Πόσο αξιόπιστη και ποιοτική είναι η παρεχόμενη ιατρική πληροφορία στο διαδίκτυο; Τι πρέπει να προσέχει ο ενδιαφερόμενος χρήστης του internet;

επιμέλεια Kλεοπάτρα Ζουμπουρλή, μορ.βιολόγος,  medlabnews.gr

Το Διαδίκτυο είναι πραγματικά ένα καταπληκτικό εργαλείο. Τα τελευταία χρόνια, η χρήση του διαδικτύου έχει εξαπλωθεί με ταχύτατους ρυθμούς και αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινής μας ζωής. Το διαδίκτυο αποτελεί την πλέον ισχυρή και διαδεδομένη μορφή πληροφόρησης της κοινωνίας και της επιστήμης. Ανατρέχοντας στον παγκόσμιο ιστό διαπιστώνουμε ότι έχουν γίνει αξιόλογες προσπάθειες ώστε ο πολίτης να έχει έγκυρη, έγκαιρη και εύκολα προσβάσιμη πληροφόρηση σε θέματα υγείας. Ενας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ασθενών στρέφεται στο Διαδίκτυο για αναζήτηση πληροφορίας σχετικά με διάφορα ιατρικά ζητήματα. Το Διαδίκτυο παρέχει πληθώρα πληροφοριών γεγονός που καθιστά ευνόητη και κρίσιμη την ανάγκη για αξιόπιστη πληροφόρηση και παράλληλα έχει οδηγήσει στην πραγματοποίηση διαφόρων ερευνών σχετικών με τους τρόπους αξιολόγησης των διαφόρων πηγών πληροφόρησης

Ο χώρος της υγείας είναι από τους δημοφιλέστερους τόπους προσφυγής για την αναζήτηση πληροφορίας μέσω Internet, είτε για να πληροφορηθεί ο καθημερινός χρήστης μια οιαδήποτε πληροφορία που έχει σχέση με το χώρο της υγείας ή ο ασθενής που αναζητά κάποιο φως για την πάθησή του, για να αντλήσει θάρρος ή να εισπράξει αισιόδοξα μηνύματα. Ο αριθμός των Ελλήνων που επισκέπτονται το διαδίκτυο καθημερινά αυξάνει και δεν είναι πλέον ασύνηθες για τους λειτουργούς υγείας να έρχονται αντιμέτωποι με ασθενείς που έχουν αρκετές γνώσεις πάνω στα προβλήματα που τους απασχολούν.

Η πληροφόρηση από το διαδίκτυο για θέματα υγείας διαταράσσει σε ένα βαθμό την παραδοσιακή σχέση ιατρού με τον ασθενή και ενδεχομένως φέρει σε δύσκολη θέση διαίτερα τους λειτουργούς υγείας μεγαλύτερης ηλικίας που δεν έχουν αρκετή εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες, καθώς και εκείνους που δεν είναι ενήμεροι για την τρέχουσα γνώση στο γνωστικό τους αντικείμενο.

Οι λόγοι για τους οποίους οι ασθενείς καταφεύγουν στο διαδίκτυο είναι πολλοί. Ένας από τους σημαντικότερους είναι το έλλειμμα ενημέρωσης και διδασκαλίας από το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό στο θέμα υγείας που τους απασχολεί. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελέτης που έγινε στην Ελλάδα, σε δείγμα ασθενών με καρκίνο βρέθηκε ότι οι ασθενείς μολονότι επιθυμούν και χρειάζονται ενημέρωση, η ποσότητα των πληροφοριών που λαμβάνουν είναι ανεπαρκής. Περισσότεροι από τους μισούς (59%) δε γνώριζαν τη διάγνωση ενώ ένα μεγάλο ποσοστό δεν είχε ενημερωθεί καθόλου για τις εναλλακτικές μορφές θεραπείας και δεν είχε συμμετάσχει στη λήψη απόφασης για την ακολουθούμενη θεραπευτική αγωγή. Επίσης, πολλοί είναι οι ασθενείς που καταφεύγουν στο διαδίκτυο για μια «δεύτερη γνώμη». Ένας ακόμη σημαντικός λόγος είναι η απογοήτευση και η δυσπιστία για τα αποτελέσματα της ακολουθούμενης θεραπευτικής αγωγής.

