Χημειοθεραπεία. Τι είναι; Πώς επιδρά στα καρκινικά κύτταρα; Πόσο απαραίτητη είναι στη θεραπεία του καρκίνου;

του Κωνσταντίνου Λούβρου, Μ.D., medlabnews.gr iatrikanea

H χημειοθεραπεία χρησιμοποιεί φάρμακα – τα κυτταροτοξικά φάρμακα – για να σκοτώσει ή να επιβραδύνει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων.

Χημειοθεραπεία είναι η συστηματική χρήση φαρμάκων για την θεραπεία του καρκίνου. Αυτά τα φάρμακα συχνά αποκαλούνται "αντικαρκινικά" φάρμακα. Χρησιμοποιούνται διάφορες κατηγορίες φαρμάκων που δρουν στα καρκινικά κύτταρα αλλά επηρεάζουν και τα υγιή (απόπτωση τριχών κεφαλής).

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη φαρμάκων χημειοθεραπείας. Σε ορισμένες περιπτώσεις δίνεται μόνον ένα φάρμακο, αλλά συχνά δίνονται δυο ή και περισσότερα ταυτόχρονα. Αυτό ονομάζεται θεραπεία συνδυασμού. Η συνδυαστική χημειοθεραπεία αφορά τη χορήγηση μιας ομάδας φαρμάκων που δρουν ταυτόχρονα, για να σκοτώσουν τα καρκινικά κύτταρα.

Ιάσιμες θεωρούνται με την χημειοθεραπεία ορισμένες μορφές καρκίνου όπως το χοριοκαρκίνωμα, σεμίνωμα, λέμφωμα Burkitt, λεμφοβλαστική λευχαιμία κλπ.Το φάρμακο χορηγείται γενικά με ένεση ή ενδοφλεβίως.
Σε μερικούς τύπους κακοήθειας, όπως στη νόσο του Hodgkin, στη λευχαιμία και στον καρκίνο των όρχεων, η χημειοθεραπεία μπορεί να πετύχει πλήρη ανάρρωση, ακόμα κι αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί.
Ανάλογα με την περίπτωση συστήνεται και η κατάλληλη θεραπεία, κατά την κρίση του θεράποντος χημειοθεραπευτη γιατρού.  Το είδος της χημειοθεραπείας που θα δοθεί εξαρτάται από παράγοντες όπως είναι, η μορφή του καρκίνου, από ποιο σημείο του σώματος έχει αρχίσει, πώς μοιάζουν τα καρκινικά κύτταρα στο μικροσκόπιο, εάν έχουν επεκταθεί σε άλλα μέρη του σώματος.
Οι περισσότεροι ασθενείς με καρκίνο υποβάλλονται σήμερα σε χημειοθεραπεία σε αρχικό ή σε προχωρημένο στάδιο της νόσου, με σκοπό είτε την ίαση ή την ανακούφιση. Οι περισσότερες επιτυχίες της χημειοθεραπείας οφείλονται στην χορήγηση πολλών και όχι ενός φάρμακου. Σήμερα υπάρχουν τουλάχιστον 80 είδη διαφορετικών χημειοθεραπευτικών φαρμάκων.

Ορισμένοι καρκίνοι μπορούν να θεραπευτούν με χημειοθεραπεία μόνο, ή σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες, όπως χειρουργική επέμβαση και ακτινοθεραπεία. 

Η χημειοθεραπεία μπορεί να χορηγηθεί είτε πριν ή μετά τις άλλες θεραπείες. Όταν χορηγείται πριν, τα φάρμακα χρησιμοποιούνται για να συρρικνώσουν τον καρκίνο, έτσι ώστε η επόμενη θεραπευτική αγωγή να είναι πιο αποτελεσματική. Αυτή ονομάζεται προεγχειρητική χημειοθεραπεία και χρησιμοποιείται για καρκίνους στο κεφάλι, στο λάρυγγα και στο στήθος. 

