Μπορεί να γράψετε στο δέρμα σας; Δερμογραφισμός και κνίδωση. Πώς αντιμετωπίζεται;

του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Οι λίγο μεγαλύτεροι σε ηλικία θα θυμούνται την "Αγια Αθανασια" του Αιγάλεω, μια αμόρφωτη γυναίκα, που εκμεταλλεύτηκε από μικρή μια σπάνια δερματική νόσο από την οποία έπασχε (Κνιδωτικός Δερμογραφισμός) και ισχυρίσθηκε ότι η Παναγία επικοινωνούσε μαζί της μέσω μηνυμάτων που εμφανίζονταν στο σώμα της. 

Δερμογραφισμός (Factitious urticaria - dermographism) είναι η πιο συχνή μορφή της φυσικής κνίδωσης και συχνά ανακαλύπτεται τυχαία κατά τη διερεύνηση άλλων καταστάσεων όπως η ατοπική δερματίτιδα, η χρόνια κνίδωση, άλλες φυσικές κνιδώσεις. 

Εμφανίζεται όταν ασκηθεί πίεση ή τριβή πάνω στο δέρμα. Τα αίτια είναι συνήθως άγνωστα γι αυτό η κατάσταση θεωρείται σαν ιδιοπαθής. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι δευτεροπαθής και να οφείλεται σε βακτηριακές ή μυκητιασικές λοιμώξεις, σε παράσιτα και σε φάρμακα (πενικιλίνη, στατίνες, προγεστερόνη κλπ). Επίσης μπορεί να οφείλεται σε ορμονικές διαταραχές όπως η εγκυμοσύνη, η εμμηνόπαυση και παθήσεις του θυρεοειδούς).

Κνίδωση ονομάζεται η εμφάνιση πομφών δηλαδή επηρμένων, οιδηματωδών , πλακών συνήθως ωχρές στο κέντρο και ερυθρές στην περιφέρεια με ποικιλία διαστάσεων και μορφών και με άλλοτε άλλου βαθμού κνησμό. Διακρίνεται σε οξεία (διάρκειας μικρότερης των 6 εβδομάδων) και χρόνια (διάρκειας μεγαλύτερης των 6 εβδομάδων).  

Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι κάποια στιγμή στη ζωή τους μπορεί να εμφανίσουν κνίδωση. Πρόκειται για μια αντίδραση του δέρματος σε διάφορα αίτια.

Φυσική κνίδωση ονομάζουμε την εμφάνιση κνιδωτικού εξανθήματος πάνω στο δέρμα μετά την  επίδραση κάποιου φυσικού ερεθίσματος. Το εξάνθημα αυτό εξαφανίζεται μετά την απομάκρυνση της αιτίας που το προκαλεί. Οι κνιδώσεις αυτές συνήθως διαρκούν πάνω από 6 εβδομάδες και χαρακτηρίζονται σαν χρόνιες. Η συχνότητα τους υπολογίζεται στο 0,5-2% του πληθυσμού.

Οι φυσικές κνιδώσεις ταξινομούνται:

• Κνίδωση από μηχανικά αίτια

1 Δερμογραφισμός

2 Κνίδωση επιβραδυνομένου τύπου

3 Κνίδωση από δόνηση

• Κνίδωση από θερμικά ερεθίσματα

1 Κνίδωση εκ ψύχους

2 Κνίδωση εκ θερμότητας

• Κνίδωση από υπεριώδη ακτινοβολία (ηλιακή).

Ο Δερμογραφισμός είναι η πιο συχνή μορφή της φυσικής κνίδωσης και συχνά ανακαλύπτεται τυχαία κατά τη διερεύνηση άλλων καταστάσεων. Εμφανίζεται όταν ασκηθεί πίεση ή τριβή πάνω στο δέρμα. Τα αίτια είναι συνήθως άγνωστα γι αυτό η κατάσταση θεωρείται σαν ιδιοπαθής. Συνήθως δεν οφείλεται σε αλλεργιογόνο αν και μπορεί να έχει προηγηθεί λήψη φαρμάκου αλλά προκαλείται απλά και επί συναισθηματικού στρες. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι δευτεροπαθής και να οφείλεται σε βακτηριακές ή μυκητιασικές λοιμώξεις, σε παράσιτα και σε φάρμακα (πενικιλίνη, στατίνες, προγεστερόνη κλπ). Επίσης μπορεί να οφείλεται σε ορμονικές διαταραχές όπως η εγκυμοσύνη, η εμμηνόπαυση και παθήσεις του θυρεοειδούς).

Διακρίνεται σε:

1 Ασυμπτωματικό

2 Συμπτωματικό 

3 Επιβραδυνόμενο

Τα είδη του δερμογραφισμού διακρίνονται σε δύο ομάδες: Tα κλασικά είδη και τα ιδιαίτερα. 

