MEDLABNEWS.GR / IATRIKA NEA: Κλεοπατρα Ζουμπουρλη

Responsive Ad Slot

Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Κλεοπατρα Ζουμπουρλη. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Κλεοπατρα Ζουμπουρλη. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τι είναι η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη HbA1c και τι δείχνει η μέτρησή της στον σακχαρώδη διαβήτη;


της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea

Γλυκοζυλιωμένη Αιμοσφαιρίνη (ή HbA1c, όπως συνήθως γράφεται εν συντομία) είναι μια πολύ χρήσιμη εξέταση στο αίμα, η οποία αντικατοπτρίζει τον μέσο όρο του σακχάρου στο αίμα σου κατά τους προηγούμενους 2 - 3 μήνες.

Τα αρχικά Hb είναι σύντμηση της αγγλικής λέξης Hemoglobulin που σημαίνει αιμοσφαιρίνη στην αγγλοσαξoνική γλώσσα, το Α είναι αρχικό της αγγλικής λέξης Αdult που σημαίνει ενήλικoς και το 1c είναι ένα κλάσμα. Η αιμοσφαιρίνη είναι ουσία που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος. Κύριο έργο της είναι να μεταφέρει μέσω της κυκλοφορίας του αίματος οξυγόνο στους ιστούς. Η γλυκόζη (ή αλλιώς σάκχαρο) συνδέεται με την αιμοσφαιρίνη και σχηματίζει τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη. Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη παραμένει αδιάσπαστη σε όλη τη διάρκεια της ζωής του αιμοσφαιρίου. Η αρχή της μεθόδου βασίζεται στο ότι η σύνδεση της γλυκόζης με την Α1 αιμοσφαιρίνη (η οποία αποτελεί το 97% της ολικής αιμοσφαιρίνης των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Το υπόλοιπο ποσοστό αποτελείται από την Α2, κατά 2,5% και από την F, κατά 0,5% περίπου) γίνεται κατά τρόπο ευθέως ανάλογο με το επίπεδο σακχάρου του αίματος. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια που παράγονται στο μυελό των οστών, ζουν περίπου 120 ημέρες και στη συνέχεια καταστρέφονται στο σπλήνα. Καθ όλη τη διάρκεια της ζωής τους η γλυκόζη συνδέεται συνεχώς με την αιμοσφαιρίνη. Τα νεαρά ερυθρά αιμοσφαίρια έχουν μικρότερη περιεκτικότητα γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, ενώ τα γηραιότερα μεγαλύτερη.



 Η τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης εκφράζεται σε εκατοστιαίο ποσοστό της ολικής αιμοσφαιρίνης 
 Η HbA1c είναι το ποσοστό της αιμοσφαιρίνης που έχει υποστεί γλυκοζυλίωση και φυσιολογικά είναι 4,8-6%. Πρέπει να γίνεται κάθε 3-4 μήνες αφού ο χρόνος ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων που περιέχουν την αιμοσφαιρίνη ανανεώνεται κάθε 120 μέρες, οπότε το ποσοστό της γλυκοζυλίωσης αλλάζει ανάλογα με το σάκχαρο του αίματος. Χρησιμοποιείται και για διάγνωση αλλά και για παρακολούθηση της νόσου.

• Έτσι τιμές μεγαλύτερες από 6.5 θεωρούνται διαγνωστικές της νόσου. Αυτό ισοδυναμεί με επίπεδα γλυκόζης που κυμαίνονταν κατά μέσο όρο στα 150 mg/dl. Πρέπει να προσθέσουμε ότι υπάρχουν τώρα έρευνες που δείχνουν ότι είναι προτιμότερο τα επίπεδα της HbA1c να διατηρούνται ακόμη πιο χαμηλά

• Πόσο συχνά : Τουλάχιστον 2 φορές ετησίως

Στους διαβητικούς ασθενείς, στους οποίους δεν ελέγχονται τα επίπεδα της γλυκόζης, η τιμή του αιμοσφαιρινικού κλάσματος είναι σαφώς αυξημένη (2-3 φορές πάνω από τη φυσιολογική). 

Σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη μετράται για να ελεγχθεί το πόσο καλά είναι ρυθμισμένο το σάκχαρο. Όσο πιο κοντά στο φυσιολογικό ποσοστό είναι η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, τόσο πιο καλή είναι η ρύθμιση του διαβήτη. Όταν το ποσοστό είναι μεγαλύτερο, ο γιατρός και ο ασθενής πρέπει να αυξήσουν τις προσπάθειές τους ώστε η ρύθμιση του σακχάρου να είναι καλύτερη. Για τις εγκύους με διαβήτη η εξέταση πρέπει να γίνεται συχνότερα για πιο στενή παρακολούθηση.
Επίσης, η διατήρηση των επιπέδων γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης κοντά στο φυσιολογικό προφυλάσσει τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη από την ανάπτυξη επιπλοκών σχετιζόμενων με τη νόσο τους όπως νεφρική νόσο, διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και νευροπάθεια. Ακόμη έχει αποδειχθεί πως για τους νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη η ικανοποιητική ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου προφυλάσσει από την ανάπτυξη καρδιαγγειακών συμβάντων όπως εμφράγματα ή εγκεφαλικά επεισόδια.
Παρακάτω φαίνεται ο κίνδυνος για καρδιαγγειακές νόσους σε σχέση με τη συγκέντρωση της HbA1c.


HbA1c  %Σχετικός κίνδυνος
< 5.01.0
5.0 - 5.42.5
5.5 - 6.92.5
>= 7.05.0

Στο σακχαρώδη διαβήτη η τιμή της γλυκόζης στο αίμα κυμαίνεται μέσα στο 24ωρο, αλλά και από ημέρα σε ημέρα, λόγω διαφόρων παραγόντων (δίαιτα, φάρμακα, ψυχολογικό στρες), ενώ τα επίπεδα της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης παραμένουν σταθερά. Έτσι ο προσδιορισμός του αιμοσφαιρινικού κλάσματος HbA1C αποτελεί τον καλύτερο δείκτη ελέγχου της θεραπείας του διαβήτη, από ότι ο προσδιορισμός της γλυκόζης του αίματος, γιατί η HbA1C καλύπτει το μεταβολισμό της γλυκόζης για 8-10 εβδομάδες, ενώ η γλυκόζη για ένα 24ωρο. 

