Συναγερμός στην Ευρώπη. Βακτήριο απειλεί με αφανισμό τις ελιές και 500 είδη φυτών

Η ξυλέλλα τρομοκρατεί αγρότες και επιστήμονες: δραματική προειδοποίηση της αρμόδιας ευρωπαϊκής Αρχής για επέκταση της μόλυνσης και για την ανάγκη λήψης άμεσων μέτρων σε όλη τη Νότια Ευρώπη, περιλαμβανόμενης της Ελλάδας


Υπάρχει ένα παράσιτο που σκοτώνει τις ελιές στην ευρωπαϊκή ζώνη της Μεσογείου, το βακτήριο ξυλέλλα (Xylella Fastidiosa), αλλά τα νέα για την καταστρεπτική δράση του δεν είναι καλά: η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασφαλείας των Τροφίμων (EFSA) γνωμοδότησε την Τετάρτη 15 Μαΐου ότι όχι μόνο δεν έχει καταπολεμηθεί, αλλά ο κίνδυνος να επεκταθεί σε όλη την ήπειρο και να μολύνει και άλλα φυτά είναι εξαιρετικά μεγάλος. 

Μεταφέρεται εξαιρετικά γρήγορα με έντομα και δεν υπάρχει καμία θεραπεία για την αντιμετώπισή του

Η μελέτη της EFSA επιβεβαιώνει ότι προς το παρόν δεν υπάρχει «καμία λύση» για την εξάλειψη του βακτηρίου ξυλέλλα στις καλλιέργειες, ενώ θεωρεί μάλιστα «κρίσιμης σημασίας» τη λήψη άμεσων μέτρων. Τα εν λόγω μέτρα αφορούν α) κοπή των μολυσμένων φυτών και β) εξόντωση των εντόμων-φορέων του βακτηρίου. Το βακτήριο αυτό θεωρείται από τα πιο επικίνδυνα για τα φυτά, προκαλεί διάφορες ασθένειες, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν στην εξασθένησή τους, ακόμη και στον θάνατό τους. Η EFSA λέει ότι από την πανευρωπαϊκή απειλή εξαιρούνται μόνον οι χώρες με μεγάλο υψόμετρο και οι υπερβόρειες περιοχές, οπωσδήποτε όμως τα «πρωτεία» ανήκουν στη Μεσόγειο. Ο κατάλογος των φυτών τα οποία διατρέχουν τον κίνδυνο να αρρωστήσουν περιλαμβάνει περισσότερα από 500 είδη.

Δεν γνωρίζει σύνορα η μόλυνση 
Η ξιλέλλα εντοπίστηκε πρώτη φορά στην Ευρώπη το 2013, στην Πούλια της Ιταλίας. Το 2015 και στη Γαλλία, στην Κορσική και στην Κυανή Ακτή. Το 2016 επιτέθηκε σε ελιές, αμπέλια και αμυγδαλιές στις Βαλεαρίδες και σε φυτώριο της Γερμανίας. Το 2017 και το 2018 το βακτήριο βρέθηκε στο Αλικάντε, στη Μαδρίτη και στο Βέλγιο. Εφέτος πια, στις αρχές του χρόνου, αναφέρθηκαν δύο νέα κρούσματα, το ένα στην Τοσκάνη και το άλλο στο Πόρτο σε διακοσμητικά φυτά. «Σαν ασθένεια της ελιάς προϋπήρχε στην Ισπανία και στην Ιταλία τα τελευταία χρόνια.  
Η ξυλέλλα αντιμετωπίζεται μόνο με χημικά φάρμακα, που σημαίνει ότι δεν έχεις συγκομιδή, αλλά και πάλι δεν είναι σίγουρο ότι θα σώσεις το δέντρο». 

