Είναι άνοια ή κατάθλιψη; Τι σχέση υπάρχει; Πώς μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος για κατάθλιψη στις περιπτώσεις άνοιας;

του Ξενοφώντα Τσούκαλη, M.D., medlabnews.gr

Η άνοια και η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστούν ξεχωριστά ή μαζί. Μερικές φορές μπορεί να είναι δύσκολο να τις ξεχωρίσουμε επειδή οι ενδείξεις και τα συμπτώματα είναι παρόμοια. Ωστόσο, η άνοια και η κατάθλιψη είναι διαφορετικές παθήσεις, που χρειάζονται διαφορετική αντιμετώπιση και θεραπευτική αγωγή. Οι άνθρωποι με κατάθλιψη έχουν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν νόσο Αλτσχάιμερ κάποια στιγμή της ζωής τους. Η καταθλιπτική διαταραχή στο ιστορικό του ασθενούς, συσχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης γνωστικών διαταραχών και ειδικότερα με τη νόσο του Alzheimer. Είναι βέβαια γνωστό πως κατά τη διάρκεια ενός καταθλιπτικού επεισοδίου κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα μπορούν να εμφανιστούν γνωστικές διαταραχές, “δίκην άνοιας”. Αυτές είναι γνωστές ως ψευδοάνοιες. Ο όρος “ψευδοάνοια” χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κλινική εικόνα που χαρακτηρίζεται από κατάθλιψη σε συνδυασμό με ελάττωση των γνωστικών λειτουργιών, η οποία απαντά θετικά στην αντικαταταθλιπτική αγωγή και υποχωρεί με την ύφεσή της, σε αντίθεση με την κλασική άνοια η οποία έχει προοδευτική μορφή. 

Τα συμπτώματα της κατάθλιψης πιθανώς να συνδέονται με αλλαγές στον εγκέφαλο, μειώνοντας κατά κάποιο τρόπο το «απόθεμα» νεύρων που παρέχει τη δυνατότητα στον εγκέφαλο να υπομείνει την παθολογία της νόσου Αλτσχάιμερ. Η ατροφία αυτή είναι πιθανόν να προκαλείται από αυξημένα επίπεδα των ορμονών του στρες.

Τι είναι η άνοια;

Η άνοια είναι ένα σύνολο από συμπτώματα που συνήθως περιλαμβάνουν προβλήματα μνήμης, αντίληψης και σκέψης τα οποία παρεμβαίνουν στην φυσιολογική κοινωνική και επαγγελματική λειτουργικότητα. Πολλές παθήσεις προκαλούν άνοια, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ, της αγγειακής άνοιας και της άνοιας με σωμάτια του Λιούη, για να ονομάσουμε μερικές από αυτές. Αυτές οι παθήσεις της άνοιας δεν είναι αναστρέψιμες. 

Συμπτώματα παρόμοια με αυτά της άνοιας κάποιες φορές είναι δυνατό να προκύψουν από άλλες ιατρικές παθήσεις οι οποίες μπορούν να θεραπευτούν. Σε όλες τις καταστάσεις, όπου παρατηρούνται συμπτώματα προβλημάτων μνήμης και σύγχυσης, ή όπου άλλες διανοητικές λειτουργίες έχουν αλλάξει σημαντικά, είναι ζωτικό να υπάρξει μια σωστή διάγνωση από τον κατάλληλο ιατρό. 

Τι είναι η κατάθλιψη; 

Η κατάθλιψη δεν είναι απλά μια κακή διάθεση ή ένα αίσθημα θλίψης, αλλά μια σοβαρή πάθηση που χρειάζεται θεραπευτική αγωγή. Τα άτομα με κατάθλιψη γενικά τον περισσότερο καιρό αισθάνονται θλιμμένα, κακοδιάθετα ή δυστυχισμένα. Τους είναι δύσκολο να απασχοληθούν ή να ενδιαφερθούν για τις καθημερινές δραστηριότητες. Η κατάθλιψη έχει σοβαρές επιπτώσεις στη σωματική καθώς και την ψυχική υγεία. Στην πιο βαριά μορφή της, η κατάθλιψη μπορεί να παρεμποδίσει τη μνήμη ή την ικανότητα συγκέντρωσης. Ωστόσο, αυτά τα συμπτώματα είναι αναστρέψιμα με θεραπευτική αγωγή για την κατάθλιψη. 

