στρατούς ήταν άλλο ένα σημαντικό πρόβλημα. Οι σύγχρονοι στρατοί υπολογίζουν πως ένας στρατιώτης βάρους 73 κιλών που μεταφέρει ένα μέτριο φόρτο περπατώντας επί 8 ώρες, χρειάζεται 3.402 θερμίδες και 70 γραμμάρια πρωτεϊνών την ημέρα. Η πίεση και η υπερπροσπάθεια κατά τη μάχη αυξάνουν την ποσότητα τροφής που απαιτείται για να διατηρηθεί ο πολεμιστής υγιής και αξιόμαχος. Στις ερήμους και γενικότερα σε κλίματα με υψηλές θερμοκρασίες και χαμηλή υγρασία, ο στρατιώτης χρειάζεται τουλάχιστον 8,5 λίτρα νερό σε ημερήσια βάση.

Η δίαιτα που ακολουθείτο στους αρχαίους στρατούς ήταν τελείως ανεπαρκής για παρατεταμένες επιχειρήσεις. Περιλάμβανε κυρίως σιτάρι, κριθάρι και κεχρί, που αλέθονταν για να παρασκευαστούν ψωμί, μπισκότα και χυλός. Η τυπική μερίδα που αντιστοιχούσε σε κάθε άνδρα κυμαινόταν μεταξύ 1 και 1,4 kg δημητριακών ημερησίως, που σε μορφή άρτου παρείχαν μόνο 2.500 θερμίδες και 100 γραμμάρια πρωτεϊνών. Αυτό ο αριθμός θερμίδων ήταν σαφώς ανεπαρκής, ακόμα και για τις καλύτερες δυνατός συνθήκες εκστρατείας που θα μπορούσε να συναντήσει ένας στρατιώτης. Μια πορεία τριών ή τεσσάρων ημερών εξασθενούσε πολύ το στρατό και επιδείνωνε ακόμα περισσότερο τα μικρότερα προβλήματα υγείας. Πολλές φορές οι διοικητές βρίσκονταν, μετά από ένα επίπονο δρομολόγιο, στη δυσάρεστη θέση να διαθέτουν μια δύναμη που δεν μπορούσε να πολεμήσει. Σαν να μην έφτανε η κόπωση από την ίδια την πορεία, ο αρχαίος πολεμιστή έπρεπε να μεταφέρει και τα εφόδιά του, που στην περίπτωση των Μακεδόνων ζύγιζαν 27 κιλά, ενώ στην περίπτωση των Ρωμαίων περίπου 25. Το βάρος του φόρτου καθιστούσε με τη σειρά του το στρατιώτη, στα ζεστά κλίματα, ευάλωτο και τον έφερνε πολύ κοντά σε θερμική εξάντληση και θερμοπληξία. Οι άνδρες τότε φορούσαν κατά τις πορείες ολόκληρη την εξάρτυσή τους και μπορούσε να φανταστούμε το μαρτύριο που υφίσταντο όταν η θωράκισή και το κράνος, εκτεθειμένα καθώς ήταν στον ήλιο, έκαιγαν και στο απλό άγγιγμα.

Οι στρατιώτες μπορούσαν να προστατευτούν από ηλιακά εγκαύματα επαλείφοντας το δέρμα με λάδι από φοίνικα ή ελιά, αλλά δεν υπήρχε καμία ένδειξη για την εφαρμογή αυτού του μέτρου πριν από την εποχή της αυτοκρατορικής Ρώμης. Ένα ρωμαϊκό χρονικό μας παρέχει ένα γραφικό παράδειγμα του τι μπορεί να συμβεί σε ένα στρατό που δεν φρόντισε να λάβει τα του για προστασία από τον καύσωνα. Το 24 π.Χ. ο Aellius Gallus, Ρωμαίος κυβερνήτης της Αιγύπτου, οδήγησε μια στρατιά στην Αραβία, όπου απωλέσθηκε ολόκληρη χωρίς να δώσει ούτε μία μάχη, καθώς οι λεγεωνάριοι πέθαναν κατά εκατοντάδες από τη δίψα και τη θερμοπληξία. Πολλοί από τους επιζώντες υπέστησαν μόνιμες βλάβες στην υγεία τους, σε τέτοια έκταση που χρειάστηκε να αποστρατευτούν.

