Διεθνείς Διακρίσεις του ΕΚΠΑ σε πίνακες κατάταξης με αμιγώς Ακαδημαϊκά Κριτήρια (ARWU & WEBOMETRICS)

Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται ένας «βομβαρδισμός» ειδήσεων και αναφορών στα Ελληνικά ΜΜΕ, για «διακρίσεις» Ελληνικών Πανεπιστημίων ή/και Τμημάτων τους, απόρροια  μιας καλής θέσης σε ένα γνωστό ή λιγότερο γνωστό διεθνή πίνακα κατάταξης.  Έτσι η άνοδος θέσεων ενός Ελληνικού Πανεπιστημίου σε έναν τέτοιον πίνακα μεταφράζεται από πολλούς εντός και εκτός αυτού, ως η επιβεβαίωση της υψηλής ποιότητας σπουδών και του ερευνητικού έργου που συντελείται στο εν λόγω Ίδρυμα. Ενώ αντίθετα υποχώρηση σε χαμηλότερες θέσεις είτε αποδίδεται ανοικτά στις σημαντικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης στο έργο του Πανεπιστημίου είτε στις γενικότερες παθογένειες του Ελληνικού Τριτοβάθμιου Εκπαιδευτικού Συστήματος. Είναι βέβαια συχνό το φαινόμενο ένα Ελληνικό Πανεπιστήμιο να είναι σε έναν πίνακα κατάταξης σε υψηλότερη θέση από κάποιο άλλο ενώ σε ένα άλλο σύστημα μέτρησης να βρίσκεται σε χαμηλότερη θέση σε σχέση με το άλλο Πανεπιστήμιο. 

Στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στην ανάλυση αυτών των αποτελεσμάτων, παρότι στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι ιδιαιτέρως θετικά για το Πανεπιστήμιο μας και τα επιμέρους προγράμματα σπουδών των Τμημάτων μας, δεδομένων των συνθηκών. Κατανοούμε τους λόγους που αρκετοί πολίτες αντιμετωπίζουν με επιφυλάξεις ή ακόμα και με άρνηση ανακοινώσεις και δημοσιεύματα με διθυραμβικά σχόλια για την θέση ελληνικών πανεπιστημίων στους διεθνείς πίνακες κατάταξης. Αυτό οφείλεται αφενός στο ότι δεν γίνεται πλήρως κατανοητή η μεθοδολογία βάση της οποίας κάθε πίνακας κατάταξης αξιολογεί τα Ιδρύματα παγκοσμίως και αφετέρου διότι αρκετοίεπικεντρώνουν στο αποτέλεσμα και όχι στο τι σημαίνει αυτό επί της ουσίας. Σε κάθε περίπτωση, όμως, δεν εφησυχάζουμε και δεν παραβλέπουμε και τα προβλήματα που υπάρχουν.

Στο Πανεπιστήμιό μας έχει δημιουργηθεί μια ομάδα στο πλαίσιο εργασιών της Μονάδας Διασφάλισης Ποιότητας, η οποία παρακολουθεί τους διεθνείς Πίνακες Κατάταξης, βρίσκεται σε συνεργασία μαζί τους για την παροχή αξιόπιστων και αντικειμενικών στοιχείων, ενώ παράλληλα υλοποιεί δράσεις ενημέρωσης για την κατανόηση των μεθόδων και των πρακτικών τους συντάσσοντας και αντίστοιχες μελέτες.

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη έμφαση και προσοχή δίνουμε σε πίνακες κατάταξης που βασίζονται σε αμιγώς ακαδημαϊκά κριτήρια και χρησιμοποιούν δείκτες που βασίζονται σε αντικειμενικά μη αμφισβητήσιμα δεδομένα.

Πιο συγκεκριμένα πίνακες κατάταξης οι οποίοι επικεντρώνονται στην ερευνητική παραγωγή και παρουσία των ιδρυμάτων και την επίδραση αυτής στην Ακαδημαϊκή Κοινότητα αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία.

Κάτω από αυτό το πρίσμα, οι πλέον πρόσφατες ανακοινώσεις δύο σημαντικών πινάκων κατάταξης, του Academic Ranking of World Universities (Πίνακας Σανγκάης) και του Webometrics Ranking of World Universities επιβεβαιώνουν τη διαχρονικά πολύ καλή παρουσία και αποδοχή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο διεθνές εκπαιδευτικό περιβάλλον.

