Η ελονοσία υπάρχει ακόμα. Η πρόληψη είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης.

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea

Η ελονοσία σκοτώνει περισσότερους από 1,2 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο στον κόσμο, πολύ περισσότερους από ό,τι θα πίστευε κανείς και ο αριθμός των νεκρών ανάμεσα στους ενήλικες είναι αυξημένος. Κάθε μέρα 3000 παιδιά πεθαίνουν από την ελονοσία.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στη χώρα μας η επανεμφάνιση κρουσμάτων ελονοσίας, καθώς και άλλων ασθενειών μεταδιδομένων με τα κουνούπια. 

Η Ελλάδα ήταν ενδημική για την ελονοσία χώρα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘60. Από το 1946 έως το 1960 εφαρμόστηκε εντατικό Εθνικό Πρόγραμμα Εκρίζωσης της νόσου. Η Ελλάδα θεωρείται «χώρα ελεύθερη ελονοσίας» από το 1974. Έκτοτε και μέχρι και το 2010 καταγράφονταν πανελλαδικά ετησίως περίπου 20-50 κρούσματα που σχετίζονταν (στη μεγάλη τους πλειοψηφία) με ταξίδι ή παραμονή σε ενδημική για την ελονοσία χώρα. Σποραδικά κρούσματα ελονοσίας χωρίς ιστορικό ταξιδιού καταγράφηκαν τα έτη 1991, 1999, 2000, 2009, 2010, 2011 και 2012. Επιπρόσθετα, το 2009, το 2011 και το 2012 εμφανίστηκαν συρροές περιστατικών P. vivax ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης (δηλαδή περιστατικών που δεν ανέφεραν ιστορικό μετακίνησης σε ενδημικές για την ελονοσία χώρες), κυρίως στην περιοχή του Δήμου Ευρώτα Λακωνίας. Συγκεκριμένα, το 2011 καταγράφηκαν πανελλαδικά 42 κρούσματα ελονοσίας χωρίς ιστορικό μετακίνησης (36 στο Δήμο Ευρώτα Λακωνίας και 6 στις Π.Ε. Ανατολικής Αττικής, Βοιωτίας, Εύβοιας και Λάρισας) και το 2012 καταγράφηκαν 18 κρούσματα με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης (10 στο Δήμο Ευρώτα Λακωνίας και 8 στις Π.Ε. Ανατολικής Αττικής, Βοιωτίας, Καρδίτσας, Ξάνθης). Στην Ελλάδα το 2015 δηλώθηκαν 60 κρούσματα ελονοσίας εκ των οποίων τα 54 ήταν εισαγόμενα (44 κρούσματα αφορούσαν μετανάστες από ενδημικές χώρες και 10 κρούσματα αφορούσαν ταξιδιώτες σε ενδημικές χώρες).

Οι περισσότερες προσβεβλημένες περιοχές είναι αγροτικές, μη τουριστικές, κοντά σε υγροτόπους, με μεγάλους πληθυσμούς μεταναστών από ενδημικές χώρες.

Όπως υποδεικνύουν και τα ανωτέρω δεδομένα, το ενδεχόμενο επανεγκατάστασης της ελονοσίας σε ευάλωτες περιοχές της χώρας είναι υπαρκτό, καθώς υπάρχει αφενός ο κατάλληλος διαβιβαστής (κουνούπια του Ανωφελούς γένους) και αφετέρου ασθενείς με ελονοσία (κυρίως νεοεισερχόμενοι μετανάστες από χώρες στις οποίες ενδημεί η νόσος).

Τα στοιχεία δείχνουν με σαφήνεια μείωση της θνησιμότητας χάρη στις προσπάθειες των τελευταίων δέκα ετών (δραστικά εντομοκτόνα, βελτίωση των θεραπειών). Από το 2004 ως σήμερα ο αριθμός των θανάτων από ελονοσία έχει πέσει κατά ένα τρίτο.. Την τελευταία δεκαετία θεραπεύθηκαν 230 εκατομμύρια περιπτώσεις ελονοσίας με χρήση φαρμάκων. Επίσης διανεμήθηκαν ισάριθμες ειδικά εμποτισμένες κουνουπιέρες με αποτέλεσμα η νόσος να τεθεί υπό σημαντικό έλεγχο.

Λίγα λόγια για την ελονοσία

Η ελονοσία είναι μία σοβαρή νόσος που οφείλεται στο πλασμώδιο (Plasmodium), ένα μικροοργανισμό (παράσιτο) που προσβάλλει τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα.
Tα γνωστά και πιο συνήθη είδη του παρασίτου που προκαλούν την νόσο είναι τα ακόλουθα: Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium ovale και Plasmodium malariae. Απ’ αυτά το Plasmodium falciparum είναι πιο πιθανό να προκαλέσει σοβαρή λοίμωξη, και εάν δεν αντιμετωπιστεί με κατάλληλη θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο.

