Μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο «βλέπει» ο διευθυντής Ερευνών του Δημόκριτου Κούλης Γιαννουκάκος

Για σταθερότητα στην εμφάνιση κρουσμάτων καρκίνου και μείωση της θνησιμότητας, μιλάει στο Πρακτορείο Fm ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών Δημόκριτος, Κούλης Γιαννουκάκος           

Ελπιδοφόρα είναι τα μηνύματα για την επίπτωση του καρκίνου από την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, σύμφωνα με δεδομένα που δημοσιεύει στο επιστημονικό περιοδικό «CA: A Cancer Journal for Clinicians», στο τεύχος Φεβρουαρίου. Όπως δηλώνει ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», Κούλης Γιαννουκάκος, στο Πρακτορείο FM και στην εκπομπή της Τάνιας Η. Μαντουβάλου «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ», στο δημοσίευμα αναφέρεται ότι παρατηρείται σταθερότητα στην εμφάνιση των κρουσμάτων καρκίνου τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, και παράλληλα μείωση της θνησιμότητας.

Ο διακεκριμένος γενετιστής τονίζει ιδιαίτερα τον ρόλο της κληρονομικότητας, που όπως επισημαίνει αποτελεί και το επίκεντρο των ερευνητών σε διεθνές επίπεδο, σε αυτόν τον τομέα έρευνας: «Ψάχνουμε νέα γονίδια που σχετίζονται με την κληρονομικότητα σε οικογένειες που έχουν βεβαρημένο ιστορικό διαφορετικών τύπων καρκίνου. Η ανακάλυψη αυτών των γονιδίων μάς δίνει τη δυνατότητα να καταλάβουμε το φαινόμενο της καρκινογένεσης, αλλά και το πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε καλύτερα με φάρμακα και άλλους τρόπους παρέμβασης».

Αν και ο περισσότερος κόσμος πιστεύει ότι ο πιο «κληρονομικός» καρκίνος είναι αυτός του μαστού, η πραγματικότητα σύμφωνα με τον διευθυντή του Δημόκριτου είναι διαφορετική: «Ο καρκίνος του μαστού είναι δεύτερος σε ποσοστό κληρονομικότητας, το οποίο κυμαίνεται στο 10%. Ο πρώτος είναι ο καρκίνος των ωοθηκών που το ποσοστό κληρονομικότητας μπορεί να φτάνει και σχεδόν το 30%. Τρίτος είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου με ποσοστό κληρονομικότητας λίγο πάνω από το 5%».

Ωστόσο ο καρκίνος σχετίζεται και με τη γήρανση, όπως εξηγεί Πρακτορείο FM, ο κ. Γιαννουκάκος: «Ο καρκίνος είναι σύμφυτος με τη ζωή. Όσο μεγαλώνουμε φθείρονται τα γρανάζια του ανθρώπινου οργανισμού με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολλά λάθη στο σώμα, κι έτσι να δημιουργείται ο καρκίνος. Ένα κλασσικό παράδειγμα είναι ότι άνδρες ηλικίας 85 ετών έχουν καρκίνο του προστάτη, σε ποσοστό 90%».

Η παχυσαρκία αύξησε τα τελευταία τριάντα χρόνια τον καρκίνο μαστού, ενώ το ψυγείο μείωσε το καρκίνο του παχέος εντέρου, όπως επίσης και οι πολιτικές διακοπής καπνίσματος, όπου εφαρμόστηκαν, μείωσαν τον καρκίνο πνεύμονα αναφέρει μεταξύ άλλων, ο κ. Γιαννουκάκος.

