Την ηπατομεγαλία δηλαδή την αύξηση του μεγέθους του συκωτιού ποιες παθήσεις την προκαλούν;

του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Η αύξηση του μεγέθους του συκωτιού (ηπατομεγαλία) αποτελεί μέρος πολλών παθολογικών καταστάσεων στον άνθρωπο. Το ήπαρ είναι συνήθως περίπου 7,5 εκατοστά σε γυναίκες και 10,5 εκατοστά σε άνδρες.

Μπορεί να είναι 3 εκατοστά μεγαλύτερο ή μικρότερο και ακόμη είναι φυσιολογική. Το μέγεθος και το βάρος του ήπατος αυξάνει με την ηλικία  και το σωματικό βάρος. Το φύλο και το σχήμα του σώματος επηρεάζουν επίσης το μέγεθος του ήπατος. Κανονικά το κατώτερο άκρο του ήπατος φτάνει ως το κάτω μέρος του θώρακα στα δεξιά, κάτω από την τελευταία πλευρά. Εάν επεκτείνεται πιο κάτω και ψηλαφείται από το γιατρό στην εξέταση τότε υπάρχει ηπατομεγαλία.

Σε άτομα με πολύ λεπτούς και χαλαρούς μύες ή ραχίτιδα το ήπαρ μπορεί να είναι ψηλαφητό χωρίς να είναι διογκωμένο.

Είναι σημαντικό σε κάθε περίπτωση ηπατομεγαλίας να αναγνωρίζεται η αιτία που την προκαλεί διότι από αυτήν εξαρτάται η θεραπεία που χρειάζεται.

Το συκώτι μπορεί να αυξηθεί σε μέγεθος χωρίς να προκαλεί συμπτώματα. Το αίσθημα πληρότητας της κοιλιάς όπως και ο πόνος μπορεί να υπάρχουν σε ασθενείς με μεγάλη ηπατομεγαλία.

Σε πολλές περιπτώσεις η ηπατομεγαλία δεν επηρεάζει τη λειτουργία του ήπατος. Ωστόσο εάν αυτή επηρεαστεί είναι δυνατόν να εκδηλωθούν:
▪ ίκτερος (κίτρινο χρώμα του δέρματος και του άσπρου των ματιών), 
▪ φαγούρα, 
▪ ασκίτης, 
▪ οιδήματα, 
▪ αιμορραγικά και νευρολογικά προβλήματα

Ασκίτης παρατηρείται σε πυλαία υπέρταση, καρκινωματώδη διασπορά, απόφραξη ηπατικών φλεβών. Εξανθήματα συνοδεύουν διάφορα λοιμώδη εξανθηματικά νοσήματα (ιλαρά), ενώ οι αραχνοειδείς τηλαγγειεκτασίες και η ερυθρότητα του θέναρος και οπισθεναρος των παλαμών στις χρόνιες ηπατοπάθειες.

Ηπατομεγαλία με ίκτερο υποδηλώνει αιμολυτική αναιμία, τοξική η λοιμώδη ηπατίτιδα απόφραξη του χοληδόχου πόρου που μπορεί να οφείλεται σε λιθίαση, καρκίνο του παγκρέατος   η του φύματος του Vater η ακόμη και σε χολική κίρρωση 

Ηπατομεγαλία με πυρετό  υποδηλώνει ιογενής ηπατίτιδα, η λοιμώδης μονοπυρήνωση, η ανιούσα   χολαγγειίτιδα, καθώς και άλλες μολυσματικές ασθένειες.                             

Ηπατομεγαλία και σπληνομεγαλία  υποδηλώνει αλκοολική κίρρωση, αμυλοείδωση, δικτυοενδοθηλίωση, διάφορες αιμολυτικές αναιμίες, χολική κίρρωση και μυελοειδή μεταπλασία. Θα πρέπει επίσης να  σκεφτεί κανείς διάφορες παρασιτικές ασθένειες.

Η παρουσία   ηπατομεγαλίας με ίκτερο και διευρυμένης χοληδόχου κύστεως είναι χαρακτηριστικό εύρημα της απόφραξης του χοληδόχου πόρου από  καρκινώμα  του παγκρέατος, των χοληφόρων, ή της ληκύθου του Vater. 

Ο κλινικός ιατρός θα πρέπει να προσέξει, ότι ο ύδρωπας της χοληδόχου κύστης με λιθίαση στον κοινό χοληδόχο πόρο μπορεί να μιμηθεί την ίδια κλινική εικόνα.

Η μεγάλη σπληνομεγαλία είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου του Gaucher, του Κάλα-Αζάρ και της μυελοειδούς μεταπλασίας. Περιστασιακά, άλλες μορφές δικτυοενδοθηλίωσης μπορούν επίσης να συνδέονται με μια μεγάλη σπληνομεγαλία.

Η παρουσία άλλης κοιλιακής μάζας υποδεικνύει μεταστατικό καρκίνωμα.