Αν οι τιμές γλυκόζης αίματος είναι υψηλές, η γλυκόζη δεσμεύεται μόνιμα από την αιμοσφαιρίνη και η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη παραμένει μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους (περίπου 3 μήνες). 

Δεδομένου ότι η HbA1c μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι σταθερή για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, μια εξέταση γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης δείχνει τη μέση τιμή γλυκόζης στο αίμα τους τελευταίους 2-3 μήνες και μετράται στο αίμα της φλέβας. Μπορεί όμως να μετρηθεί και στο τριχοειδικό αίμα (από το δάκτυλο), εφ’ όσον υπάρχει η ειδική συσκευή και μάλιστα το αποτέλεσμα αυτής της εξέτασης βγαίνει σε 6 λεπτά. 

Αν η τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης είναι μεταξύ 5.7 και 6.4 ο ασθενής διατρέχει μεγάλο κίνδυνο ανάπτυξης σακχαρώδη διαβήτη και θα πρέπει να ενθαρρυνθεί στην υιοθέτηση συνηθειών που θα τον βοηθήσουν να προλάβει την εμφάνιση του (για παράδειγμα έναρξη άσκησης και προσπάθεια απώλειας βάρους αν είναι υπέρβαρος).


Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη αυξάνεται ψευδώς σε συγκεκριμένες παθολογικές καταστάσεις όπως η νεφρική ανεπάρκεια, ο χρόνιος αλκοολισμός και η υπερτριγλυκεριδαιμία, ενώ ψευδώς ελαττωμένα επίπεδα γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης παρατηρούμε σε περιπτώσεις οξείας ή χρόνιας απώλειας αίματος, σε δραπανοκυτταρική αναιμία και σε ασθενείς με μεσογειακή αναιμία.

Η διάγνωση του διαβήτη δεν μπορεί να βασιστεί στα επίπεδα της HbA1c σε ασθενείς με διάφορες μορφές αναιμίας ή σε άτομα με αιμοσφαιρινοπάθειες (ετεροζυγώτες - ομοζυγώτες), καταστάσεις συχνές στην Ελλάδα.

Από τις αρχές του 2010 συμπεριλήφθηκε από την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA) στα διαγνωστικά κριτήρια του σακχαρώδη διαβήτη, και τιμές >=6.5% θέτουν τη διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη, ενώ τιμές 5.9-6.4% σχετίζονται με τη διάγνωση του προ-διαβήτη, και αποτελούν ένδειξη αυξημένου κινδύνου για σακχαρώδη διαβήτη.

Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία συνιστά τη χρησιμοποίηση της HbA1c, ως μέθοδο διάγνωσης του ΣΔ, εφόσον χρησιμοποιούνται αξιόπιστοι μέθοδοι ανίχνευσης και παρέχουν αποτελέσματά τους που είναι συγκρίσιμα με τη θεσπισμένη μέθοδο αναφοράς. 

Διαβάστε επίσης

Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ελονοσίας, 25 Απριλίου.



της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακή βιολόγος, medlabnews.gr iatrikanea

Η 25η Απριλίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ελονοσίας. 

Η ελονοσία είναι λοιμώδης ασθένεια που προκαλείται από ένα γένος πλασμώδιου που αρχικά ονομάστηκε πλασμώδιο του Λαβεράν, από τον Γάλλο στρατιωτικό ιατρό Σαρλ Λουί Λαβεράν, που παρατήρησε πρώτος το 1880 την παρουσία αυτών των παρασίτων στο αίμα ασθενών που πέθαναν από ελονοσία. 

Μεταδίδεται στον άνθρωπο από το θηλυκό κουνούπι του είδους Ανωφελές (Anopheles). Το όνομά της προέρχεται από τις λέξεις έλος και νόσος, καθώς είχε παρατηρηθεί ότι η νόσος ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη γύρω από ελώδεις περιοχές. Διεθνώς αποκαλείται malaria (από τις ιταλικές λέξεις: mal + aria = κακός αέρας) από την πεποίθηση που επικρατούσε κάποτε ότι η ασθένεια προκαλούταν από τον «κακό αέρα» κοντά στα έλη. Υπάρχουν 4 τύποι πλασμωδίων. Η πλειονότητα των περιπτώσεων μαλάριας οφείλονται στο πλασμώδιο falciparum που είναι το πιο επικίνδυνο και θανατηφόρο. 

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 300 - 500 εκατομμύρια άτομα προσβάλλονται κάθε χρόνο, εκ των οποίων τα περισσότερα είναι παιδιά κάτω των 5 ετών, ενώ καταγράφονται πάνω από 1 εκατομμύριο θάνατοι λόγω της ελονοσίας. Η νόσος ενδημεί σε περισσότερες από 100 χώρες. Οι κλιματολογικές συνθήκες επηρεάζουν τη γεωγραφική και εποχική κατανομή της νόσου. Σε πολλές τροπικές περιοχές η νόσος μεταδίδεται όλο το έτος, ενώ στις εύκρατες περιοχές η μετάδοση σχεδόν διακόπτεται κατά τους ψυχρούς μήνες. Κατά τη διάρκεια της εποχικής έξαρσης της νόσου και κυρίως στις ενδημικές περιοχές και σε υψόμετρο κάτω των 1500 - 2000 μέτρων, ο κίνδυνος είναι υψηλός. Σε μεγαλύτερο υψόμετρο τα κουνούπια που μεταδίδουν τη νόσο δεν επιβιώνουν.

