Για τις εξελίξεις στη θεραπεία του καρκίνου, μιλάει ο Χρ. Χριστοδούλου

Για όλες τις τελευταίες εξελίξεις στη θεραπεία του καρκίνου, οι οποίες ανακοινώθηκαν στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO 2017), που έγινε στο Σικάγο 1-6 Ιουνίου, μιλά στο Πρακτορείο Fm και στην εκπομπή 104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ της Τάνιας Μαντουβάλου, ο παθολόγος- ογκολόγος Χρήστος Χριστοδούλου*.

Αναφερόμενος στις ανοσοθεραπείες που κερδίζουν συνεχώς έδαφος την τελευταία πενταετία, αναφέρει ότι έχουν πάρει έγκριση έξι φάρμακα στις ΗΠΑ, εκ των οποίων τα τρία κυκλοφορούν και στην Ελλάδα, για τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, τον καρκίνο του νεφρού, του ουροθηλίου, της κεφαλής τραχήλου, καθώς επίσης και για ένα μικρό ποσοστό, περίπου 4%, των καρκίνων του εντέρου». Ωστόσο στο συνέδριο ανακοινώθηκαν ενδείξεις και για άλλες μορφές καρκίνου πιο επιθετικές, για τις οποίες οι μέχρι τώρα μελέτες έδειξαν ότι υπάρχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

Όσον αφορά τις στοχευμένες βιολογικές θεραπείες, η τάση όπως εξηγεί ο κ. Χριστοδούλου είναι πλέον να μην στοχεύονται οι όγκοι με βάση το όργανο από το οποίο προέρχονται, αλλά με βάση κάποιες χαρακτηριστικές μεταλλάξεις που έχουν. Μάλιστα δύο μελέτες που ανακοινώθηκαν στο συνέδριο κατέδειξαν αυτή την τάση, ενώ δύο ακόμα σημαντικές μελέτες, η μία από την Αμερικανική Ογκολογική Εταιρεία, και η άλλη από την Εθνική Επιτροπή Καρκίνου των ΗΠΑ, είναι αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη για το ίδιο θέμα, και θα ανακοινωθούν τα επόμενα χρόνια.

Ο κύριος Χριστοδούλου αναφέρεται ακόμη στο νέο φάρμακο που αναμένεται να πάρει έγκριση για κάποιες περιπτώσεις κληρονομούμενου καρκίνου του μαστού, αλλά και στο ρόλο που παίζουν οι νέες τεχνολογίες στην βελτίωση της ποιότητας ζωής, αλλά και στην επιμήκυνση του προσδόκιμου, σύμφωνα με άλλη μελέτη που παρουσιάστηκε στο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας.

Για ποιους καρκίνους έχουν μέχρι τώρα ένδειξη οι ανοσοθεραπείες

Την τελευταία πενταετία οι ανοσοθεραπείες, μέσω των οποίων διεγείρεται το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς για την καταπολέμηση των όγκων, κερδίζουν συνεχώς έδαφος στη φαρέτρα των ιατρών. Σύμφωνα με τον κύριο Χριστοδούλου όλες αυτές οι θεραπείες στην αρχή δοκιμάζονται στη μεταστατική νόσο, και αν είναι εκεί αποτελεσματικές, οι γιατροί τις χρησιμοποιούν σε πιο πρώιμα στάδια. «Η ανοσοθεραπεία δοκιμάζεται αυτή τη στιγμή σε προχωρημένα στάδια καρκίνου, σε περιπτώσεις που δεν παίρνουν εγχείρηση, κι έχει πάρα πολύ καλά αποτελέσματα. Μέχρι στιγμής έχουν πάρει έγκριση έξι τέτοια φάρμακα στις ΗΠΑ, εκ των οποίων τα τρία είναι διαθέσιμα και στην Ελλάδα. Αφορούν στο μελάνωμα, τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα, τον καρκίνο του νεφρού, του ουροθηλίου, της κεφαλής τραχήλου, καθώς επίσης και σε ένα μικρό ποσοστό, περίπου 4% των καρκίνων του εντέρου».

Ποιοι καρκίνοι είναι οι επόμενοι στόχοι των ανοσοθεραπειών

Στο συνέδριο, όπως αναφέρει ο κ. Χριστοδούλου, ανακοινώθηκαν ενδείξεις και για άλλους όγκους. «Όπως ο καρκίνος του στομάχου, ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα, ο καρκίνος του ενδομητρίου, ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, των ωοθηκών, το μεσοθηλίωμα, το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα, το χολαγγειοκαρκίνωμα, ο καρκίνος του παγκρέατος και τα σαρκώματα. Οι μελέτες έδειξαν ότι και σε αυτούς τους όγκους έχουμε ενθαρρυντικά αποτελέσματα με την ανοσοθεραπεία. Το πρόβλημα όμως είναι ότι δεν ωφελούνται όλοι οι ασθενείς. Ωφελείται ένα ποσοστό. Και το επιστημονικό στοίχημα είναι να βρούμε ποιοι είναι αυτοί οι ασθενείς».

