HPV και Καρκινογένεση: Πρωτογενής Πρόληψη με το anti-HPV Εμβόλιο

Ευθύμιος Δεληγεώρογλου, MD, PhD, Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας Ιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Β’ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, «Αρεταίειον» Νοσοκομείο

Ο HPV ανήκει στην οικογένεια των Ιών των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων και έχουν αναγνωρισθεί πάνω από 200 γενότυποί του. Ο επιπολασμός της HPV λοίμωξης παγκοσμίως προσεγγίζει τις 630 εκατομμύρια γυναίκες, ενώ τουλάχιστον 80% των γυναικών θα έχει μολυνθεί με τον ιό HPV μέχρι την ηλικία των 50 ετών. Μάλιστα, σε μια αντιπροσωπευτική μελέτη του πληθυσμού που έγινε στις Η.Π.Α., 25% των εφήβων ηλικίας μεταξύ 14 και 19 ετών και 45% του πληθυσμού ηλικίας μεταξύ 20 και 24 ετών ήταν HPV-οροθετικοί.

Η HPV λοίμωξη μεταδίδεται κυρίως μέσω της διεισδυτικής ή μη σεξουαλικής επαφής, ενώ πάνω από 30 από τους 200 οροτύπους του ιού είναι δυνατόν να μεταδοθούν σεξουαλικά. Διακρίνονται δε, σε χαμηλού κινδύνου, που μπορεί να προκαλέσουν οξυτενή κονδυλώματα, και υψηλού κινδύνου, που μπορεί να προκαλέσουν προ-καρκινικές αλλοιώσεις, οι οποίες αργότερα μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο, με τον ιό να ανιχνεύεται στο 99.7% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας.

Η πρωτογενής πρόληψη αφορά τον εμβολιασμό έναντι του ιού HPV και είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας που ένα εμβόλιο μπορεί να προσφέρει προστασία από τον καρκίνο. Το 2002 ξεκίνησε η μελέτη για το εμβόλιο έναντι του HPV και συμμετείχαν συνολικά 23 κέντρα από όλο τον κόσμο (ένα εξ’ αυτών ήταν το Τμήμα Παιδικής-Εφηβικής Γυναικολογίας της Β’ Μαιευτικής και Γυναικολογικής κλινικής του «Αρεταιείου» Νοσοκομείου), όπου συμπεριελήφθησαν συνολικά 20.541 νεαρές γυναίκες, ηλικίας μεταξύ 16 και 23 ετών. Σύμφωνα με το νέο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού (ΕΠΕ), ο εμβολιασμός συστήνεται ανεξάρτητα από τη έναρξη ή όχι των σεξουαλικών επαφών σε γυναίκες ηλικίας 11-26 ετών, ενώ το νέο ΕΠΕ συστήνει ότι 2 δόσεις με μεσοδιάστημα 6 μηνών αρκούν στις ηλικίες 11-15 ετών, ενώ για τις ηλικίες μετά τα 15 έτη χορηγούνται 3 δόσεις σε διάστημα 6 μηνών, με τη δεύτερη δόση να πραγματοποιείται 1 ή 2 μήνες μετά την πρώτη δόση.

Υπάρχουν τρία εμβόλια, το διδύναμο, το τετραδύναμο και το εννεαδύναμο. Το διδύναμο και το τετραδύναμο εμβόλιο έχουν 100% αποτελεσματικότητα στην πρόληψη των ογκογόνων τύπων 16 και 18 (70% των καρκίνων τραχήλου της μήτρας), ενώ το τετραδύναμο εμβόλιο έχει 100% αποτελεσματικότητα και στην πρόληψη των οροτύπων 6 και 11 (90% των περιπτώσεων γεννητικών κονδυλωμάτων). Παράλληλα, το διδύναμο και το τετραδύναμο εμβόλιο έχουν 68,4% και 32,5% αντίστοιχα διασταυρούμενη αποτελεσματικότητα, για άλλους 10 ογκογόνους τύπους του HPV. Το νέο εννεαδύναμο εμβόλιο έχει 100% αποτελεσματικότητα έναντι των οροτύπων 6, 11, 16 18, 31, 33, 45, 52 και 58 του HPV (89% των καρκίνων και 82% των προκαρκινικών αλλοιώσεων σχετιζομένων με τον HPV). Το εννεαδύναμο εμβόλιο συστήνεται (στις Η.Π.Α.) σε κορίτσια ηλικίας 9 έως 26 ετών και σε αγόρια 9 έως 15 ετών, εκτιμάται δε, πως η εφαρμογή του σε κορίτσια ηλικίας 12 ετών θα μείωνε μελλοντικά τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του τραχήλου μήτρας κατά 85%. Τέλος, η ασφάλεια και των τριών εμβολίων έχει πιστοποιηθεί τόσο μέσω των οργανωμένων παγκοσμίων δικτύων φαρμακο-επαγρύπνισης, όσο και μέσω του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων στην Ελλάδα και έχει καταδειχθεί πως καμία σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια δεν συσχετίστηκε με το HPV εμβολιασμό, ενώ το ποσοστό των ανεπιθυμήτων ενεργειών ήταν μικρότερο από τοn μέσο όρο που εμφανίζουν τα άλλα εμβόλια.

Συμπερασματικά, τα anti-HPV εμβόλια αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της πρωτογενούς πρόληψης έναντι του HPV, ενώ η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά τους έχει καταδειχθεί από πλήθος μακροχρόνιων και έγκυρων μελετών. Εν κατακλείδι, «κάλλιο το προλαμβάνειν, παρά το θεραπεύειν».