Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας: Απαιτήσεις και σύγχρονη πραγματικότητα. Κίνδυνος νέας εξόδου γιατρών στο εξωτερικό

Του Παναγιώτη Γ. Χαλβατσιώτη*

Αν και η προθεσμία ένταξης ιατρών στην ΠΦΥ λήγει σε λίγες μέρες, εντούτοις έχουν υποβληθεί αιτήσεις για το 1/3 μόνο των προκηρυχθέντων θέσεων.

Η ύπαρξη δημόσιων συστημάτων υγείας έχει περιγραφεί σε ιστορικά κείμενα να ξεκινά από πολύ παλιά. Στην αρχαία Ελλάδα ένα τέτοιο σύστημα υγείας ήταν μια απαραίτητη προϋπόθεση του προηγμένου πολιτισμικού της επιπέδου. Τα νοσηλευτήρια εκείνης της εποχής, τα «Ασκληπιεία», ήταν ένα είδος ναών αφιερωμένων στη λατρεία του θεού της Υγείας Ασκληπιού και λειτουργούσαν ως θεραπευτήρια. Σε αυτά είχαν πρόσβαση όχι μόνο οι πολίτες, αλλά οι ιατρικές υπηρεσίες προσφέρονταν σε ξένους επισκέπτες (ιατρικός τουρισμός) αλλά και σε σκλάβους.

Οι φροντίδες της δημόσιας υγείας τέθηκαν για πρώτη φορά στην ιστορία από τους Ρωμαίους γιατί θεωρούσαν ότι η καθαριότητα οδηγεί σε καλή υγεία. Στην αρχαία Ρώμη παρατηρήσανε ότι η θνητότητα ήταν υψηλότερη σε περιοχές γύρω από βάλτους, έλη και στάσιμα νερά οπότε συνδέσανε εμπειρικά για πρώτη φορά την πρόληψη των νοσημάτων με της συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξή τους. Ετσι με την εμπειρική λοιπόν αυτή κατάκτηση, αποξήραναν τα έλη και απαγόρευαν την ανάπτυξη οικισμών σε βαλτώδεις περιοχές. Τα υδραγωγεία προμήθευαν καθαρό νερό στους πολίτες, τα σκουπίδια μεταφέροντο σε συγκεκριμένους σκουπιδότοπους, ενώ τα δημόσια λουτρά και τουαλέτες συμπλήρωναν τις παροχές της Πολιτείας στους πολίτες στα πλαίσια της πρόληψης.


Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, σε αντίθεση με την μεσαιωνικές δεισιδαιμονίες που τυραννούσαν τους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς, αναπτύσσονται τα πρώτα νοσοκομεία και πολυϊατρεία με τη σημερινή τους μορφή. Μελέτη του John Hopkins University περιγράφει ότι το σύστημα υγείας του Βυζαντίου ήταν δομημένο με άξονα το νοσοκομείο.

Στον σύγχρονο κόσμο, που το ποσοστό του γηράσκοντος πληθυσμού ανέρχεται συνεχώς λόγω του αυξημένου προσδόκιμου επιβίωσης και της μείωσης των γεννήσεων, γεννιέται η πρόκληση της αντιμετώπισης των προβλημάτων υγείας που συνοδεύουν τις μεγαλύτερες ηλικίες σε μια ορθολογική βάση. Εκτός από τα χρόνια νοσήματα, ιδιαίτερη φροντίδα θα πρέπει να τεθεί και για την ανάπτυξη της δημόσιας υγείας, της ευαισθητοποίησης και της εκπαίδευσης του πληθυσμού στα πλαίσια της πρόληψης των νοσημάτων, των εμβολιασμών αλλά και τη στήριξη συμπολιτών μας με προβλήματα μνήμης, κινητικών δυσχερειών, αδυναμίας αυτοεξυπηρέτησης αλλά και εκείνων με ψυχιατρικά σύνδρομα.