Εκτιμάται ότι η καταστροφική για τη γεωργική παραγωγή δράση του βακτηρίου μπορεί ακόμη και να «σβήσει» κάποιον τόπο από τον ελαιοκομικό χάρτη. Για την Ελλάδα τώρα προέχουν οι έλεγχοι φυτοϋγειονομικού χαρακτήρα στις πύλες εισόδου και κυρίως στα λιμάνια, δηλαδή σε εισαγόμενα φυτικά είδη από την Ιταλία που όπως σημειώσαμε έπεσε ήδη θύμα της ξυλέλλας. 

Αντέχουν κλήματα και κληματαριές 

Η μελέτη της ευρωπαϊκής Αρχής επιβεβαιώνει ότι τα φυτά που πλήττονται περισσότερο είναι οι ελιές, κυρίως αυτές που είναι μεγαλύτερες των 30 ετών, ενώ οι αμυγδαλιές και τα εσπεριδοειδή παρουσιάζουν μικρότερη μείωση στην παραγωγικότητά τους. Περισσότερο ανθεκτικά στο βακτήριο δείχνουν να είναι τα κλήματα. Μια διεθνής διάσκεψη για το όλο θέμα θα διεξαχθεί στο Αιάκειο της Κορσικής εφέτος τον Οκτώβριο όπως ανακοίνωσε η EFSA.


Tι συμβαίνει στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει πρόβλημα.  Ενδεχόμενη έλευση του βακτηρίου «Xylella fastidiosa» στην Ελλάδα μπορεί να προκαλέσει μέχρι και αφανισμό ολόκληρων επαρχιών από τον ελαιοκομικό χάρτη, με τον Ελληνικό Σύνδεσμο Εισαγωγέων και Εξαγωγέων Φυτικού Υλικού (ΕΣΕΕΦΥ) να προειδοποιεί πως αν η Xylella περάσει τα σύνορα της χώρας μας, «τότε θα αλλάξει συνολικά η μορφή της γεωργίας και ακόμη περισσότεροι Έλληνες θα οδηγηθούν στο εξωτερικό για αναζήτηση εργασίας». Παράλληλα, ο ΕΣΕΕΦΥ χαρακτηρίζει «ανυπολόγιστη» τη ζημιά που θα προέκυπτε αν επαληθευόταν αυτό το σενάριο και προσθέτει ότι η Ελλάδα αποτελεί το μοναδικό ευρωπαϊκό μεσογειακό κράτος «καθαρό από Xylella». Ζητά δε τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων «για την προστασία όλων μας».

Όπως υπογραμμίζει σε σημερινή του ανακοίνωση ο ΕΣΕΕΦΥ, σε περίπτωση εμφάνισης του βακτηρίου σε ένα σημείο, «αμέσως δεσμεύεται η παραγωγή σε ακτίνα 10 χιλιομέτρων, καταστρέφοντας όχι μόνο τους επαγγελματίες παραγωγούς, αλλά χωριά ολόκληρα. Η ελαιοπαραγωγή της χώρας συμβάλλει στο ΑΕΠ με 2 δισ. ευρώ, ενώ η αμπελουργία, η ανθοκομία και οι υπόλοιπες δενδροκομικές καλλιέργειες που μπορεί να προσβληθούν με 1 δισ. ευρώ».