Το 1975, η Ευρώπη ανακηρύχθηκε ελεύθερη ελονοσίας, αλλά αργότερα η νόσος επανεμφανίσθη στον Καύκασο, σε χώρες της κεντρικής Ασίας και της Ρωσίας.

Η Ελλάδα ήταν ενδημική για την ελονοσία χώρα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘60. Από το 1946 έως το 1960 εφαρμόστηκε εντατικό Εθνικό Πρόγραμμα Εκρίζωσης της νόσου. Η Ελλάδα θεωρείται «χώρα ελεύθερη ελονοσίας» από το 1974. 

Στην Ελλάδα το 2018 δηλώθηκαν 54 κρούσματα ελονοσίας εκ των οποίων τα 44 ήταν εισαγόμενα (34 κρούσματα αφορούσαν μετανάστες από ενδημικές χώρες και 10 κρούσματα αφορούσαν ταξιδιώτες σε ενδημικές χώρες).

Στον Πίνακα που ακολουθεί απεικονίζεται ο αριθμός των δηλωθέντων κρουσμάτων ελονοσίας ανά επιδημιολογική κατάταξη και έτος, τα τελευταία έτη

Πίνακας: Κρούσματα ελονοσίας ανά επιδημιολογική κατάταξη κρούσματος (εισαγόμενο, με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης) και έτος νόσησης1 (για τα εισαγόμενα) ή εκτιμώμενης προσβολής (για τα εγχώρια), Ελλάδα, 2009 – 20202.

Έτος νόσησης/ προσβολήςΚατάταξη κρούσματος
Εισαγόμενα κρούσματαΚρούσματα με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης3
2009447
2010404
20115442
20127320
2013223
2014380
2015798
20161116
20171007
20184411
2019381

 

2020212
  1. Κρούσματα στα οποία δεν καταγράφηκε η πληροφορία αυτή, κατατάχθηκαν με βάση το έτος νοσηλείας ή δήλωσης.
  2. Δεν συμπεριλαμβάνονται γνωστές, καταγεγραμμένες υποτροπές κρουσμάτων, δύο εγχώρια κρούσματα από malariae (περίοδος 2012), που αποδόθηκαν σε προηγούμενες περιόδους μετάδοσης, και τρία κρούσματα ελονοσίας άγνωστης κατάταξης (δύο το 2016 και ένα το 2018).
  3. Πρόκειται για κρούσματα P.vivax ελονοσίας, εκτός από δύο κρούσματα P.falciparum (ένα το 2017 και ένα το 2020).
Θεωρείται υπαρκτός ο κίνδυνος εγχώριας μετάδοσης ελονοσίας και άλλων επικίνδυνων ασθενειών σε ευάλωτες περιοχές που υποδέχονται ή φιλοξενούν μετανάστες – πρόσφυγες από ενδημικές χώρες. Γι'αυτό απαιτούνται έγκαιρα να γίνουν ψεκασμοί και να ληφθούν τα μέτρα πρόληψης, ιδιαίτερα στα διάφορα σημεία που στεγάζονται μετανάστες - πρόσφυγες.

Η έγκαιρη ανίχνευση και κατάλληλη θεραπεία των κρουσμάτων ελονοσίας σε συνδυασμό με την προστασία από τα κουνούπια και την έγκαιρη εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών αποτελούν τους βασικούς πυλώνες της στρατηγικής της Δημόσιας Υγείας για την αντιμετώπιση της ελονοσίας και την αποτροπή της περαιτέρω διασποράς και επανεγκατάστασης της νόσου στην Ελλάδα.


To ενέσιμο εμβόλιο που ανέπτυξε η βρετανική GlaxoSmithKline, με την ονομασία RTS,S ή Mosquirix, είναι το πρώτο που λαμβάνει έγκριση κατά της ελονοσίας, αν και δείχνει να μειώνει μόνο κατά 40% τον κίνδυνο μόλυνσης σε βρέφη 5 έως 17 μηνών.

Πρέπει επίσης να χορηγείται σε τέσσερις δόσεις, κάτι που ίσως δυσχεράνει τη χρήση του σε χώρες με ελλιπείς υποδομές υγείας.

Ο ΠΟΥ έκρινε απαραίτητη την πιλοτική φάση της διάθεσης προκειμένου να αποφασίσει αν θα εντάξει το Mosquirix στα συνιστώμενα μέτρα πρόληψης κατά της μαλάριας -το βασικότερο από τα οποία είναι οι κουνουπιέρες ψεκασμένες με εντομοκτόνο.

Διαβάστε επίσης

Αρνί, αρνάκι γάλακτος, κατσίκι; Πόσες θερμίδες έχουν; Τι λένε οι διατροφολόγοι;.



της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea

Πολλοί είναι εκείνοι που θα επιλέξουν να φάνε κρέας οπότε το δίλημμα που τίθεται από αυτούς είναι τι κρέας και ποιο είναι καλύτερο για την υγεία, ιδιαίτερα αν κάποιοι έχουν ήδη πρόβλημα;

Το δίλημμα λοιπόν για πολλούς είναι: Αρνί ή Κατσίκι;

Tα 100γρ. αρνιού έχουν 375 θερμίδες. Είναι πλούσιο σε κορεσμένο λίπος, το οποίο συνδέεται με καρδιαγγειακά νοσήματα. Το ολικό λίπος του αρνιού αγγίζει τα 15 γραμμάρια ανά 100 γραμμάρια κρέατος.

