Οι καρκινοπαθείς κινδυνεύουν από θρόμβωση ενώ ασθενείς με θρόμβωση έχουν μεγάλο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου

επιμέλεια Κική Τσεκούρα, medlabnews.gr

Σήμερα, γνωρίζουμε ότι ο καρκίνος συνδέεται με μια κατάσταση υπερπηκτικότητας. Οι νεοπλασίες και η υπερπηκτικότητα αποτελούν δύο από τις συχνότερες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκόσμια.Τα μονοπάτια της ογκογένεσης, της μετάστασης και της θρόμβωσης διασταυρώνονται. 
Ο κίνδυνος θρόμβωσης στους καρκινοπαθείς είναι γενικά 4−6 φορές μεγαλύτερος απ’ ό,τι στο λοιπό πληθυσμό και εξαρτάται από παράγοντες σχετιζόμενους με τον ασθενή, τη νόσο και τη θεραπεία της. 

Ο μηχανισμός:
Η ύπαρξη νεοπλασίας επιδρά και στις τρεις παραμέτρους της τριάδας του Virchow: Ροή αίματος, αιμοστατικό μηχανισμό και ενδοθήλιο. Το καρκινικό κύτταρο επάγει την υπερπηκτικότητα μέσω παραγωγής προπηκτικών, αντι-ινωδολυτικών και προσυσσωρευτικών παραγόντων, αλλά και μέσω έκλυσης προφλεγμονωδών κυτταροκινών, ενώ ουσίες όπως ο ιστικός παράγοντας δημιουργούν μέσω μηχανισμών πηκτικο-εξαρτώμενων και πηκτικο-ανε-ξάρτητων ένα φαύλο κύκλο, όπου η ανάπτυξη του όγκου προάγει τη θρόμβωση, η θρόμβωση ευοδώνει τη μετανάστευση σε απομακρυσμένες θέσεις και αυτή με τη σειρά της επιτείνει τη θρομβοφιλική διάθεση.

Η συσχέτιση ΦΘΕ και καρκίνου καταγράφηκε πρώτη φορά από τον Armand Trousseau το 1865 και επιβεβαιώθηκε έκτοτε από πλήθος ερευνών. Δυστυχώς, και ο ίδιος ο Armand Trousseau κατέληξε από θρόμβωση που σχετιζόταν με την κακοήθη νόσο από την οποία έπασχε!

Υπολογίζεται ότι στο 20% των περιστατικών ΦΘΕ της κοινότητας συνυπάρχει νεοπλασία, ενώ υπάρχει ομοφωνία ότι οι ασθενείς με ιδιοπαθή θρόμβωση παρουσιάζουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. 

Σήμερα, θεωρείται ότι η θρόμβωση μπορεί να είναι η πρώτη κλινική εκδήλωση κακοήθειας  στο 10% των ασθενών. Δηλαδή, στον 1 στους 10 ασθενείς που καταφεύγουν στο γιατρό και τους διαγιγνώσκεται ιδιοπαθής θρόμβωση μπορεί να συνυπάρχει και καρκίνος!

Οι ογκολογικοί ασθενείς έχουν από 2 έως 28 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν θρόμβωση, σε σύγκριση με τους μη καρκινοπαθείς. 

Η Φλεβική Θρομβοεμβολική Νόσος (ΦΘΕ) αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας στους ογκολογικούς ασθενείς. Επιβαρύνει σημαντικά την ήδη δύσκολη καθημερινότητα τους, την ποιότητα ζωής τους, και έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις σε ασθενείς και σύστημα υγείας κυρίως λόγω της παρατεταμένης διάρκειας νοσηλείας που επιφέρει.

Κάποιοι από τους παράγοντες που σχετίζονται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ΦΘΕ σε αυτούς τους ασθενείς είναι:

• Παραμονή στο νοσοκομείο και χειρουργική επέμβαση 

• Παραμονή στο νοσοκομείο ακόμη και χωρίς χειρουργική επέμβαση 

• Ενεργός καρκίνος 

Αυτή η αύξηση του κινδύνου στους ογκολογικούς ασθενείς συνδέεται επίσης:

• με το είδος της κακοήθειας:  Ορισμένες μορφές καρκίνου συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο ΦΘΕ σε σχέση με άλλες. 

• Η πιο προφανής συνολική αύξηση του κινδύνου εμφάνισης ΦΘΕ παρατηρείται σε ασθενείς με:

• Αιματολογική κακοήθεια (28-φορές αύξηση κινδύνου)

• Καρκίνο πνεύμονα (22-φορές)

• Καρκίνο γαστρεντερικού (20-φορές)

• Καρκίνο με μακρινές μεταστάσεις (20-φορές) Οι ασθενείς με μεταστατική νόσο έχουν 2-7 φορές  μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν θρόμβωση μέσα σε 2 χρόνια από τη διάγνωση σε σχέση με αυτούς με εντοπισμένο καρκίνο, ενώ ο κίνδυνος αυτός είναι μεγαλύτερος τους πρώτους μήνες μετά τη διάγνωση του καρκίνου.

• με τη θεραπευτική αγωγή που ακολουθείται: ο κίνδυνος για ΦΘΕ διπλασιάζεται στους καρκινοπαθείς όταν λαμβάνουν ερυθροποιητικούς παράγοντες (παράγοντες που βελτιώνουν την αναιμία) και ιδιαίτερα σε συνδυασμό με μετάγγιση. 

