Η υπογεννητικότητα ακυρώνει την οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας

Μετά το καμπανάκι του ΔΝΤ για επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος και σημαντικό περιορισμό του δείκτη γονιμότητας στην Ελλάδα, μία νέα έκθεση που έγινε από την εταιρεία μελετών και αναλύσεων PricewaterhouseCoopers για λογαριασμό του μη κερδοσκοπικού οργανισμού HOPEgenesis, έρχεται να καταδείξει με τα πιο μελανά χρώματα τον αντίκτυπο της υπογεννητικότητας στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Καθιστά παράλληλα σαφές ότι είναι πιο αναγκαίο παρά ποτέ να γίνουν τα αμέσως επόμενα χρόνια παρεμβάσεις, όχι μόνο σε επίπεδο ελληνικής κυβέρνησης, αλλά και σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να αναχαιτιστεί η δημογραφική κατάρρευση του πληθυσμού. Πρόβλημα που δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά αγγίζει και άλλες ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως αυτές του Νότου.

Στην έκθεση που τιτλοφορείται "Η επίδραση της γήρανσης του πληθυσμού στην οικονομική ανάπτυξη, το εργασιακό δυναμικό και την παραγωγικότητα" (The Effect of Population Aging on Economic Growth, the LabourForce and Productivity) μεταξύ άλλων επισημαίνεται ότι μια μείωση του ρυθμού γονιμότητας και η αύξηση του πληθυσμού άνω των 60 ετών κατά 10%, μειώνει το ρυθμό αύξησης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά 5,5%.

Το σταθερό δημογραφικό πόλος έλξης για τους επενδυτές

Αντίθετα υπολογίστηκε ότι για κάθε αύξηση του δείκτη γονιμότητας κατά μία ποσοστιαία μονάδα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ θα αυξάνεται κατά 2% περίπου. Το σταθερό και θετικό δημογραφικό είναι το πρώτο πράγμα που κοιτάνε οι ξένοι επενδυτές προκειμένου να κάνουν μια μακροχρόνια επένδυση σε μια χώρα, οπότε η επίλυση θα έχει άμεσες και έμμεσες θετικές επιπτώσεις, τονίζεται ακόμη στη μελέτη, την οποία παρουσίασε στη Αθηναϊκή Λέσχη την περασμένη Πέμπτη ο ιδρυτής και πρόεδρος της HOPEgenesis Στέφανος Χανδακάς.

Ο Μαιευτήρας-Γυναικολόγος Ενδοσκοπικός Χειρουργός, μίλησε στην εκπομπή της Τάνιας Μαντουβάλου "104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ".

Βραβείο του Ευρωπαίου Πολίτη 2018

Για όσους δεν γνωρίζουν η HOPEgenesis είναι μία αστική μη κερδοσκοπική εταιρία που ιδρύθηκε το 2015 με στόχο τη μεταβολή του κλίματος της υπογεννητικότητας που μαστίζει την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Αναλαμβάνει την οικονομική στήριξη γυναικών που κατοικούν σε ακριτικά νησιά και απομονωμένες περιοχές της χώρας, και επιθυμούν να τεκνοποιήσουν ή κυοφορούν ήδη. Πρόσφατα τιμήθηκε με το Βραβείο του Ευρωπαίου Πολίτη 2018, το οποίο απονέμεται κάθε χρόνο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μετά από διαδικασία αξιολόγησης των προτάσεων που κατατίθενται από Ευρωβουλευτές.

Μείωση των γεννήσεων έως 50% από το 2008

O οργανισμός μας σε συνεργασία με την ΕΛΣΤΑΤ και την Eurostat παρακολούθησε τη δραματική πτώση των γεννήσεων στη χώρα μας, η οποία ουσιαστικά επιδεινώθηκε από την οικονομική κρίση και το μνημόνιο, αναφέρει ο κ. Χανδακάς, επισημαίνοντας ότι η γονιμότητα ακολουθεί τους κύκλους της οικονομίας. "Ακριβώς λίγο πριν το ξέσπασμα της μεγάλης οικονομικής ύφεσης, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και το ποσοστό γονιμότητας ήταν ιδιαίτερα υψηλά. Όμως, από το 2009 και μετά τα ποσοστά γονιμότητας κατέρρευσαν ακολουθώντας την καθοδική πορεία της οικονομίας. Οι γεννήσεις στην Ελλάδα από το 2008 αγγίζουν την πτώση του 45-50%. Από 140.000 γεννήσεις το 2008, φέτος κυμαίνονται στις 75-80.000".

