Διαβητικό πόδι: 3.000 ακρωτηριασμοί διαβητικών ασθενών ετησίως στην Ελλάδα. Δεκάλογος Συμβουλών για τους διαβητικούς

medlabnews.gr iatrikanea

Ύπουλος και σιωπηλός - δύο επίθετα που χρησιμοποιούν οι Διεθνείς Οργανισμοί Υγείας  όταν μιλούν για τον  Διαβήτη κυρίως τον τύπου 2. 

Συνολικά η Διεθνής Ομοσπονδία για τον Διαβήτη υπολογίζει  ότι 1 στους 10 ενήλικες πάσχει από Σακχαρώδη Διαβήτη παγκόσμια. Το σημαντικό όμως και συγχρόνως ανησυχητικό μήνυμα είναι η αυξητική τάση της νόσου που τείνει να λαμβάνει διαστάσεις εκρηκτικές. 

151 εκατομμύρια άτομα με Διαβήτη υπήρχαν το έτος  2000  και ο αριθμός αυτός  έφτασε τα 537 εκατομμύρια άτομα στις μέρες μας (έτος 2021). Χωρίς κατάλληλες δράσεις για να σταματήσει η αύξηση της μάστιγας αυτής οι προβλέψεις αναφέρουν ότι το έτος 2045 θα υπάρχουν 783 εκατομμύρια άτομα με Διαβήτη παγκόσμια. Είναι νούμερα που τρομάζουν τους ειδικούς  γιατί  ο Διαβήτης δεν θεωρείται  ήπια νόσος. Αναφέρεται ότι ευθύνεται για  6,7 εκατομμύρια θανάτους το έτος 2021, δηλαδή κάθε 5 δευτερόλεπτα συνέβη  παγκόσμια κάποιος θάνατος εξαιτίας του Διαβήτη. 

Η χρόνια αυξημένη γλυκόζη τα  λιπίδια κλπ  προκαλούν σοβαρή βλάβη στην  καρδιά, στα αιμοφόρα αγγεία, στα μάτια, στα νεφρά και στα νεύρα. Οι  επιστημονικοί φορείς διεθνώς φοβούνται  τις χρόνιες επιπλοκές του Σακχαρώδη Διαβήτη και κυρίως  τα αποτελέσματα τους  που μπορεί να εμφανισθούν.  Δηλ. από τη βλάβη στα μάτια μπορεί να εμφανισθεί τύφλωση, στην καρδιά εμφανίζονται  εμφράγματα,  στους νεφρούς μπορεί να οδηγήσει στην ένταξη σε τεχνητό νεφρό και στα πόδια  σε ακρωτηριασμούς. 

Η πιο «φοβερή» επιπλοκή των διαβητικών ασθενών είναι το Διαβητικό Πόδι. Στοιχεία από την Αυστραλία και άλλες χώρες δείχνουν ότι ασθενείς με διαβητικό πόδι έχουν αυξημένη θνητότητα, μάλιστα μεγαλύτερη και από ορισμένες μορφές καρκίνου. 

Στην αρχή εμφανίζεται κάποιο  έλκος (πληγή) ή γάγγραινα στα κάτω άκρα που αν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα , οδηγεί σε ακρωτηριασμό. Ο Σακχαρώδης Διαβήτης αυξάνει κατά πολύ τον κίνδυνο ακρωτηριασμού των ποδιών, όταν υπάρχει έλκος που δεν επουλώνεται και φλεγμαίνει. Θεωρείται δε η πρώτη αιτία μη τραυματικών ακρωτηριασμών.  Η αύξηση αυτή επιβεβαιώνεται από στατιστικές μελέτες που αναφέρουν ότι οι Διαβητικοί ασθενείς εμφανίζουν 10-20 φορές μεγαλύτερα ποσοστά ακρωτηριασμών, αν παρουσιάσουν τις βλάβες που αναφέραμε στα πόδια, συγκρινόμενοι με άτομα μη διαβητικά και ανάλογες βλάβες. Η ανησυχία όμως των επιστημόνων επιτείνεται και από το γεγονός ότι οι ακρωτηριασμοί διαβητικών αυξάνουν με ανησυχητικό ρυθμό. Υπολογίζεται ότι κάθε 20 δευτερόλεπτα κάποιος ασθενής διαβητικός στον κόσμο ακρωτηριάζεται.  Τα τελευταία δεδομένα καταδεικνύουν ότι  κάθε 30 δευτερόλεπτα συμβαίνει κάποιος ακρωτηριασμός σε πόδι διαβητικού. Υπάρχει δηλαδή μια πολύ μεγάλη αύξηση κατά 50% περίπου των ακρωτηριασμών παγκόσμια. 