Επίσης, σε ερώτηση για το αν οι εξωσωματικές σχετίζονται με καρκινογένεση, λέει ότι δεν υπάρχουν σοβαρά δεδομένα για να μπορεί να δώσει μία συγκεκριμένη απάντηση. Επισημαίνει ωστόσο ότι καλόν είναι να αποφεύγονται οι πολλοί κύκλοι. «Όσο μεγαλύτερο είναι το χρονικό διάστημα έκθεσης του μαζικού αδένα του στήθους στα οιστρογόνα, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου. Και στην εξωσωματική η γυναίκα παίρνει μία σημαντική ποσότητα ορμονικής υποκατάστασης, πολύ μεγαλύτερη από αυτή που εκλύει το σώμα της κανονικά. Από την άλλη οι ουσίες που χρησιμοποιούντο παλιότερα ήταν πιο επικίνδυνες από ό,τι τώρα. Δυστυχώς δεν υπάρχουν σοβαρά δεδομένα, επειδή όπως καταλαβαίνετε υπάρχουν τεράστια συμφέροντα. Υπάρχουν λίγα δεδομένα από κλινικές της Βόρειας Ευρώπης. Από την Ελλάδα προφανώς δεν υπάρχουν δεδομένα επί του θέματος, γιατί οι περισσότερες εξωσωματικές γίνονται κυρίως στον ιδιωτικό τομέα, και τα στοιχεία αυτά δεν δημοσιεύονται. Οπότε δεν μπορούμε να έχουμε την πραγματική εικόνα».

Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο Κούλης Γιαννουκάκος στο Πρακτορείο 104,9 Fm και στην Τάνια Η. Μαντουβάλου:

Tι ισχύει τελικά με την επίπτωση του καρκίνου;
- Σε γενικές γραμμές αρέσει στον κόσμο, το τρομολαγνικό σενάριο, που λέει ότι αυξάνονται οι καρκίνοι ή άλλες ασθένειες λόγω της κρίσης ή των κοινωνικών συνθηκών. Η πραγματικότητα που αποτυπώνει η επιστήμη έγκυρα, ευτυχώς είναι διαφορετική. Υπάρχουν καρκίνοι που μπορεί να αυξάνονται λίγο, και άλλοι που μειώνονται. Στο σύνολο όμως ο καρκίνος σαν επίπτωση σε διεθνές επίπεδο, παραμένει σταθερός τα τελευταία 20-30 χρόνια, με εξαίρεση την Αφρική ή χώρες που έχουν μεγάλες επιδημίες με ιογενείς λοιμώξεις.

Σε ποιες μορφές τη νόσου παρατηρείται αύξηση των κρουσμάτων και σε ποιες μορφές παρατηρείται μείωση;
- Ο καρκίνος του στομάχου, έχει μειωθεί πάρα πολύ τα τελευταία 50 χρόνια, ιδιαίτερα από τότε που μπήκε το ψυγείο στο σπίτι, αλλά και αργότερα λόγω των ερευνών για το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Επίσης ο καρκίνος του πνεύμονα μειώνεται σε χώρες που υπάρχει πολιτικής μείωσης του καπνίσματος, ενώ αντίθετα αυξάνεται σε χώρες που αυξάνεται το κάπνισμα. Ο καρκίνος του μαστού παρουσιάζει μία μικρή αύξηση τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, κι αυτό κυρίως οφείλεται στην αύξηση της παχυσαρκίας, στις αναπτυγμένες χώρες. Έχει να κάνει ακόμη με τον αριθμό των παιδιών, την ηλικία εμμηναρχής, και την ηλικία της πρώτης τελειόμηνης κύησης.

Ο καρκίνος προτιμά τους άντρες ή τις γυναίκες;
- Σύμφωνα με δεδομένα που δημοσιεύει η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρείας στο επιστημονικό περιοδικό « CA: A Cancer Journal for Clinicians» στο τεύχος Φεβρουαρίου, ο καρκίνος στις γυναίκες παραμένει σταθερός την τελευταία δεκαετία στην Αμερική και έχουμε μία μείωση της συχνότητας εμφάνισης του καρκίνου της τάξης του 2% στους άνδρες.

Δηλαδή προτιμά τις γυναίκες;
- Δεν είναι ακριβώς ότι προτιμά τις γυναίκες. Τα νούμερα είναι παρόμοια, απλώς υπάρχουν διαφορετικοί καρκίνοι. Κάθε φύλλο έχει τον «δικό» του καρκίνο. Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πρώτος σε συχνότητα στις γυναίκες, και του προστάτη στους άντρες. Υπάρχει μία ειδοποιός διαφορά: ο καρκίνος του μαστού εμφανίζεται σε νεότερες ηλικίες σε σχέση με τον καρκίνο του προστάτη, που συνήθως συμβαίνει μετά τα 60-70. Στον καρκίνο του μαστού έχουμε ήδη πολλά κρούσματα και σε ηλικίες 40-50.