Τα αίτια

Οι πιθανές αιτίες που έχει καταγράψει η έρευνα μας σε πρώτη φάση έχουν να κάνουν με την οικονομική κρίση, αλλά προϋπήρχε μία υφιστάμενη δυσμενής δημογραφική θέση της χώρας, η οποία απλά επιταχύνθηκε και επιδεινώθηκε λόγω της κρίσης, δηλώνει ο κ. Χανδακάς και εξηγεί: "Υπάρχει σαφέστατα άνιση κατανομή νοσοκομειακού και μαιευτικού δικτύου στη χώρα. Αναγκαστικά η κρατική δαπάνη έχει μειωθεί λόγω μνημονίων. Υπάρχει δυσκολία των γυναικών που ζουν σε απομακρυσμένες νησιωτικές και ηπειρωτικές περιοχές να λαμβάνουν ολοκληρωμένες μαιευτικές και γυναικολογικές υπηρεσίες. Και βέβαια η μετανάστευση έχει παίξει σημαντικό ρόλο, καθώς από το 2008 πάνω από 400,000 νέοι Έλληνες έχουν φύγει από την Ελλάδα".

To brain drain οδήγησε την Ελλάδα για πρώτη φορά σε αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων

Για το brain drain o κύριος Χανδακάς λέει ότι οδήγησε την Ελλάδα για πρώτη φορά μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1946, σε αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων. "Είχαμε περίπου 38.000 περισσότερους θανάτους από γεννήσεις για πρώτη φορά το 2011 και αυτός ο αριθμός πλέον φθίνει. Με τα πιο απαισιόδοξα σενάρια της Eurostat το 2050 θα είμαστε περίπου 6.5 εκατομμύρια, ενώ τα πιο αισιόδοξα σενάρια λένε ότι θα είμαστε 8 εκατομμύρια. Σε κάθε περίπτωση πολύ λιγότεροι από σήμερα που είμαστε 10 εκατομμύρια Έλληνες". Η οικονομική ανάπτυξη είναι άμεσα συνδεδεμένη παγκοσμίως με την ανάπτυξη του πληθυσμού, σύμφωνα με τον πρόεδρο της HOPEgenesis. "Δεν υπάρχουν χώρες οι οποίες έχουν μπει σε ισχυρή τροχιά ανάπτυξης με αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων. Και σε αυτό δυστυχώς αυτή τη στιγμή η Ελλάδα είναι ουραγός. Χρειαζόμαστε μίνιμουμ 2,1 παιδιά ανά οικογένεια προκειμένου να διατηρείται ο πληθυσμός και να υπάρχει ανάπτυξη. Και στη χώρα μας γεννιούνται μόλις 1, 3 παιδιά".

Ο Νότος έχει το χαμηλότερο δείκτη γονιμότητας στην Ευρώπη

Στοιχεία της έρευνας αναφέρουν ότι ουσιαστικά, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες οι γυναίκες αποκτούν λιγότερα παιδιά από όσα απαιτούνται για να μείνει σταθερός ο πληθυσμός τους. Στην κορυφή βρίσκεται η Ισλανδία με δείκτη γονιμότητας 2,2 παιδιών ανά γυναίκα, ακολουθούν η Ιρλανδία (2,08) και η Γαλλία (2,05). Στο Βορρά, η Νορβηγία, η Φινλανδία και η Σουηδία έχουν επίσης υψηλούς δείκτες γονιμότητας. Αντίθετα, η εικόνα είναι τελείως διαφορετική στο Νότο, καθώς Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία είχαν το χαμηλότερο δείκτη γονιμότητας κατά μέσο όρο (1,3 παιδιά ανά γυναίκα) με στοιχεία του 2015.

68η θέση κατέχει η Ελλάδα στη λίστα υπογεννητικότητας

Το δημογραφικό είναι ένα από τα οξύτερα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα που καλείται η χώρα μας να επιλύσει στα αμέσως επόμενα χρόνια, και όπως εξηγεί ο κύριος Χανδακάς το ζήτημα έχει να κάνει με τις νέες συνθήκες εργασίας, αλλά και την ηλικιακή καθυστέρηση της γυναίκας να τεκνοποιεί. "Η Ελλάδα βρίσκεται στην 68η θέση στη λίστα που αφορά στην υπογεννητικότητα και σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες αν τα επόμενα έξι χρόνια δεν γίνουν κάποιες δραματικές παρεμβάσεις είτε από την Ευρωπαϊκή Ένωση είτε από την ελληνική κυβέρνηση, το πρόβλημα θα είναι μη αναστρέψιμο".