Η ύπαρξη ηπατομεγαλίας με διόγκωση λεμφαδένων υποδηλώνουν   λοιμώδης μονοπυρήνωση, χρόνια λεμφογενής λευχαιμία, λεϊσμανίαση, σαρκοείδωση, λεμφώματα, ιστοπλάσμωση, τοξοπλάσμωση  

Η ευαισθησία του ήπατος μπορεί να προέρχεται από μια ιογενή ή τοξική ηπατίτιδα, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, και ανιούσα χολαγγειίτιδα. Η  ευαισθησία είναι χαρακτηριστικό της πρόσφατης διόγκωσης όπως συμβαίνει στη λοιμώδη   ηπατίτιδα, την οξεία συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, το ηπατικό απόστημα (αμοιβαδικό και ιδίως μικροβιακό.

Οι παθολογικές καταστάσεις που προκαλούν διόγκωση τόσο του ήπατος, όσο και του σπληνός (ισότιμη ή με υπεροχή του ενός οργάνου) είναι αρκετές. 

Οι σημαντικότερες είναι:

▪ οι χρόνιες αιμολυτικές αναιμίες.  
▪ Χρόνιες λοιμώξεις (ελονοσία, σχιστοσωμίαση, αμυλοείδωση).
▪ Ιογενείς μολύνσεις: Λοιμώδης μονοπυρήνωση που είναι μόλυνση από τον ιό EBV (Epstein-Barr), μόλυνση από τον ιό CMV ή άλλους ιούς
▪ Κίρρωση ήπατος
▪ Κατάχρηση αλκοόλ
▪ Λιπώδης διήθηση του ήπατος, στεάτωση, παχυσαρκία
▪ Διηθήσεις (Λευχαιμία, λέμφωμα, αμυλοείδωση, αιμοχρωμάτωση)
▪ Ηπατίτιδα Α, ηπατίτιδα Β, ηπατίτιδα C
▪ Καρδιακή ανεπάρκεια
▪ Καρκίνος του ήπατος (ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα, ηπατοβλάστωμα, ηπατικό σάρκωμα)
▪ Λευχαιμία, λέμφωμα, νευροβλάστωμα και άλλοι καρκίνοι που κάνουν μεταστάσεις στο συκώτι (καρκίνος παχέος εντέρου)
▪ Αιμοχρωμάτωση συγγενής ή επίκτητος (υπερβολική εναπόθεση σιδήρου στο συκώτι και άλλα όργανα)
▪ Ασθένειες αποθήκευσης γλυκογόνου
▪ Σύνδρομο Rey
▪ Αιμολυτικό-ουραιμικό σύνδρομο 
▪ Σαρκοείδωση
▪ Σκληρωτική χολαγγειίτιδα
▪ Νόσος Gaucher (Γκοσέ)
▪ Κοκκιώματα (Σύφιλη, Τb-c, σαρκοείδωση).
▪ Νοσήματα συνδετικού ιστού (σύνδρομο Felty).
▪ Ερυθηματώδης λύκος, οζώδης πολυαρτηρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα.
▪ Φάρμακα

Ο ασθενής με ηπατομεγαλία πρέπει να δίνει ένα λεπτομερές ιστορικό για να βοηθήσει το γιατρό να βρει την αιτία πρόκλησης της. Μεταξύ άλλων πρέπει να αναφέρει τις συνήθειες του σε σχέση με την κατανάλωση αλκοόλ, τα φάρμακα που παίρνει ή πήρε, το οικογενειακό ιστορικό ανάλογων προβλημάτων, εάν είχε ή όχι πυρετό, αναγούλες, εμέτους, ίκτερο ή πόνο. 

Στην κλινική εξέταση ο γιατρός μπορεί σχετικά εύκολα να ανιχνεύσει την ηπατομεγαλία. Ταυτόχρονα μπορεί να καταλάβει εάν το αυξημένο σε μέγεθος συκώτι είναι μαλακό ή σκληρό, εάν έχει ομαλή ή ανώμαλη επιφάνεια και εάν η ψηλάφηση προκαλεί ή όχι πόνο.

Εκτός από το συκώτι ο γιατρός θα ψάξει να δει εάν υπάρχουν και άλλα παθολογικά σημεία ή συμπτώματα που θα το βοηθήσουν στο να βρει την αιτία πρόκλησης της ηπατομεγαλίας.

Οι συνήθεις εξετάσεις που βοηθούν στη διάγνωση της ηπατομεγαλίας περιλαμβάνουν:

• γενική αίματος,
• την ταχύτητα καθίζησης,
• την ANA ,
• το test Monospot ,
• την ηπατική βιοχημεία (τρανσαμινάσες, γGT, χολερυθρίνη, παράγοντες πήξεως και άλλων πρωτεϊνών που συντίθενται στο συκώτι)
• μια ακτινογραφία θώρακος,
• ένα ΗΚΓ, και
• μια απλή ακτινογραφία  κοιλιάς.