(α) ShanghaiRanking's Global Ranking of Academic Subjects 2017

Η Ακαδημαϊκή Παγκόσμια Αξιολόγηση των Πανεπιστημίων (AcademicRanking of World Universities ARWU), γνωστή ως η λίστα της Σαγκάης, είναι ίσως ένας από τους γνωστότερους και εγκυρότερους πίνακες κατάταξης. Ο πίνακας αυτός δημιουργήθηκε και συντηρείται από το Shanghai JiaotongUniversity.

Πέραν της γενικής κατάταξης, τα πανεπιστήμια αξιολογούνται και δημοσιεύεται η κατάταξη ξεχωριστά για κάθε ευρύτερη επιστημονική περιοχή και για ειδικά αντικείμενα.  Μεθοδολογικά, η κατάταξη των πανεπιστημίων γίνεται σε 5 επιστημονικές κατηγορίες (θετικές επιστήμες, μηχανική, επιστήμες ζωής, ιατρικής και κοινωνικές επιστήμες) και 52 επιμέρους θεματικές ανάλογα με το ακαδημαϊκό αντικείμενο τους. 

Πριν από μερικές μέρες δημοσιεύτηκε από τον εν λόγω πίνακα κατάταξης η αξιολόγηση των  Πανεπιστημίων στις  πενήντα δύο (52) επιμέρους ακαδημαϊκές ενότητες. Συνολικά αξιολογήθηκαν και συμπεριελήφθησαν 4.000 ακαδημαϊκά ιδρύματα. 

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι για να μπορέσει ένα Πανεπιστήμιο να συμπεριληφθεί στην κατάταξη σε μία τέτοια αξιολόγηση, θα πρέπει να διαθέτει ελάχιστο αριθμό δημοσιεύσεων κατά την περίοδο 2011-2015. Το κατώτατο όριο διαφέρει ανά ακαδημαϊκή ενότητα και κυμαίνονται από 25 (π.χ. αεροδιαστημική μηχανική, επικοινωνίες, δημόσια διοίκηση κ.λπ.) μέχρι 200 δημοσιεύσεις (π.χ. φυσική, βιολογία, χημεία, κλινική ιατρική κ.λπ.). Ακολούθως, η ανάλυση των δημοσιεύσεων γίνεται στη βάση ενός μοντέλου απόδοσης τιμών και βαρύτητας σε 5 δείκτες από το οποίο μοντέλο εξάγεται ο σταθμισμένος μέσος όρος για κάθε θέμα και κάθε Πανεπιστήμιο ξεχωριστά. Για κάθε δείκτη το “καλύτερο” ίδρυμα βαθμολογείται με 100, οπότε κάθε άλλο ίδρυμα βαθμολογείται με το ποσοστό που υπολείπεται της βαθμολογίας του πρώτου.  

Οι δείκτες αυτοί είναι οι ακόλουθοι:

1. Αριθμός άρθρων που δημοσιεύτηκαν από ένα Πανεπιστήμιο σε συγκεκριμένο ακαδημαϊκό θέμα (Δείκτης PUB)

2. Κανονικοποίηση βάση του αριθμού ετεροαναφορών για κάθε άρθρο που δημοσιεύτηκε σε συγκεκριμένο θέμα. Μέτρηση της μέσης επίδρασης κάθε άρθρου. (Δείκτης CNCI)

3. Ποσοστό των άρθρων με διεθνή συνεργασία που δημοσιεύτηκαν από ένα Πανεπιστήμιο σε συγκεκριμένο θέμα (Δείκτης IC)

4. Αριθμός άρθρων  Καθηγητών  και Ερευνητών του Πανεπιστημίου που δημοσιεύτηκαν  σε κορυφαία ακαδημαϊκά περιοδικά (Δείκτης TOP)

5. Συνολικός αριθμός του προσωπικού κάθε Πανεπιστημίου που κέρδισε σημαντικό βραβείο/διάκριση σε κάποιο ακαδημαϊκό θέμα (Δείκτης AWARD)

