Μετασχηματίζοντας το Εθνικό Σύστημα Υγείας σε περίοδο κρίσης, από την τεκμηριωμένη υγειονομική ανάγκη στην πολιτική οικονομία της Υγείας

Ομιλία του Υπουργού Υγείας Α.Ξανθού στην 69^η Γενική Συνέλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ( ΠΟΥ) στη Γενεύη ( 23/5/2015) 

Είναι γνωστό ότι η οικονομική κρίση δεν «παράγει» μόνο ανεργία και φτώχεια αλλά και ασθένεια.  Όλοι οι κοινωνικοί προσδιοριστές της υγείας επηρεάζονται αρνητικά , αυξάνεται η ευαλωτότητα και η ψυχοσωματική νοσηρότητα , ειδικά στα πιο οικονομικά αδύναμα και περιθωριοποιημένα  τμήματα του πληθυσμού . Σε περιβάλλον λιτότητας και περικοπών στις κοινωνικές δαπάνες , όπως απαιτεί η κυρίαρχη «συνταγή» δημοσιονομικής πειθαρχίας, οδηγούμαστε  σε ακάλυπτες ανάγκες, υγειονομική φτώχεια και  αποκλεισμό από την πρόσβαση σε επαρκή  ιατροφαρμακευτική περίθαλψη . Αυτές οι υγειονομικές ανισότητες  είναι ηθικά, κοινωνικά και πολιτικά απαράδεκτες και αντιστρατεύονται τις θεμελιώδεις αρχές του ΠΟΥ για καθολικότητα και ισότητα στην Υγεία . Στην Ελλάδα έχουμε βιώσει με τραυματικό τρόπο τα τελευταία χρόνια τις παρενέργειες αυτού του νεοφιλελεύθερου σχεδίου και έχουμε πλέον την ισχυρή πολιτική βούληση να το υπερβούμε σταδιακά , με τις εξής πολιτικές προτεραιότητες  : 

1 . Η στρατηγική απάντηση στην υγειονομική κρίση είναι «μεροληψία» υπέρ της δημόσιας περίθαλψης, αντιμετώπιση των αναγκών υγείας των πολιτών με όρους καθολικής και ισότιμης πρόσβασης  , αύξηση  της «χωρητικότητας» του Δημόσιου Συστήματος .  Η  οικονομική βιωσιμότητα ενός «μετασχηματισμένου»  ΕΣΥ μπορεί να διασφαλιστεί μέσω τού επιστημονικά ορθού  ελέγχου της προκλητής ζήτησης, της σπατάλης και της διαφθοράς, μέσω της αναδιοργάνωσης της Διοίκησης και του Συστήματος Προμηθειών, της συνέργειας των πόρων του  κρατικού προϋπολογισμού  και της Κοινωνικής Ασφάλισης, καθώς  και με τη δημιουργία «δημοσιονομικού  χώρου» υπέρ του Κοινωνικού Κράτους και της Δημόσιας Υγείας.  Μια πολύ κρίσιμη πολιτική επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης ήταν η καθολική υγειονομική κάλυψη του πληθυσμού με διασφαλισμένη δωρεάν πρόσβαση των ανασφάλιστων στις δημόσιες δομές , μια παρέμβαση- τομή για την  προσέγγιση της Υγείας ως κοινωνικού αγαθού που παρέχεται  με εγγυημένο τρόπο σε όλους, ανεξάρτητα από το  εργασιακό-ασφαλιστικό-εισοδηματικό status .  Το στοίχημα  τώρα είναι να μειώσουμε τους οικονομικούς περιορισμούς για την καθολική κάλυψη που δημιουργούν τα προγράμματα λιτότητας , επενδύοντας στην Υγεία ως κρίσιμο δείκτη ανάπτυξης και συνολικής ευημερίας , σύμφωνα και με την «ατζέντα 2030» . 

2.  Η   μεγάλη μεταρρύθμιση που εκκρεμεί στην  Υγεία είναι η ανάπτυξη της ΠΦΥ ως «πυρηνικό στοιχείο»   ενός αναβαθμισμένου Δημόσιου Συστήματος Υγείας . Είμαστε στην αφετηρία μιας σημαντικής μεταρρυθμιστικής τομής που εμπνέεται από τις αρχές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ)  και της Διακήρυξης της Άλμα –Άτα το 1978, οι οποίες αποτέλεσαν διαχρονικά σημείο αναφοράς και πολιτικό αίτημα για τους προοδευτικούς γιατρούς-υγειονομικούς όλου του κόσμου. Θέσαμε σε δημόσια διαβούλευση  πρόσφατα  - παρουσία της επικεφαλής του Γραφείου του  ΠΟΥ Ευρώπης - ένα  πολιτικό σχέδιο αναδιοργάνωσης της ΠΦΥ που εδράζεται σε αποκεντρωμένες δομές  ( τοπική μονάδα υγείας ) , στον οικογενειακό γιατρό και τη διεπιστημονική ομάδα με συγκεκριμένο πληθυσμό αναφοράς , στον κοινοτικό  προσανατολισμό των υπηρεσιών , στην πρόληψη και  στην  αγωγή υγείας . Για την υλοποίηση αυτού του σχεδίου αναβαθμίζουμε το επίπεδο της συνεργασίας με  τον ΠΟΥ , στηρίζοντας τη λειτουργία μόνιμου γραφείου στην Ελλάδα . 