Όσον αφορά τη θνησιμότητα;
- Η θνησιμότητα μειώνεται τα τελευταία 30 χρόνια. Κι αυτό έχει να κάνει πρώτον, με την πρώιμη διάγνωση και δεύτερον, με το γεγονός ότι έχουν βρεθεί και συνεχώς ανακαλύπτονται νέα φάρμακα. Βεβαίως και οι διαγνωστικές μέθοδοι έχουν αναπτυχθεί πάρα πολύ, με αποτέλεσμα η νέα φαρμακευτική αντιμετώπιση να γίνεται πιο εξατομικευμένα με βάση το γενετικό προφίλ των ασθενών.

Αυτή τη στιγμή πού επικεντρώνονται οι ερευνητικές σας προσπάθειες στο Δημόκριτο;
- Εμείς ασχολούμαστε κυρίως με το θέμα της κληρονομικότητας στον καρκίνο, κάτι που απασχολεί πολλούς ερευνητές διεθνώς. Η έρευνα μας γίνεται εδώ, αλλά και σε συνεργασία με άλλα κέντρα του εξωτερικού στην Αμερική, την Αγγλία, την Ευρώπη γενικά, την Αυστραλία και πολλά μέρη του κόσμου. Ψάχνουμε νέα γονίδια που σχετίζονται με την κληρονομικότητα σε οικογένειες που έχουν βεβαρημένο ιστορικό διαφορετικών τύπων καρκίνου. Η ανακάλυψη αυτών των γονιδίων μάς δίνει τη δυνατότητα να καταλάβουμε το φαινόμενο της καρκινογένεσης, αλλά και πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε καλύτερα, με φάρμακα και άλλους τρόπους παρέμβασης. Πάντως υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό του καρκίνου που έχει στοιχεία κληρονομικότητας.

Γνωρίζουμε ότι ο πιο «κληρονομικός» καρκίνος, είναι του μαστού...- Έτσι νομίζαμε, αλλά τελικά είναι δεύτερος σε ποσοστό κληρονομικότητας, το οποίο κυμαίνεται στο 10%. Ο πρώτος είναι ο καρκίνος των ωοθηκών που το ποσοστό κληρονομικότητας μπορεί να φτάνει και σχεδόν το 30%. Τρίτος είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου με ποσοστό κληρονομικότητας λίγο πάνω από το 5%. Αυτοί οι τρεις είναι οι πιο «κληρονομικοί» καρκίνοι. Στον αντίποδα είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, ο οποίος έχει να κάνει κυρίως με τρόπο ζωής, περιβαλλοντικούς παράγοντες, ή εργασιακές συνθήκες (χημικά, καρκινογόνες ουσίες κλπ).

Ο καρκίνος φαντάζει λίγο σαν γρίφος στα μάτια των μη επιστημόνων-γιατρών.
- Μέχρι τη δεκαετία του '90 πιστεύαμε ότι ο καρκίνος οφείλεται κυρίως σε μολυσματικούς παράγοντες, δηλαδή σε ιούς ή βακτήρια. Αυτή η άποψη έχει καταρριφθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Ένα μικρό ποσοστό του καρκίνου, ένα 5-10% οφείλεται σε ιογενείς παράγοντες, όπως πχ ο ιός HPV ή ό ιός της ηπατίτιδας. Όμως, το μεγαλύτερο ποσοστό καρκίνου οφείλεται στο «είναι» του ανθρώπου. Δηλαδή ο καρκίνος είναι σύμφυτος με τη ζωή, όσο κι αν αυτό φαίνεται σχήμα οξύμωρο. Ο καρκίνος υπήρχε πάντα, υπάρχει και θα υπάρχει, όσο υπάρχουν άνθρωποι. Δεν μπορεί να εξαλειφθεί γιατί έχει να κάνει με την ίδια τη ζωή. Ένα κλασσικό παράδειγμα είναι ότι άνδρες ηλικίας 85 ετών έχουν καρκίνο του προστάτη σε ποσοστό 90%. Αυτό δείχνει ότι ο καρκίνος σχετίζεται και με τη γήρανση. Όσο μεγαλώνουμε τόσο πιο πολλούς καρκίνους παθαίνουμε. Φθείρονται τα «γρανάζια» του ανθρώπινου οργανισμού με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολλά λάθη στο σώμα κι έτσι να δημιουργείται ο καρκίνος. Ο καρκίνος γενικά απαντάται πιο συχνά σε μεγάλες ηλικίες μετά τα 50, 60, ωστόσο υπάρχουν κρούσματα και σε πολύ μικρές ηλικίες αλλά σε πολύ μικρότερα ποσοστά.

