Πώς αναπτύσσεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας; Η σημασία της πρόληψης και του τεστ ΠΑΠ

του Γιώργου Μονεμβασίτη *, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι κακοήθης όγκος στους ιστούς του τραχήλου της μήτρας.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, είναι ο τρίτος πιο διαδεδομένος καρκίνος στον κόσμο. Είναι ο δεύτερος, μετά τον καρκίνο μαστού, πιο κοινός και κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες. Περίπου 200.000 γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο από τη νόσο. Περίπου 40 γυναίκες πεθαίνουν κάθε μέρα στην Ευρώπη από τον καρκίνο αυτό.

Οι δύο κύριοι τύποι καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι το Πλακώδες Καρκίνωμα, που συναντάται συχνότερα, και το Αδενοκαρκίνωμα.

Οι αιτίες του καρκίνου του τραχήλου είναι άγνωστες. Ωστόσο, ορισμένοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο της εμφάνισής του σε μια γυναίκα, όπως είναι οι ιοί των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) (όνομα μιας ομάδας ιών κονδυλωμάτων) και το κάπνισμα, που παράγει χημικές ουσίες που βλάπτουν τα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας και αυξάνουν τις πιθανότητες του καρκίνου.

Αν οι αρχικές αλλοιώσεις στα κύτταρα εξελιχθούν σε καρκίνο του τραχήλου, τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα περιλαμβάνουν: κολπική αιμορραγία μεταξύ των περιόδων, αιμορραγία μετά τη συνουσία, πόνο κατά τη συνουσία, ασυνήθιστες κολπικές εκκρίσεις, κολπική αιμορραγία μετά την εμμηνόπαυση, υπερβολική κούραση, πόνο στα πόδια ή πρήξιμο, πόνο χαμηλά στην πλάτη.

Όλα αυτά τα συμπτώματα είναι κοινά σε αρκετές ασθένειες και είναι πιθανόν να μην πάσχετε από καρκίνο του τραχήλου, αλλά, αν έχετε αυτά τα συμπτώματα, θα πρέπει να εξεταστείτε από τον γιατρό σας.

Οι περισσότερες αλλοιώσεις στα τραχηλικά κύτταρα ανιχνεύονται με το τεστ Παπανικολάου. Κάθε γυναίκα πρέπει να κάνει το τεστ Παπανικολάου μια φορά, κάθε δυο χρόνια.

Άλλες εξετάσεις για να βρεθεί ο καρκίνος είναι η κολποσκόπηση και η βιοψία, όπου γίνεται λήψη ενός μικρού δείγματος ιστού από την πάσχουσα περιοχή του τραχήλου και στέλνεται σε εργαστήριο για εξέταση.

Εάν ανιχνευτεί καρκίνος , οι εξετάσεις για να διαπιστωθεί κατά πόσο ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί περιλαμβάνουν: εξετάσεις αίματος, ακτινογραφία θώρακος, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία, ΡΕΤ scan ή εξέταση υπό αναισθησία. 

Ο καρκίνος κατατάσσεται σε ένα από τα ακόλουθα στάδια:

• Στάδιο 0 – Τα μη φυσιολογικά κύτταρα βρίσκονται μόνο στο πρώτο στρώμα των κυττάρων που καλύπτουν τον τράχηλο της μήτρας.
• Στάδιο Ι – Ο όγκος βρίσκεται μόνο στους ιστούς του τραχήλου της μήτρας.
• Στάδιο ΙΙ – Ο όγκος έχει εξαπλωθεί πέρα από τον τράχηλο της μήτρας, στον κόλπο και τους ιστούς γύρω από τον τράχηλο.
• Στάδιο ΙΙΙ – Ο όγκος έχει εξαπλωθεί σε όλη την πυελική περιοχή.
• Στάδιο IV – Ο όγκος έχει εξαπλωθεί πέρα από την πυελική περιοχή σε κοντινά όργανα, όπως η ουροδόχος κύστη ή ο ορθός. Ο όγκος μπορεί επίσης να εξαπλωθεί στους πνεύμονες, το ήπαρ ή τα οστά, αν και αυτό είναι ασυνήθιστο.