Το πιο άπαχο τμήμα του είναι το μπούτι. Έχει αυξημένη περιεκτικότητα σε πουρίνες, οι οποίες αυξάνουν το ουρικό οξύ στο αίμα, με αποτέλεσμα να προκαλείται ουρική αρθρίτιδα. Αντιθέτως, δυναμώνει τους μύες και το νευρικό σύστημα χάρη στο υψηλό του περιεχόμενο σε πρωτεΐνες, βιταμίνες του συμπλέγματος Β και σίδηρο. Το αρνί είναι άριστη πηγή της βιταμίνης Β12, η οποία παίζει ρόλο στην παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, ενώ είναι απαραίτητη για το μεταβολισμό λίπους, πρωτεΐνης και υδατανθράκων. Μία μέτρια μερίδα καλύπτει το 60% των αναγκών σε πρωτεΐνη. Επιπλέον περιέχει μεγάλες ποσότητες των μετάλλων σιδήρου και ψευδαργύρου. Μάλιστα, ο σίδηρος του είναι σε μορφή που απορροφάται εύκολα από τον οργανισμό. Είναι πλούσιο σε κορεσμένο λίπος, το οποίο συνδέεται με καρδιαγγειακά νοσήματα. Τα ωμέγα-3 που περιέχει φαίνεται ότι προστατεύουν από καρδιαγγειακές παθήσεις και βελτιώνουν την διάθεση.



Το αρνάκι γάλακτος, που θεωρείται ποιοτικά και γευστικά καλύτερο, είναι γεμάτο λίπος. Το αρνάκι γάλακτος είναι πολύ τρυφερό γιατί είναι φτωχότερο από το αρνί σε πρωτεΐνες και πλουσιότερο σε λίπος. Η περίπτωση να αφαιρέσουν οι λάτρεις του αρνιού το λίπος είναι απίθανη, αφού στα μικρά ζώα είναι κρυμμένο ενδομυϊκά.



Το κατσίκι έχει λιγότερες θερμίδες συγκριτικά με το αρνί, αφού τα 100γρ. κατσικιού έχουν 110 θερμίδες. Το ολικό λίπος του κατσικιού αγγίζει τα 4,2 γραμμάρια ανά 100 γραμμάρια κρέατος. Το κατσίκι έχει λιγότερες θερμίδες, λιγότερο ολικό και κορεσμένο λίπος και λιγότερη χοληστερόλη. Είναι πλούσιο σε συνένζυμο Q10 -η αντιοξειδωτική δράση του οποίου μειώνει την LDL "κακή" χοληστερόλη- προλαμβάνοντας τη στεφανιαία νόσο και τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή. Περιέχει L-καρνιτίνη, η οποία μεταφέρει τα λιπαρά οξέα στα μιτοχόνδρια, οπού μπορούν να διασπαστούν για να δώσουν ενέργεια στον οργανισμό (λιπολυτική δράση). Τέλος, έχει υψηλή περιεκτικότητα σε γ-λινολεϊκό οξύ (CLA), το οποίο συμβάλλει στη ελάττωση του λίπους σε υπέρβαρα άτομα καθώς και στη βελτίωση του λιπιδαιμικού τους προφίλ. Τα αρνητικά του κατσικιού είναι ότι έχει περισσότερα τρανς λιπαρά, λιγότερη πρωτεΐνη και περισσότερο νάτριο.

Οι διατροφολόγοι ψηφίζουν κατσίκι, γιατί έχει λιγότερες θερμίδες και άρα είναι πιο υγιεινό. Γι΄ αυτό και συνιστούν σε όσους προσέχουν τη γραμμή τους να το προτιμήσουν. Οι σεφ όμως υπογραμμίζουν πως το αρνί είναι παρεξηγημένο και επιμένουν πως είναι... πεντανόστιμο.

Τελικά η επιλογή είναι δική σας. Πάντως το αρνί ή το κατσίκι εκτός από το να το τρώτε στη σούβλα είναι και από τα κρέατα που ψήνονται γρήγορα. Έτσι γίνονται τραγανά στο εξωτερικό τους παραμένοντας ζουμερά και μαλακά στο εσωτερικό. Γι' αυτό την επόμενη φορά που θα ψήσετε σε μπάρμπεκιου, δοκιμάστε αρνί ή κατσίκι αντί για τις συνηθισμένες μπριζόλες και λουκάνικα.

Χρήσιμες συμβουλές για τις εορτές, 
για να είναι ακόμα καλύτερες.



 




Η ελονοσία υπάρχει ακόμα. Η πρόληψη είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης.


της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea

Η ελονοσία σκοτώνει περισσότερους από 1,2 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο στον κόσμο, πολύ περισσότερους από ό,τι θα πίστευε κανείς και ο αριθμός των νεκρών ανάμεσα στους ενήλικες είναι αυξημένος. Κάθε μέρα 3000 παιδιά πεθαίνουν από την ελονοσία.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στη χώρα μας η επανεμφάνιση κρουσμάτων ελονοσίας, καθώς και άλλων ασθενειών μεταδιδομένων με τα κουνούπια. 

Η Ελλάδα ήταν ενδημική για την ελονοσία χώρα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘60. Από το 1946 έως το 1960 εφαρμόστηκε εντατικό Εθνικό Πρόγραμμα Εκρίζωσης της νόσου. Η Ελλάδα θεωρείται «χώρα ελεύθερη ελονοσίας» από το 1974. Έκτοτε και μέχρι και το 2010 καταγράφονταν πανελλαδικά ετησίως περίπου 20-50 κρούσματα που σχετίζονταν (στη μεγάλη τους πλειοψηφία) με ταξίδι ή παραμονή σε ενδημική για την ελονοσία χώρα. Σποραδικά κρούσματα ελονοσίας χωρίς ιστορικό ταξιδιού καταγράφηκαν τα έτη 1991, 1999, 2000, 2009, 2010, 2011 και 2012. Επιπρόσθετα, το 2009, το 2011 και το 2012 εμφανίστηκαν συρροές περιστατικών P. vivax ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης (δηλαδή περιστατικών που δεν ανέφεραν ιστορικό μετακίνησης σε ενδημικές για την ελονοσία χώρες), κυρίως στην περιοχή του Δήμου Ευρώτα Λακωνίας. Συγκεκριμένα, το 2011 καταγράφηκαν πανελλαδικά 42 κρούσματα ελονοσίας χωρίς ιστορικό μετακίνησης (36 στο Δήμο Ευρώτα Λακωνίας και 6 στις Π.Ε. Ανατολικής Αττικής, Βοιωτίας, Εύβοιας και Λάρισας) και το 2012 καταγράφηκαν 18 κρούσματα με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης (10 στο Δήμο Ευρώτα Λακωνίας και 8 στις Π.Ε. Ανατολικής Αττικής, Βοιωτίας, Καρδίτσας, Ξάνθης). Στην Ελλάδα το 2015 δηλώθηκαν 60 κρούσματα ελονοσίας εκ των οποίων τα 54 ήταν εισαγόμενα (44 κρούσματα αφορούσαν μετανάστες από ενδημικές χώρες και 10 κρούσματα αφορούσαν ταξιδιώτες σε ενδημικές χώρες).