Για τον καρκίνο του μαστού μαθαίνουμε ότι χτυπά όλο και μικρότερες ηλικίες και ήδη, το αναφέρατε πριν, ότι εμφανίζεται νωρίτερα σε αντίθεση με τον καρκίνο του προστάτη που παρουσιάζεται περισσότερο σε άντρες της τρίτης ηλικίας. Που οφείλεται αυτό;- Ο ένας λόγος είναι η παχυσαρκία, η οποία συνδέεται με την πρώιμη ηλικία εμμηναρχής. Τα κοριτσάκια δηλαδή που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, έχουν νωρίτερα περίοδο. Οπότε καλό είναι γενικά να γυμνάζονται και να διατηρούν ένα κανονικό βάρος.

Η πρώιμη εμμηναρχή δηλαδή είναι επιβαρυντικός παράγοντας για καρκίνο μαστού;
- Ναι, γιατί ουσιαστικά μόλις ξεκινάει η περίοδος σε ένα κοριτσάκι, ξεκινάει και η ανάπτυξη του στήθους. Αυτό δεν σημαίνει ότι ένα κοριτσάκι που θα έχει περίοδο πριν τα 12, που λογίζεται η πρώιμη εμμηναρχή, ότι θα κάνει απαραίτητα καρκίνο μαστού, στη συνέχεια στη ζωή του. Στατιστικά είναι αυτά. Μάλιστα είναι εντυπωσιακό ότι στη γενιά των μανάδων μας-εγώ είμαι 58- η περίοδος ξεκινούσε στα 16, ενώ τώρα έχει πέσει στα δώδεκα.

Και πού οφείλεται αυτό;
- Κυρίως στην παχυσαρκία και στην έλλειψη σωματικής άσκησης.

Είναι πλέον σύνηθες οι γυναίκες να κάνουν παιδιά σε μεγάλη ηλικία και εξ αυτού του λόγου χρησιμοποιείται και η εξωσωματική σε μεγάλο βαθμό. Πριν κλείσουμε θέλω λοιπόν να μας πείτε την άποψη σας αν αυτή η διαδικασία επιβαρύνει τον γυναικείο οργανισμό σε σχέση με την καρκινογένεση.- Όσο μεγαλύτερο είναι το χρονικό διάστημα έκθεσης του μαζικού αδένα του στήθους στα οιστρογόνα, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου. Και στην εξωσωματική η γυναίκα παίρνει μία σημαντική ποσότητα ορμονικής υποκατάστασης, πολύ μεγαλύτερη από αυτή που εκλύει το σώμα της κανονικά. Δυστυχώς όμως δεν υπάρχουν σοβαρά δεδομένα, επειδή όπως καταλαβαίνετε υπάρχουν τεράστια συμφέροντα. Υπάρχουν λίγα δεδομένα από κλινικές της Βόρειας Ευρώπης κυρίως, δηλαδή από Σουηδία, Νορβηγία. Από την Ελλάδα προφανώς δεν υπάρχουν δεδομένα επί του θέματος, γιατί οι περισσότερες εξωσωματικές γίνονται κυρίως στον ιδιωτικό τομέα και τα στοιχεία αυτά δεν δημοσιεύονται. Για να δημοσιευθούν, θα πρέπει αυτές οι διαδικασίες να γίνονται σε δημόσιους φορείς. Οπότε δεν μπορούμε να έχουμε την πραγματική εικόνα. Να επισημάνω όμως ότι οι ουσίες που χρησιμοποιούντο παλιότερα, ήταν πιο επικίνδυνες από αυτές που χρησιμοποιούνται σήμερα.

Τελικά σχετίζεται ή δεν σχετίζεται η εξωσωματική με καρκινογένεση;
- Δεν μπορούμε να απαντήσουμε, γιατί δεν υπάρχουν σοβαρά δεδομένα, επειδή υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες που μόλις ανέφερα. Σε γενικές γραμμές καλό είναι να αποφεύγονται οι πολλοί κύκλοι.

της Τάνιας Η. Μαντουβάλου 

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