Λοιμώδης μονοπυρήνωση. Η ασθένεια του φιλιού, ο ιός Epstein Barr μεταδίδεται κυρίως με το σάλιο

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Τι προκαλεί τη λοιμώδη μονοπυρήνωση (Infectious Mononucleosis).

Προκαλείται από τον ιό Epstein-Barr, ο οποίος σχετίζεται επίσης και με διάφορους ανθρώπινους όγκους όπως το ρινοφαρυγγικό καρκίνωμα, το λέμφωμα Βurkitt και η νόσος Hodgkin. Ο ιός Epstein Barr και άλλοι ερπητοιοί μπορούν να παραμείνουν σε λανθάνουσα κατάσταση στον ανθρώπινο οργανισμό και κάποια στιγμή να ενεργοποιηθούν και να προκαλέσουν βαριά νόσο όπως σε μεταμοσχεύσεις, σε ανοσοκαταστολή από την χημειοθεραπεία κ.α. 

Ο ιός αυτός ανήκει στην κατηγορία των ερπητοϊών. Στην ίδια κατηγορία ανήκει και ο κυτταρομελαοϊός (CMV), ο οποίος μπορεί να προκαλέσει περίπου τα ίδια συμπτώματα με τον ιό Epstein-Barr. 

Εμφανίζεται παγκοσμίως και είναι πιο συχνή κατά την πρώιμη παιδική ηλικία και αργά κατά την εφηβεία με αποτέλεσμα το 90% των ενηλίκων να έχουν προσβληθεί από τον ιό και να έχουν αντισώματα. Πιο συχνά συμβαίνει σε νεαρούς ενήλικες.

Ο ιός μεταδίδεται μέσω επαφής με τις στοματικές εκκρίσεις από το σάλιο των ανθρώπων που πάσχουν, γι` αυτό και πήρε το όνομα "Αρρώστια του φιλιού". Επίσης μεταδίδεται και με την κοινή χρήση ποτηριών, κάτι που μπορεί να γίνει συχνά σε χώρους διασκέδασης τα βράδια.  Αν κάποιος πιει από το ποτήρι ενός ασθενή  είναι πολύ πιθανό να κολλήσει λοιμώδη μονοπυρήνωση.   Είναι επίσης δυνατό, αν και σπανιότερο, να μεταδοθεί μέσω του βήχα ή του φτερνίσματος.

Συχνά μεταφέρεται:

• από ασυμπτωματικούς ενήλικες στα παιδιά  
• μεταξύ νεαρών ενηλίκων, μέσω του φιλιού. 
• σπανιότερα μεταφέρεται με λιγότερη στενή επαφή
• αναφέρεται και μεταφορά του ιού με μετάγγιση αίματος και με μεταμόσχευση μυελού των οστών.

Ο ασθενής με λοιμώδη μονοπυρήνωση μπορεί να μολύνει και άλλα άτομα  πριν εμφανίσει τα πρώτα συμπτώματα.  

Ποια τα συμπτώματα της λοιμώδους μονοπυρήνωσης;

Από τη στιγμή που κάποιος θα κολλήσει τον ιό θα εμφανίσει συμπτώματα σε 4-6 εβδομάδες.

Οι άρρωστοι με λοιμώδη μονοπυρήνωση παραπονιούνται ότι αισθάνονται έντονα κουρασμένοι. Παρουσιάζουν μειωμένη όρεξη και γενικευμένη αδυναμία. 
Άλλα κύρια συμπτώματα είναι τα ακόλουθα: 

• Πυρετός (38-39). 
• Πονόλαιμος. 
• Ναυτία - έμετος
• Οι λεμφαδένες ιδιαίτερα στο λαιμό είναι έντονα διογκωμένοι. 
• Πόνο στους μύες. 
• Αίσθημα κόπωσης
• Υπνηλία
• Διόγκωση του ήπατος
• Διόγκωση του σπλήνα, ένα όργανο που βρίσκεται αριστερά μέσα στην κοιλιά.
• Εξάνθημα, σπανιότερα, στα χέρια ή στον κορμό
  