Ολα τα παραπάνω συνοψίζουν τις απαιτήσεις της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) μέσα σε ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) με τη διακήρυξη της Αλμα Ατα στο Kazakhstan το 1978 στα πλαίσια της στρατηγικής «Υγεία για όλους» και παρόλο που δεν υπάρχει ένας παγκοσμίως αποδεκτός ορισμός του τι σημαίνει Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, προσδιορίζει ότι αυτή αποτελεί το πρώτο επίπεδο υγειονομικής κάλυψης κάθε αναπτυγμένης οικονομικά χώρας όπως είναι η Ελλάδα. Παρά την κρίση που βιώνουμε θα πρέπει να προσφέρεται σε όλους τους πολίτες χωρίς περιορισμούς, δεν θα ενισχύει τυχόν κοινωνικές ανισότητες με διαφορετικές παροχές στους έχοντες και κατέχοντες και, τέλος, οι τοπικές κοινωνίες θα πρέπει να συνδράμουν στον καθορισμό αλλά και την εφαρμογή των εξειδικευμένων γεωγραφικά υγειονομικών απαιτήσεων. Θα πρέπει παράλληλα να αναπτυχθούν μηχανισμοί συνεχούς αξιολόγησης και βελτίωσης των παροχών υγείας, αλλά και του σχεδιασμού προαγωγής της υγείας της πρόληψης των νοσημάτων επιδημικών και μη καθώς επίσης και της φυσικής αποκατάστασης και στήριξης των χρονίως πασχόντων.

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ

Στυλοβάτες του συστήματος ΠΦΥ είναι οι ειδικότητες της Γενικής Ιατρικής, της Ειδικής Παθολογίας και της Παιδιατρικής αλλά στην οργάνωση της συμμετέχουν όλες οι ομάδες επιστημόνων υγείας (ιατροί όλων των ειδικοτήτων, νοσηλευτές, φυσιοθεραπευτές, εργοθεραπευτές κλπ), αλλά το επίκεντρο του σχεδιασμού θα πρέπει να είναι ο πολίτης και οι ανάγκες του προσδιορίζοντας το σύστημα ως ασθενοκεντρικό.

Ενα σωστά δομημένο σύστημα ΠΦΥ περιορίζει τις ανάγκες σε τριτοβάθμιο επίπεδο (νοσοκομεία) που κοστίζουν δυσανάλογα για τις πραγματικές απαιτήσεις υγείας μιας περιοχής. Επίσης η ΠΦΥ με την επιτυχή πρόληψη της νοσηρότητας λόγω του περιορισμού των υποτροπών των χρόνων νοσημάτων στον γενικό πληθυσμό και περιορισμό των επιδημικών εξάρσεων περιορίζει τις ανάγκες νοσοκομειακής φροντίδας σε σημαντικό βαθμό. Ο αρχαίος Ελληνας γιατρός Ιπποκράτης δήλωνε ότι το προλαμβάνειν είναι καλύτερο από το θεραπεύειν.

Στη Χώρα μας αυτός ο ακρογωνιαίος λίθος των υπηρεσιών υγείας της ΠΦΥ ποτέ δεν είχε οργανωθεί σε ένα σωστά δομημένο σύστημα υγείας, ώστε να καλύπτει καθολικά και ισότιμα όλον τον πληθυσμό. Πρόσφατα η Κυβέρνηση θεσμοθέτησε το νόμο που αφορά την εφαρμογή ενός συστήματος ΠΦΥ, που όμως δεν έτυχε της στήριξης ούτε των άλλων πολιτικών κομμάτων της Βουλής αλλά ούτε και όλων των συνδικαλιστικών ενώσεων των επιστημόνων υγείας.

ΟΙ ΕΝΔΟΙΑΣΜΟΙ

Οι ενδοιασμοί εκκινούν από το γεγονός ότι ο σχετικός νόμος που ψηφίστηκε προσδιορίζει καταρχήν ότι ο σχεδιασμός της ΠΦΥ που εγκρίθηκε έχει ημερομηνία λήξεως μετά διετία ή και λίγο περισσότερο. Ο λόγος είναι ότι η οικονομική στήριξη του εγχειρήματος στηρίζεται αποκλειστικά σε Ευρωπαϊκά κονδύλια χωρίς καμία συμμετοχή του Κράτους στις δαπάνες. Αυτό με μαθηματική ακρίβεια σημαίνει ότι όταν λήξει η οικονομική στήριξη των Ευρωπαϊκών κονδυλίων το σύστημα θα καταρρεύσει, εκτός εάν ανευρεθούν ξαφνικά Εθνικοί πόροι, μέσα όμως στο στενό μνημονιακό οικονομικό πλαίσιο.

