Διαβητικό Πόδι: Επιπλοκές, πρόληψη, θεραπεία. Επιστημονική εκδήλωση για γιατρούς στην Πρέβεζα

medlabnews.gr iatrikanea

Σημαντικά δεδομένα θα συζητηθούν κατά τη διεξαγωγή της 26ης Πανελλήνιας Διημερίδας «Διαβητικό πόδι – Έλκη στα κάτω άκρα – Πρόληψη ακρωτηριασμών», την οποία διοργανώνει η Εταιρία Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού (Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π.)

Η Εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί  9 – 11 Σεπτεμβρίου 2022 στο Margarona Royal Hotel, στην Πρέβεζα, και η παρακολούθηση της για τους τοπικούς γιατρούς είναι δωρεάν.

Είναι γεγονός ότι  οι ακρωτηριασμοί  των κάτω άκρων  ατόμων  με Διαβήτη  είναι μία από τις μάστιγες της εποχής μας. Αρκεί να λάβουμε υπόψιν μας τις αναφορές διεθνών οργανισμών, ότι δηλαδή κάθε 20 δευτερόλεπτα κάπου στον κόσμο κάποιο άτομο  χάνει ένα πόδι λόγω των επιπλοκών του Διαβήτη. Επιπλέον έχει  υπολογισθεί ότι  ο ακρωτηριασμός σε άτομα με Διαβήτη είναι 10 έως 20 φορές πιο συχνός από ό,τι σε άτομα χωρίς Διαβήτη.

Οι επιπλοκές του Διαβητικού Ποδιού, που θεωρούνται προστάδιο των ακρωτηριασμών,  είναι χρόνιες και θεωρούνται πολύ σοβαρές από την διεθνή επιστημονική κοινότητα. Υπολογίζεται ότι οι επιπλοκές του, που αναφέρονται ως «Διαβητικό Πόδι»,   έχουν προσβάλει 40 έως 60 εκατομμύρια άτομα με Διαβήτη παγκοσμίως. Δυστυχώς πρέπει να σημειώσουμε ακόμα  ότι  τα χρόνια  διαβητικά έλκη, η γάγγραινα  και οι ακρωτηριασμοί συντελούν στη σημαντική μείωση της ποιότητας ζωής και αυξάνουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου στα άτομα αυτά σύμφωνα με τις ίδιες πηγές.

Μερικές  επισημάνσεις για τον Σακχαρώδη Διαβήτη είναι πολύ χρήσιμες. Ο Διαβήτης είναι μια χρόνια και ύπουλη ασθένεια, που εμφανίζεται όταν το πάγκρεας δεν είναι πλέον σε θέση να παράγει ινσουλίνη ή όταν το σώμα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει σωστά την ινσουλίνη που παράγει. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας και λειτουργεί ως κλειδί για να αφήσει τη γλυκόζη από το φαγητό, που τρώμε, να περάσει από την κυκλοφορία του αίματος στα κύτταρα του σώματος για να παράγει ενέργεια κλπ. Όλες οι τροφές με υδατάνθρακες διασπώνται σε γλυκόζη στο αίμα. Η ινσουλίνη βοηθά τη γλυκόζη να εισέλθει στα κύτταρα.

Η αδυναμία παραγωγής ινσουλίνης και / ή μη  αποτελεσματική χρήση της οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα (υπεργλυκαιμία). Μακροπρόθεσμα, τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης σχετίζονται με βλάβες στο σώμα και ανεπάρκεια διαφόρων οργάνων και ιστών. Δυστυχώς αρχικά οι βλάβες στο σώμα κυρίως στους  νεφρούς , μάτια , νεύρα, αγγεία και καρδιά δεν εμφανίζουν συμπτώματα. Αυτό εξηγεί γιατί ο Διαβήτης χαρακτηρίσθηκε «ύπουλη νόσος».