Η ζέστη δεν ήταν ο μόνος «εχθρός» για ένα στρατό της αρχαιότητας. Οι πολεμιστές της Αιγύπτου, της Ασσυρίας, της Βαβυλώνας, της Περσίας, της Ελλάδας και της Ρώμης, υπέφεραν εξίσου από τα ατυχήματα που κατατρύχουν και τους σύγχρονους συναδέλφους τους (πτώσεις, μώλωπες, κοψίματα, κτυπήματα, φλύκταινες, εξαρθρώσεις και κατάγματα), που μπορούν να μετατρέψουν ένα στρατιώτη σε τραυματία. Τα περισσότερα από αυτά συνέβαιναν στα κάτω άκρα, που ήταν εν γένει απροστάτευτα.
Οι στρατιώτες τότε πολεμούσαν και σε ψυχρά κλίματα, όπως οι Ασσύριοι κατά τις εισβολές τους στην Αρμενία και το Κουρδιστάν. Οι Ρωμαίοι εξεστράτευσαν επανειλημμένα στη Γερμανία, τις Άλπεις, την ανατολική Ευρώπη και τα βουνά της Ισπανίας, περιοχές των οποίων οι κλιματολογικές συνθήκες αποτελούν πρόκληση ακόμα και για σύγχρονους στρατούς. Ο Ξενοφών αναφέρει στην «Κύρου Ανάβαση» πως λίγο έλειψε να χάσει ολόκληρο το στρατό του στις οροσειρές της σημερινής Τουρκίας, όταν οι άνδρες κοιμήθηκαν απροστάτευτοι στην ύπαιθρο και ξύπνησαν αλαφιασμένοι από μια χιονοθύελλα. Ο Αλέξανδρος διέσχισε το αφιλόξενο Ινδοκούχ ξεκινώντας με 100.000 άνδρες και καταλήγοντας με 64.000 δεκατρείς μέρες αργότερα! Ο Αννίβας κατόρθωσε να διασχίσει τις Άλπεις, αλλά με τρομακτικό κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Από το στρατό του, που αριθμούσε 38.000 πεζούς και 8.000 ιππείς, έχασε 20.000 άνδρες μέχρι να φθάσει στη βόρεια ιταλική πεδιάδα.

Τα μειονεκτήματα του αρχαίου στρατιώτη σε σύγκριση με τους σύγχρονους απογόνους του επεκτείνονται και σε διαφορετικά επίπεδα. Ήταν κατά μέσο όρο ηλικίας 35 ετών, σημαντικά μεγαλύτερος από ότι ο άνδρες των σημερινών ενόπλων δυνάμεων. Η μέση ηλικία των Αμερικανών στρατιωτών στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν τα 26 χρόνια και στον πόλεμο του Βιετνάμ τα 22. Η ίδια η φυσιολογία καθιστούσε τον αρχαίο πολεμιστή πιο ευαίσθητο στα κρυοπαγήματα και την κόπωση.

Γενικά ένας αρχαίος στρατός που εξεστράτευε ήταν κυριολεκτικά μια «κινούμενη ιατρική πανωλεθρία», αφού ανέμενε να χάσει το 3-4% της δύναμής του από εξάντληση ή ηλίαση, το 17% από διάφορα ατυχήματα στο δύσβατο δρόμο και αρκετούς ακόμα άνδρες από χρόνια προβλήματα που προκαλούσε η καταπόνηση και η κακή υγιεινή. Εκείνοι που δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν τη μάζα, αφήνοντας στη τύχη τους στην πλευρά του δρόμου ή στην καλύτερη περίπτωση στις φροντίδες των πρώτων χωρικών που θα συναντούσε το στράτευμα. Η πρακτική αυτή εφαρμοζόταν ακόμα και στις περιπτώσεις εκστρατειών μέσα σε εχθρικό έδαφος, όπου οι στρατοί εγκατέλειπαν τους ασθενείς, τους τραυματίες και τους ετοιμοθάνατους. Ο ρωμαϊκός στρατός, με τα κινητά ασθενοφόρα του και το επαγγελματικό προσωπικό που στελέχωνε τις ιατρικές του υπηρεσίες, ήταν σε θέση να κρατήσει μαζί του τους ελαφρύτερα τραυματισμένους για όλη τη διαδρομή, στους περισσότερους όμως στρατούς οι ασθενείς έπρεπε να εγκαταλειφθούν.