Πως αναπτύσσεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας

Για να αναπτυχθεί ο καρκίνος του τραχήλου πρέπει να περάσουν αρκετά χρόνια. Πριν την εμφάνιση του καρκίνου προηγούνται κάποιες αλλοιώσεις των κυττάρων της περιοχής τα οποία ονομάζονται ενδο- επιθηλιακά κύτταρα του τραχήλου( CIN ). Αυτές οι αλλοιώσεις θεωρούνται από κάποιους ιατρούς σαν προκαρκινικό στάδιο και μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο αν δεν γίνει η κατάλληλη θεραπεία.. Όμως είναι σημαντικό να ειπωθεί πως δεν αναπτύσσουν καρκίνο όλες οι γυναίκες που παρουσιάζουν ενδο- επθηλιακές αλλοιώσεις των κυττάρων του τραχήλου.

Αρκετές γυναίκες κάνουν τακτικό έλεγχο του τραχήλου με το τεστ Παπανικολάου. Αυτή η εξέταση στοχεύει στην έγκαιρη ανίχνευση ενδο- επιθηλιακών κυττάρων και προχωρούν αμέσως σε προληπτική θεραπεία. Επίσης το Παπανικολάου τεστ δίνει την δυνατότητα να διαγνωσθεί έγκαιρα ένας καρκίνος που ήδη έχει δημιουργηθεί.

Τα ενδο επι θηλιακά κύτταρα δημιουργούνται συνήθως μετά από κάποια ιογενή λοίμωξη. Ο πιο συνήθης ιός που επιδρά πάνω στα κύτταρα του τραχήλου είναι το παπίλλομα ( human papillomavirus HPV) και που μεταδίδεται με την σεξουαλική επαφή. Ένας μεγάλος αριθμός γυναικών έχουν μολυνθεί με τον ιόν σε κάποιο στάδιο της ζωής τους αλλά δεν το γνωρίζουν.

Τα παπιλλόματα υπερβαίνουν τα 200 είδη. Το κάθε είδος αναγνωρίζεται με έναν αριθμόν π.χ HPV16. Κάποιοι ιοί μπορεί να προκαλέσουν δερματικές αλλοιώσεις στη περιοχή των γεννητικών οργάνων και κάποιοι άλλοι ενδο- επιθηλιακή νεοπλασία στον τράχηλο. Αυτή η ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία μπορεί να εξαφανισθεί όταν το αμυντικό σύστημα απαλλαγή από τον ιόν. Σε κάποιες γυναίκες ο ιός (CIN) μπορεί να παραμείνει για μερικά χρόνια και σε μερικές από αυτές μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο αν δεν πάρουν θεραπεία.

Τα παπιλλώματα (HPV) μπορεί να αναπτυχθούν με ή χωρίς ενδοεπιθηλιακή ιογενή λοίμωξη- προσβολή, μόνο οι τύποι HPV16, HPV18, HPV31, και HPV33 σχετίζονται με την ανάπτυξη ανωμαλιών στον τράχηλο. 

Η θεραπεία του προ- καρκινικού σταδίου

Μερικές φορές τα ανώμαλα κύτταρα που ανιχνεύονται κατά τον πληθυσμιακό έλεγχο είναι ήπια (CIN 1). Σε αυτές τις περιπτώσεις τα ανώμαλα κύτταρα από

μόνα τους μπορεί να επανέλθουν σε φυσιολογικά, και επομένως δεν χορηγείται καμιά θεραπεία για τις ενδείξεις CIN 1, όμως η εξέταση πρέπει να επαναληφθεί σε μερικούς μήνες.

Οι γυναίκες που παρουσιάζουν μέτριες ή σοβαρές αλλαγές στα κύτταρα (CIN2 ή CIN3) θα πρέπει να εξετασθούν με κολποσκόπιο από τον ιατρό, παρ’ όλο που είναι πολύ μικρός ο αριθμός των γυναικών με CIN που πιθανό να αναπτύξουν καρκίνο στον τράχηλο.

Στις περιπτώσεις των γυναικών που είναι στο προκαρκινικό στάδιο και που πιθανό να εξελειχθεί σε καρκίνο κάνουν διάφορες θεραπείες. Η θεραπεία στοχεύει στην καταστροφή ή την αφαίρεση των επηρεασμένων κυττάρων χειρουργικά με αγκυλωτό εργαλείο ή με κωνοειδή εκτομή και βιοψία. Άλλου είδους θεραπευτική αντιμετώπισης είναι με λέϊζερ ή με κρυοπηξία. Αυτές οι θεραπείες γίνονται σε τμήματα εξωτερικών ασθενών από το ιατρό ή από εξειδικευμένη νοσηλεύτρια.