Η διαβητική νευροπάθεια δηλαδή βλάβη των νεύρων  είναι μια διαταραχή των φυσιολογικών δραστηριοτήτων των νεύρων σε όλο το σώμα. Μειώνεται  η ικανότητα του ατόμου να αισθάνεται τα διάφορα ερεθίσματα (π.χ. πόνο, κρύο, ζεστό, αφή κλπ) και να έχει την δυνατότητα αντίδρασης. Η περιφερική νευροπάθεια είναι η πιο κοινή μορφή διαβητικής νευροπάθειας, που επηρεάζει τα εξωτερικά νεύρα των άκρων, ιδιαίτερα εκείνα των ποδιών, προκαλώντας «αναισθησία», όπως αναφέραμε και μερικές φορές και προοδευτικό μούδιασμα ή καυσαλγία ή βελονιάσματα κλπ.  Η αδυναμία αντίληψης των «βλαπτικών» ερεθισμάτων π.χ. τραύματος διευκολύνει την ανάπτυξη ελκών (Διαβητικό Πόδι). Υπολογίζεται ότι στον Ελληνικό χώρο υπάρχουν 240.000 – 300.000 άτομα με νευροπάθεια που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για την ανάπτυξη έλκους (Διαβητικού Ποδιού). Πρώτη μέριμνα επομένως αποτελούν οι οδηγίες για την αποφυγή μικροτραυματισμών σε άτομα με νευροπάθεια.

Άλλη αιτία για την δημιουργία του Διαβητικού Ποδιού θεωρείται η γάγγραινα των κάτω άκρων.  Η επιπλοκή αυτή  οφείλεται σε απόφραξη αγγείου στα κάτω άκρα, που οδηγεί το πόδι ή ένα δάκτυλο, σε νέκρωση. Το άκρο γίνεται μελανό. Μπορεί δε σε πρωιμότερο στάδιο να εμφανισθεί  άλγος κατά τη βάδιση, που αναγκάζει το άτομο να σταματήσει για λίγο και αφού περάσει ο πόνος να συνεχίσει το περπάτημα. Είναι αποτέλεσμα της αθηρωμάτωσης, που υπάρχει έντονη σε διαβητικούς ασθενείς. Περίπου 120.000 άτομα στην Ελλάδα εμφανίζουν αγγειακά προβλήματα που μπορεί να καταλήξουν σε γάγγραινα.  Ο εντοπισμός των ατόμων αυτών και η τήρηση των ιατρικών οδηγιών, με πιο σημαντική την διακοπή του καπνίσματος, μπορούν να σώσουν πολλά πόδια.

Αυτή τη στιγμή, εκατομμύρια άνθρωποι με Διαβήτη στον κόσμο υποφέρουν από έλκη στα πόδια που δεν επουλώνονται. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 50.000 περίπου  άτομα με Διαβήτη πάσχουν από τη νόσο του Διαβητικού Ποδιού.

Υπολογίζεται ότι  υπάρχουν  δε και σημαντικές οικονομικές επιβαρύνσεις από αυτή την κατάσταση. Στην Αυστραλία για παράδειγμα το Διαβητικό Πόδι κοστίζει 1,6 δισ. δολάρια το χρόνο.

Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, υπολογίζεται ότι το ετήσιο κόστος ανά ασθενή με Διαβητικό Πόδι είναι περίπου 6.000 ευρώ, ενώ το κόστος του ακρωτηριασμού κάτω άκρου (κάτω από το γόνατο) ανέρχεται σε περίπου 22.000 ευρώ, τη στιγμή που κάθε χρόνο πραγματοποιούνται σε Ελληνικό έδαφος 2.000 – 3.000 ακρωτηριασμοί. Επιπλέον, σύμφωνα με υπολογισμούς του Τομέα Οικονομικών της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, το συνολικό ετήσιο κόστος του Διαβητικού Ποδιού, χωρίς ακρωτηριασμό, ανέρχεται σε 200-250 εκατομμύρια ευρώ.

