Μύθοι και Αλήθειες για τα Αντιβιοτικά, ομιλία της Ε. Γιαμαρέλλου στον Δήμο Αμαρουσίου

επιμέλεια  Aλέξανδρος Γιατζίδης, Μ.D., medlabnews.gr

Σε μια κατάμεστη αίθουσα στο Δημαρχείο Αμαρουσίου δόθηκε διάλεξη με θέμα: «Μύθοι και Αλήθειες για τα Αντιβιοτικά» και με ομιλήτρια την Καθηγήτρια Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κα. Ελένη Γιαμαρέλλου. 

Προσφωνώντας την Καθηγήτρια Ε. Γιαμαρέλλου, ο Δήμαρχος κ. Πατούλης, αναφέρθηκε στη σημασία των αντιβιοτικών για την Υγεία μας, εστιάζοντας στη λαθεμένη στάση που ακολουθεί η πλειονότητα των Ελλήνων απέναντι στη χρήση τους. «Η κατάχρηση των αντιβιοτικών έχει οδηγήσει τη χώρα μας πανευρωπαϊκά στα υψηλότερα επίπεδα ανθεκτικότητας με τα νέα αντιβιοτικά συνεχώς να μειώνονται και τα μικρόβια να αναπτύσσουν μηχανισμούς αντοχής, και αυτό αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα για τη δημόσια Υγεία όπως πιστοποιείται και από τα επίσημα στοιχεία. Για αυτό και είναι σημαντικό να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη με στόχο τόσο την προστασία της δημόσιας Υγείας όσο και τη βιωσιμότητα των αντιβιοτικών».

Σε αυτό το πνεύμα της αφύπνισης και της διαπαιδαγώγησης σε θέματα ορθής χρήσης των αντιβιοτικών εντάσσονται και οι εκπαιδευτικές εκδηλώσεις για γονείς, όπως ενημέρωσε ο κ. Πατούλης, που προγραμματίζει ο Δήμος σε συνεργασία με την καθηγήτρια Ελένη Γιαμαρέλλου, προκειμένου να ενημερωθούν για όσα πρέπει να γνωρίζουν για τα αντιβιοτικά, τη φύση, τη χρησιμότητα και την αποτελεσματική χρήση τους. Το φθινόπωρο θα ξεκινήσει ο Δήμος, επίσης, εκστρατεία για την ανάγκη εμβολιαστικής κάλυψης για τη γρίπη, ενώ θα δρομολογηθούν και ενέργειες για την προώθηση της χρήσης του Strep Test από τους γιατρούς του Αμαρουσίου που ασκούν πρωτοβάθμια περίθαλψη.

Στην ομιλία της η κα Γιαμαρέλλου ανέφερε:

Η σημασία των αντιβιοτικών στην υγεία μας

Απο την ανακάλυψη της πενικιλίνης ως την “εκρηκτική” παραγωγή νέων αντιμικροβιακών ουσιών μεταξύ 1950-1990, η ζωή της ανθρωπότητας άλλαξε σημαντικά. Με τα αντιβιοτικά κατέστη δυνατή η αντιμετώπιση θανατηφόρων, μέχρι τότε, μικροβιακών λοιμώξεων. Η ουσιαστική διαφορά τους απο τα άλλα φάρμακα είναι ότι διακόπτονται με την ολοκλήρωση της θεραπείας της λοίμωξης, ώστε να επιτευχθεί εκρίζωση της και όχι με την ύφεση των συμπτωμάτων,όπως γίνεται με τα παυσίπονα.

Πότε ενδείκνυται η λήψη τους

Αποκλειστικά για τη θεραπεία λοιμώξεων που προκαλούνται απο μικρόβια και όχι από ιούς. Ο γιατρός συμπεραίνει τη μικροβιακή φύση μιας λοίμωξης κυρίως απο την κλινική εικόνα, αλλά κάποιες φορές χρειάζεται να καταφύγει και σε εργαστηριακές εξετάσεις. Υπάρχουν περισσότερα απο 250 είδη ιών που προκαλούν τα ίδια συμπτώματα, δηλαδή καταρροή, βήχα, συνάχι, πονόλαιμο, δακρύρροια και χαμηλό πυρετό – κάτω από 38 βαθμούς.  Σε τέτοιες περιπτώσεις, το κεντρικό σύνθημα είναι “βήχας – πονόλαιμος – συνάχι, ιός είναι θα περάσει”. Ο πυρετός, ο οποίος γίνεται υψηλός κατά τη διαδρομή μιας ίωσης, χαρακτηρίζει τις μικροβιακές λοιμώξεις και τότε ο πάσχων πρέπει να απευθυνθεί στο γιατρό του ή στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων.

