33ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ, 13 - 14 Απριλίου 2018, Αθήνα

Στις 13 - 14 Απριλίου 2018 θα πραγματοποιηθούν στην Αθήνα οι εργασίες του 33ου Συνεδρίου Κλινικής Καρδιολογίας, που διοργανώνεται από το Ελληνικό Ίδρυμα Καρδιολογίας, σε συνεργασία με την  Α′ Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στο Συνέδριο θα συμμετέχουν κορυφαίοι καρδιολόγοι. Θα πραγματοποιηθούν 10 Συνεδρίες και θα συζητηθεί ότι πιο έγκυρο και σύγχρονο αφορά την πρόληψη και αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών παθήσεων.

      Στη σημερινή συνέντευξη τύπου, επ’ευκαιρία του ανωτέρω συνεδρίου, τα θέματα ανέπτυξαν: Δημήτριος Τούσουλης, Καθηγητής Καρδιολογίας Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών – Διευθυντής Α’ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής “Ιπποκράτειο” Γ.Ν.Α., Γεώργιος Ανδρικόπουλος, Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής “Ερρίκος Ντυνάν” Hospital Center, Γεώργιος Γκουμάς, Αν. Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής Ευρωκλινικής Αθηνών και Κωνσταντίνος Τούτουζας, Αν. Καθηγητής Καρδιολογίας, Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, “Ιπποκράτειο” Γ.Ν.Α.

·         Ο Καθηγητής κ.  Δημήτριος Τούσουλης αναφέρθηκε στην σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί τις τελευταίες δεκαετίες στη διάγνωση και αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών παθήσεων και συνεχίζει να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον, καθώς νέες μελέτες και πληροφορίες έρχονται να συμπληρώσουν τα υπάρχοντα δεδομένα. Στο πρόσφατο συνέδριο της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρίας ανακοινώθηκαν οι νέες κατευθυντήριες οδηγίες για τη διάγνωση και θεραπεία της υπέρτασης. Σύμφωνα με τα δεδομένα αυτά τα φυσιολογικά επίπεδα αρτηριακής πίεσης αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω. Ειδικότερα, τιμές συστολικής αρτηριακής πίεσης πάνω από 120mmHg κατατάσσουν τους ασθενείς στην ομάδα της αυξημένης αρτηριακής πίεσης. Ενώ τιμές συστολικής αρτηριακής πίεσης 130-139mmHg και διαστολικής αρτηριακής πίεσης 80-89mmHg κατατάσσουν τους ασθενείς στην ομάδα της υπέρτασης σταδίου 1. Με βάση, λοιπόν, την αναθεώρηση αυτή και την καινούργια κατάταξη της υπέρτασης, ο επιπολασμός των υπερτασικών ασθενών αυξήθηκε κατά 30% περίπου. Πρέπει όμως να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι πέραν της τροποποίησης των παραγόντων κινδύνου οι ασθενείς, που βρίσκονται στο στάδιο 1 της υπέρτασης, δεν θα χρειαστούν φαρμακευτική θεραπεία, εκτός αν έχουν συνολικά αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο >10% τη δεκαετία με επίπεδα στόχου αρτηριακής πίεσης 130/80 για τη συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση. Ιδιαίτερο, επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια και η επίδραση των τροποποιήσιμων παραγόντων κίνδυνου και ιδιαίτερα των περιβαλλοντικών συνθηκών και ρύπων στην καρδιαγγειακή υγεία. Στο πλαίσιο αυτό τα τελευταία χρόνια διεξάγεται η περιβαλλοντική μελέτη “Κορινθία” με παρακολούθηση και καταγραφή πλέον των 2.000 ατόμων. Όλοι οι συμμετέχοντες έχουν υποβληθεί σε εξετάσεις αίματος για καθορισμό βιοχημικών δεικτών και δεικτών που συνδέονται με την αθηροσκλήρωση και την εξέλιξη των καρδιαγγειακών νόσων, σε κλινική εξέταση, σε ηλεκτροκαρδιογράφημα, έλεγχο καρωτίδων, υπερηχοκαρδιογραφικό έλεγχο και μετρήσεις σχετιζόμενες με την αθηροσκλήρωση. Επίσης μία σειρά από δημογραφικά χαρακτηριστικά και χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τις συνήθειες ζωής έχουν καταγραφεί. Μεταξύ των σημαντικών επιστημονικών ευρημάτων  έχει αναδειχθεί ο σημαντικός ρόλος της διατροφής και η αξία του πρωινού γεύματος, αφού φαίνεται πως όσοι καταναλώνουν τακτικά πρωινό εμφανίζουν μικρότερη επίπτωση περιφερικής αγγειακής νόσου και αθηροσκλήρωσης. Επίσης, οι συμμετέχοντες που καταναλώνουν μικρά και συχνά γεύματα παρουσιάζουν μία σειρά από ευνοϊκούς καρδιαγγειακούς παράγοντες, όπως καλύτερη λειτουργικότητα της καρδίας, μειωμένο ποσοστό αθηρωμάτωσης  με παρουσία ελαχίστων αλλοιώσεων στις καρωτίδες αρτηρίες και σημαντική μείωση των καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Σε σχέση επίσης με τη διατροφή έρχονται και τα ευρήματα σχετικά με την κατανάλωση καφέ. Ο καφές αποτελεί ένα από τα πλέον καταναλισκόμενα ροφήματα με παγκόσμια κατανομή. Φάνηκε δε ότι όσοι ανέφεραν κατανάλωση καφέ 3 και πλέον φλυτζάνια ημερησίως, εμφάνιζαν μειωμένη έκταση της αθηρωμάτωσης στις καρωτίδες αρτηρίες.  Φαίνεται, τέλος, ότι και η καθημερινή κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να συνδέεται με αγγειακές επιπλοκές και διάταση της αορτικής ρίζας. Τα δεδομένα αυτά ανακοινώθηκαν στα πρόσφατα συνέδρια της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρίας και στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Καρδιολογίας. 