Η εξέταση με υπερήχους του ήπατος, η ακτινογραφία της κοιλιάς, η αξονική τομογραφία ή η μαγνητική τομογραφία προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για την κατάσταση του ήπατος και των άλλων οργάνων της κοιλιάς που βοηθούν στην ανεύρεση της αιτίας πρόκλησης της ηπατομεγαλίας.

• Εάν  υπάρχει υποψία   ιογενούς ηπατίτιδας , πρέπει να δοθεί ο πλήρης έλεγχος των ορολογικών δεικτών της ηπατίτιδας .

• Εάν υπάρχει υποψία  συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας , πρέπει να μετρηθεί η κεντρική φλεβική πίεση και  να γίνει έλεγχος της πνευμονικής λειτουργίας 

• Εαν υπάρχει υποψία καρκινώματος πρέπει να γίνει  μια αξονική τομογραφία της κοιλιάς που μάλλον θα αναδείξει όχι μόνο τη πρωτοπαθή εστία αλλά και τυχόν μεταστάσεις.

• Εαν υπάρχει υποψία μεταστατικού νεοπλάσματος και η κίρρωσης μπορεί να γίνει  βιοψία ήπατος, αλλά θα πρέπει να έχετε κατά νου ότι είναι επικίνδυνο να κάνετε μια βιοψία ήπατος εάν  υπάρχει χολική κίρρωση.

• Εάν υπάρχει υποψία χολοκυστίτιδας και χολολιθίασης  είναι αναγκαίο να γίνει ένα υπερηχογράφημα  της χοληδόχου κύστης  ή μια χολοκυστογραφία .

• Εάν υπάρχει υποψία χοληδοχολιθίασης  η απόφραξης του χοληδόχου πόρου από καρκίνο τότε πιθανών να χρειαστεί να γίνει μια διηπατική  χολαγγειογραφία ή μια ERCP(ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία)μπορεί να χρειαστεί να γίνουν.

• Σε αποφρακτικό ίκτερο τέλος μπορεί να χρειαστεί να γίνει διερευνητική χειρουργική επέμβαση ώστε να πάρετε μια διάγνωση.

• Σε υποψία  μολυσματικών ασθενειών , θα πρέπει γίνουν τίτλοι αντισωμάτων και δερματικές δοκιμασίες για να απομονωθούν  τα υπεύθυνα αίτια. Για παράδειγμα, ένας τίτλος αντισωμάτων της βρουκέλας  ή η δοκιμή Monospot μπορεί να χρειαστούν να γίνουν. Επίσης είναι πιθανό να γίνουν δερματικές δοκιμασίες για διάφορους μύκητες η για έλεγχο φυματίωσης.

• Οι  διάφορες αιμολυτικές αναιμίες  μπορούν να διαγνωστούν με τη μελέτη μιας κηλίδας   αίματος, με το τεστ δρεπάνωσης, με την απτοσφαιρίνη ορού, και την ηλεκτροφόρηση της αιμοσφαιρίνης.

• Οι δικτυοενδοθηλιώσεις  απαιτούν βιοψία ήπατος.

• Η αιμοχρωμάτωση   επίσης μπορεί να διαγνωστεί με βιοψία ήπατος, αλλά  χρειάζονται να γίνουν  εξετάσεις  σιδήρου   ορού και της σιδηροδεσμευτικής ικανότητας .

• Η νόσος του Wilson  μπορεί να διαγνωστεί με τις εξετάσεις  χαλκού ορού και της σερουλοπλασμίνης.

• Η διάγνωση  της ηπατικής φλεβική θρόμβωση γίνεται με φλεβογραφία

Η αντιμετώπιση της ηπατομεγαλίας εξαρτάται από την αιτία πρόκλησης της.

Διαβάστε επίσης

• Μη αλκοολική λιπώδης διήθηση του ήπατος, που οφείλεται και ποια η σημασία της άσκησης;
• Το συκώτι σας γνωρίζετε αν λειτουργεί φυσιολογικά; Έλεγχος ηπατικής λειτουργίας
• Πόνος στην κοιλιά, αναιμία, κόπωση, πυρετός, νυχτερινή εφίδρωση, φαγούρα είναι συμπτώματα της μυελοΐνωσης. Δεν είναι κληρονομική, μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε
• Προσοχή. Τι άλλο μπορεί να σημαίνει ένας επίμονος πόνος στην μέση;
• Οι καλοήθεις όγκοι του ήπατος επηρεάζουν κυρίως τις γυναίκες. Πόσο επικίνδυνοι είναι και πώς αντιμετωπίζονται;
• Πώς η διατροφή επηρεάζει τον σχηματισμό των χολολίθων; Ποιες τροφές αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης χολολιθίασης και ποιές τις μειώνουν;
• Οι αυξημένες τιμές τρανσαμινασών, στις εξετάσεις αίματος, τι μπορεί να σημαίνει; Τι πρέπει να κάνουμε;