Μύθοι	Αλήθειες
Η κατανάλωση των αντιβιοτικών στα ελληνικά νοσοκομεία είναι η διεθνώς αναμενόμενη: 30-40% των νοσηλευομένων ασθενών	Δυστυχώς κυμαίνεται από 60-90% στις διάφορες καταγραφές, χωρίς να υπολογιστεί η χορήγηση >2 έως και 6 αντιβιοτικών συγχρόνως!
Η Γαλλία και η Κύπρος είναι οι ευρωπαϊκές χώρες με την υψηλότερη κατανάλωση αντιβιοτικών στην Ευρώπη	Λάθος, διότι η χώρα μας από το 2003 κατέχει σταθερά την πρώτη θέση στην κατανάλωση αντιβιοτικών συγκριτικά με όλες τις χώρες της Ευρώπης και με μεγάλες διαφορές στη σύγκριση των ποσοστών, η οποία μπορεί να υπερβαίνει και το 100%. H Γαλλία έχει πετύχει ιδιαίτερα μέγαλη μείωση στην κατανάλωση από την στιγμή που εφάρμοσε το Strept Test.
Η αντοχή των μικροβίων είναι σταθερή και η μείωση της κατανάλωσής τους δε μειώνει την αντοχή	Υπάρχουν πολλές καλά τεκμηριωμένες μελέτες στη βιβλιογραφία, μεταξύ των οποίων και Ελληνικές που αποδεικνύουν ότι η μείωση της κατανάλωσης μειώνει θεαματικά την αντοχή, εφόσον διακόπτεται η «πίεση επιλογής» που ασκούν στις φυσιολογικές χλωρίδες τα αντιβιοτικά, ώστε το «οικολογικό κενό» που δημιουργείται να το καλύπτουν ανθεκτικά μικρόβια. Εν τούτοις ο περιορισμός απαιτεί και σύγχρονη μείωση της διασποράς των ανθεκτικών βακτηρίων από τους αποικισμένους ασθενείς με αυστηρή εφαρμογή των μέτρων ελέγχου της διασποράς και της «υγιεινής των χεριών» με τη χρήση αλκοολούχου αντισηπτικού πριν και μετά κάθε επαφή μας με οποιονδήποτε νοσηλευόμενο ασθενή όπως και το άψυχο περιβάλλον του.
Η αποκλιμάκωση της θεραπείας με αντιβιοτικά αφορά στη σταδιακή διακοπή τους μόνο και εφόσον βελτιωθεί κλινικά ο ασθενής	Η αποκλιμάκωση αφορά στην τροποποίηση (ή ακόμα και στη διακοπή) της αντιμικροβιακής θεραπείας, η οποία έχει χορηγηθεί εμπειρικά, ενώ αναμένονται τα αποτελέσματα των καλλιεργειών. Αμέσως μετά τη λήψη του αποτελέσματος γίνεται η αποκλιμάκωση που αποσκοπεί: Στη διακοπή των ευρύτερου φάσματος αντιβιοτικών και στην αντικατάστασή τους με στενότερου φάσματος (σύμφωνα με το αντιβιόγραμμα) Στη μείωση του αριθμού των χορηγουμένων αντιβιοτικών που έχουν τον ίδιο στόχο Στη διακοπή των αντισταφυλοκοκκικών, αντιμυκητιασικών και αντιψευδομοναδικών φαρμάκων, εφόσον δεν έχουν απομονωθεί οι αντίστοιχοι παθογόνοι μικροοργανισμοί. Η αποκλιμάκωση έχει εφαρμοστεί με επιτυχία στην VAP, στην HAP και στις βακτηριαιμίες. Συνδέεται με μείωση της αντοχής, μείωση της θνητότητας, βραχύτερη διάρκεια θεραπείας, μείωση των επιλοιμώξεων και μείωση της παραμονής στη ΜΕΘ.
Για την πρόληψη των νοσοκομειακών λοιμώξεων του εγχειρητικού πεδίου είναι σκόπιμο να χορηγούνται τα ευρύτερου φάσματος αντιβιοτικά, πχ οι καρβαπενέμες και οι κεφαλοσπορίνες της γ’ γενεάς	Η πρόληψη των λοιμώξεων του εγχειρητικού πεδίου αφορά προγραμματισμένες επεμβάσεις ασθενών (πχ χολοκυστεκτομή, εντερεκτομή) που εισάγονται στο νοσοκομείο από το σπίτι τους, οι οποίοι στις φυσιολογικές τους χλωρίδες φιλοξενούν ευαίσθητα στα αντιβιοτικά μικρόβια. Επομένως, η προφύλαξη πρέπει να γίνεται με μια μόνο δόση κεφαλοσπορίνης β’ γενεάς ± μετρονιδαζόλη με την είσοδο στην αναισθησία εφόσον διανοίγεται ο αυλός του γαστρεντερικού.