• Επίσης, ο κίνδυνος αυξάνεται κατά πολύ  όταν στη χημειοθεραπευτική αγωγή προστίθεται ορμονοθεραπεία. Παρόλα αυτά, η θρόμβωση μετά τη χημειοθεραπεία μπορεί να μην γίνει αντιληπτή μιας και μπορεί να μην εκδηλώσει συμπτώματα και να μην εντοπιστεί. 

• η ασυμπτωματική θρόμβωση είναι 2-3 φορές πιο συχνή από τη συμπτωματική, ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου

• με διάφορα χαρακτηριστικά του ασθενούς, όπως η αυξημένη ηλικία, η φυλή, το ιστορικό θρομβώσεων, ο αυξημένος αριθμός αιμοπεταλίων και η ταυτόχρονη παρουσία άλλων νοσημάτων.

Η ΦΘΕ θεωρείται πλέον ότι είναι μια χρόνια ασθένεια σε ασθενείς με καρκίνο, επειδή ο κίνδυνος υποτροπής της διαρκεί για πολλά χρόνια μετά την αρχική εκδήλωση. Αθροιστικά, το ποσοστό των επαναλαμβανόμενων επεισοδίων ΦΘΕ είναι 3-φορές υψηλότερο σε ασθενείς με καρκίνο σε σχέση με εκείνους που δεν έχουν καρκίνο.

Αν εμφανίσει δηλαδή κάποιος ένα επεισόδιο θρόμβωσης η πιθανότητα να εμφανίσει και  δεύτερο ή ακόμη και τρίτο επεισόδιο είναι πολύ μεγάλη!

Η ΦΘΕ έχει επιπλοκές που επιβαρύνουν δραματικά την ποιότητα ζωής αυτών των ασθενών. Η πιο συνηθισμένη από αυτές είναι το Μετα-Θρομβωτικό Σύνδρομο (ΜΘΣ).

Μέσα σε 5 χρόνια μετά από ένα επεισόδιο φλεβικής θρόμβωσης, περίπου το 30% των ασθενών αναπτύσσουν ΜΘΣ.

Τα συμπτώματα του ΜΘΣ περιλαμβάνουν άλγος στα κάτω άκρα, οίδημα, ίνωση, καθώς και σοβαρές εκδηλώσεις όπως άτονα έλκη, περιορισμό της κινητικότητας, καθώς και την ανάγκη για μακροπρόθεσμη νοσηλευτική φροντίδα.

Η εμφάνιση ΦΘΕ αυξάνει την πιθανότητα θανάτου στους ογκολογικούς ασθενείς κατά 2-6 φορές. Δυστυχώς, η ΦΘΕ είναι η δεύτερη αιτία θανάτου στους ογκολογικούς ασθενείς μετά τον ίδιο τον καρκίνο!

Είναι προφανές ότι η ΦΘΕ έχει σοβαρές κλινικές επιπτώσεις και επίδραση στην κλινική πορεία της νόσου, αυξάνοντας και τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα. Μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην ποιότητα ζωής των ασθενών, και προσθέτει τεράστια επιβάρυνση σε μια ήδη σοβαρή κατάσταση. 

Στο επίπεδο της οικονομίας της υγείας, σε μια μελέτη του 2013 υπολογίζεται ότι η εμφάνιση θρόμβωσης αυξάνει το κόστος θεραπείας κατά 39%, ενώ σε παλαιότερη μελέτη αναφέρεται ότι οι υποτροπές της θρόμβωσης και το λεγόμενο Μετα-Θρομβωτικό Σύνδρομο αυξάνουν συνολικά το κόστος διαχείρισης αυτών των ασθενών κατά 21% και 30% αντίστοιχα. 

Σε μια Γαλλική μελέτη σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού και του προστάτη, που μόλις δημοσιεύθηκε, παρατηρήθηκε σχεδόν διπλασιασμός του κόστους νοσηλείας λόγω υποτροπής της θρόμβωσης!

Τα παραπάνω στοιχεία ανακοινώθηκαν στο 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Αγγειολογικής Εταιρείας που διεξήχθη στην Αθήνα στις 6 και 7 Μαρτίου 2015.

Η Γεωργία Κουρλαμπά, Επιστημονικός Συνεργάτης- Βιοστατιστικός, στο Κέντρο Κλινικής Επιδημιολογίας & Έκβασης Νοσημάτων του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», που εισηγήθηκε του θέματος, επισημαίνει ότι «η θρόμβωση επηρεάζει αρνητικά την πρόγνωση και την ήδη επιβαρυμένη ποιότητα ζωής των καρκινοπαθών και η αύξηση της συχνότητάς της αυξάνει αντίστοιχα και σημαντικά το κόστος για το σύστημα υγείας.»

Ο καθηγητής Nίκος Μανιαδάκης BSc, MSc, PhD, FESC, αναπληρωτής Κοσμήτορας και διευθυντής του Τομέα, Οργάνωση και Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας συμπληρώνει ότι «μιας και η ΦΘΕ έχει σοβαρές ανθρωπιστικές και οικονομικές επιπτώσεις είναι απαραίτητο να υιοθετηθούν evidence based πρωτόκολλα για την πρόληψη και την θεραπεία της ΦΘΕ στους ασθενείς με κακοήθεια – είναι σημαντικό τόσο για τους ασθενείς όσο και για τα συστήματα υγείας αλλά και την κοινωνία γενικότερα.»