Αυτό που προκαλεί σε ένα βαθμό ανησυχία είναι το γεγονός ότι αρκετοί ασθενείς συμβουλεύονται το διαδίκτυο για να διαγνώσουν οι ίδιοι το νόσημα από το οποίο πάσχουν χωρίς να καταφύγουν στη γνώμη ενός ειδικού. Πολλοί είναι επίσης εκείνοι, οι οποίοι επηρεάζονται στη λήψη αποφάσεων που αφορούν στην υγεία τους από πληροφορίες που αντλούν από το διαδίκτυο, οι οποίες ενδέχεται να είναι και αναξιόπιστες. Υπάρχουν περιπτώσεις ασθενών στις οποίες η ελλιπής και λανθασμένη πληροφόρηση οδήγησε σε επικίνδυνες, ακόμη και για την ίδια τη ζωή, καταστάσεις. Η λανθασμένη πληροφόρηση έχει ως αποτέλεσμα συγκρούσεις και μείωση ή απώλεια της εμπιστοσύνης από την πλευρά του ασθενούς στο πρόσωπο του θεράποντος ιατρού ή του νοσηλευτή.

Γιατροί των οποίων οι ασθενείς χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για ενημέρωση σε θέματα υγείας, δηλώνουν ότι ο σωστά πληροφορημένος ασθενής είναι προτιμότερος του αδαούς, ενώ το όφελος που προκύπτει αντανακλά όχι μόνο στον ίδιο αλλά και στο σύστημα υγείας. Όταν οι ασθενείς αναζητούν πληροφορίες από έγκυρες επιστημονικές πηγές και αποκτούν γνώσεις, έχουν περισσότερη πιθανότητα να είναι ενήμεροι για τις τελευταίες εξελίξεις που αφορούν στη νόσο τους και να επηρεάζουν θετικά τους γιατρούς στη λήψη αποφάσεων για τη θεραπεία τους.

Η ποιότητα των παρεχομένων στο διαδίκτυο πληροφοριών συχνά είναι αμφίβολη. Ο έλεγχος της ορθότητας του περιεχομένου των διαφόρων ιστοσελίδων στον παγκόσμιο ιστό είναι πρακτικά αδύνατος.

Τι σημαίνει ποιότητα της πληροφορίας και ειδικότερα στο χώρο της υγείας;

Ποιότητα σημαίνει ότι τα δεδομένα, τα στοιχεία που αναζητούμε να προέρχονται από τεκμηριωμένες και αξιόπιστες πηγές που να εγγυώνται για την αξιοπιστία μιας δεδομένης πληροφορίας (evidence based information). Με τον τρόπο αυτόν, η πληροφορία - γνώση μπορεί να χρησιμοποιηθεί, λ.χ., για τη συγγραφή επιστημονικής εργασίας, για την παροχή συμβουλών, για την εκτίμηση θεραπευτικών χειρισμών, για τη λήψη αποφάσεων, για την ενημέρωση σε αμφιλεγόμενα ιατρικά θέματα και, τέλος, για την ενημέρωση σε νέες θεραπευτικές μεθόδους ή βιοτεχνολογικά επιτεύγματα.

Τα κριτήρια αξιολόγησης των πηγών πληροφόρησης και ενημέρωσης σε θέματα υγείας, σύμφωνα με τις απόψεις των χρηστών του διαδικτύου, είναι η ακρίβεια της πληροφορίας, η αντικειμενικότητα, η τρέχουσα ενημέρωση και η επαρκής κάλυψη του θέματος.

Τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των Ηνωμένων Πολιτειών (National Institutes of Health) έχουν δημοσιοποιήσει οδηγίες που βοηθούν τους ενδιαφερόμενους να κρίνουν την αξιοπιστία του περιεχομένου μιας ιστοσελίδας. Συνοπτικά, η αξιολόγηση αυτή βασίζεται στα εξής στοιχεία:

• Σε κάθε ιστοσελίδα πρέπει να καθορίζονται με σαφήνεια ο σκοπός, τα αντικείμενα που καλύπτονται καθώς και ο πληθυσμός στον οποίο απευθύνονται