Σπανιότερα

• Πόνος στον θώρακα
• Ίκτερος
• Δυσκαμψία αυχένα
• Ρινορραγία
• Ταχυκαρδία
• Δύσπνοια

Η διόγκωση των αμυγδαλών μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στην αναπνοή και ο άρρωστος μπορεί να αρχίσει να ροχαλίζει. Συνήθως τα συμπτώματα διαρκούν 2-4 εβδομάδες, αν και η καταβολή δυνάμεων και η αδυναμία συγκέντρωσης μπορεί να διαρκέσουν για μήνες. Στα βρέφη και στα παιδιά η λοίμωξη είναι συχνά ασυμπτωματική ή προκαλεί ήπια νόσο, ενώ στους εφήβους η εικόνα είναι πιο τυπική.

Εργαστηριακή διάγνωση

Στις εξετάσεις αίματος ο ασθενής μπορεί να εμφανίζει:

• αυξημένα λευκά αιμοσφαίρια και κυρίως
• αύξηση των “άτυπων” λεμφοκυττάρων >10%, εύρημα ειδικό για τη λοίμωξη από τον ιό Epstein-Barr
• αύξηση των ηπατικών ενζύμων (τρανσαμινάσες, αλκαλική φωσφατάση και χολερυθρίνη)
• ανοσολογικά - ορολογικά έχουμε θετικό μονοτέστ (ανίχνευση ετερόφιλων αντισωμάτων έναντι του ιού) και αύξηση του τίτλου των Ιg Μ αντισωμάτων του ΕΒV και μεταγενέστερα των ΙgG . Αν δεν ανευρίσκονται αυτά, ενδεχομένως η νόσος να οφείλεται στον κυτταρομεγαλοιό (CMV) , ή στο τοξόπλασμα , οπότε πρέπει να γίνει ο ανάλογος έλεγχος των ΙgΜ και ΙgG αντισωμάτων.
• Απαραίτητος είναι ο υπέρηχος για έλεγχο πιθανής διόγκωσης του σπλήνα και του ήπατος.

Διαφορική διάγνωση θα γίνει από την λευχαιμία, από την διφθερίτιδα, από την ηπατίτιδα, από τον τυφοειδή πυρετό και την βρουκέλλωση, από την τοξοπλάσμωση, από τη νόσο εξ αμυχής γαλής, από το μεταμεταγγισιακό σύνδρομο, από τη λεϊσμανίαση.

Θεραπεία

Η λοιμώδης μονοπυρήνωση δεν απαιτεί ειδική θεραπεία,  καθώς είναι αυτοιώμενη νόσος (δηλαδή δεν χρειάζεται ειδική θεραπεία ή αντιβιοτικά), όπως και οι περισσότερες ιώσεις σε ασθενείς με επαρκή άμυνα. Για διάστημα 15 ημερών συνιστάται ξεκούραση, ενώ τουλάχιστον την πρώτη από τις δύο εβδομάδες ο ασθενής με λοιμώδη μονοπυρήνωση είναι προτιμότερο  να μην πάει στην εργασία του και να παραμείνει στο σπίτι του.

Επίσης στη λοιμώδη μονοπυρήνωση μπορεί να επηρεαστεί το συκώτι και ο άρρωστος να παρουσιάσει ελαφρό ίκτερο. 