Τραχηλεκτομή γίνεται μόνο στις περιπτώσεις έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου 

Χειρουργική επέμβαση συνήθως γίνεται μόνο στους μικρούς όγκους που βρίσκονται εντός του τραχήλου της μήτρας. Η έκταση του καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας θα καθορίσει το είδος της επέμβασης που απαιτείται. Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να είναι: τραχηλεκτομή ως θεραπεία διατήρησης της γονιμότητας, βιοψία, ή αφαίρεση της μήτρας , τους λεμφαδένες της περιοχής και μικρό μέρος του κόλπου.

Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει: ακτινοθεραπεία (εξωτερική ή εσωτερική), χημειοθεραπεία, ή χημειο-ακτινοβολία.

Για τα άτομα με προχωρημένο καρκίνο, η παρηγορητική θεραπεία βοηθά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, καθώς συμβάλλει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του καρκίνου. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει εκτός από την ανακούφιση του πόνου και την διαχείριση των φυσικών και συναισθηματικών προβλημάτων.

Τα εμβόλια «κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας»

Από το 2002 έχει ξεκινήσει η εφαρμογή εμβολιασμού για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Φαίνεται ότι τα εμβόλια έχουν άριστη αποτελεσματικότητα και δεν παρατηρούνται σοβαρές παρενέργειες. Σαφέστατα, το μεγαλύτερο όφελος μπορεί να επιτευχθεί όταν ο εμβολιασμός προγραμματιστεί και ολοκληρωθεί πριν από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Για το σκοπό αυτό, έχουν ενταχθεί στο πλαίσιο του τακτικού προληπτικού εμβολιασμού στα παιδιά. Σε κάθε όμως περίπτωση, υπάρχει όφελος για όλες τις γυναίκες σχεδόν σε όλες τις ηλικίες. Έτσι συνιστάται ο εμβολιασμός και για τις ηλικίες έως και 26 ετών. Για μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες η χρησιμότητα του εμβολίου είναι αντικείμενο συζήτησης μεταξύ γυναίκας και Γυναικολόγου. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε ότι σε καμία περίπτωση, ακόμα και μετά από εμβολιασμό, οι γυναίκες δεν πρέπει να σταματούν την προληπτική εξέταση κατά Παπανικολάου, με στόχο την πρόληψη βλαβών από τους υπόλοιπους τύπους του ιού.

Τέλος, μακρινή ελπίδα όλων μας αποτελεί η κατασκευή και εφαρμογή και θεραπευτικού εμβολίου για τις γυναίκες εκείνες που ήδη έχουν έρθει σε επαφή ή έχουν αναπτύξει βλάβες στον τράχηλο της μήτρας, λόγω της HPV λοίμωξης.

Ευρωπαϊκή εβδομάδα καρκίνου της μήτρας

Ο στόχος της ευρωπαϊκής εβδομάδας είναι η ενημέρωση των γυναικών σχετικά με τους δύο αυτούς τύπου καρκίνου της μήτρας, τους παράγοντες που μπορούν να τους προκαλέσουν και τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων πρόληψης. Η εφαρμογή προληπτικών προγραμμάτων, μαζί με αποτελεσματικά προγράμματα εκπαίδευσης του κοινού σε θέματα υγείας, θα μείωνε τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου και θα συνέβαλε στην εξομοίωση της φροντίδας υγείας για όλους τους κατοίκους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Δωρεάν εξετάσεις (test Παπανικολάου) για όλες τις γυναίκες από 15 ετών και άνω, θα διενεργούνται στα δημόσια και πανεπιστημιακά νοσοκομεία της χώρας που διαθέτουν γυναικολογική κλινική, την τελευταία εβδομάδα του Ιανουαρίου (24-31).

* Ο Γιώργος Μονεμβασίτης είναι Μαιευτήρας-Γυναικολόγος.

Επ. Καθηγητής Παν/μίου Cornell, H.Π.Α., 
Εξειδικευτής στην Ουρογυναικολογία και Χειρουργική Χαλάρωσης Πυέλου.

Τηλ. 210 8053176 Μαρούσι, τηλ 210 7777787 Δορυλαίου 10-12 Αθήνα

Διαβάστε επίσης

- ΠΑΠ ΤΕΣΤ, ΓΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ

- Human Papillomaviruses (HPV). Kονδυλώματα - μυρμηκιες

- Πόσο σοβαρή μπορεί να είναι η τραχηλίτιδα της μήτρας, τι την προκαλεί και πώς αντιμετωπίζεται;