Οι περισσότερες προσβεβλημένες περιοχές είναι αγροτικές, μη τουριστικές, κοντά σε υγροτόπους, με μεγάλους πληθυσμούς μεταναστών από ενδημικές χώρες.

Όπως υποδεικνύουν και τα ανωτέρω δεδομένα, το ενδεχόμενο επανεγκατάστασης της ελονοσίας σε ευάλωτες περιοχές της χώρας είναι υπαρκτό, καθώς υπάρχει αφενός ο κατάλληλος διαβιβαστής (κουνούπια του Ανωφελούς γένους) και αφετέρου ασθενείς με ελονοσία (κυρίως νεοεισερχόμενοι μετανάστες από χώρες στις οποίες ενδημεί η νόσος).

Τα στοιχεία δείχνουν με σαφήνεια μείωση της θνησιμότητας χάρη στις προσπάθειες των τελευταίων δέκα ετών (δραστικά εντομοκτόνα, βελτίωση των θεραπειών). Από το 2004 ως σήμερα ο αριθμός των θανάτων από ελονοσία έχει πέσει κατά ένα τρίτο.. Την τελευταία δεκαετία θεραπεύθηκαν 230 εκατομμύρια περιπτώσεις ελονοσίας με χρήση φαρμάκων. Επίσης διανεμήθηκαν ισάριθμες ειδικά εμποτισμένες κουνουπιέρες με αποτέλεσμα η νόσος να τεθεί υπό σημαντικό έλεγχο.

Λίγα λόγια για την ελονοσία

Η ελονοσία είναι μία σοβαρή νόσος που οφείλεται στο πλασμώδιο (Plasmodium), ένα μικροοργανισμό (παράσιτο) που προσβάλλει τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα.
Tα γνωστά και πιο συνήθη είδη του παρασίτου που προκαλούν την νόσο είναι τα ακόλουθα: Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium ovale και Plasmodium malariae. Απ’ αυτά το Plasmodium falciparum είναι πιο πιθανό να προκαλέσει σοβαρή λοίμωξη, και εάν δεν αντιμετωπιστεί με κατάλληλη θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο.

Πως μεταδίδεται η ελονοσία;

• Με τσίμπημα από θηλυκό μολυσμένο κουνούπι που ανήκει στο γένος Anopheles (Ανωφελής). Μόνο κουνούπια του γένους αυτού μπορούν να μεταδώσουν την ελονοσία και πρέπει προηγουμένως να έχουν τσιμπήσει άτομο που είναι μολυσμένο με το παράσιτο που προκαλεί την ελονοσία.
• Με μετάγγιση αίματος, μεταμόσχευση οργάνων και χρήση μολυσμένων βελονών ή συριγγών. Σπανιότερα η μετάδοση μπορεί να γίνει και από την μητέρα στο έμβρυο.
• Το παράσιτο δεν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο. ∆εν μεταδίδεται μέσω της συνήθους κοινωνικής (π.χ. άγγιγμα, φιλί), σεξουαλικής ή άλλης επαφής.


Κλινικά συμπτώματα και σημεία ήπιας- μη επιπλεγμένης ελονοσίας

Τα συμπτώματα της λοίμωξης, ειδικά στην έναρξη της, είναι μη ειδικά και μπορεί να περιλαμβάνουν:

  • Πυρετό ή δεκατική πυρετική κίνηση
  • Φρίκια
  • Κεφαλαλγία
  • Αρθραλγίες / Μυαλγίες
  • Καταβολή/κακουχία
  • Εφίδρωση
  • Ναυτία/εμέτους
  • Κοιλιακό άλγος ή/και διάρροιες

Αν και περιγράφεται ότι τα συμπτώματα αυτά (πυρετός, εφιδρώσεις, ρίγη) μπορεί να εμφανίζονται περιοδικά («τριταίος ή τεταρταίος πυρετός»), συνήθως δεν εμφανίζονται με τυπική περιοδικότητα.
Προσοχή! Η κλινική εικόνα της ελονοσίας δεν είναι καθόλου ειδική και η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί με την συμπτωματολογία κοινών λοιμώξεων (γριπώδης συνδρομή, ξηρός βήχας, διάρροια κ.α)
Κατά την κλινικοεργαστηριακή εκτίμηση του ασθενούς ενδεχομένως να ανευρίσκονται:

  • Ηπατομεγαλία
  • Σπληνομεγαλία
  • Υπικτερική χροιά επιπεφυκότων
  • Ήπια αναιμία ή/και θρομβοπενία
  • Ήπιες διαταραχές της πήξης, αυξημένες τρανσαμινάσες και μικρή αύξηση ουρίας/κρεατινίνης
  • Χαμηλού βαθμού παρασιταιμία (< 5000 παράσιτα/μl αίματος ή προσβεβλημένα ή προσβεβλημένα < 0.1% των ερυθρών αιμοσφαιρίων κατά τη μικροσκοπική εξέταση)
Εργαστηριακά ευρήματα σε σοβαρή νόσο

  • Θρομβοπενία , αναιμία , ήπια λευκοπενία
  • Αύξηση δεικτών φλεγμονής (ΤΚΕ, CRP)
  • Τρανσαμινασαιμία
  • Υπερπαρασιταιμία, κατά την οποία >5% των ερυθρών αιμοσφαιρίων είναι προσβεβλημένα από παράσιτα στη δοκιμασία Laveran
Αξίζει να υπενθυμίσουμε το γεγονός ότι σε ενδημικές για την ελονοσία περιοχές οι ενήλικες είναι πιθανό να αναπτύξουν μερική ανοσία μετά από τη χρόνια έκθεσή τους στο πλασμώδιο, η οποία μειώνει τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης.