Αποτελεσματικότητα άνω του 50% υπό μοριακές προϋποθέσεις

Όπως εξηγεί ο γνωστός ογκολόγος η επιστήμη προσπαθεί να αναδείξει κάποιους βιοδείκτες. «Κάποια μοριακά χαρακτηριστικά που έχουν αυτοί οι όγκοι, ώστε να ξέρουμε ποιοι ασθενείς έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να ανταποκριθούν στις ανοσοθεραπείες. Δύο από αυτούς τους δείκτες φαίνεται μέχρις στιγμής να είναι έγκυροι και είναι διαθέσιμοι και στην Ελλάδα. Ο ένας δείκτης αφορά κυρίως στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα και ο άλλος δείκτης μπορεί να απαντάται σε όλους τους προαναφερθέντες όγκους σε διάφορα ποσοστά. Όταν οι όγκοι αυτοί έχουν αυτό τον δείκτη, έχουν πολλές πιθανότητες, ίσως και πάνω από 50% να ανταποκριθούν στην ανοσοθεραπεία. Ένας τρίτος δείκτης που τώρα αναδύεται, αλλά ακόμη τον μελετούμε, δεν έχει καθιερωθεί στην κλινική πράξη, είναι το φορτίο των μεταλλάξεων των όγκων. Φαίνεται ότι όσοι όγκοι έχουν περισσότερες μεταλλάξεις, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να ανταποκριθούν στην ανοσοθεραπεία».

Η ανάλυση του γονιδιώματος των όγκων, στο επίκεντρο των στοχευμένων βιολογικών θεραπειών

Οι στοχευμένες βιολογικές θεραπείες που βρίσκονται στο προσκήνιο τα τελευταία 15-20χρόνια, αφορούν φάρμακα που στοχεύουν κάποιες μοριακές αλλαγές των όγκων. «Η ιδέα που υπάρχει τα τελευταία χρόνια, είναι ότι ίσως δεν πρέπει να στοχεύουμε ή να θεραπεύουμε τους όγκους, με βάση το όργανο από το οποίο προέρχονται, αλλά ενδεχομένως πρέπει να τους αντιμετωπίζουμε, με βάση κάποιες μοριακές αλλαγές, κάποιες χαρακτηριστικές μεταλλάξεις που έχουν. Η τάση λοιπόν είναι να αναλύεται το γονιδίωμα του όγκου, ώστε να βρίσκουμε αυτές τις αλλαγές, για να τις στοχεύουμε στη συνέχεια με φάρμακα».

Ενθαρρυντικά αποτελέσματα από δύο πρόσφατες μελέτες

Ανακοινώθηκαν δύο σημαντικές μελέτες, μία γαλλική μελέτη και μία από το Πανεπιστήμιο του Mitchigan, οι οποίες έδειξαν ότι αν αντιμετωπίζουμε έτσι τους όγκους, έχουμε ενθαρρυντικά αποτελέσματα με τις στοχευμένες βιολογικές θεραπείες. Όμως την τελική απάντηση για αυτό, θα μας δώσουν δύο μεγάλες μελέτες που είναι σε εξέλιξη, μία της Αμερικανικής Ογκολογικής Εταιρείας, και μία δεύτερη, η μελέτη «Watch» που σπονσονάρεται από την Εθνική Επιτροπή Καρκίνου των ΗΠΑ. Οι δύο μελέτες θα ανακοινωθούν τα επόμενα χρόνια.

Οι εξετάσεις για τις βιολογικές θεραπείες δεν καλύπτονται από τα ταμεία

«Φαίνεται πως θα κινηθούμε προς μία ανάλυση του γονιδιώματος των όγκων. Οι νέες τεχνικές που μας επιτρέπουν να αναλύσουμε εύκολα, σχετικά γρήγορα και πιο φθηνά από παλιά εκατοντάδες γονίδια, ίσως σύντομα να μπούνε στη ζωή μας. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή τη στιγμή αυτές οι εξετάσεις δεν καλύπτονται από τα ταμεία, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά ούτε και στο εξωτερικό. Επίσης τα φάρμακα τα στοχευμένα, δεν έχουν πάντα έγκριση, για τις περιπτώσεις που τα χρησιμοποιούμε, άρα αναδύεται και το θέμα του κόστους, το οποίο νομίζω θα το βρούμε μπροστά μας».

