Ψευδαισθήσεις. Πώς συμβαίνουν; Πότε σχετίζονται με ψυχικές διαταραχές; Καφές και ψευδαισθήσεις

της  Βικτωρίας Πολύζου, σύμβουλος ψυχικής υγείας, medlabnews.gr iatrikanea

Ψευδαισθήσεις και Παραισθήσεις: 

Πρόκειται για δύο όρους που χρησιμοποιούνται συχνά ως ταυτόσημοι. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για δύο διαφορετικές έννοιες. Μάλιστα έχουν και διαφορετική σημασία στην ιατρική διάγνωση.

Πρόκειται για δύο διαφορετικές διαταραχές της αντίληψης. Στην περίπτωση των ψευδαισθήσεων το άτομο βλέπει, ακούει ή αισθάνεται κάτι που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, ενώ στις παραισθήσεις βλέπει, ακούει ή αισθάνεται ως διαφορετικό ή τροποποιημένο κάτι που όντως υπάρχει.

Οι ψευδαισθήσεις είναι ένα σοβαρότερο σύμπτωμα και μπορεί να σημαίνουν κάποια ψυχική διαταραχή. Ενώ οι παραισθήσεις εμφανίζονται κάποιες φορές και σε φυσιολογικά άτομα. Κλασσικό παράδειγμα παραίσθησης συμβαίνει για παράδειγμα, όταν ένα άτομο που βαδίζει σε σκοτεινό δρόμο θεωρεί ένα δέντρο που βλέπει στο σκοτάδι σαν άνθρωπο. Οι συγκεκριμένες συνθήκες τον κάνουν να έχει μια παραποιημένη αντίληψη της πραγματικότητας, την οποία όμως σύντομα αντιλαμβάνεται.

Ψευδαισθήσεις, συμβαίνουν όταν κάποιος βλέπει, ακούει, μυρωδιές, γεύσεις ή αισθάνεται πράγματα που δεν υπάρχουν. Είναι συχνές σε ανθρώπους με σχιζοφρένεια, και συνήθως τις βιώνουν ακούγοντας και φωνές.

Οι ψευδαισθήσεις μπορεί να είναι τρομακτικές, δεδομένου ότι μπορεί να είναι απρόβλεπτες ή ανεπιθύμητες, αλλά υπάρχει συνήθως μια αναγνωρίσιμη αιτία.

Μπορούν να προκύψουν ως αποτέλεσμα λήψης ναρκωτικών ή αλκοόλ, ή ως μέρος μιας ψυχικής ασθένειας, όπως της σχιζοφρένειας.

Μερικοί άνθρωποι μπορεί να παρουσιάσουν ψευδαισθήσεις που δεν σχετίζονται με ψυχική ασθένεια.

Οι ψευδαισθήσεις μπορούν να σας κάνουν να αισθάνεστε νευρικοί, παρανοϊκοί και φοβισμένοι, και είναι σημαντικό να είστε με κάποιον που μπορείτε να εμπιστευθείτε.

Στις ψευδαισθήσεις, συμβαίνει το εξής: 

Επειδή μια μνημονική ή φανταστική εικόνα σχηματίζεται με εξαιρετική σαφήνεια και ζωηρότητα μέσα στη συνείδηση μας, η κρίση μας χάνει τον έλεγχο και νομίζουμε ότι έχουμε μπροστά μας το ίδιο το αντικείμενο, ενώ στην πραγματικότητα, μόνο η παράσταση του έχει ανασυρθεί και δεσπόζει μέσα στη συνείδηση μας.Οι ψευδαισθήσεις προκαλούνται(εκτός από τις ψυχικές αρρώστιες), από χρήση τοξικών ουσιών, έντονη προσδοκία, βαριά νευρική κόπωση και παρόμοιες αιτίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι π.χ. όταν ζωγράφοι, έπειτα από έντονη και εξαντλητική εργασία, έχουν κάποιες οπτικές ψευδαισθήσεις, όπως αντίστοιχα καταπονημένοι μουσικοί, έχουν ακουστικές ψευδαισθήσεις, βλέπουν “οράματα” ή ακούν φωνές που βρίσκονται μόνο μέσα στη συνείδηση τους, ως παραστάσεις…

Oι ψευδαισθήσεις πείθουν το μυαλό μας όπως ακριβώς οι οπτικές ψευδαισθήσεις τα μάτια μας..

