Αυτός ο ιός δεν θα εξαλειφθεί εύκολα

Η Ευφροσύνη Γκρανιά - Κλώτσα, μεγάλωσε στο Αργος. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1997 και, αμέσως μετά το αγροτικό της, έφυγε για τις ΗΠΑ. Ελαβε την ειδικότητα της Παθολογίας στη Φιλαδέλφεια και στη συνέχεια της Λοιμωξιολογίας στο Σικάγο και ταυτόχρονα μάστερ στη Δημόσια Υγεία από το University Of Illinois. Επειδή ήθελε να επιστρέψει στην Ευρώπη, το 2004 πήγε στο Cambridge, όπου έκανε διδακτορικό στην Επιδημιολογία. Από το 2008 είναι διευθύντρια της Κλινικής Λοιμωξιολογίας στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Cambridge, με σημαντικό κλινικό και ερευνητικό έργο.

Ζει στη Βρετανία με τον σύζυγό της, ενδοκρινολόγο Αγγελο Κλώτσα και τα παιδιά τους. Θα επέστρεφε ποτέ στην Ελλάδα; «Δεν με κρατούν τα χρήματα εδώ αλλά η αξιοκρατία του βρετανικού συστήματος», απαντά η Ευφροσύνη Γκρανιά - Κλώτσα. «Αν το επιτρέψουν τα πράγματα –και αν θα είμαι χρήσιμη σε ένα αξιοκρατικό σύστημα– θα είναι τιμή και χαρά μου να υπηρετήσω στην πατρίδα μας, που με σπούδασε άλλωστε».

Στις διαλέξεις της, εδώ και χρόνια, προειδοποιεί για μια νέα πανδημία «που, εκτός από τις ανθρώπινες απώλειες, θα έχει τεράστιο οικονομικό και πολιτικό κόστος, και θα επηρεάσει καθέναν από εμάς άμεσα και με απροσδόκητους τρόπους»...

– Δεν είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια πανδημία, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της τεράστιας επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου που έχει συντελεστεί, είχαμε την ψευδαίσθηση ότι είμαστε άτρωτοι. Εσείς αιφνιδιαστήκατε από τη δυναμική του SARS-CoV-2;
– Oχι, καθόλου. Το 2013 είχα προσκληθεί να δώσω διάλεξη στην Ακαδημία Αθηνών με θέμα τις αναδυόμενες λοιμώξεις και είχα περιγράψει ακριβώς αυτόν τον κίνδυνο, φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να ενοχοποιήσω την Ασία και τις νυχτερίδες. Οχι βέβαια επειδή διαθέτω μαντικές ικανότητες, αλλά γιατί όλοι οι επιδημιολόγοι περιμέναμε ότι η επόμενη πανδημία γρίπης θα είχε τα ίδια χαρακτηριστικά με τη σημερινή επιδημία του SARS-CoV-2. Θυμάμαι βέβαια ότι κάποιοι επιστήμονες που βρίσκονταν ανάμεσα στο κοινό είχαν θεωρήσει εκείνη τη διάλεξη υπερβολική, συνεπώς και ως επιστημονική κοινότητα διατηρούσαμε σε ένα βαθμό την ψευδαίσθηση στην οποία αναφέρεστε.

– H εποχική γρίπη προκαλεί έως και 650.000 θανάτους ετησίως, σε όλο τον κόσμο. Οι θάνατοι από COVID-19 είναι αυτή τη στιγμή που μιλάμε περίπου 80.000. Τι διαφοροποιεί αυτόν τον ιό από όσους μέχρι τώρα γνωρίζαμε; Τι τον κάνει τόσο επικίνδυνο;
– Ο ιός SARS-CoV-2 δεν έχει περιγραφεί στο παρελθόν ως αίτιο ανθρώπινης λοίμωξης. Τα δύο χαρακτηριστικά που διακρίνουν αυτόν τον ιό είναι ότι κανείς δεν έχει προηγούμενη ανοσία (συνεπώς θεωρούμε ότι όλοι μπορούν εν δυνάμει να νοσήσουν μέχρι να παρασκευαστεί ένα αποτελεσματικό εμβόλιο) και ότι η μετάδοσή του είναι δυνατή ακόμη και από ασυμπτωματικούς φορείς (αυτό κάνει τα μέτρα ελέγχου πιο δύσκολα). Υπολογίζεται πως αν η επιδημία ήταν ανεξέλεγκτη θα μολυνόταν εντέλει περίπου το 80% του πλανήτη. Η μόλυνση δεν ισοδυναμεί φυσικά με νόσο ή θάνατο. Η ακριβής θνητότητα του ιού δεν είναι ακόμη γνωστή λόγω της ύπαρξης ασυμπτωματικών/υποσυμπτωματικών περιπτώσεων, καθώς και του γεγονότος ότι έχει νοσήσει μικρός αριθμός ανθρώπων. Αυτό που κάνει, λοιπόν, τον συγκεκριμένο ιό δύσκολο στον χειρισμό είναι ότι τα συστήματα υγείας καλούνται να αντιμετωπίσουν μια νόσο χωρίς προηγούμενη ανοσία, η οποία μπορεί να μολύνει έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων και να οδηγήσει ένα σημαντικό ποσοστό σε νοσηλεία μέσα σε πολύ σύντομο διάστημα.