Στην Ελλάδα συμβαίνουν 3000 περίπου ακρωτηριασμοί διαβητικών ασθενών ετησίως.  Ας σημειωθεί πως ένας ακρωτηριασμός κοστίζει 30.000 – 60.000 δολάρια, άρα στην Ελλάδα οι ακρωτηριασμοί κοστίζουν 30 – 180 εκατομμύρια € σε ετήσια βάση. Το κόστος που πληρώνει το κοινωνικό σύνολο  αυξάνεται κατά 70% για τα επόμενα χρόνια γιατί το άτομο θέλει βοήθεια από τρίτο πρόσωπο και διάφορες άλλες κοινωνικές παροχές (π.χ. σύνταξη). 

Στην Ελλάδα εμφανίζεται συχνότητα 5%, για τα διαβητικά έλκη. Αυτό σημαίνει ότι περίπου 50.000 άτομα με Διαβήτη στον Ελληνικό χώρο εμφανίζουν άμεσο κίνδυνο ακρωτηριασμού, αν δεν τύχουν εξειδικευμένης φροντίδας. Ένα επιπλέον   ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι, σύμφωνα με τις πρόσφατες (2017) εκτιμήσεις, κάθε χρόνο 2% του πληθυσμού των διαβητικών ασθενών εμφανίζουν νέα έλκη. Άρα, 20.000 περιπτώσεις  διαβητικών ελκών προστίθενται κάθε χρόνο στη ελληνική επικράτεια. 

Η συχνότητα των διαβητικών ελκών στις διάφορες χώρες ποικίλλει από 1% σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες έως 11%   σε χώρες της Αφρικής. 

Ανατρέχοντας στα διεθνή στοιχεία βλέπουμε ότι το 70% των ακρωτηριασμών που διενεργούνται σε όλο τον κόσμο αφορά διαβητικούς ασθενείς και ότι 1.000.000 άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη παγκοσμίως αναγκάζονται να υποβληθούν σε ακρωτηριασμό ενός άκρου τους σε ετήσια βάση. 

Τα στοιχεία αυτά ανακοίνωσαν σήμερα με αφορμή τη διεξαγωγή του 8ου Πανελληνίου Συνεδρίου με Διεθνή Συμμετοχή της Εταιρείας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού (Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π.), στις 3-6 Φεβρουαρίου 2022 στην Αθήνα (ξενοδοχείο Crowne Plaza), ο Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού, Παθολόγος με εξειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη, υπεύθυνος του τμήματος Διαβητικού Ποδιού στην Βιοκλινική Θεσσαλονίκης και εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Παγκόσμια Ομάδα Εργασίας για το Διαβητικό Πόδι κ. Χρήστος Μανές και ο Γεν. Γραμματέας της Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π., Καθηγητής Παθολογίας της Α΄ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών & του Διαβητολογικού Κέντρου, Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «ΛΑΪΚΟ», τέως Γενικός Γραμματέας της Πανευρωπαϊκής Ομάδας Εργασίας για το Διαβητικό Πόδι κ. Νικόλαος Τεντολούρης, το μέλος του Δ.Σ., αγγειοχειρουργός στο Θεραπευτήριο «Υγεία» κα. Κυριακή Καλιγιάννη, και με την τιμητική συμμετοχή του προέδρου της Ευρωπαϊκής Ομάδας εργασίας για το Διαβητικό Πόδι Καθηγητού Παθολογίας-Σακχαρώδους Διαβήτη του  Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης,  Διευθυντή του Διαβητολογικού Κέντρου του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης και Αντιπροέδρου της Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π κ . Νικολάου Παπάνα.