Θεραπευτική αντιμετώπιση
Προσοχή!: Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση είναι απαραίτητες για τη διακοπή της αλυσίδας μετάδοσης της ελονοσίας.
Η θεραπεία της ελονοσίας (είδος φαρμάκου και διάρκεια της θεραπείας) εξαρτάται από το πλασμώδιο που προκαλεί τη λοίμωξη και την περιοχή στην οποία συνέβη η μόλυνση, λόγω της εμφάνισης αντοχής σε μερικά από τα ανθελονοσιακά. Η θεραπεία εξαρτάται επίσης από την ηλικία του ασθενούς, από το πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση του ασθενούς και από το αν βρίσκεται σε εξέλιξη ή αναμένεται εγκυμοσύνη. Υπάρχουν διάφορα αποτελεσματικά ανθελονοσιακά φάρμακα. Η θεραπεία καλό είναι να ξεκινήσει έγκαιρα στα πρώτα στάδια της νόσου πριν αυτή γίνει χρόνια ή εξελιχθεί σε σοβαρή μορφή.



Μέτρα πρόληψης στο σπίτι
Πολλά από τα κουνούπια γεννιούνται και ζουν στο μπαλκόνι, στις αυλές ή στα χωράφια.
Μπορούμε να μειώσουμε τον πληθυσμό των κουνουπιών, μειώνοντας τα σημεία εκείνα όπου μπορεί να ζήσει και να μεγαλώσει η προνύμφη τους. Πολλά από το κουνούπια που μας ταλαιπωρούν κάθε καλοκαίρι προέρχονται από ιδιόκτητους χώρους, όπως είναι οι αυλές και οι βεράντες των σπιτιών μας.
Για την επιτυχία του Προγράμματος είναι απαραίτητη η συμβολή όλων μας. Όπου υπάρχουν κουνούπια υπάρχουν στάσιμα νερά!

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ

  • Δεν επιτρέπεται η ρίψη ακάθαρτων νερών και απορριμμάτων ανεξέλεγκτα.
  • Τα ακάθαρτα νερά πάσης φύσεως να οδηγούνται στο δίκτυο ακαθάρτων.
  • Να μη διοχετεύονται νερά στους δρόμους.
  • Να απομακρύνονται τα στάσιμα νερά από λεκάνες, βάζα, πιατάκια γλαστρών.
  • Αντικαθιστούμε σπασμένους σωλήνες νερού που τρέχουν.
  • Φυλάσσουμε τα δοχεία νερού που δεν χρησιμοποιούμε (κουβάδες, καρότσια, βαρέλια) γυρισμένα ανάποδα ή τα διατηρούμε καλυμμένα.
  • Καλύπτουμε ή απομακρύνουμε παλιά λάστιχα που συσσωρεύουν νερό.
  • Ανανεώνουμε τακτικά το νερό σε ποτίστρες ζώων.
  • Καθαρίζουμε τα φύλλα που μαζεύονται στις υδρορροές.
  • Ποτίζουμε κατά προτίμηση το πρωί.
  • Κουρεύουμε τακτικά το γρασίδι του κήπου, θάμνους και φυλλωσιές (καταφύγια κουνουπιών).
  • Δίνουμε κλίση στον κήπο για να απομακρύνονται τα νερά.
  • Καλύπτουμε με σίτες τους αγωγούς εξαερισμού των βόθρων όπου υπάρχουν.
  • Τοποθετούμε σίτες σε πόρτες, παράθυρα, φεγγίτες και αεραγωγούς τζακιού.
  • Χρησιμοποιούμε ανεμιστήρες ή κλιματιστικά.
  • Χρησιμοποιούμε εντομοκτόνα στον αέρα (φιδάκια, ταμπλέτες, αεροζόλ, κλπ).
  • Χρησιμοποιούμε λαμπτήρες κίτρινου χρώματος για φωτισμό εξωτερικών χώρων.
Μέτρα ατομικής προστασίας

1. Χρησιμοποιούμε κατάλληλα ρούχα που καλύπτουν όσο γίνεται περισσότερο σώμα (μακριά μανίκια και παντελόνια, ανοιχτόχρωμα και φαρδιά).
2. Χρησιμοποιούμε εντομοαπωθητικά τόσο σε ακάλυπτο δέρμα, όσο και πάνω στα ρούχα.
3. Χρησιμοποιούμε κουνουπιέρες.
4. Συχνά λουτρά καθαριότητας για την απομάκρυνση του ιδρώτα.

Προσοχή: Τα περισσότερα είδη κουνουπιών τσιμπούν από το σούρουπο μέχρι το χάραμα.

Οι επαγγελματίες, που απασχολούν αλλοδαπούς εργάτες από χώρες όπου ενδημεί η ελονοσία (Ινδία, Πακιστάν, κλπ), όταν έρχονται από τις χώρες τους, να ελέγχονται με εξέταση αίματος, ώστε να εντοπισθούν τυχόν φορείς του πλασμώδιου της ελονοσίας.


Διαβάστε επίσης


Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ελονοσίας. Θεωρείται υπαρκτός ο κίνδυνος εγχώριας μετάδοσης ελονοσίας




Κίνδυνος για τη Δημόσια υγεία από τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων και των μεταναστών


Έντομα με επώδυνα τσιμπήματα. Τσιμπούρια, ψείρες, ψύλλοι, ψώρα, κοριοί, σκορπιοί, σφήκες, μέλισσες, κουνούπια, μύγες, κατσαρίδες



της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea

ΤΣΙΜΠΟΥΡΙΑ Πολλά έντομα μας δημιουργούν προβλήματα και ενοχλητικά τσιμπήματα, όπως οι μέλισσες, οι ψείρες και οι αράχνες. Λίγα όμως μπορούν να κρυφτούν κάτω από το δέρμα μας όπως τα τσιμπούρια. 