– Θα επιχειρούσατε μια πρόβλεψη; Ηρθε για να μείνει αυτός ο κορωνοϊός ή θα εξαλειφθεί σταδιακά, όπως ο SARS-CoV;
– Δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες, αλλά η πλειονότητα των λοιμωξιολόγων θεωρεί ότι πλέον είναι σχεδόν αδύνατο να εξαλειφθεί ο ιός, έστω και σταδιακά. Ο SARS-CoV-1 εξαλείφθηκε γιατί δεν προκαλούσε υποσυμπτωματικές περιπτώσεις και αντιμετωπίστηκε τάχιστα. Η διασπορά περιορίστηκε μέσα στα νοσοκομεία και αποφύγαμε τότε μία ακόμη πανδημία.

– Θεωρείτε πιθανό να υπάρξει κάποια μετάλλαξη που θα αυξήσει τη λοιμογόνο δύναμή του και θα τον καταστήσει ακόμη πιο επικίνδυνο;
– Οι ιοί αυτής της οικογένειας μεταλλάσσονται πιο εύκολα από ιούς άλλων οικογενειών. Μία σειρά μεταλλάξεων μπορεί να τον καταστήσει πιο επικίνδυνο αλλά και πιο ακίνδυνο. Δεν υπάρχει ακόμη καμία ισχυρή ένδειξη ότι η λοιμογόνος ικανότητά του έχει μεταβληθεί από την αρχή της πανδημίας.

– Ποιο είναι, τελικά, το πιο κρίσιμο σημείο στην αντιμετώπιση μιας πανδημίας; Τι δεν πήγε καλά στη Βρετανία, στις ΗΠΑ, στην Ισπανία, στη Γαλλία; Ποιες χώρες θεωρείτε ότι έπραξαν τα δέοντα την ώρα που έπρεπε;
– Είναι νωρίς γι’ αυτήν την εκτίμηση γιατί ακόμη δεν γνωρίζουμε τις πλήρεις συνέπειες των μέτρων που έχουν ληφθεί. Στη Γαλλία, στην Ισπανία και ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες η ιατρική κοινότητα είχε τις πληροφορίες που επέτρεπαν την ανάπτυξη μαθηματικών μοντέλων εγκαίρως. Θεωρώ ότι η Ιταλία θα αποδειχθεί ειδική περίπτωση (η υπόθεση εργασίας που κάνω είναι ότι υπήρχαν πολύ νωρίς εισαγωγές περιστατικών οι οποίες δεν αναγνωρίστηκαν ως πιθανά SARS-CoV-2). Κάθε πανδημία είναι διαφορετική και δεν υπάρχει μόνο ένα κρίσιμο σημείο που καθορίζει την εξέλιξή της. Αυτή τη στιγμή, για παράδειγμα, βρισκόμαστε ακόμη σε κρίσιμο σημείο, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Μεγάλη Βρετανία.

– Πολύς λόγος γίνεται για το θέμα της ανοσίας του πληθυσμού. Ποια είναι η δική σας άποψη;
– Αν η επιδημία αφηνόταν ανεξέλεγκτη, το 80% του πληθυσμού θα αποκτούσε τουλάχιστον παροδική ανοσία· ελπίζουμε όμως πως αυτή η ανοσία θα αποδειχθεί μόνιμη. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ο αριθμός των θανάτων, είναι ότι τα σύγχρονα συστήματα υγείας στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι δομημένα έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν πολλά περιστατικά ασθενών ταυτόχρονα, ιδιαίτερα αν αυτά χρήζουν μηχανικού αερισμού κ.λπ. Αυτό συνέβη στην Ιταλία και οι συνάδελφοι εκεί καλούνται καθημερινά να πάρουν σκληρές αποφάσεις για το πώς θα διαθέσουν τους ανεπαρκείς αναπνευστήρες και τις ανεπαρκείς νοσοκομειακές κλίνες.

– Είστε αισιόδοξη όσον αφορά την παραγωγή εμβολίου ή φαρμάκων; Τι έχει πιθανότητες να προηγηθεί;
– Αυτό που βιώνουμε ως επιστημονική κοινότητα δεν έχει προηγούμενο. Η ταχύτητα με την οποία κινείται η επιστημονική έρευνα είναι πρωτόγνωρη. Βοήθησε βέβαια και για πολλούς λόγους η πρόσφατη επιδημία του Εμπολα. Ενα από τα μαθήματα που πήρε η διεθνής κοινότητα από τον Εμπολα ήταν και η μεγάλη σημασία τού να μοιράζονται τα νέα δεδομένα στο ευρύ επιστημονικό κοινό χωρίς περιορισμούς και με ταχύτητα. Στην τωρινή πανδημία οι νέες τεχνολογίες έχουν επίσης πραγματικά βοηθήσει. Θεωρώ πως κάποιες θεραπείες, με διαφορετικό τρόπο δράσης και ποικίλη αποτελεσματικότητα, θα γίνουν διαθέσιμες πολύ πριν από ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Κανείς, όμως, είναι καλό να αποφεύγει τις πολλές προβλέψεις, όταν δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες.