Πώς ξέρετε ότι ένα άτομο είναι καταθλιπτικό;

Ένα άτομο μπορεί να είναι καταθλιπτικό, αν για μια περίοδο πάνω από δύο εβδομάδες βιώνει: 

1. Αισθήματα θλίψης, κακοδιαθεσίας ή δυστυχίας, ή 

2. Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης για τις περισσότερες συνηθισμένες δραστηριότητές του 

και παρουσίασε κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα: 

• αύξηση ή απώλεια βάρους 
• διαταραχές ύπνου 
• αισθήματα ταραχής και νευρικότητας
• επιβράδυνση κίνησης και αντιδράσεων 
• κόπωση ή απώλεια ενέργειας 
• αίσθημα αναξιότητας 
• αίσθημα ενοχής χωρίς υπαρκτό λόγο
• μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, 
• αναποφασιστικότητα 
• επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου, 
• ιδέες αυτοκτονίας
• σωματικές ενοχλήσεις ή πόνο χωρίς να υπάρχει παθοφυσιολογική αιτία 
• αισθήματα έντασης και άγχους 
• αισθήματα σύγχυσης 
• διαταραχή της μνήμης. 

Πρόκειται για άνοια ή κατάθλιψη;

Υπάρχουν πολλά συμπτώματα που είναι κοινά και στην άνοια και στην κατάθλιψη τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε λανθασμένη διάγνωση στην περίπτωση ενός ηλικιωμένου ατόμου. Αυτά τα συμπτώματα περιλαμβάνουν: 

• σύγχυση 
• διαταραχή της μνήμης 
• προβλήματα στην ικανότητα συγκέντρωσης. 

Αν κάποιο άτομο ή κάποιος/α κοντά σ’ αυτό ανησυχεί σχετικά μ’ αυτά τα συμπτώματα, πρέπει να μιλήσει σε ένα γιατρό για να εξασφαλίσει ότι θα γίνει σωστή διάγνωση διότι οι θεραπευτικές αγωγές για την κατάθλιψη και την άνοια είναι διαφορετικές. 

Μια λάθος διάγνωση για άνοια μπορεί να σημαίνει ότι το άτομο με κατάθλιψη δεν παίρνει την υποστήριξη και τη θεραπευτική αγωγή που χρειάζεται για να αναρρώσει. Παρομοίως, η λανθασμένη διάγνωση της άνοιας ως κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει σε μη ρεαλιστικές προσδοκίες για βελτίωση του ενδιαφερόμενου ατόμου. 

Συνύπαρξη άνοιας και κατάθλιψης

Μερικές φορές η κατάθλιψη και η άνοια απαντώνται μαζί και είναι σημαντικό να μπορούμε να εξακριβώσουμε αν αυτές οι δύο παθήσεις παρουσιάζονται την ίδια περίοδο. Η άνοια μπορεί να συντελέσει στην κατάθλιψη μέσα από την αργή διάβρωση της αυτοπεποίθησης  και της αυτοεκτίμησης καθώς επηρεάζεται η ικανότητα ενός ατόμου να διαχειρίζεται το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον. 

Άλλες αλλαγές που μπορούν να συντελέσουν στην κατάθλιψη ενός ατόμου με άνοια συμπεριλαμβάνουν: 

• απώλεια της ανεξαρτησίας και αυξανόμενη εξάρτηση από άλλους 
• αδυναμία του ατόμου να κυκλοφορήσει έξω μόνο του 
• απώλεια της ικανότητας να ασχολείται με
• ευχάριστες δραστηριότητες 
• απώλεια της ικανότητας να διεκπεραιώνει καθημερινές εργασίες 
• έντονο άγχος και αναστάτωση 
• σύγχυση και απώλεια μνήμης. 

Μολονότι η κατάθλιψη επηρεάζει τη διάθεση, μπορεί επίσης να επηρεάσει και τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλος, έχοντας ως αποτέλεσμα αδύνατη μνήμη και δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων και στην οργάνωση και έναρξη δραστηριοτήτων. 

Σε ένα άτομο με άνοια, η κατάθλιψη δεν επηρεάζει μόνο τη διάθεσή του, αλλά μπορεί επίσης να επιδεινώσει και τα συμπτώματα της άνοιας. 

Η κατάθλιψη είναι τρεις με τέσσερις φορές πιο συνηθισμένη σε άτομα με άνοια από ότι στα ηλικιωμένα άτομα που δεν πάσχουν από άνοια, μπορεί όμως να προχωρήσει χωρίς να γίνει αντιληπτή για μια σειρά από λόγους. 