3. Η Δημόσια Υγεία είναι η μόνη πραγματικά δημοκρατική πολιτική υγείας γιατί επιδρά με ισότιμο τρόπο στους πολίτες  .  Περιορίζει  τη διακινδύνευση που  συνεπάγονται οι παγκοσμιοποιημένες πλέον απειλές (κλιματική αλλαγή μικροβιακή αντοχή , χρόνια μη μεταδοτικά νοσήματα  ) , οι νέες  λοιμώξεις  ( ιός Zika), αλλά και συμφωνίες όπως η ΤΤΙΡ που προβλέπουν υποχώρηση των υφιστάμενων επιπέδων προστασίας στους τομείς της ασφάλειας τροφίμων, του φυσικού και εργασιακού  περιβάλλοντος , των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών  κλπ . Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος έχει «κρυμμένο κόστος» υγείας και η επένδυση στη Δημόσια Υγεία , είναι επένδυση  στην  ποιότητα ζωής και  την ανθρώπινη ευημερία , αλλά και στη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας .  

4. Το Φάρμακο δεν αποτελεί απλό εμπορικό προϊόν αλλά ένα μείζονος σημασίας κοινωνικό αγαθό που δεν μπορεί να εκχωρηθεί στην αγορά , χωρίς ρυθμιστικό πλαίσιο και συνεκτίμηση  κοινωνικών  παραμέτρων και επιδημιολογικών δεδομένων .   Η δυνατότητα πρόσβασης των ασθενών σε πραγματικά καινοτόμα φάρμακα με τεκμηριωμένo κλινικό όφελος και θετική επίδραση στην εξέλιξη της νόσου και την ποιότητα ζωής, είναι κρίσιμη πολιτική προτεραιότητα. Η διασφάλιση της πρόσβασης στη φαρμακευτική καινοτομία προϋποθέτει διακρατική συνεργασία και κοινή διαπραγμάτευση με τη φαρμακοβιομηχανία, ανταλλαγή πληροφοριών και κοινές προσεγγίσεις στα ζητήματα της αξιολόγησης τεχνολογιών υγείας ( ΗΤΑ).  

        5. Η υγειονομική φροντίδα των προσφύγων-μεταναστών  που παρέχεται αυτή την περίοδο στην Ελλάδα με τη συνδρομή των κρατικών υπηρεσιών, των ΜΚΟ και των εθελοντών είναι απόλυτα αξιόπιστη και με βάση τα διεθνή επιστημονικά standars.  Κάνουμε  αυτό που πρέπει  σε συνθήκες μείζονος ανθρωπιστικής κρίσης .  Συνεργαζόμαστε  με τις πιο αξιόπιστες επιστημονικές δυνάμεις στο πεδίο της επιδημιολογικής επιτήρησης όπως το Ευρωπαϊκό CDC . Υλοποιούμε  για πρώτη φορά ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης με  έμφαση στα μέτρα Δημόσιας Υγείας , στη βελτίωση των όρων διαβίωσης , διατροφής και ατομικής υγιεινής των προσφύγων , καθώς και στις παρεμβάσεις προληπτικού χαρακτήρα όπως είναι ο καθολικός εμβολιασμός του παιδικού πληθυσμού και τα μέτρα αποφυγής λοιμώξεων που μεταδίδονται με κουνούπια. 

Συνοψίζοντας, θεωρούμε ότι ειδικά σε περίοδο κρίσης , ένα άλλο Δημόσιο Σύστημα Υγείας είναι αναγκαίο και εφικτό , με ριζική αντιστροφή των  προτεραιοτήτων της πολιτικής υγείας : από την τεκμηριωμένη υγειονομική ανάγκη στην Πολιτική Οικονομία της Υγείας , και όχι όπως συμβαίνει σήμερα  που κυριαρχεί η  Οικονομία  επί της Υγείας, της Πολιτικής και της Δημοκρατίας.