Σε περιπτώσεις που ο καρκίνος δεν μπορεί να θεραπευτεί η χημειοθεραπεία μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής. Αυτή ονομάζεται παρηγορητική χημειοθεραπεία. Η παρηγορητική θεραπευτική αγωγή στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους ασθενείς σε προχωρημένο στάδιο καρκίνου που δεν θεραπεύονται, αλλά θέλουν να διατηρήσουν την ποιότητα της ζωής τους. Η χημειοθεραπεία, για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανακούφιση από τον πόνο που προκαλεί ο καρκίνος ή να σταματήσει την εξάπλωση του καρκίνου σε ένα όργανο. Όταν χορηγείται μετά, η χημειοθεραπεία χρησιμοποιείται για να σκοτώσει όλα τα καρκινικά κύτταρα που έχουν απομείνει και ίσως να προκαλέσουν προβλήματα αργότερα.

Τα φυσιολογικά κύτταρα που είναι πιθανότερο να επηρεαστούν είναι αυτά που διαιρούνται γρήγορα, όπως αυτά που βρίσκονται στο μυελό των οστών, στο βλεννογόνο της γαστρεντερικής οδού, στο αναπαραγωγικό σύστημα και στους θύλακες των τριχών. Αφού ολοκληρωθεί η θεραπεία, αυτά τα κύτταρα συνήθως αναρρώνουν.

Το μειονέκτημα των αντικαρκινικών φαρμάκων είναι ότι συχνά επηρεάζουν και τα φυσιολογικά κύτταρα εκτός από τα καρκινικά. Η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει σε διαφορετικούς ανθρώπους διαφορετικές αντιδράσεις. Μερικοί δεν παρουσιάζουν παρενέργειες, ενώ άλλοι έχουν κάποιες ενοχλήσεις. Οι αντιδράσεις διαφέρουν από τη μια περίοδο χημειοθεραπείας ως την επόμενη. Ωστόσο, πολλές παρενέργειες μπορούν να ελεγχθούν ή να μειωθούν.

Ανάλογα με το συγκεκριμένο φάρμακο που χρησιμοποιείται η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει διάφορες παρενέργειες. Αυτές είναι 

• τριχόπτωση, 
• πληγές στο στόμα, 
• δυσκολία στην κατάποση, 
• ξηροστομία, 
• ναυτία, 
• εμετός, 
• διάρροια, 
• αιμορραγία και 
• λοίμωξη. 

Πιο σπάνια προβλήματα περιλαμβάνουν βλάβη στην καρδιά, στο ήπαρ, στους πνεύμονες, στα νεφρά ή στα νεύρα.

Η βλάβη στα νεύρα προκαλεί συνήθως μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα των χεριών ή των ποδιών. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι παρενέργειες εξαφανίζονται, μόλις ολοκληρωθεί η θεραπεία. Οι ειδικοί εργάζονται, για να μειώσουν ή και να απαλείψουν εντελώς αυτές τις παρενέργειες.

 Χημειοθεραπευτικά φάρμακα

Υπάρχει μεγάλη ποικιλία χημειοθεραπευτικών φαρμάκων που έχουν συγκεκριμένες ενδείξεις και διαφορετικές παρενέργειες. Για παράδειγμα πτώση μαλλιών και ναυτία δεν είναι παρενέργειες όλων των φαρμάκων. Τα περισσότερα χημειοθεραπευτικά φάρμακα, επηρεάζουν τα κύτταρα του αίματος και μπορεί να προκαλέσουν προσωρινή πτώση των λευκών αιμοσφαιρών, των αιμοπεταλίων και αναιμία. Υπάρχουν ακόμα και χημειοθεραπευτικά χάπια που έχουν ιδιαίτερη πρακτικότητα. Υπό μια γενική έννοια, ακόμα και τα σύγχρονα στοχευτικά φάρμακα – πλην των αντισωμάτων – είναι χημειοθεραπεία.

Διαβάστε επίσης

Βηματομετρητές βοηθούν τους καρκινοπαθείς που κάνουν χημειοθεραπεία

Τι είναι η λευχαιμία; Ποιοι κινδυνεύουν; Υπάρχει θεραπεία και πώς είναι η ζωή του αρρώστου μετά την ίαση;

Τι είναι η ασθένεια Hodgkin’s, ποια η διαφορά από την μη Hodgkin’s, πώς γίνεται η διάγνωση και ποια η θεραπεία;