Ποιες μυρωδιές ελκύουν και ποιες απωθούν τα κουνούπια; Γιατί προκαλεί φαγούρα το τσίμπημα των κουνουπιών;


της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea

Τα κουνούπια που μας κάνουμε να υποφέρουμε την θερινή, κυρίως περίοδο είναι τα θηλυκά. Αυτό σημαίνει πως τα κουνούπια δεν μας τσιμπούν απλά και μόνο για να τραφούν (αν ήταν έτσι θα μας τσιμπούσαν και τα αρσενικά), αλλά χρειάζονται το ανθρώπινο αίμα για να γεννήσουν εύφορα αυγά. Και φυσικά όχι όποιο και όποιο αίμα!

Ποιόν αγαπούν περισσότερο τα κουνούπια; Είναι τα κουνούπια τελικά τόσο εκλεκτικά;

Έχουμε όλοι μας παρατηρήσει πως τα συγκεκριμένα αιμοβόρα έντομα δείχνουν μια προτίμηση όσον αφορά τον "στόχο" που θα επιτεθούν π.χ. σε έναν χώρο που βρίσκονται 10 άτομα, ένα ή δύο από αυτά θα αποτελέσουν τον ιδανικό στόχο!


Υπάρχουν σε εξέλιξη πολλές διεθνείς έρευνες για την απομόνωση εκείνων των χημικών ουσιών από τις χιλιάδες που εκκρίνει το ανθρώπινο δέρμα, που έλκουν ή που απωθούν τα κουνούπια. 

Είναι διαπιστωμένο, ότι τα έλκει το γαλακτικό οξύ που περιέχει ο ιδρώτας και το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέουμε. Αυτό το τελευταίο τα αποπλανεί σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε ο ξηρός πάγος, δηλαδή οι παγίδες με κατεψυγμένο διοξείδιο του άνθρακα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές εναντίον τους.
 

Επιβεβαίωσαν επίσης ότι τα κουνούπια προτιμούν εκείνους, που το δέρμα τους αποβάλλει μεγαλύτερη του μέσου όρου ποσότητα στεροειδών και χοληστερίνης. 

Τα κουνούπια τα έλκει η γλυκιά οσμή, που μπορεί να είναι κολόνια, λακ μαλλιών ή αποσμητικό. 

Απέδειξαν επίσης ότι βρίσκουν πιο ελκυστικές τις έγκυες γυναίκες. Το κάτω μέρος του σώματος των εγκύων γυναικών έχει κατά 0,7 βαθμούς Κελσίου ψηλότερη θερμοκρασία από τις μη έγκυες: έτσι είναι πιο ελκυστικές αφ’ ενός λόγω της θερμοκρασίας, αφ’ ετέρου τις αυξημένες εκκρίσεις του δέρματος τους.
  

Τα κουνούπια λατρεύουν επίσης τους ανθρώπους που παράγουν υπερβολικά ποσά ορισμένων οξέων, όπως για παράδειγμα το ουρικό οξύΑυτές οι ουσίες προκαλούν τις οσφρητικές αισθήσεις των κουνουπιών με αποτέλεσμα να "προσγειώνονται" πάνω στα ανυποψίαστα θύματά τους. Αλλά η διαδικασία της έλξης αρχίζει πολύ πριν από την προσγείωση. 

Επίσης ο κινούμενος άνθρωπος είναι πιο ελκυστικός, καθ’ ότι αυξάνεται ο ρυθμός της αναπνοής του, κι έτσι η εκπνοή μεγαλύτερης ποσότητας διοξειδίου του άνθρακα. Τα κουνούπια μπορούν να μυρίσουν το γεύμα τους από μια εντυπωσιακή απόσταση μέχρι 50 χιλιομέτρων, ιδιαίτερα αν υποψιαστούν πως σε αυτή την ακτίνα εντοπίζεται και διοξείδιο του άνθρακα. Οι ενήλικες (και οι έγκυες) εκπέμπουν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα, οπότε γίνονται καλύτερος στόχος απ' ότι τα μικρά παιδιά.

Η μετακίνηση και η θερμότητα προσελκύουν επίσης τα κουνούπια. Συνεπώς αν θέλετε να αποφύγετε μια πιθανή επίθεση κουνουπιών αποφύγετε τα νυχτερινά αθλήματα σε υπαίθρια γήπεδα, αφού το λαχάνιασμα από το τρέξιμο αλλά και το γαλακτικό οξύ που αναπόφευκτα θα εκκριθεί από τους ιδρωτοποιούς αδένες σας θα είναι μιας πρώτης τάξεως "πρόσκληση" για τα κουνούπια!

Από τα οπτικά ερεθίσματα επιβεβαίωσαν ότι τα σκούρα ρούχα, που απορροφούν το φως, έλκουν περισσότερο τα κουνούπια από τα λευκά ρούχα. Βέβαια, όταν χιλιάδες κουνούπια βουίζουν γύρω μας, δεν έχει την παραμικρή σημασία το χρώμα των ρούχων που φοράμε. 

Βλέπουμε ότι ένα σύνολο παραγόντων δημιουργούν στο κάθε άτομο διάφορες φυσικές χημικές ενώσεις που ευθύνονται ή όχι, για ένα ελκυστικό περιβάλλον, για τα κουνούπια. Μερικοί είναι τυχεροί, διότι έχουν ουσίες που καλύπτουν οτιδήποτε είναι ελκυστικό για τα κουνούπια και έτσι δεν τα προσελκύουν.  

Γιατί προκαλεί φαγούρα το τσίμπημα των κουνουπιών;

Μόνο τα θηλυκά κουνούπια ζουν με το αίμα. Αφού ανοίγουν μια μικρή πληγή στο θύμα τους, την ψεκάζουν με μια σταγόνα του σάλιου τους εμποδίζοντας έτσι την πήξη του αίματος. Έπειτα την ρουφάνε έως ότου γεμίσουν το στομάχι τους και αποχωρούν πετώντας αθόρυβα.