·         Ο Διευθυντής της Καρδιολογικής Κλινικής του νοσοκομείου “Ερρίκος Ντυνάν” κ. Γεώργιος Ανδρικόπουλος αναφέρθηκε ότι στο προσεχές 33^ο Συνέδριο Κλινικής Καρδιολογίας του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας θα συζητηθούν εκτενώς τα αποτελέσματα του προγράμματος με την επωνυμία «Μήνας Ελέγχου Χοληστερόλης – Εκτίμηση Καρδιαγγειακού Κινδύνου», που υλοποιείται με συνέπεια για 12 συνεχή έτη από το ΕΛ.Ι.ΚΑΡ. κι έχει μέχρι στιγμής συμπεριλάβει δεδομένα από περισσότερα από 65.000 ενήλικες. Πρόκειται για την πιο μεγάλη βάση δεδομένων για τους παράγοντες κινδύνου των καρδιαγγειακών νοσημάτων στον Ελληνικό πληθυσμό. Από τη μεγάλη αυτή προσπάθεια του ΕΛ.Ι.ΚΑΡ. μάθαμε ότι μόνο οι μισοί Έλληνες γνωρίζουν την τιμή της χοληστερόλης τους και ότι από αυτούς που τη γνωρίζουν, μόνο οι μισοί κάνουν κάτι για να την μειώσουν. Εφέτος διαπιστώθηκε μια μικρή μείωση του αριθμού όσων διακόπτουν την υπολιπιδαιμική φαρμακευτική αγωγή, λόγω αδυναμίας να ανταπεξέλθουν στην οικονομική δαπάνη της συμμετοχής του. Ακόμα, Στο συνέδριο αυτό θα συζητηθούν τα νεότερα στο χώρο των αρρυθμιών και μάλιστα τις εξελίξεις στη διάγνωση και την αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής υπό το πρίσμα και των μελετών που ανακοινώθηκαν στο πρόσφατο συνέδριο του Αμερικανικού Κολλεγίου Καρδιολογίας. Νέοι τρόποι έγκαιρης διάγνωσης με συμμετοχή των ασθενών είναι το μήνυμα. Φορητές φτηνές αξιόπιστες συσκευές για ιατρούς, αλλά και για ασθενείς που επιτρέπουν την άμεση και ακριβή διάγνωση σώζοντας ζωές, smartphones με γνώσεις αρρυθμιολόγων και …κουρείς που περιποιούνται την κόμη, αλλά και την καρδιαγγειακή υγεία των πελατών τους. Πολύ συζήτηση, τέλος, έγινε για τα επαναστατικά ευρήματα της πρόσφατα δημοσιευμένης μελέτης CASTLE-AF, που έδειξε ότι η επέμβαση κατάλυσης της κολπικής μαρμαρυγής (ablation), μειώνει κατά 47% την πιθανότητα θανάτου σε ασθενείς με δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας. Είναι η πρώτη φορά που κάποια θεραπεία, οιασδήποτε μορφής, έχει τόσο εντυπωσιακά αποτελέσματα σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή. Βέβαια, οι νέες τεχνολογίες και οι καινοτόμες θεραπείες δεν έχουν πάντα θεαματικά αποτελέσματα. Η μελέτη VEST έδειξε ότι το γιλέκο με ιδιότητες απινιδωτή, ούτε εύκολα ανεκτό είναι από τους ασθενείς, ούτε μείωσε την πιθανότητα αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Ελπίδες κι απογοητεύσεις όμως είναι πάντα μαζί και είναι εξίσου χρήσιμες στη μάχη για τη μείωση της καρδιαγγειακής θνησιμότητας και το 33^ο Συνέδριό μας θα αναδείξει και τις μεν και τις δε.