Σύμφωνα με τα επιδημιολογικά στοιχεία, οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν στον ακρωτηριασμό είναι τα έλκη των κάτω άκρων, όπως ήδη αναφέρθηκε. Πρωταρχικός παράγοντας για την δημιουργία ελκών είναι η διαβητική νευροπάθεια. Υπολογίζεται ότι ποσοστό 30% των διαβητικών ατόμων εμφανίζει   διαβητική νευροπάθεια με συνέπεια  μειωμένη αισθητικότητα στα κάτω άκρα, λόγω της βλάβης των νεύρων. Στην περίπτωση αυτή  το άτομο δεν μπορεί να αισθανθεί τα διάφορα ερεθίσματα στο πόδι δηλαδή πόνο, θερμοκρασία κλπ. Έτσι οποιοσδήποτε τραυματισμός συμβεί δεν γίνεται αντιληπτός (δεν υπάρχει η αίσθηση του πόνου)και  δημιουργείται  μια πληγή που αποτελεί πύλη εισόδου μικροβίων. Το γεγονός αυτό ευνοεί  την ανάπτυξη φλεγμονής. Η φλεγμονή αυτή επεκτείνεται και στα κατώτερα στρώματα δηλαδή μύες και οστά. Στην περίπτωση αυτή  είναι αυξημένος ο κίνδυνος ακρωτηριασμού. Στον ελληνικό χώρο περίπου 300.000 άτομα ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου εμφάνισης ελκών των κάτω άκρων. 

Ακόμη ο πόνος στα κάτω άκρα ιδίως κατά την βάδιση αρχικά, και μετά σε περίοδο ανάπαυσης ή οποιαδήποτε σχισμή ή αλλαγή χρώματος, ιδίως στα πέλματα, πρέπει να αναφέρονται άμεσα στο θεράποντα ιατρό. Πόδια που ελέγχονται καθημερινά  δεν εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα, ή και αν ακόμα εμφανίσουν, έχουν πολλές πιθανότητες  για πλήρη θεραπεία. Εφόσον οι ασθενείς ελέγχονται κάθε μέρα για τυχόν έλκη ή αλλαγή του χρώματος (προς το ερυθρό, σκούρο κλπ ) και αναφέρονται αμέσως στον ιατρό τους, η έγκαιρη αντιμετώπιση μπορεί να τους απαλλάξει από τον κίνδυνο του ακρωτηριασμού. 

Σύμφωνα με την κα Καλλιγιάννη, εάν αλλάξει χρώμα προς το σκούρο κάποιο σημείο του ποδιού, κάτω  από τον αστράγαλο συνήθως , υπάρχει πιθανή βλάβη των αγγείων δηλαδή απόφραξη των αρτηριών που φέρνουν το αίμα στα κάτω άκρα. Αυτή η επιπλοκή ονομάζεται περιφερική αρτηριοπάθεια και οδηγεί κι αυτή στο σχηματισμό έλκους. Εάν η κατάσταση προχωρήσει, κάποια δάκτυλα ή όλο το  σκέλος που δεν αιματώνεται λόγω της απόφραξης   νεκρώνεται. 

Η παρέμβαση, κυρίως χειρουργική, που θα ανοίξει την απόφραξη και θα αποκαταστήσει την κυκλοφορία του αίματος σώζει το πόδι. Σε αντίθετη περίπτωση (καθυστερημένη ενημέρωση του ιατρού) συμβαίνει και στην περίπτωση αυτή ακρωτηριασμός. Άτομα με Διαβήτη που έχουν αρτηριοπάθεια και διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ακρωτηριασμού είναι περίπου το 15% των διαβητικών (150.000 διαβητικοί στον ελλαδικό χώρο). 

Αναφέρθηκε ήδη ότι το οικονομικό κόστος των επιπλοκών του Διαβήτη είναι εξαιρετικά υψηλό.

