Η "Αριστεία" στο χθες και στο σήμερα

Κάθε άνθρωπος είναι δημιούργημα της εποχής του. Πολύ λίγοι είναι αυτοί που μπορούν να ανυψωθούν πάνω από τον μέσο όρο του καιρού τους... Το ταλέντο πετυχαίνει έναν στόχο που κανένας άλλος δεν μπορεί να πετύχει αλλά η ιδιοφυΐα πετυχαίνει έναν στόχο που κανένας άλλος δεν μπορεί να δει και όλα αυτά γιατί δεν μπορεί να είμαστε όλοι ίδιοι, να διεκδικούμε και να κερδίζουμε το ίδιο... Αλήθεια, πόσο βαρετό θα ήταν;

Η επιθυμία της νίκης, η επιθυμία της επιτυχίας, η αποφασιστικότητα να αξιοποιήσουμε στο έπακρον τις δυνατότητές μας, καθώς και η ενσυναίσθηση είναι τα κλειδιά που ξεκλειδώνουν την πόρτα για προσωπική αριστεία... Να γίνεις σπουδαίος, να διαπρέψεις, να είσαι ο πρώτος των πρώτων. Αυτή η ανταγωνιστική διάθεση ήταν η κινητήρια δύναμη της Ελλάδας τού χθες, σε όλους τους τομείς... Αυτή είναι και στον σύγχρονο κόσμο, τουλάχιστον στις χώρες που έχουν να επιδείξουν κάποια σημαντικά επιτεύγματα. 

"Πάντα να γίνεσαι καλύτερος απ’ όλους", ήταν η πρώτη προτροπή προς τους νέους, από την αρχαιότητα. Τίποτα δεν πρόσφερε μεγαλύτερη ικανοποίηση από την αριστεία... ή την πρωτιά στην καθομιλουμένη... να είσαι ο πρώτος ανάμεσα σε πολλούς!

Άριστος ήταν ο Περικλής, ο ψυχρός κι απόμακρος στρατηγός, που χωρίς ποτέ να χαϊδέψει τ’ αυτιά κανενός οι Αθηναίοι τον εξέλεγαν για 14 συναπτά χρόνια. Γιατί ήταν ο κορυφαίος ρήτορας, ο πιο αποτελεσματικός στη διαχείριση των κρίσεων και τέρας ψυχραιμίας, τόσο  που τον αποκαλούσαν Ολύμπιο. 

Άριστος και στην αντοχή, γιατί παρά τον πόλεμο που δέχτηκε από την αντιπολίτευση της εποχής του, εκείνος έκανε αυτό που θεωρούσε σωστό για την Αθήνα. Από τα πεπραγμένα αυτού του κορυφαίου και άριστου ανδρός αντλούμε ηθικά και υλικά οφέλη... ακόμα και τώρα, μερικές χιλιάδες χρόνια αργότερα.

Άριστος ήταν και ο Αλέξανδρος, ο τόσο ξεχωριστός πολεμιστής, που ονομάστηκε Μέγας Αλέξανδρος. Άριστος στη δύναμη ψυχής, στην αποφασιστικότητα, στη στρατηγική σκέψη, στην επίτευξη στόχων, στις δύσκολες και στις κρίσιμες αποφάσεις. Σε αυτόν τον σκληροτράχηλο πεισματάρη Έλληνα οφείλουμε τη δόξα που μέχρι σήμερα συνοδεύει το όνομα της Ελλάδας μας.

Άριστοι... ο καθένας στον τομέα του ήταν πολλοί ακόμα, που είχαν την τύχη να ζήσουν σε ένα περιβάλλον που ενθάρρυνε, προωθούσε την αριστεία και την επιβράβευε με τιμές εν ζωή και ύφους μετά θάνατον. Γλύπτες, ζωγράφοι, τραγουδιστές, ποιητές, ρήτορες, φιλόσοφοι, στρατιωτικοί, πολιτικοί, επιστήμονες, αθλητές... άφησαν πίσω τους μια ανεκτίμητη περιουσία, από την οποία ακόμα τρεφόμαστε πνευματικά, επειδή ήθελαν και μπορούσαν να ξεχωρίζουν, αριστεύοντας. Μπορούσε βέβαια ν’ αριστεύσει κάποιος και στο εμπόριο, αν ενδιαφερόταν μόνο για οφέλη υλικά. Αλλά, ως άριστος, γνώριζε πως υπάρχουν όρια, τα οποία δεν έπρεπε ποτε να υπερβεί. Γι' αυτό άλλωστε συγκαταλεγόταν στους πρώτους των πρώτων - στους άριστους.

Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί κανείς να κατανοήσει τη ζωή στην ολότητά της και να τη ζήσει όσο το δυνατόν πληρέστερα, είναι η επιδίωξη και η στόχευση της αριστείας. Έτσι γεννήθηκε ο πολιτισμός, επειδή ο κάθε άνθρωπος στόχευε να γίνεται όλο και  ικανότερος, να ξεχωρίζει και να διαφοροποιείται από τους άλλους, να κάνει πράγματα για τα οποία θα τον θαυμάζουν, να ωφελήσει τον εαυτό του, αλλά και την κοινωνία. Έτσι εξελίχθηκαν η σκέψη, η επιστήμη, η τεχνολογία και οι τέχνες. 

Κάποιοι "άριστοι" έκαναν το μεγάλο βήμα και έλυσαν προβλήματα που απασχολούσαν και τους "μέτριους". Σ’ έναν κόσμο που ο λιγότερο ικανός έχει τις ίδιες απολαβές με τον άριστο, τι θα κινητοποιεί την επιθυμία να γίνει κάποιος καλύτερος, και τι νόημα έχει να προσπαθεί κανείς να κατακτήσει μια κορυφή, αν φτάνοντας εξουθενωμένος από την υπερπροσπάθεια στην κορυφή έχουν ήδη φτάσει εκεί οι μέτριοι...  με ελικόπτερο;

Η επιθυμία να ξεχωρίσουμε, να γίνουμε καλύτεροι και να κάνουμε τη διαφορά είναι έμφυτη, αλλά χρειάζεται παρότρυνση. Η επιβράβευση είναι το κίνητρο. Αν δεν υπάρχει το κίνητρο, τότε η επιθυμία είτε θα μαραζώσει κι ένα μεγάλο ταλέντο θα αδρανοποιηθεί είτε θα στραφεί στο περιθώριο της κοινωνίας, αναζητώντας χώρο να εξελιχθεί και να επιβραβευτεί. 

Αν βρει τον χώρο, τότε ο ταλαντούχος αυτός άνθρωπος θα στραφεί ενάντια στην κοινωνία την οποία κανονικά θα έπρεπε να υπηρετούσε προς όφελος του συνόλου. Όμως, εν έτει 2017, η αριστεία εξοβελίζεται από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, από τις δημόσιες υπηρεσίες και σε τελευταία ανάλυση, αποτελεί μάλλον παρελθόν για τη χώρα μας. Το μήνυμα αυτό εκπέμπει ο Σύριζα, που προχωρά στην κατάργηση όλων των θεσμών της αριστείας. Ενδεικτική είναι η περιγραφή της αριστείας κατά Σύριζα:  "Η αριστεία είναι ρετσινιά... είναι μια στρεβλή φιλοδοξία, κάποιων λίγων ψωνίων"(!!!).

Φθάσαμε στο σημείο, ενώ πριν ακόμα από λίγα χρόνια οι γιατροί στα δημόσια νοσοκομεία, για να ανελιχθούν και να διεκδικήσουν θέσεις ευθύνης, έπρεπε να διαθέτουν ακαδημαϊκές περγαμηνές και δημοσιεύσεις... ερευνητικά και διδακτικά επιτεύγματα! Υπήρχε ανταγωνισμός και άμιλλα για την επίτευξη των στόχων που είχαν θέσει... Τώρα, δεν χρειάζεται παρά να περιμένουν τα χρόνια να περάσουν! Ούτως ή άλλως, όλοι στο τέλος, καλοί, κακοί και μέτριοι, όλοι διευθυντές θα γίνουν!

Η απαξίωση όμως της "αριστείας" οδηγεί νομοτελειακά και με μαθηματική ακρίβεια στην καταβαράθρωση των αξιών και στη σήψη. Η αριστεία είναι σαν τα απότομα βράχια: μονάχα τα γεράκια και τα ερπετά μπορούν να φτάσουν στην κορυφή! Τα πρώτα πετώντας την κατακτούν... τ' άλλα έρποντας απλά περνούν από κει για να κατρακυλήσουν πάλι κάτω, εκεί που ανήκαν πάντα!

Του Θοδωρή Γιάνναρου

*Ο κ. Θοδωρής Γιάνναρος είναι Μοριακός Βιολόγος, τ. Διοικητής του Νοσοκομείου "Ελπίς”, & Μέλος του "Τομέα Υγείας” της Νέας Δημοκρατίας

capital.gr