Οι διεθνείς Οργανισμοί, συστήνουν δύο τρόπους αποφυγής των επιπλοκών του Διαβητικού Ποδιού και, ταυτόχρονα, του τεράστιου οικονομικού και κοινωνικού τους κόστους:

Α) Πρόληψη έλκους στα κάτω άκρα: κόστος ελάχιστο, αρκεί  να εντοπισθούν σε εθνικό επίπεδο τα άτομα  που μπορούν να αναπτύξουν έλκος. Εφόσον κάθε άτομο με Σακχαρώδη Διαβήτη ελέγχει κάθε μέρα τα πόδια του για τυχόν έλκη ή αλλαγή του χρώματος (προς το σκούρο) και αναφέρεται αμέσως στο γιατρό του, η έγκαιρη αντιμετώπιση μπορεί να απαλλάξει το άτομο αυτό από τον κίνδυνο του ακρωτηριασμού. Οποιοσδήποτε πόνος στα κάτω άκρα, οποιαδήποτε σχισμή, ιδίως στα πέλματα, πρέπει να αναφέρεται άμεσα στο θεράποντα ιατρό. Πόδια που ελέγχονται καθημερινά δεν εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα, ή και αν ακόμα εμφανίσουν, έχουν πολλές πιθανότητες  για πλήρη θεραπεία.

Β) Πρόληψη γάγγραινας: η γάγγραινα οφείλεται σε απόφραξη αγγείου που οδηγεί το πόδι ή ένα δάκτυλο σε νέκρωση. Το άκρο γίνεται μελανό. Όταν δε  εμφανισθεί  άλγος κατά την βάδιση, που αναγκάζει το άτομο να σταματήσει για λίγο και αφού περάσει ν α συνεχίσει το περπάτημα, βρισκόμαστε σε πρώιμο στάδιο και το άτομο ζητά την ιατρική βοήθεια. Φυσικά όταν το άκρο γίνεται μελανό η επίσκεψη σε υγειονομικό σχηματισμό π.χ. Νοσοκομείο  είναι εξαιρετικά επείγουσα.

Σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των προβλημάτων στα πόδια των ασθενών με Διαβήτη, είναι απαραίτητη η θεσμοθέτηση, σύσταση και λειτουργία ιατρείων Διαβητικού Ποδιού. Τα ιατρεία αυτά είναι απαραίτητα κατ’ αρχήν σε όλα τα μεγάλα Περιφερικά και Νομαρχιακά Νοσοκομεία, ενώ η ίδρυση και λειτουργία τους σε μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας θα μπορούσε να αποτελέσει έναν δεύτερο στόχο για τη χώρα μας. Στα ιατρεία αυτά πρέπει να απευθύνονται τα άτομα με διαβήτη με σκοπό:

1. Την πρόληψη προβλημάτων των κάτω άκρων.

2. Την εκπαίδευση των ατόμων με Διαβήτη στη φροντίδα των ποδιών τους.

3. Την εξειδικευμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων που εμφανίσθηκαν στα πόδια των ατόμων με Διαβήτη από εξειδικευμένη στο αντικείμενο αυτό ομάδα επιστημόνων Υγείας .

Η διεθνής εμπειρία κατέδειξε ότι η λειτουργία τέτοιων ιατρείων προλαμβάνει και μειώνει μέχρι και 50% τους ακρωτηριασμούς στα άτομα με Διαβήτη. Είναι σημαντικό ότι η μείωση των ακρωτηριασμών παρατηρήθηκε σε κράτη τα οποία είναι λιγότερο προηγμένα οικονομικά και υγειονομικά από την Ελλάδα. Ανάλογες αναφορές όμως  υπάρχουν και στον Ελληνικό χώρο, όπου δημιουργήθηκαν και λειτούργησαν Ιατρεία Διαβητικού Ποδιού.