Στα προβλήματα του ποδιού ιδίως  εμφανίζεται  υπέρογκο “οικονομικό κόστος» υπογραμμίζει ο κ. Μανές. Σύμφωνα με τους ειδικούς, μάλιστα, το κόστος αυτό μπορεί να γίνει δυσβάστακτο για κάθε σύστημα υγείας, καθώς αναπαράγεται συνεχώς εξαιτίας πολλών σημαντικών παραμέτρων. Αυτές είναι η μακροχρόνια παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο, τα έξοδα αποκατάστασης, η αυξημένη ανάγκη κοινωνικών υπηρεσιών, η απώλεια θέσεων εργασίας και η πρόωρη συνταξιοδότηση. Εάν ληφθεί υπόψη ότι το κόστος αντιμετώπισης των  ανωτέρω παραμέτρων υπολογίζεται ότι η συνολική οικονομική επιβάρυνση  μπορεί να αυξηθεί κατά 70% μετά τον ακρωτηριασμό.  

Στον Ελληνικό χώρο, υπολογίζεται ότι το άμεσο ετήσιο κόστος ανά ασθενή με διαβητικό πόδι υπερβαίνει τις  6.000 €, χωρίς να υπολογίζεται το έμμεσο κόστος, δηλαδή η ανικανότητα για εργασία, επιβάρυνση του κοινωνικού συνόλου, κτλ. 

Σημειώνουμε για σύγκριση ότι το κόστος θεραπείας του διαβητικού ασθενούς χωρίς προβλήματα στα πόδια είναι 5 φορές μικρότερο, δηλαδή 1.299 €. 

 Το συνολικό άμεσο ετήσιο κόστος από τα έλκη στη χώρα μας ανέρχεται στα 230  εκατομμύρια €.  Ταυτόχρονα, το κόστος του ακρωτηριασμού κάτω άκρου (κάτω από το γόνατο) ανέρχεται σε περίπου 30 - 60.000 €, ανάλογα με το μέρος του ποδιού που θα ακρωτηριαστεί. 

Για όλους αυτούς τους λόγους, υψίστης σημασίας είναι η οργάνωση φροντίδας  για το διαβητικό πόδι , που αρχίζει από τα προγράμματα πρόληψης σε όλο το διαβητικό πληθυσμό. «Η φροντίδα για το διαβητικό πόδι θα πρέπει να περιλαμβάνει και την ίδρυση Ιατρείων Διαβητικού Ποδιού σε δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια νοσοκομεία», τόνισε ο κ. Μανές. 

Πολλές μελέτες κατέδειξαν ότι η συχνότητα εμφάνισης ελκών στα πόδια, και κατά συνέπεια των ακρωτηριασμών, μπορούσε να μειωθεί μέχρι και 80% όταν ακολουθούνταν πρακτικές εκπαίδευσης και πρόληψης από οργανωμένα Ιατρεία Διαβητικού Ποδιού. Πολλές κυβερνήσεις Ευρωπαϊκών χωρών υιοθέτησαν τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και άρχισαν από τότε - και συνεχίζουν έως σήμερα - να εφαρμόζουν προγράμματα σε εθνική κλίμακα, με τη θέσπιση και λειτουργία Ιατρείων Διαβητικού Ποδιού και την επιβαλλόμενη τακτική εξέταση των ποδιών των διαβητικών ασθενών, προκειμένου να μειωθούν οι ακρωτηριασμοί. Πρόσφατα αποτελέσματα από χώρες όπως η Νορβηγία, η Δανία, η Γερμανία και το Βέλγιο έδειξαν μείωση των ακρωτηριασμών μέχρι και  60%. Ανάλογα  αποτελέσματα εμφανίσθηκαν και στο Ηνωμένο Βασίλειο (Μεγάλη Βρετανία) όσο διάστημα λειτουργούσαν μονάδες διαβητικού Ποδιού στο Σύστημα Υγείας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, όταν προσωρινά διακόπηκε η λειτουργία των μονάδων αυτών για οικονομικούς λόγους αυξήθηκε ο αριθμός των ακρωτηριασμών, που στη συνέχεια όμως μειώθηκε με την επαναλειτουργία των μονάδων (Ιατρείων Διαβητικού Ποδιού). 