Με βάση τα αποτελέσματα που δημοσιεύτηκαν, το ΕΚΠΑ είδε επτά (7) προγράμματα σπουδών του να τοποθετούνται στους πίνακες των top 500 παγκοσμίως σε οκτώ (8) αντίστοιχα θεματικά πεδία. Πιο συγκεκριμένα και όπως φαίνεται στην ιστοσελίδα της Κατάταξης (βλέπε πίνακα 1):

• Η Οδοντιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ καταλαμβάνει τη θέση 76-100, βρίσκεται κατά συνέπεια στις 100 καλύτερες σχολές παγκοσμίως. Επίσης θα πρέπει να επισημανθεί ότι εμφανίζει εντυπωσιακή επίδοση στον δείκτη IC (% άρθρων με διεθνή συνεργασία) με βαθμό 87,5. Η συγκεκριμένη επίδοση είναι εντυπωσιακή και μάλιστα είναι υψηλότερη της βαθμολογίας των 16 πρώτων πανεπιστημίων του συγκεκριμένου ακαδημαϊκού αντικειμένου (μεταξύ των οποίων το Harvard, το University of Washington, το Kings College London, κ.α). Επιπροσθέτως είναι το μοναδικό ελληνικό Πανεπιστημιακό Τμήμα που εμφανίζει βαθμολογία στον δείκτη AWARD δηλαδή στα σημαντικά βραβεία /διακρίσεις καθηγητών και ερευνητών του Τμήματος.

• Αντιστοίχως και το Τμήμα Φυσικής για το 2017 καταλαμβάνει τη θέση 76-100, βρίσκεται κατά συνέπεια στα 100 καλύτερα τμήματα – προγράμματα σπουδών παγκοσμίως. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε σχέση με την περσινή κατάταξη υπήρξε βελτίωση αφού το Τμήμα βρισκόταν στις θέσεις 101- 150. Μάλιστα στον δείκτη IC (% άρθρων με διεθνή συνεργασία) έλαβε τον υψηλότερο βαθμό σε συγκεκριμένο δείκτη από όλα τα Τμήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών που περιλαμβάνονται στην κατάταξη (92%).

• Το Τμήμα Φαρμακευτικής καταλαμβάνει τη θέση 101-150 συγκεντρώνοντας πολύ υψηλή βαθμολογία στους τρεις από τους πέντε δείκτες.

• Η Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ εκπροσωπείται και στα επιμέρους θεματικά – ακαδημαϊκά πεδία και ειδικότερα στο αντικείμενο της Κλινικής Ιατρικής, όπου καταλαμβάνει τη θέση 201-300 παγκοσμίως. Η εξωστρέφεια και η διεθνοποίηση της ερευνητικής εργασίας της Σχολής αποτυπώνεται τόσο στον δείκτη IC (% άρθρων με διεθνή συνεργασία) όσο και στον δείκτη CNCI (σταθμισμένος δείκτης ετεροαναφορών). 

• Στο ευρύτερο πεδίο Clinical Medicine and Pharmacy (MED) το ΕΚΠΑ βρίσκεται στις θέσεις 101-150.

• Το Τμήμα Βιολογίας βρίσκεται στις θέσεις 201-300  σε δύο θεματικά – ακαδημαϊκά πεδία στις επιστήμες της Βιολογίας και στις Επιστήμες Βιολογίας με εξειδίκευση στον άνθρωπο.

• Το Τμήμα Πληροφορικής βρίσκεται στις θέσεις 301-400 παγκοσμίως. 

• Το Τμήμα Μαθηματικών βρίσκεται στις θέσεις 401-500 στην παγκόσμια κατάταξη. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι στον επιμέρους δείκτη IC το τμήμα εμφανίζει εξαιρετική επίδοση που ξεπερνά το βαθμό των 6 πρώτων Πανεπιστημίων της κατάταξης.