Στο αρχαίο πεδίο μάχης κυριαρχούσε και μια ευρεία ποικιλία βιολογικών όπλων. Τα «δόλια» βέλη που αποσκοπούσαν στο να ανδρανοποιήσουν ή να επιφέρουν σίγουρο θάνατο στο θύμα τους, ήταν πιο επίφοβα από ότι η εκ του συστάδην μάχη με δόρατα, σπαθιά και ρόπαλα. Οι αρχαίοι πολεμιστές συνήθιζαν να εμβαπτίζουν τις αιχμές των βελών τους σε φυσικά δηλητήρια όπως ο χυμός τους ροδόδενδρου και το γαλάκτωμα του αχινού, αλλά το δηλητήριο των φιδιών ήταν η πιο διαδεδομένη τοξίνη. Ειδικά οι Σκύθες τοξότες ήταν φημισμένη για τα δηλητηριώδη βέλη τους, που είχαν εμβαπτίσει σε ένα δύσοσμο μίγμα από δηλητήριο έχιδνας (οχιάς) και ανθρώπινο αίμα (επίσης ήταν φοβερά εύστοχοι από αποστάσεις που έφθαναν ακόμα και τα 550 μέτρα – πολλοί σκελετοί των θυμάτων τους που ανακαλύφθηκαν από τους αρχαιολόγους, βρέθηκαν με βέλη σφηνωμένα ακριβώς ανάμεσα στα μάτια). Το 326 π.Χ. οι Μακεδόνες του Μεγάλου Αλεξάνδρου αντιμετώπισαν στη βόρεια Ινδία έφιππους τοξότες που έβαλλαν βέλη τρομερής αποτελεσματικότητας και εξαιρετικά θανατηφόρα. Τελικά οι Έλληνες διαπίστωσαν πως οι αντίπαλοί τους τα είχαν εμποτίσει με δηλητήριο ψόφιας οχιάς, που αφηνόταν να αποσυντεθεί στον ήλιο μέχρι που το δέρμα της έλιωνε και το υγρό έβγαινε μόνο του από τους ιστούς. Ο ιστορικός Διόδωρος αναφέρει πως «άνδρες που τραυματίζονταν από τέτοια βλήματα μούδιαζαν ακαριαία, σε ένα μαρτύριο από αφόρητους πόνους και σπασμούς που έρχονταν κατά κύματα, ενώ το δέρματος γινόταν κρύο και μελανιασμένο και ξερνούσαν χολή». Ο Αννίβας έθεσε σε εφαρμογή ένα εξίσου «βρώμικο» σχέδιο, όταν σε μια ναυμαχία κατά της Περγάμου (το 191 π.Χ.) έριξε πάνω στα καταστρώματα των εχθρικών πλοίων ζωντανά δηλητηριώδη φίδια! Ο Ρωμαίος ιστορικός Αππιανός περιγράφει γλαφυρά πως οι πολιορκημένοι κάτοικοι της Θεμισκύρας, στη Βιθυνία, έτρεψαν σε φυγή το ρωμαϊκό στρατό εξαπολύοντας εναντίον του σμήνη από μέλισσες, άγριες αρκούδες και άλλα θηρία το 72 π.Χ. Σχεδόν τρεις αιώνες αργότερα, οι πολίτες της Χάτρα (στο σημερινό Ιράκ) γέμισαν πήλινα αγγεία με δηλητηριώδη έντομα και τα έριξαν από τις επάλξεις των τειχών τους πάνω στις έντρομες λεγεώνες του Σεπτίμιου Σεβήρου.

Στον αντίποδα όλων αυτών των «μέσων θανάτου» και των παρενεργειών τους βρισκόταν η Στρατιωτική Ιατρική, η οποία σε όλες τις εποχές γινόταν αντιληπτή ως μια προσπάθεια να μειωθούν οι ανθρώπινες απώλειες από την εχθρική δράση. Ως τέτοια περιλάμβανε το θεσμό του «έφεδρου» γιατρού, αφού οι περισσότεροι στρατοί μέχρι το 2000 π.Χ. συγκροτούντο με επιστρατεύσεις. Η στρατολόγηση ανδρών από διάφορα κοινωνικά στρώματα προϋπέθετε την ύπαρξη καλά ενημερωμένων γιατρών, που γνώριζαν το επίπεδο υγεία του γενικότερου πληθυσμού, τη δίαιτά του, τη θνησιμότητά και τη διάρκεια ζωής του. Ίσως ο πιο σημαντικός ρόλος ενός τέτοιου πολύτιμου ειδικού να ήταν η εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων τροφής καλής ποιότητας και πόσιμου νερού, παραγόντων τόσο κρίσιμων για την αποτελεσματικότητα ενός στρατού στη μάχη. Μέχρι τον 20ο αιώνα όλοι οι στρατοί, με ελάχιστες εξαιρέσεις, υπέστησαν πολύ περισσότερες απώλειες από τις ασθένειες και τις μολύνσεις, παρά από την ύστατη δοκιμασία στο πεδίο της μάχης

Πηγή

Περιοδικό "Στρατιωτική Ιστορία", τεύχος 17, Δημήτριος Β. Σταυρόπουλος

Διαβάστε επίσης

Τι τραύματα μπορεί να προκαλέσει το βλήμα από πυροβόλο όπλο; Πως αντιμετωπίζει ο χειρουργός το διατιτραίνον τραύμα κοιλίας;