Πως μεταδίδεται η ελονοσία;

• Με τσίμπημα από θηλυκό μολυσμένο κουνούπι που ανήκει στο γένος Anopheles (Ανωφελής). Μόνο κουνούπια του γένους αυτού μπορούν να μεταδώσουν την ελονοσία και πρέπει προηγουμένως να έχουν τσιμπήσει άτομο που είναι μολυσμένο με το παράσιτο που προκαλεί την ελονοσία.
• Με μετάγγιση αίματος, μεταμόσχευση οργάνων και χρήση μολυσμένων βελονών ή συριγγών. Σπανιότερα η μετάδοση μπορεί να γίνει και από την μητέρα στο έμβρυο.
• Το παράσιτο δεν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο. ∆εν μεταδίδεται μέσω της συνήθους κοινωνικής (π.χ. άγγιγμα, φιλί), σεξουαλικής ή άλλης επαφής.

Κλινικά συμπτώματα και σημεία ήπιας- μη επιπλεγμένης ελονοσίας

Τα συμπτώματα της λοίμωξης, ειδικά στην έναρξη της, είναι μη ειδικά και μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Πυρετό ή δεκατική πυρετική κίνηση
• Φρίκια
• Κεφαλαλγία
• Αρθραλγίες / Μυαλγίες
• Καταβολή/κακουχία
• Εφίδρωση
• Ναυτία/εμέτους
• Κοιλιακό άλγος ή/και διάρροιες

Αν και περιγράφεται ότι τα συμπτώματα αυτά (πυρετός, εφιδρώσεις, ρίγη) μπορεί να εμφανίζονται περιοδικά («τριταίος ή τεταρταίος πυρετός»), συνήθως δεν εμφανίζονται με τυπική περιοδικότητα.
Προσοχή! Η κλινική εικόνα της ελονοσίας δεν είναι καθόλου ειδική και η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί με την συμπτωματολογία κοινών λοιμώξεων (γριπώδης συνδρομή, ξηρός βήχας, διάρροια κ.α)
Κατά την κλινικοεργαστηριακή εκτίμηση του ασθενούς ενδεχομένως να ανευρίσκονται:

• Ηπατομεγαλία
• Σπληνομεγαλία
• Υπικτερική χροιά επιπεφυκότων
• Ήπια αναιμία ή/και θρομβοπενία
• Ήπιες διαταραχές της πήξης, αυξημένες τρανσαμινάσες και μικρή αύξηση ουρίας/κρεατινίνης
• Χαμηλού βαθμού παρασιταιμία (< 5000 παράσιτα/μl αίματος ή προσβεβλημένα ή προσβεβλημένα < 0.1% των ερυθρών αιμοσφαιρίων κατά τη μικροσκοπική εξέταση)

Εργαστηριακά ευρήματα σε σοβαρή νόσο

• Θρομβοπενία , αναιμία , ήπια λευκοπενία
• Αύξηση δεικτών φλεγμονής (ΤΚΕ, CRP)
• Τρανσαμινασαιμία
• Υπερπαρασιταιμία, κατά την οποία >5% των ερυθρών αιμοσφαιρίων είναι προσβεβλημένα από παράσιτα στη δοκιμασία Laveran

Αξίζει να υπενθυμίσουμε το γεγονός ότι σε ενδημικές για την ελονοσία περιοχές οι ενήλικες είναι πιθανό να αναπτύξουν μερική ανοσία μετά από τη χρόνια έκθεσή τους στο πλασμώδιο, η οποία μειώνει τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης.

Θεραπευτική αντιμετώπιση
Προσοχή!: Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση είναι απαραίτητες για τη διακοπή της αλυσίδας μετάδοσης της ελονοσίας.
Η θεραπεία της ελονοσίας (είδος φαρμάκου και διάρκεια της θεραπείας) εξαρτάται από το πλασμώδιο που προκαλεί τη λοίμωξη και την περιοχή στην οποία συνέβη η μόλυνση, λόγω της εμφάνισης αντοχής σε μερικά από τα ανθελονοσιακά. Η θεραπεία εξαρτάται επίσης από την ηλικία του ασθενούς, από το πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση του ασθενούς και από το αν βρίσκεται σε εξέλιξη ή αναμένεται εγκυμοσύνη. Υπάρχουν διάφορα αποτελεσματικά ανθελονοσιακά φάρμακα. Η θεραπεία καλό είναι να ξεκινήσει έγκαιρα στα πρώτα στάδια της νόσου πριν αυτή γίνει χρόνια ή εξελιχθεί σε σοβαρή μορφή.