• Να γνωστοποιούνται οι υπεύθυνοι για το περιεχόμενό της, καθώς και αυτοί που τη χρηματοδοτούν. Σε ιστοσελίδες ιατρικού περιεχομένου υπεύθυνοι πρέπει να είναι άτομα ή οργανισμοί που έχουν σχέση με την υγεία. Το υλικό που προέρχεται από ειδικούς του κλάδου και αναγνωρισμένα ιδρύματα ή φορείς θεωρείται έγκυρο και αξιόπιστο

• Πρέπει να αναφέρονται οι πηγές από τις οποίες αντλήθηκαν οι πληροφορίες καθώς και τα στοιχεία των συντακτών, όπως το γνωστικό τους αντικείμενο και η ηλεκτρονική τους διεύθυνση ώστε να μπορεί να επικοινωνήσει ο κάθε ενδιαφερόμενος

• Nα γίνεται ενημέρωση και ανανέωση του υλικού ανά τακτά χρονικά διαστήματα ώστε να παρακολουθείται η ταχεία εξέλιξη των επιστημών υγείας και οι πληροφορίες που παρατίθενται να είναι σύγχρονες και τεκμηριωμένες. Είναι πολύ σημαντικό να παρέχονται στοιχεία σχετικά με την πρώτη δημοσίευση, την ενημέρωση και το πότε αναμένεται να πραγματοποιηθεί η επόμενη ώστε να καθίσταται εύκολη η αξιολόγηση του περιεχομένου των πληροφοριών. Αν δεν υπάρχει ενημέρωση και ανανέωση του υλικού, αυτό θεωρείται αναξιόπιστο

• Εάν ζητούνται από το χρήστη προσωπικά στοιχεία πρέπει να γίνεται γνωστό πού θα χρησιμοποιηθούν αυτά τα στοιχεία.

Η σύγχρονη τεχνολογία μας παρέχει ένα πολύ χρήσιμο μέσο για την ορθή ενημέρωση του ευρύτερου κοινού σε θέματα υγείας. Η χρήση του διαδικτύου έχει επιφέρει αλλαγές στη διαχείριση της νόσου δημιουργώντας «πλη- ροφορημένους» πολίτες σε θέματα υγείας. Το διαδίκτυο μπορεί να εξελιχθεί σε σημαντικότατο φορέα αγωγής υγείας προσβάσιμο σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού αλλά δεν αντικαθιστά την προσωπική επαφή του λειτουργού υγείας με τον ασθενή.

Ενημέρωση και των γιατρών

Χρήση της ιατρικής πληροφορίας δεν κάνουν, όμως, μόνο οι ασθενείς αλλά και το ιατρικό προσωπικό. Ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ιατρών στρέφεται στο Διαδίκτυο για αναζήτηση πληροφορίας καθώς η πληροφοριακή έκρηξη τους δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης σε ένα τεράστιο αριθμό ελεύθερα διαθέσιμων πόρων σχετικά με διάφορα ιατρικά ζητήματα. Όμως, μόλις το 10% (περίπου) των ιατρικών πληροφοριακών πόρων που ανακτώνται από ελεύθερα διαθέσιμες πηγές του Διαδικτύου είναι όντως αξιόλογο. Ακόμη, επισημαίνονται οι σοβαροί κίνδυνοι που μπορεί να προκύψουν εφόσον πρόκειται για ιατρική πληροφόρηση και η εγκυρότητα είναι αυτό που πρέπει να απασχολεί τον ερευνητή στο μέγιστο βαθμό, καθώς η έλλειψη της μπορεί να αποβεί επικίνδυνη.

Το Internet πράγματι άνοιξε διάπλατα τις πύλες του σε μια τεράστια δεξαμενή πληροφορίας. Εσύ, όμως, χρήστη του Internet που προσπαθείς να βρεις πληροφορία, θα πρέπει να έχεις υψηλό βαθμό υποψίας όσον αφορά την αξιοπιστία της πληροφορίας και να προσπαθείς να ανιχνεύσεις τι κρύβεται πίσω από αυτήν για να μην οδηγηθείς άθελά σου σε αμφιλεγόμενες και επικίνδυνες, ίσως, λύσεις για την πάθησή σου.

Διαβάστε επίσης

Οκτώ στους δέκα χρήστες επισκέπτονται ιστοσελίδες υγείας

Προσοχή στις ιατρικές εφαρμογές για smartphones, μπορεί να είναι αναξιόπιστες ή ακόμα και επικίνδυνες για την υγεία σας.