– Πολλοί συνάδελφοί σας λένε ότι η Ιστορία θα χωριστεί στην προ κορωνοϊού και μετά κορωνοϊό εποχή. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη ή τη βρίσκετε υπερβολική;
– Καθόλου υπερβολική δεν τη βρίσκω. Η ανθρώπινη Ιστορία άλλαξε πορεία λόγω επιδημιών σε όλες τις ιστορικές εποχές (ο λοιμός της Αθήνας, η πανώλη τον Μεσαίωνα, η γρίπη του 1918). Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης αυτής της πανδημίας, όλοι είμαστε μέρος ενός πρωτόγνωρου κοινωνικού πειράματος που θα μας διδάξει πολλά για το μέλλον της δημοκρατίας και των ατομικών ελευθεριών.

– Το 2018, ο Ζαν Σεμέντζα, επικεφαλής του τμήματος Επιστημονικής Αξιολόγησης στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), είχε προβλέψει, σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» ότι η Ευρώπη μετατρέπεται σε hotspot μεταδοτικών νόσων. Αναφερόταν στην αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας που προκαλεί η κλιματική αλλαγή. Με αυτό το δεδομένο και με την προοπτική να κληθούμε να αντιμετωπίσουμε νέους αναδυόμενους ιούς, πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε, σε συλλογικό αλλά και ατομικό επίπεδο;
– Η κλιματική αλλαγή, όπως και η παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού και η έλλειψη σεβασμού προς τα οικοσυστήματα αποτελούν επιπλέον προκλήσεις. Μεγάλου ενδιαφέροντος είναι η πιθανότητα να ξαναγίνουν ενδημικές κάποιες ασθένειες οι οποίες είχαν εξαλειφθεί από την Ελλάδα κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, όπως η ελονοσία και ο δάγκειος πυρετός. Σε συλλογικό επίπεδο, απαιτείται να κατανοήσουμε ότι δεν θα μπορέσουμε να επιβιώσουμε χωρίς διεθνείς συνεργασίες, γιατί οι ασθένειες δεν γνωρίζουν σύνορα. Σε ατομικό επίπεδο, πρέπει να κάνουμε ό,τι απαιτείται για να διατηρηθεί η επιστημονική εκπαίδευση σε υψηλό επίπεδο προκειμένου να περιοριστούν η κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές της.
​​​​
– Πώς βιώνετε εσείς την επιδημία στη Βρετανία;
– Για λίγο οι φίλοι Βρετανοί έχασαν την παροιμιώδη ψυχραιμία τους, πίστεψαν σχεδόν πως επίκειτο και... λιμός και επέλασαν μάλλον άτακτα στα σούπερ μάρκετ. Στη συνέχεια όμως την ανέκτησαν και τώρα πια είναι ιδιαίτερα συνεργάσιμοι με τις αρχές δημόσιας υγείας. Οι κλινικοί γιατροί αντιμετωπίζουν τη νέα πρόκληση με δέος αλλά και αποφασιστικότητα. Ανεξαρτήτως ειδικότητας, όλοι οι εργαζόμενοι της Υγείας έχουν συσπειρωθεί και λάβει θέσεις μάχης. Οι γιατροί και νοσηλευτές εισπράττουμε σεβασμό και πολλή αγάπη από τους συμπολίτες μας. Πιστεύω, όμως, πως ακόμη είναι πολύ νωρίς και περιμένω την επίδραση της μακράς καραντίνας. 

Εκτός νοσοκομείου δεν φοράω μάσκα

– Φοράτε μάσκα εκτός του εργασιακού σας χώρου, στις απαραίτητες μετακινήσεις σας; Να κάτι ακόμα για το οποίο οι απόψεις και οι οδηγίες των επιστημόνων είναι αντικρουόμενες…
– Οχι, δεν φοράω μάσκα εκτός νοσοκομείου. Οι μάσκες που προστατεύουν επαρκέστερα δεν επαρκούν για τις ανάγκες των συστημάτων υγείας. Η αλόγιστη χρήση τους αποτελεί έμμεσο κοινωνικό έγκλημα, ενώ η λανθασμένη χρήση τους μπορεί επιπλέον να οδηγήσει σε λοίμωξη. Οι απλές μάσκες, από την άλλη, δεν προστατεύουν από τη λοίμωξη αυτόν που τις φοράει και επιπλέον δίνουν μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας.

Πηγή https://www.kathimerini.gr