 Το ανοσοποιητικό μας σύστημα αναγνωρίζει τις ξένες πρωτεΐνες που περιέχει το σάλιο του κουνουπιού και ακολουθεί μια ονομαζόμενη πρώτου τύπου αντίδραση ή άμεση αντίδραση υπερευαισθησίας. Η ουσία αυτής της αντίδρασης είναι η εξάλειψη της «εισβάλλουσας», δηλαδή της ξένης πρωτεΐνης. Σ’ αυτό πρωταγωνιστεί η ισταμίνη που απελευθερώνεται από τους ιστούς των λιποκυττάρων.


Η ισταμίνη προωθεί την διαστολή των αγγείων και την εμφάνιση των λεμφοκυττάρων στην περιοχή του τσιμπήματος (τρύπημα) έτσι βοηθάει την ταχύτερη απομάκρυνση της ξένης πρωτεΐνης. Συνάμα η ισταμίνη έχει και μια ισχυρή ερεθιστική επίδραση στους ιστούς, λόγω το ότι αυξάνεται η διαπερατότητα των τοιχωμάτων των αγγείων θα έχουμε διαρροή υγρού στο σημείο του τσιμπήματος που θα προκαλέσει ένα εξόγκωμα και ο ερεθισμός των νεύρων του δέρματος θα έχει σαν αποτέλεσμα την φαγούρα. Για το κοκκίνισμα του δέρματος υπεύθυνη είναι η διαστολή των γύρω αγγείων, που προκαλείται από την ισταμίνη.

Τι πρέπει να κάνει κανείς σε τσιμπήματα κουνουπιών;

Όσο περισσότερο ξύνομε τα τσιμπήματα τόσο αυξάνεται η πιθανότητα τραυματισμού της επιδερμίδας, της βακτηριδιακής επιμόλυνσης, να γίνουν πυώδη πληγές.

«Επειδή η αίσθηση της φαγούρας παρουσιάζεται ιδιαίτερα στη ζέστη του κρεβατιού και κατά τη διάρκεια της νύχτας ελέγχουμε λιγότερο τις πράξεις μας, είναι συχνό φαινόμενο ότι μέχρι το πρωί έχουμε ματώσει με το ξύσιμο τα τσιμπήματα»


Να φροντίζουμε τα τσιμπήματα!

Τις περισσότερες φορές δεν χρειάζεται καμία αγωγή. Πρακτικές οδηγίες για την ανακούφιση από τον κνησμό είναι επάλειψη με μαγειρική σόδα (3 κουταλιές σόδας σε μία κουταλιά νερό) ή τρίψιμο της περιοχής του τσιμπήματος με ένα δισκίο ασπιρίνης. Ορισμένα άτομα εμφανίζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στο τσίμπημα κουνουπιών και μπορεί να σχηματισθεί μικρή φυσαλίδα, μεγαλύτερο από το σύνηθες ερύθημα (κοκκινίλα) και εντονότερο πρήξιμο. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται επάλειψη τοπικά με κορτιζονούχο κρέμα και εάν απαιτηθεί λήψη αντιϊσταμινικών. Τα αντιϊσταμινικά είναι ορθότερο να λαμβάνονται από το στόμα (σε χάπια ή σιρόπι ή σταγόνες) και όχι σε τοπική εφαρμογή με τη μορφή γέλης (ζελέ) ή κρέμας. Σπάνια μπορεί να απαιτηθεί κορτιζόνη από του στόματος, ιδιαίτερα εάν πρόκειται για τσίμπημα από μεγάλη μύγα (τάβανος) επειδή εκεί η δερματική τοπική αντίδραση μπορεί να επιμείνει για μερικές ημέρες. Εάν σχηματισθεί φυσαλίδα με υγρό, καλό είναι να μην την πειράζουμε και σπάσει διότι υπάρχει κίνδυνος επιμόλυνσης και τότε μόνο μπορεί να χρειασθούν αντιβιοτικά.
Σπανίως έχουν αναφερθεί περιπτώσεις αλλεργικού shock από τσίμπημα κουνουπιών. Εάν ένα άτομο αντιδρά υπερβολικά στο τσίμπημα κουνουπιών, δηλαδή με σχηματισμό μεγάλων φυσαλίδων κλπ, τότε πρέπει να ελεγχθεί για ενδεχόμενη διαταραχή του ανοσιακού του συστήματος.

Αποφύγετε τις επαλείψεις στο παιδικό δέρμα με χημικά εντομοαπωθητικά όπως και με αρώματα, λοσιόν ή άλλα καλλυντικά προϊόντα διότι τα κουνούπια έλκονται από τις ευχάριστες οσμές όπως και τα έντονα χρώματα και τον ιδρώτα.

Μην αλείφουμε με εντομοαπωθητικό μωρά κάτω των 3 μηνών. Τα μωρά κάτω των 3 μηνών καλύτερα να τα προστατεύσουμε με κουνουπιέρα, με τούλι ή με ρουχισμό

Για πολλούς ίσως είναι άβολη η σκέψη, αλλά με τα σκευάσματα αξίζει να αλείψουμε και το πρόσωπο, ακριβέστερα κάθε τετραγωνικό εκατοστό της εκτεθειμένης περιοχής, διότι τα κουνούπια μας την έχουν στημένη, και αρέσκονται στα τσιμπήματα πίσω απ’ τα αφτιά, στους λοβούς των αφτιών, στα βλέφαρα, επίσης και σε κάθε εσοχή του σώματος.

Copyright © 2015-2022 MEDLABNEWS.GR / IATRIKA NEA All Right Reserved. Τα κείμενα είναι προσφορά και πνευματική ιδιοκτησία του medlabnews.gr
Kάθε αναδημοσίευση θα πρέπει να αναφέρει την πηγή προέλευσης και τον συντάκτη. Aπαγορεύεται η εμπορική χρήση των κειμένων