ΠΡΟΣΟΧΗ
- Επειδή η λοιμώδης μονοπυρήνωση προκαλεί διόγκωση των σπλάχνων  υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος ρήξης του σπλήνα και για δύο μήνες συνιστάται στους ασθενείς να αποφεύγουν τα αθλήματα και την έντονη σωματική δραστηριότητα.  
- Επίσης όσο καιρό διαρκεί η ανάρρωση, ο ασθενής με λοιμώδη μονοπυρήνωση πρέπει να αποφεύγει τα φιλιά με άλλα άτομα και την ανταλλαγή κοινών οικιακών σκευών (πιάτα, μαχαιροπήρουνα ποτήρια).   
- Φάρμακα δεν δίνονται στην λοιμώδη μονοπυρήνωση, εκτός από αντιπυρετικά και παυσίπονα αν χρειαστεί.  Υπάρχουν λίγα στοιχεία για την υποστήριξη της χρήση ασικλοβίρης, αν και μπορεί να μειώσει την αρχική εξάπλωση του ιού. Ωστόσο, το αντιικό φάρμακο valacyclovir έχει πρόσφατα αποδειχθεί ότι μειώνει ή να εξαλείφει την παρουσία του ιού Epstein-Barr σε άτομα που έχουν προσβληθεί με οξεία μονοπυρήνωση, και οδηγεί σε μια σημαντική μείωση τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Τα αντιιικά φάρμακα δεν συνιστώνται για ασθενείς που παρουσιάζουν απλή λοιμώδη μονοπυρήνωση, αυτά μπορεί να είναι χρήσιμα (σε συνδυασμό με στεροειδή) στη διαχείριση των ασθενών με σοβαρές εκδηλώσεις από τον EBV, όπως ΕΒν μηνιγγίτιδα, περιφερική νευρίτιδα, ηπατίτιδα, ή αιματολογικές επιπλοκές.
- Επίσης καλή ενυδάτωση του ασθενούς και παρακολούθηση του ασθενούς με επανεξέταση καθώς και επανάληψη των παθολογικών εργαστηριακών εξετάσεων.

- Αντιβιοτικά δίνονται μόνο σε περίπτωση  επιμόλυνσης από μικρόβια, οπότε λόγω της μειωμένης άμυνας του οργανισμού, υπάρχει κίνδυνος να παρουσιαστεί αμυγδαλίτιδα, φαρυγγίτιδα ή  ακόμα και πνευμονία.   Αν  η λοιμώδης μονοπυρήνωση παρουσιάσει τέτοια εξέλιξη, τα προειδοποιητικά συμπτώματα  της υποτροπής περιλαμβάνουν  πυρετό, μεγάλη δυσκολία στην κατάποση,  ισχυρό πονόλαιμο  και διόγκωση των αμυγδαλών. 

Αν ο γιατρός χορηγήσει στο παιδί σας amoxicillin ή ampicillin, τότε μπορεί να παρουσιάσει εξάνθημα ιδιαίτερα στον κορμό. Ένα παιδί με λοιμώδη μονοπυρήνωση δεν είναι απαραίτητο να έχει όλα τα πιο πάνω συμπτώματα. Ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά η εικόνα δεν είναι τόσο τυπική και μπορεί να παρουσιάζουν μόνο πυρετό και αδιαθεσία. Στα μεγαλύτερα παιδιά και σε ενήλικους η εικόνα είναι περισσότερο τυπική.  

Πρόληψη
Ο ιός μπορεί να παραμείνει στη στοματική κοιλότητα του ατόμου που έχει προσβληθεί από τη νόσο για ένα χρόνο μετά από το αρχικό επεισόδιο.

Η πρόληψη που συνιστάται είναι η αποφυγή του φιλιού και η χρήση κοινών σκευών (ποτήρια, πιάτα ή μαχαιροπήρουνα) με κάποιον που έχει πρόσφατα μολυνθεί για να αποφευχθεί η μετάδοση σαλιού από το ένα άτομο στο άλλο. 

Στο εξωτερικό περιβάλλον ο ιός παραμένει ζωντανός για αρκετές ώρες, ενώ η παρουσία του στη στοματική κοιλότητα παραμένει για αρκετούς μήνες μετά την υποχώρηση των συμπτωμάτων.

Διαβάστε επίσης

• Τι είναι η ηπατίτιδα; Βασικές Πληροφορίες για τις Ιογενείς Ηπατίτιδες
• Τι σημαίνει να έχεις ηπατίτιδα C, πόσο επικίνδυνο είναι και τι μπορεί να κάνεις
• Σε ποιες παθήσεις αυξάνεται και σε ποιες μειώνεται η αλκαλική φωσφατάση; Πόσο σημαντική είναι η παρακολούθησή της;
• Οι αυξημένες τιμές τρανσαμινασών, στις εξετάσεις αίματος, τι μπορεί να σημαίνει; Τι πρέπει να κάνουμε;