Στο πλαίσιο αυτό, ο σύνδεσμος ζητά τον άμεσο έλεγχο όλων των εν δυνάμει ξενιστών στις πύλες εισόδου της χώρας, σημειώνοντας ότι το «βακτήριο εμφανίζει αυξημένες πιθανότητες να έρθει από λιμάνι». Όπως διευκρινίζει, «πρακτικά αυτό δίνει χρόνο στις αρχές της χώρας να αναμένουν την έλευση του κάθε καραβιού που μεταφέρει φορτηγά με φυτικό υλικό και να το ελέγχουν για να διαπιστώνουν την υγεία του φορτίου. Για να γίνει αυτό εφικτό χρειάζονται περισσότεροι φυτοϋγειονομικοί ελεγκτές με ευέλικτο ωράριο και υποστήριξη, ώστε να εκτελέσουν ανεμπόδιστα το καθήκον τους. Η χώρα μας εκπαιδεύει εξαιρετικούς γεωπόνους, ας τους δώσουμε τη δυνατότητα να μας προστατεύσουν». Επιπλέον, σύμφωνα με τον σύνδεσμο, είναι απαραίτητος ο έλεγχος των ατόμων που έχουν δυνατότητα να εισάγουν φυτικό υλικό στη χώρα, ενώ θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στους φυτοϋγειονομικούς ελεγκτές να επιθεωρούν και κήπους. «Το βακτήριο μεταδίδεται με πολλά φυτά κηποτεχνίας άμεσα και εύκολα» υπογραμμίζει στην ανακοίνωσή του ο σύνδεσμος, όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Όπως εξηγεί, «αυτή τη στιγμή, ο κάθε φυτωριούχος ελέγχεται τακτικά από τις αντίστοιχες υπηρεσίες, φέρει ειδικές άδειες και είναι πιστοποιημένος να παράγει, δυστυχώς όμως, επιτρέπεται η αγορά φυτών και σε μη πιστοποιημένους επαγγελματίες που λόγω κενού στη νομοθεσία δεν επιτρέπεται να ελεγχθούν ποτέ».

Στο πλαίσιο αυτό, ο ΕΣΕΕΦΥ σημειώνει ότι σε πολλούς κήπους και έργα πρασίνου «έχει παρατηρηθεί ο κατασκευαστής να φέρνει φυτά από το εξωτερικό, και καθώς στερείται αδειών, οι αρχές δεν έχουν αρμοδιότητα να επιθεωρήσουν το φορτίο. Τα φυτά δεν τοποθετούνται σε πιστοποιημένη μονάδα, αλλά απευθείας στο έδαφος και μπορούν να μολύνουν τη χώρα. Εξοικονομώντας λίγα χρήματα για έναν κήπο διακινδυνεύουμε να κοστίσουμε 3 δισ. ευρώ στο ΑΕΠ μας».

Περαιτέρω, σύμφωνα με τον σύνδεσμο είναι απαραίτητο να ληφθούν μέτρα για την «πιστοποίηση και εκπαίδευση των γεωπόνων των φυτωρίων και θέσπιση Ελληνικού Σήματος ποιότητας».

Η απουσία Xylella στην Ελλάδα είναι σύμφωνα με τον ΕΣΕΕΦΥ, ένα μεγάλο «ατού για εξαγωγές, καθώς είμαστε οι μόνοι που με ασφάλεια μπορούν να παράξουν 100% υγιές υλικό, τη στιγμή που οι εργολάβοι πρασίνου της Ευρώπης το έχουν ανάγκη. Ας το εκμεταλλευτούμε και ας το διαφημίσουμε τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων».

Υπενθυμίζεται ότι το 2013 εισέβαλε στη Μεσόγειο η Xylella fastidiosa, ένα βακτήριο που καταστρέφει τις ελιές, τα αμπέλια, τις πικροδάφνες και περισσότερα από 500 είδη φυτών ακόμα. Μεταφέρεται εξαιρετικά γρήγορα με έντομα και δεν υπάρχει καμία θεραπεία για την αντιμετώπισή του. Αρχικά βρέθηκε στην Ιταλία, μετά στη Γαλλία, στη Γερμανία και γρήγορα και στην Ισπανία καταστρέφοντας χιλιάδες ελαιόδεντρα, διαλύοντας οικονομικά ολόκληρες τοπικές κοινωνίες. Πρόσφατα δε, ολόκληρο το Βέλγιο τέθηκε σε καραντίνα, καθώς μολυσμένα φυτά ελιάς από δύο διαφορετικές περιοχές της Ισπανίας εισήλθαν στη χώρα με επίσημα φυτοϋγειονομικά έγγραφα.