Πόσους φόνους αντέχουμε να δούμε; Η εγκληματολόγος Βασιλική Θεολόγη αναλύει τη βία στα ΜΜΕ

Συνήθισε το μάτι μας στη βία. Εθίστηκε στις ωμές σκηνές των τηλεοπτικών δελτίων, στις αποκρουστικές ειδήσεις, στα fake news. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από τη βία και όσο την απεχθανόμαστε, τόσο περισσότερη θέλουμε να καταναλώσουμε. Δεν κλείνει το στομάχι μας. Περιμένουμε να μας χορτάσει η σκοτεινή απόλαυση της βαρβαρότητας. Άραγε, τα ΜΜΕ έχουν τη δύναμη να αυξήσουν τα ποσοστά βίας ή είναι de facto στη φύση του ανθρώπου; 

Η εγκληματολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Εγκληματικότητα και ΜΜΕ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη) Βασιλική Θεολόγη εξηγεί στη HuffPost Greece για το πώς αποτυπώθηκε η βία τα τελευταία χρόνια στα ΜΜΕ, πόσο επηρεάζει ενήλικες και παιδιά, αλλά και ποιο είναι το αντίδοτο για την αντιμετώπισή της. 

ΜΜΕ και Μνημόνιο: Πώς αποτυπώνεται η βία στα ΜΜΕ την περίοδο της κρίσης;

Κατά την περίοδο της κρίσης παρατηρείται μια μετατόπιση της προβολής  του φαινομένου της βίας από τα ΜΜΕ: από τη φυσική βία και τη βιαιοπραγία – βασικό χαρακτηριστικό στοιχείο των περισσότερων προσφιλών  εγκλημάτων που φιλοξενούν τα ΜΜΕ- στην ψυχολογική βία.

Η άσκησή της δεν πραγματοποιείται αυθαίρετα, αλλά μέσω της επικοινωνιακής στρατηγικής της προπαγάνδας. Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, αλλά και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης υιοθετούν την επιλεκτική διάχυση, διαφορετικών πτυχών της είδησης-οικονομικού κυρίως ή πολιτικού χαρακτήρα- η οποία θα έρθει στη συνέχεια να εσωτερικευτεί από τους πολίτες.

Η χειραγώγηση των πολιτών από τα ΜΜΕ, περιλαμβάνει την ενορχηστρωμένη  ανάδειξη θεμάτων οικονομικού χαρακτήρα, με αρνητικά πρόσημα όπως η υψηλή ανεργία, η αύξηση της μικροεγκληματικότητας της καθημερινότητας, η απειλητική εκδοχή του μεταναστευτικού ζητήματος. Όλα τα παραπάνω αρνητικά στερεότυπα που βαπτίζονται στην κολυμπήθρα της είδησης, ενισχύουν την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα των πολιτών. Σκοπός της επικοινωνιακής προπαγάνδας είναι το ανασφαλές κοινό να αποδεχθεί τα σκληρά μέτρα λιτότητας-που προβάλλονται ως αναγκαία-προκειμένου να διασφαλιστεί η επιβίωσή του.Συνεπώς, η « αστυνόμευση της σκέψης» του Φουκώ, παρουσιάζεται περισσότερο επίκαιρη από ποτέ.

Ποιες βασικές αρχές δεοντολογίας δεν σέβονται οι Έλληνες δημοσιογράφοι όσον αφορά την προβολή περιστατικών βίας και εγκληματικότητας; 

 Η έντονη οικονομική πίεση που ασκείται στα Μέσα Επικοινωνίας και Κοινωνικής Δικτύωσης, προκειμένου να αποσπούν τη μεγαλύτερη δυνατή τηλεθέαση, ακροαματικότητα, επισκεψιμότητα και να εξασφαλίζουν υψηλές εισπράξεις από τη διαφήμιση, οδηγεί τους δημοσιογράφους στην αποσπασματική μετάδοση της είδησης για τη βία και το έγκλημα-που η ταχύτητα υπαγορεύει-στον εντυπωσιασμό και την σκηνοθεσία των γεγονότων, που το αδηφάγο κοινό επιθυμεί.