 

7

Πίνακας 1: ShanghaiRanking's Global Ranking of Academic Subjects 2017
	Τμήμα ΕΚΠΑ	Ακαδημαϊκό Αντικείμενο	Θέση στην Κατάταξη	Συνολικό Σκορ	Δείκτης PUB	Δείκτης TOP	Δείκτης IC	Δείκτης CNCI	Δείκτης AWARD
1.	Οδοντιατρική Σχολή	Dentistry & Oral Sciences	76-100	-	43,9	13,6	87,5	68	27,4
2.	Τμήμα Φυσικής	Physics	76-100	-	42,4	51,8	92	60,7	0
3.	Τμήμα Φαρμακευτικής	Pharmacy & Pharmaceutical Sciences	101-150	-	54,5	0	74,2	54,6	0
4.	Ιατρική Σχολή	Clinical Medicine	201-300	-	34,2	15,4	67,8	62,1	0
5.	Τμήμα Βιολογίας	Biological Sciences	201-300	-	27,7	15,7	72,7	44,5	0
6.	Τμήμα Βιολογίας	Human Biological Sciences	201-300	-	29,3	19	65,5	60,3	ΝΑ
7.	Τμήμα Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών	Computer Science & Engineering	301-400	-	35,3	44,7	70,3	50,6	0
8.	Τμήμα Μαθηματικών	Mathematics	401-500	-	42	0	73,1	47,3	0

            Πηγή:  http://www.shanghairanking.com/Shanghairanking-Subject-Rankings/index.html  

7

β) TRANSPARENT RANKING: Top Universities by Google Scholar Citations

Ο Πίνακας Διεθνούς Κατάταξης Πανεπιστημίων της Webometrics δημοσίευσε στις αρχές Ιουλίου του 2017 μια ακόμη ειδική κατάταξη με βάση το αριθμό ετεροαναφορών  του ερευνητικού τους έργου.  Ο εντοπισμός  των ετεροαναφορών (citations) έγινε μέσω της πλέον δημοφιλούς μηχανής αναζήτησης ακαδημαϊκής βιβλιογραφίας του Google Scholar.

(Δείτε τον ακόλουθο υπερσύνδεσμο:http://www.webometrics.info/en/node/169 )

Στην κατάταξη  περιλαμβάνονται 5.000 Πανεπιστήμια παγκοσμίως με το μεγαλύτερο αριθμό ετεροαναφορών. Ο αριθμός αυτός υπολογίζεται με βάση το άθροισμα των 10 καλύτερων προφίλ ΔΕΠ ερευνητών του κάθε Πανεπιστημίου από τα 5.000, εκτός του πρώτου  προφίλ  για να υπάρχει αντιπροσωπευτικότητα. 

Πρακτικά η μελέτη των ετεροαναφορών θεωρείται το εγκυρότερο κριτήριο αποτίμησης του επιστημονικού – ερευνητικού έργου ενός Πανεπιστημίου. Στο κριτήριο αυτό δεν ενδιαφέρει το πόσα άρθρα έχουν γραφτεί από τους καθηγητές του Πανεπιστημίου αλλά πόσες αναφορές του ονόματος και του έργου του έχουν γίνει σε άρθρα και έρευνες άλλων συγγραφέων και καθηγητών άλλων Πανεπιστημίων. Με άλλα  λόγια ένα άρθρο ενός καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών που έχει αναφερθεί ως πηγή σε άλλα 4000 άρθρα δείχνει πολύ σημαντική επίδραση στο αντικείμενο που θεραπεύει αλλά και επιστημονική αναγνώριση από την κοινότητα των συναδέλφων παγκοσμίως.

Με βάση τα αποτελέσματα της Webometrics το ΕΚΠΑ βρίσκεται στην 44ηθέση  παγκοσμίως μεταξύ περίπου 5.000 Πανεπιστημίων με 539.999 ετεροαναφορές. Η θέση αυτή είναι η καλύτερη θέση που έλαβε ποτέ ελληνικό Πανεπιστήμιο  σε ιδρυματικό επίπεδο  σε οποιοδήποτε παγκόσμια κατάταξη. Μάλιστα η άνοδος του Ιδρύματος σε σχέση με την προηγούμενη καταμέτρηση ήταν αλματώδης. Πιο συγκεκριμένα στην καταμέτρηση του Δεκεμβρίου του 2016 το ΕΚΠΑ βρισκόταν στην θέση 152 με 281660 αναφορές

Μάλιστα το  ΕΚΠΑ καταλαμβάνει στη  συγκεκριμένη κατάταξη την  7ηθέση στην Ευρώπη πίσω από Πανεπιστήμια όπως το Cambridge, το University College of London, το Oxford, το École Polytechnique Fédérale deLausanne, το Imperial College London και το King's College London.

Καθηγητής Θάνος Δημόπουλος

Πρύτανης ΕΚΠΑ