Στα κλασικά είδη ανήκουν ο απλός ή συμπτωματικός δερμογραφισμός, ο θυλακικός, ο επιβραδυνόμενος, ο χολινεργικός και ο εκ ψύχους δερμογραφισμός.

Συμπτώματα

Στον απλό δερμογραφισμό ένας ερυθηματώδης (κόκκινος) πομφός εμφανίζεται στο δέρμα μερικά λεπτά μετά την άσκηση του ερεθίσματος.

 Στον ασυμπτωματικό που είναι και ο πιο συχνός, εμφανίζεται το εξάνθημα χωρίς ο ασθενής να αντιληφθεί το ερέθισμα, ή να βιώσει προηγουμένως κανένα σύμπτωμα (κνησμό).

Στον συμπτωματικό ο ασθενής αισθάνεται πρώτα αίσθημα κνησμού και ακολούθως λόγω του ξυσίματος, δημιουργεί ο ίδιος το εξάνθημα (πομφό). Στην κατηγορία αυτή ο πομφός εμφανίζεται λίγο νωρίτερα αλλά διαρκεί λίγο περισσότερο.

Και στις δύο πιο πάνω μορφές το εξάνθημα εξαφανίζεται μέσα σε 15-30 λεπτά.

Στον επιβραδυνόμενο το εξάνθημα εμφανίζεται αργότερα, διαρκεί αρκετές ώρες και εκτός από τον κνησμό, συνοδεύεται και με αίσθημα καύσους ή πόνου.

Αιτία

Η αιτία του δερμογραφισμού είναι ασαφής. Υπάρχουν ενδείξεις ότι  τα μαστοκύτταρα που υπάρχουν στην επιφάνεια του δέρματος παράγουν αυξημένες ποσότητες  ισταμίνης χωρίς την ύπαρξη οποιουδήποτε αντιγόνου (IgE διαμεσολαβούμενη αντίδραση). Ακολούθως με την παραμικρή πίεση στο δέρμα η λεπτή μεμβράνη που περιβάλλει τα μαστοκύτταρα σπάζει και έτσι ελευθερώνεται η ισταμίνη η οποία προκαλεί την ερυθρότητα και το οίδημα του δέρματος.

Διάγνωση

Η διάγνωση είναι απλή. Η διάγνωση γίνεται με εφαρμογή σταθερής γραμμικής πίεσης στο δέρμα (π.χ. με ένα γλωσσοπίεστρο ) για 1-3 λεπτά οπού κατόπιν εμφανίζεται οίδημα και χαρακτηριστικός πομφός. Για τη θεραπεία της νόσου δίδονται αντιισταμινικά αν και ορισμένα ατοπικά άτομα το εμφανίζουν συνέχεια και τότε δεν χορηγούμε αγωγή.

Θεραπεία

Στον ασυμπτωματικό δερμογραφισμό δεν χρειάζεται οποιαδήποτε θεραπεία και τα συμπτώματα υποχωρούν μόνα τους.

Στον συμπτωματικό, αποφεύγεται το ερέθισμα που τον προκαλεί και χορηγούνται μακροχρόνια αντιισταμινικά (H1 ανταγωνιστές ή με συνδυασμό H1 και H2). Η υδροξυζίνη  και η σετιριζίνη έχουν μελετηθεί επιτυχώς. Τέλος έχει αναφερθεί και η έκθεση σε UVB φωτοθεραπεία ως εναλλακτική θεραπευτική λύση

Αν υπάρχει ξηροδερμία χορηγείται επίσης ενυδατική λοσιόν ή κρέμα.

Πρόγνωση

Ο δερμογραφισμός μπορεί όπως ξαφνικά εμφανίζεται, ξαφνικά  να εξαφανιστεί. Εκτός από τον κνησμό και την ταλαιπωρία του ασθενούς δεν έχει κάποια άλλη επίδραση στον οργανισμό. Η μέση διάρκεια του είναι 6 χρόνια, ενώ 5% των ασθενών μπορεί να έχουν συμπτώματα για όλη τους τη ζωή. Τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινώνονται με την επίδραση ψύχους ή ζέστης, όταν υπάρχουν ορμονικές διαταραχές και σε περιόδους σωματικού ή ψυχικού στρες.

Διαβάστε επίσης

Βοηθήστε το δέρμα σας από το έκζεμα (δερματίτιδα).

Δερματικά προβλήματα που μας προειδοποιούν για τη συνολική μας υγεία

Οι μυρμηγκιές κολλάνε; Τι είναι, ποιοί κινδυνεύουν και πώς αντιμετωπίζονται; (φωτογραφίες)