Ο προταθείς σχεδιασμός επίσης δεν καλύπτει όλους τους Ελληνες και δεν ακολουθεί τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες ή πληθυσμιακές ανάγκες της χώρας, όπως θα έπρεπε να είχαν καταγραφεί σε ένα χάρτη αναγκών υγείας της επικράτειας.

Ο νόμος δεν προβλέπει πουθενά μηχανισμούς αξιολόγησης και ποιοτικούς ελέγχους για τις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις και τις ανάγκες που θα πρέπει να προβλεφθούν.

Το σύστημα δεν θεωρείται δε ασθενοκεντρικό, καθώς εισάγεται ο θεσμός του αποκλεισμού (gate keeping) από την ελεύθερη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, αφού οι ελάχιστοι αναλογικά γιατροί των δομών ΠΦΥ θα αποφασίζουν αν θα πρέπει να επισκεφτείς ειδικό γιατρό της αρεσκείας σου ή να τύχεις εξειδικευμένης φροντίδας σε νοσοκομείο.

Δεν αναφέρεται επίσης πουθενά στον νόμο πώς ο ιδιωτικός τομέας υγείας (ιδιωτικά ιατρεία, εργαστήρια, κλπ) θα συμμετέχει στην ΠΦΥ, που όμως στην ανυπαρξία της τα τελευταία χρόνια την έχει στηρίξει, υποφέροντας οικονομικά με τις κάθε περικοπές (καθυστερήσεις πληρωμών, clawback, rebate) τις οποίες έχει υποστεί.

ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΝΕΑΣ ΕΞΟΔΟΥ ΓΙΑΤΡΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

Αν και η προθεσμία ένταξης ιατρών στην ΠΦΥ λήγει σε λίγες μέρες, εντούτοις έχουν υποβληθεί αιτήσεις για το 1/3 μόνο των προκηρυχθέντων θέσεων. Αυτό υποδηλώνει μάλλον ότι οι ανταμοιβές δεν είναι ικανοποιητικές, χωρίς να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι αφορά εργασία περιορισμένης διάρκειας 2 ετών - και με κλείσιμο βεβαίως του ιατρείου που με κόπο είχε επενδύσει ο υποψήφιος προς ένταξη.

Επομένως, ο κίνδυνος νέου κύματος φυγής πολλών ιατρών στο εξωτερικό είναι ορατός, εφόσον και η ένταξη στην ΠΦΥ δεν είναι ελκυστική, αλλά θα είναι και αποτρεπτική η διατήρηση ιατρείου - αφού η υποστήριξη από τα ασφαλιστικά ταμεία θα μειωθεί ή και θα αποσυρθεί πλήρως για μια μεγάλη ομάδα επιστημόνων υγείας.

Θα πρέπει η κυβέρνηση να λάβει άμεσα μέτρα για να βελτιώσει τον ήδη θεσμοθετημένο σχεδιασμό, ώστε να συνάδει με τις αρχές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και να εξετάσει με πολλή προσοχή τις προτάσεις που έχουν κατατεθεί από πολλούς επιστημονικούς φορείς.

Ο Τομέας της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας του Ινστιτούτου Ερευνών του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου, που έχω την τιμή να υπηρετώ ως γενικός γραμματέας, έχει καταθέσει στο υπουργείο Υγείας, πριν την ψήφιση του σχετικού νόμου, τα πορίσματά του και τις προτάσεις του για την ΠΦΥ, που σημειωτέον υιοθετήθηκαν από τη Γενική Συνέλευση των Προέδρων των Ιατρικών Συλλόγων όλης της χώρας.

* Επίκουρος καθηγητής Παθολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν».
eleftheriaonline.gr