Συχνά θεωρείται εσφαλμένα ότι είναι ‘φυσιολογικό’ για τα ηλικιωμένα άτομα να είναι καταθλιπτικά, ειδικά αυτά με άνοια. 

Συχνά είναι δύσκολο να διακριθούν τα συμπτώματα της κατάθλιψης από αυτά της άνοιας. 

Τα άτομα με άνοια μπορεί να έχουν προβλήματα επικοινωνίας με τους γιατρούς και τους φροντιστές τους ή ίσως να μην είναι σε θέση να περιγράψουν τα συμπτώματά τους πολύ καλά.

Πώς αναγνωρίζεται η κατάθλιψη όταν υπάρχει άνοια;

Μία ακριβής διάγνωση προϋποθέτει περισσότερα από απλή αναγνώριση των συμπτωμάτων. Οι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη περιλαμβάνουν: 

• Τον αριθμό των εμφανιζόμενων συμπτωμάτων 
• Το είδος των συμπτωμάτων ιδιαιτέρως των αισθημάτων της απελπισίας, της ενοχής και της αναξιότητας 
• Τη χρονική διάρκεια που υφίστανται τα συμπτώματα. 

Η άνοια συνήθως επιδεινώνεται με αργό ρυθμό σε χρονική περίοδο μηνών ή χρόνων. Αν υπάρχει εμφανής αλλαγή στην συμπεριφορά και τη λειτουργικότητα για περισσότερο από μερικές εβδομάδες, η κατάθλιψη είναι ενδεχομένως η αιτία γι αυτό. 

Η κατάθλιψη επηρεάζει τον τρόπο που λειτουργεί ένα άτομο στην καθημερινή ζωή. Συχνά είναι δύσκολο

να διαγνωστεί όταν υπάρχει άνοια, και σε όλες τις περιπτώσεις, πρέπει να διαγνωστεί και να θεραπευτεί από γιατρό. 

Τι μπορεί να γίνει ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος για κατάθλιψη στις περιπτώσεις άνοιας

Εκτός από την ψυχολογική και την ιατρική θεραπευτική αγωγή, υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να γίνουν για να μειωθεί ο κίνδυνος της κατάθλιψης και να διατηρηθεί και/ή να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του ατόμου με άνοια. 

• Προσαρμόστε το σπίτι και το άμεσο περιβάλλον του ατόμου ώστε να γίνει πιο εύχρηστο. 
• Ελαχιστοποιείστε τις αλλαγές και διατηρείστε μια προβλέψιμη ρουτίνα. 
• Ελαχιστοποιείστε την ένταση και το άγχος απλοποιώντας ή εξαλείφοντας εργασίες ή δραστηριότητες που έχουν γίνει πολύ δύσκολες. 
• Μειώστε την έκθεση σε καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν υπερδιέγερση ή ενέχουν κάποια απειλή. 
• Προσφέρετε στο άτομο υποστήριξη ώστε να μπορεί να διεκπεραιώνει τις συνηθισμένες δραστηριότητες για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο διάστημα. 
• Εξασφαλίστε ότι καθημερινά υπάρχουν διαθέσιμα υγιή γεύματα με πολλά φρέσκα φρούτα και λαχανικά. 
• Παρέχετε συμπληρώματα βιταμίνης Β αν το άτομο έχει έλλειψη αυτής της βιταμίνης. 
• Ενθαρρύνετε την τακτική άσκηση. 
• Φροντίστε να βγαίνει το άτομο για λίγο έξω στον ήλιο
• κάθε ημέρα. 
• Φροντίστε να κάνει κάτι ευχάριστο κάθε ημέρα. 
• Φροντίστε να υπάρχει μια τακτική κοινωνική επαφή. 
• Πάρτε ένα ζωάκι για συντροφιά αν είναι δυνατή η κατάλληλη φροντίδα. 
• Ενθαρρύνετε τη χαλάρωση ή το διαλογισμό για κάποια ώρα κάθε ημέρα. 

Διαβάστε επίσης

10 μυστικά για την πρόληψη της άνοιας. Τι είναι η άνοια και ποιές οι συνηθέστερες μορφές της.

Τι είναι η νόσος Alzheimer; Τι πρέπει να κάνετε για να αποφύγετε την άνοια;
Ξεχνάτε, χάνετε τις λέξεις, χάνετε πράγματα; Μήπως πρέπει να επισκεφτείτε κάποιον ειδικό για Alzheimer;

Μπορεί να έχετε κατάθλιψη; Τι θα μπορούσατε να κάνετε για την θεραπεία της κατάθλιψης;