Στην εποχή μας με την πανδημία του Covid-19 η δημιουργία και λειτουργία ανάλογων ιατρείων έχουν επηρεασθεί σε πολλές χώρες. Στην προηγούμενη περίοδο είχε σημειωθεί αύξηση των Ιατρείων Διαβητικού Ποδιού στην χώρα μας με σημαντικά ευνοϊκά  αποτελέσματα στα προβλήματα του Διαβητικού Ποδιού όπως καταγράφηκαν  από τους ειδικούς. Ιδιαίτερα σημειώθηκε  μείωση των ακρωτηριασμών σε ορισμένα γεωγραφικά διαμερίσματα μετά την λειτουργία των Ιατρείων αυτών. 

Προς την κατεύθυνση (επαναδραστηριοποίηση των ανάλογων Ιατρείων)  αυτή κινούνται και οι δραστηριότητες Διεθνών Οργανισμών (Διεθνής Ομοσπονδία για το Διαβητικό Πόδι) και Ευρωπαϊκών Επιστημονικών Εταιρειών (Ευρωπαϊκή Ομάδα Μελέτης του Διαβητικού Ποδιού), καθώς και της Ελληνικής Εταιρείας  Μελέτης Διαβητικού Ποδιού. 

Σε όλα τα επίπεδα  του συστήματος Υγείας  και στον Ιδιωτικό χώρο  πρέπει να γίνεται εκπαίδευση των διαβητικών ατόμων στη φροντίδα των ποδιών για την πρόληψη των ελκών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένα δολάριο που επενδύεται στην φροντίδα για το διαβητικό πόδι συντελεί σε εξοικονόμηση 25-51 δολαρίων από τις περαιτέρω δαπάνες (στοιχεία από τις ΗΠΑ). 

ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ 

1) Καθημερινός έλεγχος των ποδιών από τους διαβητικούς ασθενείς (τους ίδιους) για να δουν αν υπάρχει παραμικρή βλάβη (αλλοίωση χρώματος ή πληγή) – και αναφορά στο γιατρό για οποιαδήποτε βλάβη. 

2) Άμεση διακοπή καπνίσματος 

3) Έλεγχος της κατάστασης των ποδιών με ειδικό επίθεμα που δίνει χρωματικά την εικόνα του πάσχοντος ποδιού δηλαδή του ποδιού με νευροπάθεια. Γίνεται και από  τους ίδιους τους ασθενείς, σε συνεννόηση με το γιατρό τους 

4) Αποφυγή βαδίσματος (οπουδήποτε) χωρίς να φορούν υποδήματα (π.χ. παντόφλες ή σαγιονάρες). Ακόμη και στη θάλασσα δεν επιτρέπεται η βάδιση χωρίς ειδικά υποδήματα 

5) Αποφυγή θέρμανσης των ποδιών με θερμοφόρες ή με οποιαδήποτε θερμαντικά σώματα, όταν κρυώνουν. Το πόδι μπορεί να πάθει έγκαυμα χωρίς να το καταλάβει καθώς δεν  είναι δυνατή πολλές φορές η αντίληψη του θερμού και ψυχρού. 

6) Η εμφάνιση πόνου στο βάδισμα ή αισθήματος δηλ. ότι «κάτι μας σφίγγει» στην κνήμη επιβάλλει άμεση αναφορά στο γιατρό (πιθανή βλάβη αγγείων), ιδίως στην περίπτωση που μας αναγκάζει αυτό το δυσάρεστο αίσθημα να σταματήσουμε τη βάδιση. 

7) Αποφυγή μικροτραυματισμών από τα παπούτσια (όχι στενά, όχι σκληρά υποδήματα) 

8) Δεν πρέπει να αφαιρούνται οι «κάλοι» από άτομα που δεν έχουν ειδική εκπαίδευση. Πολύ περισσότερο δεν αφαιρούνται οι «κάλοι» από τα ίδια τα άτομα με Διαβήτη χρησιμοποιώντας αιχμηρά αντικείμενα (π.χ.  ξυραφάκια) 

9) Αποφεύγονται και «ειδικά αυτοκόλλητα» που «τραβούν «τον κάλο» προς τα έξω . Υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού και δημιουργίας ελκών στα πόδια των διαβητικών ασθενών 

10) Πρέπει να γνωρίζουμε ότι «πόδι που δεν πονά» δεν είναι απαραίτητα υγιές. Επισκόπηση λοιπόν καθημερινή των ποδιών μας.