Νέο φάρμακο αναμένεται για τον κληρονομούμενο καρκίνο του μαστού

Σχετικά με τον κληρονομούμενο καρκίνο του μαστού, ο κ. Χριστοδούλου μιλάει για ένα νέο φάρμακο που αναμένεται σύντομα να πάρει έγκριση: «Το φάρμακο απευθύνεται στον κληρονομούμενο καρκίνο του μαστού, που όμως έχει μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και ΒRCΑ2. Ανήκει στην κατηγορία των φαρμάκων που ονομάζονται αναστολείς PARB και στοχεύουν αποκλειστικά στα καρκινικά κύτταρα. Είναι μάλιστα πιο αποτελεσματικό από την χημειοθεραπεία δεύτερης και τρίτης γραμμής, σύμφωνα με μία μεγάλη μελέτη, την Οlympiad. Το συγκεκριμένο φάρμακο έχει ήδη έγκριση για τον καρκίνο των ωοθηκών, που έχει μετάλλαξη στα ίδια γονίδια».

Και ποιότητα και ποσότητα ζωής με τις νέες τεχνολογίες

Εντυπωσιακή φαίνεται πάντως να είναι η χρήση νέων τεχνολογιών στην αντιμετώπιση του καρκίνου τους καιρούς που διανύουμε: «Έγινε μία μεγάλη μελέτη όπου τυχαιοποιήσαν τους ασθενείς που έπαιρναν χημειοθεραπεία, για διάφορους όγκους. Οι μισοί πήγαιναν στο γιατρό, έλεγαν τα συμπτώματα τους και μετά έπαιρναν τη χημειοθεραπεία. Οι άλλοι μισοί με τη χρήση ενός συστήματος web self reporting, ανέγραφαν 10 έως 12 συμπτώματα, τα οποία τα έβλεπε μία ειδικευμένη νοσοκόμα, πριν πάνε στον γιατρό, και ευαισθητοποιούσε το γιατρό, πριν δει τον ασθενή στην επίσκεψη. Το εντυπωσιακό ήταν ότι με τη χρήση αυτής της απλής νέας τεχνολογίας, όχι μόνο βελτιώθηκε η ποιότητα ζωής των ασθενών που υποβάλλονταν σε χημειοθεραπεία, αλλά παρετάθη και η ζωή τους».

Μειώνεται στο μισό ο χρόνος της χημειοθεραπείας σε κάποιες περιπτώσεις καρκίνου εντέρου

Η χημειοθεραπεία που είναι η πιο παλιά φαρμακευτική μέθοδος για τις νεοπλασίες, δεν είναι εκλεκτική και στρέφεται επί δικαίων και αδίκων κυττάρων, για αυτό έχει και αρκετές παρενέργειες, σύμφωνα με τον κύριο Χριστοδούλου. Ωστόσο ακόμα και σε αυτό το πεδίο υπάρχουν εξελίξεις: «Στον καρκίνο του εντέρου, στο πρώιμο στάδιο της νόσου, μετά το χειρουργείο, φαίνεται πως μειώνεται ο χρόνος της χημειοθεραπείας, κι ενώ μέχρι τώρα κάναμε έξι μήνες, σε κάποιες υποομάδες ασθενών αρκούν πλέον τρεις μήνες, σύμφωνα με τρεις νέες μελέτες και μία μεταανάλυση».

Ο καρκίνος είναι ήδη χρόνια νόσος για πολλούς ασθενείς

Σε ερώτηση για το πότε αναμένεται ο καρκίνος να γίνει χρόνια νόσος για την πλειονότητα των νοσούντων o κ. Χριστοδούλου κλείνει με ένα ελπιδοφόρο μήνυμα: «Ήδη έχει γίνει χρόνια νόσος για πολλούς ασθενείς, όπως για ασθενείς με καρκίνο μαστού, εντέρου, πνεύμονα, ωοθηκών. Τώρα οι προσδοκίες των ανθρώπων είναι για την ίαση κι αυτό δεν ξέρω πότε θα συμβεί. Αυτό που ξέρω είναι ότι συνεχώς υπάρχουν πολλές εξελίξεις».

* Ο Χρήστος Χριστοδούλου είναι διευθυντής της Β΄ Ογκολογικής Κλινικής του νοσοκομείου Μετροπόλιταν

ΑΠΕ