Ως προς την αισθητηριακή λειτουργία την οποία αφορούν, οι ψευδαισθήσεις διακρίνονται σε ακουστικές; οπτικές, απτικές, οσφρητικές, γευστικές και κοιναισθητικές.

Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις αποτελούν το συχνότερο τύπο ψευδαισθήσεων και διακρίνονται σε μη-λεκτικές και δεκτικές. Οι πρώτες περιλαμβάνουν ακουστικά βιώματα ήχων ή θορύβων, ενώ οι δεύτερες λέξεις, φράσεις ή συνεχή ομιλία. Οι ψευδαισθητικές φωνές ενδέχεται να απευθύνονται στους ασθενείς στο δεύτερο πρόσωπο ή να αναφέρονται σ’ αυτούς στο τρίτο πρόσωπο (αυτός, αυτή...), ενώ συ­χνά συνομιλούν μεταξύ τους γι’ αυτούς. Κατά κανόνα το περιεχόμενό τους είναι υβριστικό, απειλητικό ή επικριτικό για τους ασθενείς, μπορεί ωστόσο να είναι φι­λικό, εξυψωτικό ή υποστηρικτικό («κακές» και «καλές» φωνές, αντίστοιχα). Λεκτικές ακουστικές ψευδαισθήσεις απαντώνται συχνά στις σχιζοφρενικές διαταραχές, δί­χως όμως να αποκλείεται το ενδεχόμενο επέλευσής τους στη μείζονα κατάθλιψη ή τη μανία, όπου κατά κανόνα το περιεχόμενό τους είναι εναρμονισμένο με τη διάθεση των ασθενών, επικριτικό στην πρώτη και εξυψωτικό στη δεύτερη.

Οι ψευδαισθήσεις συχνά -αλλά όχι πάντοτε- είναι σύμπτωμα ψυχικής διαταραχής, αλλά πάντα σε συνδυασμό με άλλα συμπτώματα. Πολλές φορές τα άτομα με ψευδαισθήσεις αναγνωρίζουν ότι τα όσα βιώνουν δεν είναι πραγματικά.

Είναι καλό – αν κάποιος έχει ψευδαισθήσεις – να αναζητήσει και ιατρική βοήθεια, έχοντας υπ’ όψη ότι σήμερα υπάρχουν πολύ αποτελεσματικές θεραπείες γι” αυτό το πρόβλημα.

Απτικές και κοιναισθητικές ψευδαισθήσεις είναι συχνές στις ψυχωσικές διατα­ραχές, πρωτογενείς ή δευτερογενείς. Η διάκριση μεταξύ τους είναι ενδεχομένως δυσχερής, ακόμη δυσχερέστερη είναι ωστόσο η διαφορική διάγνωση αμφοτέρων από σύστοιχές τους σωματικές ή υποχονδριακές παραληρητικές ιδέες των ασθε­νών, δίχως ασφαλώς να αποκλείεται -αντίθετα μάλιστα- η συνύπαρξη ψευδαι­σθήσεων και παραληρητικών ιδεών.

Πρακτικά, κάθε λογής ψευδαισθήσεων απαντώνται στην καθημερινή ιατρική πράξη και ανάλογα με την πάθηση διαφέρουν σε ποιότητα, περιεχόμενο, συχνότητα, οργάνωση και αιτιολογία. Σε αρκετές από αυτές μπορεί να αναγνωριστεί δομικό παθολογικό υπόστρωμα και σε κάποιες άλλες υπάρχει λειτουργική διαταραχή που κάποιες φορές μπορεί να βρεθεί και κάποιες όχι. Στην τελευταία περίπτωση η τεχνολογική πρόοδος έχει αρχίσει ήδη να ρίχνει φως στις διάφορες πτυχές τους. Είναι απλά θέμα χρόνου να αποκαλυφθούν και αυτές.