Μέτρα πρόληψης στο σπίτι
Πολλά από τα κουνούπια γεννιούνται και ζουν στο μπαλκόνι, στις αυλές ή στα χωράφια.
Μπορούμε να μειώσουμε τον πληθυσμό των κουνουπιών, μειώνοντας τα σημεία εκείνα όπου μπορεί να ζήσει και να μεγαλώσει η προνύμφη τους. Πολλά από το κουνούπια που μας ταλαιπωρούν κάθε καλοκαίρι προέρχονται από ιδιόκτητους χώρους, όπως είναι οι αυλές και οι βεράντες των σπιτιών μας.
Για την επιτυχία του Προγράμματος είναι απαραίτητη η συμβολή όλων μας. Όπου υπάρχουν κουνούπια υπάρχουν στάσιμα νερά!

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ

• Δεν επιτρέπεται η ρίψη ακάθαρτων νερών και απορριμμάτων ανεξέλεγκτα.
• Τα ακάθαρτα νερά πάσης φύσεως να οδηγούνται στο δίκτυο ακαθάρτων.
• Να μη διοχετεύονται νερά στους δρόμους.
• Να απομακρύνονται τα στάσιμα νερά από λεκάνες, βάζα, πιατάκια γλαστρών.
• Αντικαθιστούμε σπασμένους σωλήνες νερού που τρέχουν.
• Φυλάσσουμε τα δοχεία νερού που δεν χρησιμοποιούμε (κουβάδες, καρότσια, βαρέλια) γυρισμένα ανάποδα ή τα διατηρούμε καλυμμένα.
• Καλύπτουμε ή απομακρύνουμε παλιά λάστιχα που συσσωρεύουν νερό.
• Ανανεώνουμε τακτικά το νερό σε ποτίστρες ζώων.
• Καθαρίζουμε τα φύλλα που μαζεύονται στις υδρορροές.
• Ποτίζουμε κατά προτίμηση το πρωί.
• Κουρεύουμε τακτικά το γρασίδι του κήπου, θάμνους και φυλλωσιές (καταφύγια κουνουπιών).
• Δίνουμε κλίση στον κήπο για να απομακρύνονται τα νερά.
• Καλύπτουμε με σίτες τους αγωγούς εξαερισμού των βόθρων όπου υπάρχουν.
• Τοποθετούμε σίτες σε πόρτες, παράθυρα, φεγγίτες και αεραγωγούς τζακιού.
• Χρησιμοποιούμε ανεμιστήρες ή κλιματιστικά.
• Χρησιμοποιούμε εντομοκτόνα στον αέρα (φιδάκια, ταμπλέτες, αεροζόλ, κλπ).
• Χρησιμοποιούμε λαμπτήρες κίτρινου χρώματος για φωτισμό εξωτερικών χώρων.

Μέτρα ατομικής προστασίας

1. Χρησιμοποιούμε κατάλληλα ρούχα που καλύπτουν όσο γίνεται περισσότερο σώμα (μακριά μανίκια και παντελόνια, ανοιχτόχρωμα και φαρδιά).
2. Χρησιμοποιούμε εντομοαπωθητικά τόσο σε ακάλυπτο δέρμα, όσο και πάνω στα ρούχα.
3. Χρησιμοποιούμε κουνουπιέρες.
4. Συχνά λουτρά καθαριότητας για την απομάκρυνση του ιδρώτα.

Προσοχή: Τα περισσότερα είδη κουνουπιών τσιμπούν από το σούρουπο μέχρι το χάραμα.

Οι επαγγελματίες, που απασχολούν αλλοδαπούς εργάτες από χώρες όπου ενδημεί η ελονοσία (Ινδία, Πακιστάν, κλπ), όταν έρχονται από τις χώρες τους, να ελέγχονται με εξέταση αίματος, ώστε να εντοπισθούν τυχόν φορείς του πλασμώδιου της ελονοσίας.

Διαβάστε επίσης

Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ελονοσίας. Θεωρείται υπαρκτός ο κίνδυνος εγχώριας μετάδοσης ελονοσίας

Η ελονοσία υπάρχει ακόμα. Η πρόληψη είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης.

Ο κύκλος ζωής του Πλασμώδιου της ελονοσίας σε video

Κίνδυνος για τη Δημόσια υγεία από τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων και των μεταναστών

Λίγα λόγια για τις σκνίπες και τα κουνούπια και πώς αντιμετωπίζεται, το τσίμπημα τους, φαρμακευτικά ή με φυσικό τρόπο

Ενοχλητικά έντομα - Επώδυνα τσιμπήματα

Τα κουνούπια προτιμούν τους ανθρώπους με χοληστερίνη και ουρικό οξύ

H Κλιματική αλλαγή φέρνει στην χώρα μας επιδημίες από σοβαρές ασθένειες που είτε είχαμε ξεχάσει, είτε δεν είχαμε ποτέ παλαιότερα.