Τα πλαστικά σκοτώνουν θαλάσσια ζώα και πουλιά. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Τα πλαστικά δεν μοιάζουν απλά με φαγητό, μυρίζουν και «ακούγονται» σαν φαγητό.

Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο γνωστός φυσιοδίφης David Attenborough παρακολούθησε την πορεία ενός άλμπατρος μέχρι να φτάσει στη φωλιά του και να ταΐσει τα μικρά του.

«Και τι βγάζει από το στόμα του», ρωτάει. «Όχι ψάρι, ούτε καλαμάρι που τρώνε συνήθως. Βγάζει πλαστικό!»

Σου σπαράζει την καρδιά. Και είναι και παράξενο. Τα άλμπατρος πετούν χιλιάδες χιλιόμετρα προς αναζήτηση της αγαπημένης τους τροφής, την οποία βρίσκουν στη θάλασσα. Πώς είναι δυνατόν αυτά τα τόσο ικανά πουλιά να ξεγελιούνται τόσο εύκολα και να επιστρέφουν στη φωλιά τους με μια μπουκιά πλαστικό;

Δυστυχώς τα άλμπατρος δεν είναι τα μόνα που τρώνε «ανθυγιεινά». Έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 180 είδη θαλάσσιων ζώων που καταναλώνουν διάφορα πλαστικά, από το μικροσκοπικό πλαγκτόν μέχρι τις τεράστιες φάλαινες. Έχει βρεθεί πλαστικό σε διάφορα οστρακοειδή και αστακούς, αλλά και στο στομάχι του ενός τρίτου των ψαριών στο Ηνωμένο Βασίλειο, περιλαμβανομένων ειδών που εμείς οι άνθρωποι καταναλώνουμε ως φαγητό.

Η ευρεία κατανάλωση των πλαστικών οφείλεται εν μέρει στην αφθονία τους στη θάλασσα. Στο ζωοπλαγκτόν για παράδειγμα, η κατανάλωση πλαστικών σωματιδίων οφείλεται στο ότι το ζωοπλαγκτόν είναι σχεδιασμένο έτσι που να μπορεί να τρέφεται μόνο από σωματίδια συγκεκριμένου μεγέθους. «Εάν το πλαστικό σωματίδιο ανήκει σ' αυτό το μεγέθος, τότε για το πλαγκτόν αυτό σημαίνει φαγητό», λέει η Moira Galbraith, οικολόγος στο Institute of Ocean Sciences στον Καναδά, με εξειδίκευση στο πλαγκτόν.

Όπως το ζωοπλαγκτόν, έτσι και τα ολοθούρια, ή αλλιώς αγγούρια της θάλασσας, δεν νοιάζονται ιδιαίτερα για το τι θα φάνε καθώς κινούνται χαμηλά στον βυθό και σαρώνουν με το στόμα τους τα ιζήματα εξάγοντας μόνο τις βρώσιμες ουσίες. Έρευνα έδειξε ότι αυτοί οι κάτοικοι των χαμηλών στρωμάτων μπορούν να καταναλώσουν έως και 138 φορές περισσότερο πλαστικό απ’ ότι θα περίμενε κανείς δεδομένης της διανομής τους στον πυθμένα.

Μπορεί για τα αγγούρια της θάλασσας το πλαστικό να είναι πιο εύκολο να το βρουν και πιο βολικό να το πιάσουν με τα πλοκάμια τους απ’ ότι τη φυσική τους τροφή, για άλλα όμως θαλάσσια ζώα το πλαστικό είναι κάτι παραπάνω από μια παθητική διαδικασία. Πολλά ζώα φαίνεται να το προτιμούν στη δίαιτά τους. Για να καταλάβουμε γιατί κάποια ζώα βρίσκουν το πλαστικό τόσο «ελκυστικό» θα πρέπει να καταλάβουμε πώς αντιλαμβάνονται τον κόσμο.

«Τα ζώα, σε σύγκριση με τον άνθρωπο, έχουν πολύ διαφορετικά αισθητήρια όργανα και άρα εντελώς διαφορετική αντιληπτική ικανότητα», εξηγεί ο Matthew Savoca του NOAA Southwest Fisheries Science Center στην Καλιφόρνια.