Οι καλλιέργειες επιτήρησης (Surveillance cultures) αφορούν τις καλλιέργειες του άψυχου περιβάλλοντος στο νοσοκομείο	Γενικά το άψυχο περιβάλλον δεν καλλιεργείται (με εξαίρεση την διερεύνηση μιας επιδημίας). Οι καλλιέργειες επιτήρησης αφορούν καλλιέργειες πτυέλων, βρογχικών εκκρίσεων (ή ρινοφάρυγγα) και ούρων, που γίνονται δύο φορές την εβδομάδα, και κοπράνων (μια φορά την εβδομάδα) ασθενών υψηλού κινδύνου για να εμφανίσουν νοσοκομειακή λοίμωξη προκειμένου να γίνεται γνωστό το είδος των μικροβίων που τους αποικίζουν. Γίνονται κυρίως στους ασθενείς των ΜΕΘ και στους ασθενείς με αιμοτολογικές κακοήθειες, ώστε με ευαισθησία και ειδικότητα που υπερβαίνει το 85% να προβλέπεται με ακρίβεια το παθογόνο και να χορηγούνται τα κατάλληλα αντιβιοτικά. Επιπλέον, σε ασθενείς που ανευρίσκονται αποικισμένοι με πολυανθεκτικά βακτήρια είναι δυνατή η ταχεία απομόνωσή τους ή η νοσηλεία τους σε «κοινό θάλαμο αποικισμένων ασθενών» (cohorting), ώστε να προληφθεί η διασπορά στο περιβάλλον και σε άλλους ασθενείς.
Η δυνατότητα νοσηλείας των ασθενών με νοσοκομειακές λοιμώξεις σε μονόκλινα δωμάτια αποτελεί τη μοναδική λύση της καταπολέμησης της διασποράς των ανθεκτικών μικροβίων στο νοσοκομείο	Σε μονόκλινα πρέπει να νοσηλεύονται ασθενείς με πολυανθεκτικά βακτήρια, ενώ όταν δεν υπάρχουν πρέπει να συγκεντρώνονται όλοι σε ειδικό θάλαμο ή θαλάμους (cohorting). Τους ασθενείς αυτούς πρέπει να φροντίζει νοσηλευτικό προσωπικό που θα ασχολείται μόνον με αυτούς, ώστε να μη γίνεται διασπορά στην υπόλοιπη κλινική και το νοσοκομείο.
Η πρόσφατη σύνθεση νεώτερων αντιβιοτικών δραστικών στα πολυανθεκτικά βακτήρια θα λύσει σύντομα το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής στη χώρα μας	Ήδη από το 1994 έχει επισήμως δημοσιευτεί ότι έχουμε φθάσει στο «Τέλος των Αντιβιοτικών» ή αλλιώς στην «Προ του Fleming Εποχή», αφού η φαρμακοβιομηχανία «λιμνάζει». Μόνο πρόσφατα άρχισαν κλινικές δοκιμές με καινούργιους αναστολείς των καρβαπενεμασών για τους οποίους είναι προς το παρόν γνωστή μόνον η δραστικότητά τους in vitro. Εφόσον αποδειχθούν δραστικοί στις πρώτες κλινικές εφαρμογές, απαιτείται περισσότερο από μια οκταετία για να κυκλοφορήσουν, με την προϋπόθεση ότι όλες οι φάσεις ελέγχου θα αποβούν επιτυχείς.

ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΕΤΕ ΠΑΝΤΑ:

• Να ακολουθείτε πιστά τις οδηγίες του γιατρού και να μην τροποποιείτε από μόνοι σας τη δόση, ούτε να διακόπτετε την αγωγή μόλις αισθανθείτε καλά.
• Να λαμβάνετε την επόμενη δόση στην ώρα της, γιατί η σημαντική καθυστέρηση στη λήψη της βοηθάει τα μικρόβια να αναπτύσσουν μηχανισμούς αντοχής.
• Να ενημερώνετε το γιατρό για άλλα σκευάσματα που λαμβάνετε, φάρμακα, βότανα, “βιταμίνες”, συμπληρώματα διατροφής κ.α διότι πολλά από αυτά περιέχουν δραστικά συστατικά που αλληλεπιδρούν με κάποια αντιβιοτικά.