• Ο Αν. Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής της Ευρωκλινικής Αθηνών κ. Γεώργιος Γκουμάς αναφέρθηκε σ΄ ένα από τα σημαντικότερα θέματα που θα συζητηθούν στη διάρκεια του Συνεδρίου, αυτό της αρτηριακής υπέρτασης. Ένας  βασικός παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις, που όμως η αντιμετώπισή της στους ηλικιωμένους παρουσιάζει αρκετές ιδιαιτερότητες. Τα πρόσωπα προχωρημένης ηλικίας αποτελούν μια ιδιαίτερη και αρκετά εύθραυστη ομάδα του συνολικού πληθυσμού και οι φαρμακευτικές παρεμβάσεις για τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές: η επιθετική μείωση της πίεσης συνήθως ωφελεί και μειώνει την πιθανότητα για κάποιο έμφραγμα ή εγκεφαλικό, όμως μερικές φορές θα πρέπει πρώτα να φροντίζουμε να μη βλάψουμε τον εύθραυστο ηλικιωμένο που έχουμε απέναντί μας! Το κάπνισμα αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου, και οι καρδιολόγοι αποτελούν την ειδικότητα που ίσως αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο όγκο των συνεπειών της βλαβερής αυτής συνήθειας. Τα τελευταία χρόνια η καπνοβιομηχανία επεκτείνει τις δραστηριότητές της στο εμπόριο νεώτερων προϊόντων πρόσληψης νικοτίνης όπως είναι το ηλεκτρονικό και το θερμαινόμενο τσιγάρο. Οι κίνδυνοι από τη χρήση των προϊόντων αυτών από τα παιδιά και τους εφήβους με αποτέλεσμα την εξάρτηση από τη νικοτίνη είναι υπαρκτοί και θα αποτελέσουν αντικείμενο εκτεταμένης ανάλυσης και συζήτησης στο συνέδριο αυτό. Οι αναστολείς του PCSK9 αποτελούν μια καινούργια κατηγορία φαρμάκων για τη μείωση της χοληστερίνης και στο φετινό συνέδριο θα παρουσιαστούν τα κλινικά ευρήματα από τη μελέτη FOURIER για την εβολοκουμάμπη και τη μελέτη ODYSSEY για την αλιροκουμάμπη που ανακοινώθηκαν στο πρόσφατο συνέδριο του ACC στο Ορλάντο. Η μείωση της LDL σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ακόμη και κάτω από τα 30 mg/dl μειώνει ακόμη περισσότερο τα καρδιαγγειακά επεισόδια. Θα συζητηθούν θέματα όπως για το σε ποιούς ασθενείς έχει νόημα η χορήγηση των φαρμάκων αυτών και με ποιες διαδικασίες μπορεί αυτό να γίνει. Η σωστή διατροφή αποτελεί θεμέλιο λίθο κάθε προσπάθειας μείωσης του καρδιαγγειακού κινδύνου. Τα τελευταία χρόνια έχουν αμφισβητηθεί αρκετά από τα δεδομένα που ίσχυαν παλιότερα. Θα αναφερθούν λοιπόν μύθοι και θα περιγραφεί η πραγματικότητα για τα κορεσμένα λιπαρά, τη χοληστερίνη και τις διάφορες γλυκαντικές ουσίες  που χρησιμοποιούνται ευρέως.