Μια εξήγηση είναι ότι τα ζώα απλώς μπερδεύουν το πλαστικό με το κανονικό τους συνηθισμένο φαγητό: πλαστικά υλικά με τη μορφή σβόλων για παράδειγμα, πιστεύεται ότι μοιάζουν με το νόστιμο αυγοτάραχο.

Ο άνθρωπος είναι οπτικό πλάσμα ενώ τα θαλάσσια ζώα, περιλαμβανομένων και των άλμπατρος, βασίζονται κυρίως στην όσφρησή τους για την εύρεση τροφής. Ο Savoca με την ομάδα του διαπίστωσαν μετά από πειράματα ότι τα θαλασσοπούλια και τα πουλιά ελκύονται από το πλαστικό εξ αιτίας της μυρωδιάς του. Συγκεκριμένα, το πλαστικό εκλύει διμεθυλοσουλφίδιο (DMS), δηλαδή την ίδια χημική ουσία με χαρακτηριστική οσμή που παρακινεί πολλά θαλασσοπούλια να τρώνε πλαγκτόν.

Οι θαλάσσιες χελώνες επιλέγουν επίσης την «πλαστική δίαιτα». Αν και στηρίζονται στην όραση για την αναζήτηση τροφής, έρευνα του Πανεπιστημίου του Κουίνσλαντ έδειξε ότι μπορεί οι νεαρές χελώνες να επιλέγουν την παραδοσιακή φυσική τροφή, όμως οι πιο μεγάλες σε ηλικία χελώνες προτιμούν το ημιδιαφανές και μαλακό πλαστικό, όπως οι πλαστικές σακούλες. Η επικρατέστερη αιτία είναι ότι μπερδεύουν τις πλαστικές σακούλες με τις μέδουσες, που είναι ο καλύτερος μεζές τους

Το χρώμα παίζει επίσης το ρόλο του στην κατανάλωση του πλαστικού, με κάποιες διαφορές ανάμεσα στα είδη. Έτσι, οι θαλάσσιες χελώνες προτιμούν το λευκό ή ημιδιαφανές πλαστικό, ενώ θαλασσοπούλια όπως οι γλάροι επιλέγουν το κόκκινο.

Πέρα όμως από την όραση και την όσφρηση, τα ζώα χρησιμοποιούν και άλλες αισθήσεις για την εύρεση τροφής. Πολλά θαλάσσια ζώα, όπως οι φάλαινες και τα δελφίνια, κυνηγούν με τη μέθοδο του ηχοεντοπισμού, μια εξαιρετικά ακριβής μέθοδος. Δυστυχώς όμως, όπως σημειώνει ο Savoca, δεκάδες φάλαινες έχουν βρεθεί νεκρές με στομάχι γεμάτο από πλαστικές σακούλες, μέρη αυτοκινήτου και άλλα σκουπίδια.

«Υπάρχει αυτή η λανθασμένη αντίληψη ότι τα ζώα αυτά δεν είναι έξυπνα και τρώνε πλαστικό επειδή απλά βρίσκεται γύρω τους, αλλά αυτό είναι εντελώς λάθος», λέει ο Savoca. Είναι τραγικό αν σκεφτεί κανείς ότι όλα αυτά τα ζώα είναι εξαιρετικοί κυνηγοί με αισθήσεις που εξελίσσονται εδώ και χιλιετίες ώστε να εντοπίζουν το πολύ συγκεκριμένο θήραμά τους. «Αντίθετα τα πλαστικά εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια και κατάφεραν να εισβάλουν στη διατροφική αλυσίδα των ζώων.»

Τα σκουπίδια του ανθρώπου που βρίσκουμε στη θάλασσα, έχουν τόση μεγάλη ποικιλία μεγέθους, σχεδίου, χρώματος, υφής και οσμής που τελικά καταναλώνονται από πραγματικά πολλά θαλάσσια ζώα και αυτό είναι το πρόβλημα. Και αφού δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να αποτρέψουμε τα ζώα από το να τρώνε τα διάφορα πλαστικά, τότε ποια είναι η λύση; Ίσως να γίνουμε πιο ευαίσθητοι με αυτά τα ζώα και πιο συνειδητοί καταναλωτές όσον αφορά τη χρήση πλαστικών.

Πηγή: bbcearth.com / Josh Gabbatiss