Σε αυτά τα πλαίσια, οι δημοσιογράφοι των crime  news προχωρούν στην κατασκευή της  είδησης που οδηγεί συνολικά, στην καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων. Όπως εμφαίνεται στον σχετικό ιστότοπο του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ)-που θεσπίστηκε με σκοπό να θωρακίσει τους πολίτες από την δημοσιογραφική αυθαιρεσία-οι παραβιάσεις αυτές αφορούν: στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή, την προστασία της αξιοπρέπειας και της προσωπικότητας του ατόμου, τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, το άσυλο της κατοικίας, κ.α.

Παρότι η ΕΣΗΕΑ πρότεινε την αυτορρύθμιση του Δημοσιογραφικού-κυρίως του Ραδιοτηλεοπτικού τοπίου – με τον Κώδικα Επαγγελματικής Ηθικής και Κοινωνικής Ευθύνης των δημοσιογράφων-μελών της, που πιστοποιήθηκε με το Νόμο 2328/1998, εν τούτοις η αυτοδέσμευση των δημοσιογράφων προσέδωσε μόνο ηθική και όχι νομική απαξία στην συμπεριφορά τους.  

Θα πρέπει ωστόσο να αναφεφθεί το γεγονός ότι ο δημοσιογράφος ενδέχεται να  εργάζεται σε περιβάλλον που δεν παρατηρείται ελεύθερη δημοσιογραφική δράση. Συνεπακόλουθα, αν δεν εφαρμόσει τους κανόνες που  επιβάλλονται από τους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ τίθεται σε αμφιβολία η επαγγελματική του επιβίωση. 

Υπάρχουν έρευνες που καταγράφουν ότι άτομα όπως ο Φύσσας, ο Κωστόπουλος, ο Γιακουμάκης, η Τοπαλούδη σκοτώθηκαν από τα μίντια δυο φορές. Ποια είναι η τοποθέτησή σας; 

 …Και πιο πριν κάτι αντίστοιχο είχε διατυπωθεί για την υπόθεση Σεργιανόπουλου, και άλλων πολύκροτων υποθέσεων. Ας μην ξεγελιόμαστε από αφορισμούς αυτής της εκδοχής. Δεν βοηθούν ούτε την ορθή άσκηση της δημοσιογραφίας ούτε τους ευσυνείδητους δημοσιογράφους που δραστηριοποιούνται στο χώρο. Το στοιχείο εκείνο που θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι το έγκλημα ως είδηση, δεν αποτελεί μόνο τρόπο πληροφόρησης του κοινού, αλλά επιτελεί –για τη διεύθυνση των ειδήσεων- ένα ακόμη ρόλο, αυτό της ψυχαγωγίας.  Η εικόνα του «μυθιστορηματικού» εγκληματία, του εγκλήματος που αποκτά χαρακτηριστικά αφηγήματος, αναπαράγεται για ημέρες από τα δελτία ειδήσεων και τις αντίστοιχες εκπομπές, δημιουργώντας τα επονομαζόμενα «κύματα εγκληματικότητας». Επίσης, κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού.

Σε αυτές τις περιπτώσεις αποδεικνύεται περίτρανα η συγχώνευση της ψυχαγωγίας και των ειδήσεων.

Μια άλλη παράμετρος που έχει σημασία είναι ότι, οι οικογένειες των δραστών ή των θυμάτων, είναι εκείνες που περιπλέκονται στον ιστό της αδηφάγου ενημέρωσης. Για το λόγο αυτό ξαναζούν την δραματική κατάσταση της απώλειας, έντονα και για μεγάλο χρονικό διάστημα, όσο δηλαδή διαρκεί η ενημέρωση.

Ωστόσο, χρειάζεται να προλαμβάνονται συμπεριφορές μυθοπλαστικής απεικόνισης του εγκλήματος με την εφαρμογή των κανόνων δημοσιογραφικής δεοντολογίας που ήδη υπάρχουν, μέσω της άμεσης ενεργοποίησης του ΕΣΡ.

Ως ανεξάρτητη αρχή, το ΕΣΡ πρέπει να λειτουργεί προληπτικά και όχι κατασταλτικά, σε κάθε έγκλημα που ανακύπτει με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, επιβεβαιώνοντας τον σημαντικό θεσμικό του ρόλο, μακριά από κυβερνητικές περιχαρακώσεις και πολιτικούς λεονταρισμούς. 

Πηγή huffingtonpost.gr