• Στις μελέτες ARTEMIS και NOTION αναφέρθηκε ο Αν. Καθηγητής Καρδιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινικής του Γ.Ν.Α. “Ιπποκράτειο” κ. Κωνσταντίνος Τούτουζας, που ανακοινώθηκαν στο πρόσφατο συνέδριο του Αμερικάνικου Καρδιολογικού Συνεδρίου. Στην μελέτη ARTEMIS διερευνήθηκε η πραγματική αντιαιμοπεταλιακή θεραπευτική αποτελεσματικότητα μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου, σε συνδυασμό με την προσιτότητα της εκάστοτε θεραπευτικής επιλογής. Σύμφωνα με τις τελευταίες κατευθυντήριες οδηγίες, του Αμερικάνικου Κολλεγίου Καρδιολογίας, αλλά και της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, οι οποίες και συστήνουν την κατά το ελάχιστο ετήσια λήψη αντιαιμοπεταλιακής αγωγής με τικαγρελόρη ή πρασουγρέλη και κατά δεύτερο λόγο με κλοπιδογρέλη μετά από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, εγείρεται το μείζον θέμα του κόστους του κάθε φαρμάκου. Με τα σύγχρονα αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα (τικαγρελόρη και πρασουγρέλη) να αποτελούν μια ακριβή επιλογή έναντι της ‘κλασσικής’ πλέον κλοπιδογρέλης, ο θεράπων ιατρός έρχεται αντιμέτωπος με προβληματισμούς, οι οποίοι ίσως να επιβαρύνουν το θεραπευτικό όφελος του ασθενούς. Η ιδέα της μελέτης ARTEMIS ήταν η οικονομική “επιχορήγηση” των ασθενών, που θα λάβουν τη σύγχρονη αντιαιμοπεταλιακή αγωγή, ώστε να εξισωθεί το κόστος με την κλοπιδογρέλη, αλλά και η παρακολούθηση της συμμόρφωσης αυτών με τις οδηγίες του θεράποντα ιατρού (ως προς τη λήψη της αγωγής). Τα αποτελέσματα της μελέτης, η οποία συμπεριέλαβε 11.001 ασθενείς με έμφραγμα του μυοκαρδίου από 301 νοσοκομειακά κέντρα των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν έδειξαν σημαντικές διαφορές (10.17%vs10.63%), ως προς τα καταληκτικά της σημεία (έμφραγμα του μυοκαρδίου, ΑΕΕ, θάνατος), μιας και όπως επισήμαναν οι μελετητές, η λήψη του εκάστοτε φαρμάκου αποτελεί μέρος μια πολύ καλά μελετημένης θεραπείας. Από την άλλη μεριά, η συμμόρφωση των ασθενών στη φαρμακευτική τους αγωγή ήταν σχεδόν η ίδια, ανεξαρτήτου ομάδας, με σχεδόν 3 στους 10 (28%)ασθενείς να διακόπτουν την αγωγή τους. Όπως επισημάνθηκε και από τους μελετητές, δεν αρκεί η συγγραφή των διεθνών κατευθυντήριων οδηγιών από τις επιστημονικές ομάδες, αλλά και η τήρηση αυτών από τους ασθενείς.

Η μελέτη NOTION αποτέλεσε μια 5ετή παρακολούθηση 280 τυχαιοποιημένων ασθενών, με σοβαρού βαθμού στένωση αορτικής βαλβίδας, στους οποίους και έγινε αντικατάσταση της στενωμένης αορτικής βαλβίδας είτε διακαθετηριακά (145ασθενείς-TAVR) είτε  δια της κλασσικής χειρουργικής επέμβασης (135ασθενείς-SAVR). Το σημαντικό στοιχείο της ανωτέρω μελέτης ήταν ότι συμπεριέλαβε ασθενείς μετρίου χειρουργικού κινδύνου, διότι μέχρι τώρα η πρακτική της TAVR περιελάμβανε αποκλειστικά ασθενείς υψηλού χειρουργικού κινδύνου.

Η πενταετής παρακολούθηση έδωσε ίδια αποτελέσματα μεταξύ των 2 ομάδων (TAVR-39.2% vs SAVR-35.8%), ως προς τα καταληκτικά σημεία της μελέτης (έμφραγμα μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, θάνατος) και πιο συγκεκριμένα ακριβώς ίδια ποσοστά ολικής θνησιμότητας (27.7%, το χαμηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί ποτέ σε πενταετή μελέτη παρακολούθησης TAVR). Mε τη μόνη διαφορά να εστιάζεται στις σημαντικά περισσότερες εμφυτεύσεις μόνιμου βηματοδότη στην ομάδα της TAVR (41.8% έναντι 8.4%), κάτι που έχει να κάνει με τη διαδικασία αυτή καθαυτή της διακαθετηριακής εμφύτευσης της βαλβίδας, όπως και τα αυξημένα ποσοστά ανεπάρκειας της διακαθετηριακά εμφυτευμένης αορτικής βαλβίδας στα πέντε έτη (μέτριου βαθμού ανεπάρκεια: TAVR-8.2% vs SAVR-0%). Τα αποτελέσματα της μελέτης NOTION ανοίγουν το δρόμο για νέες, μεγαλύτερες μελέτες, στους ασθενείς μέτριου αλλά και χαμηλού χειρουργικού κινδύνου με σοβαρού βαθμού στένωση αορτικής βαλβίδας.