Σε βαριά ψυχωσική κατάθλιψη συχνά υπάρχουν οπτικές ή ακουστικές ψευδαισθήσεις που είναι σύντονες με το καταθλιπτικό συναίσθημα, -πχ μπορεί κάποιος να οραματίζεται την κηδεία του, να βλέπει ή να ακούει καμπάνες να χτυπούν για το θάνατό του, να ακούει φωνές που να τον απαξιώνουν κτλ-, στη μανία να έχει ψευδαισθήσεις ή παραληρητικές ιδέες με ακριβώς το αντίθετο περιεχόμενο –πχ να ακούει φωνές που να τον επευφημούν- και στη σχιζοφρένεια μπορούν να εμφανιστούν πρακτικά κάθε μορφής ψευδαισθήσεις, συνήθως όμως υπάρχουν ψευδαισθήσεις υπό μορφή φωνών που σχολιάζουν τον πάσχοντα, του δίνουν εντολές, τον καταδιώκουν κτλ. Φαίνεται δηλαδή ότι στην ψυχωτική κατάθλιψη και στη μανία, το συναίσθημα παρασύρει τους μηχανισμούς της αντίληψης ώστε να παράγει ψευδή βιώματα που να συμβαδίζουν με αυτό. Αντίθετα στη σχιζοφρένεια, όπου δεν πάσχει πρωτογενώς το συναίσθημα, οι ψευδαισθήσεις μπορεί να αφορούν πρακτικά σε οτιδήποτε, και το παραλήρημα που προκύπτει μπορεί να ενέχει λογικές συσχετίσεις –τότε λέγεται οργανωμένο- πχ. κάποιος πιστεύει ότι τον καταδιώκουν, οχυρώνεται στο σπίτι του, αγοράζει όπλα, κτλ ή να μην έχει καθόλου λογικές συσχετίσεις –μη οργανωμένο- πχ. αποφεύγει τις εκκλησίες γιατί του θυμίζουν τη γυναίκα του που έχει πεθάνει και αν τη θυμηθεί αυτό σημαίνει ότι θα γίνει σεισμός.

Θεραπεία των ψευδαισθήσεων

Αντιψυχωσικά χρησιμοποιούνται. Ωστόσο, η αποχή από τα παραισθησιογόνα, η διαχείριση των επιπέδων άγχους,ο υγιεινός τρόπος ζωής και ο καλός ύπνος μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση του επιπολασμού των ψευδαισθήσεων. Σε όλες τις περιπτώσεις των παραισθήσεων, η ιατρική φροντίδα θα πρέπει να επικεντρωθεί στα συγκεκριμένα συμπτώματα ενός ατόμου.

Πρακτικές συμβουλές

-Εάν ακούτε φωνές...

    Μιλήστε με άλλα άτομα που ακούνε φωνές

    Να είστε ανοικτός να συζητήσετε για τις φωνές σας

    Προσπαθήστε να καταλάβετε, από που οι φωνές προέρχονται και γιατί, και τι τις προκαλεί

-Φάρμακα

Διάφορα συνταγογραφούμενα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν περιστασιακά ψευδαισθήσεις. Οι ηλικιωμένοι μπορεί να διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο.

Ψευδαισθήσεις που προκαλούνται από φάρμακα μπορεί να είναι δοσοεξαρτώμενες και συνήθως εξαφανίζονται όταν σταματήσετε τη λήψη του φαρμάκου. Μιλήστε στο γιατρό σας σχετικά με το πώς το φάρμακο σας επηρεάζει, για να το αλλάξετε με άλλο φάρμακο.

Καφές, τσάι, σοκολάτα και ψευδαισθήσεις

Μια μελέτη συνδέει την αυξημένη ποσότητα καφεΐνης με την πιθανή δημιουργία ψευδαισθήσεων, ακόμα και με τη βίωση εξωσωματικών εμπειριών!  Τρεις καφέδες (ή το ισοδύναμό τους σε καφεΐνη) ημερησίως τριπλασιάζουν την πιθανότητα εμφάνισης ψευδαισθήσεων σε σχέση με όσους πίνουν ένα καφέ τη μέρα. Η σύνδεση της καφεΐνης με τις ψευδαισθήσεις εξηγείται, επειδή, όταν το σώμα στρεσάρεται, αυξάνει την παραγωγή της κορτιζόλης, μιας ορμόνης που μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να βλέπουν και να ακούνε ανύπαρκτα πράγματα. Το επίπεδο της κορτιζόλης ρυθμίζεται επίσης από την ποσότητα καφεΐνης. 

Διαβάστε επίσης

Ηρεμιστικά, υπνωτικά χάπια, πώς επιδρούν, ποιες οι παρενέργειες τους και τι πρέπει να προσέχετε;

Έχω κατάθλιψη; Τι μπορώ να κάνω; Που μπορώ να απευθυνθώ για βοήθεια; Χρήσιμα τηλέφωνα.

Το περπάτημα, η καλύτερη άσκηση για τους έντονους και στρεσογόνους ρυθμούς που ζούμε