Απαραίτητες οι παρεμβάσεις ΕΕ και κυβερνήσεων

Και το ερώτημα εύλογο για το ποιες θα μπορούσαν να είναι αυτές οι παρεμβάσεις έτσι ώστε η χώρα να μετατρέψει το δημογραφικό κενό σε κοινωνικό και οικονομικό πλεόνασμα. Ιστορικά η Ελλάδα βγήκε μέσα από τις προηγούμενες κρίσεις από το baby boom, απαντά ο κ. Χανδακάς. "Oι μεγάλες αυξήσεις γεννήσεων στην Ελλάδα που έφεραν και την ανάπτυξη έγιναν αμέσως μετά τον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι και τώρα θα συμβεί κάτι παρόμοιο. Θα πρέπει οι κυβερνήσεις σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση να χαράξουν ένα μεσοπρόθεσμο σχέδιο για την αντιστροφή της υπάρχουσας τάσης. Να δοθούν οικονομικά και φορολογικά κίνητρα σε οικογένειες να κάνουν παιδιά, ώστε να πιάσει η χώρα το αναγκαίο όριο του 2.1 παιδιά ανά οικογένεια. Επίσης, θετικά θα συμβάλει οποιαδήποτε βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας, η οποία θα βοηθήσει στην επιστροφή των νέων που έφυγαν κατά τη διάρκεια της κρίσης. Θα πρέπει να υπάρξει συνεργασία δράσεων αστικών μη κερδοσκοπικών εταιριών και άλλων φορέων με τους κεντρικούς φορείς υγείας για την αντιμετώπιση του προβλήματος".

Πρωταθλήτρια Ευρώπης στις αμβλώσεις η Ελλάδα, 100-250.00 ετησίως

Ιδιαίτερη "πληγή" της ελληνικής κοινωνίας αποτελεί και η σημαντική αύξηση των αμβλώσεων τα τελευταία χρόνια, αναφέρει ο πρόεδρος της HOPEgenesis. "Η μη εκπαίδευση των γυναικών σε νεαρή ηλικία σε ότι αφορά την αντισύλληψη έχει ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να κατέχει μία από τις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη όσον αφορά στις αμβλώσεις, με τον αριθμό τους να κυμαίνεται μεταξύ 100.000 με 250.000 ετησίως. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε, από την Ελληνική Εταιρεία Οικογενειακού Προγραμματισμού το 2015, σε δείγμα 1.320 γυναικών ηλικίας 16-22 ετών, βρέθηκε ότι το 33% περίπου είχε προχωρήσει σε τουλάχιστον μία έκτρωση στο παρελθόν. Επίσης, με στοιχεία που αντλήθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η Ελλάδα την περίοδο 2011-2012 παρουσίασε αύξηση στο δείκτη αμβλώσεων/γεννήσεων της τάξης του 38%, όταν οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες είτε διατήρησαν τα ίδια ποσοστά είτε τα μείωσαν".

Η HOPEgenesis θα εντάξει στο πρόγραμμα της άλλα 78 χωριά της Στερεάς Ελλάδας

Η HOPEgenesis "προσπαθώντας να βρει φως στην άκρη του τούνελ", έχει "υιοθετήσει" 37 νησιωτικές και 140 ηπειρωτικές περιοχές της Ελλάδος, οι οποίες είχαν δυσκολία πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας και σχεδόν μηδενικό αριθμό γεννήσεων. Σύντομα θα ανακοινώσει και την ένταξη άλλων 78 χωριών από την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. "Έχουμε καταφέρει τα τελευταία τρία χρόνια να έχουμε συνολικά γεννήσεις αλλά και εγκυμονούσες, οι οποίες πρόκειται να γεννήσουν, πάνω από 85. Δηλαδή έχουμε γυρίσει το πρόσημο σε θετικό σε αρκετές περιοχές, οι οποίες αντιμετώπιζαν αδιέξοδο καθότι είχαν πάψει οι οικογένειες να γεννάνε παιδιά".

10.000 ευρώ κοστίζει για να κάνεις παιδί σε απομακρυσμένη περιοχή

Στις περιοχές αυτές όπως σημειώνει ο πρόεδρος της HOPEgenesis , το πρόβλημα είναι πολυπαραγοντικό: Έχει να κάνει καταρχήν με την οικονομική κρίση, γιατί μία γυναίκα που ζει σε αυτές τις περιοχές χρειάζεται να ξοδέψει περισσότερα χρήματα για να ταξιδέψει προκειμένου να κάνει τις εξετάσεις της πχ. Σε απομακρυσμένες περιοχές, για να κάνεις παιδί το κόστος φτάνει 10.000 Ευρώ, αναφέρει ο κ. Χανδακάς. "Στην Ελλάδα, η μέση δαπάνη τοκετού σε ένα δημόσιο νοσοκομείο κυμαίνεται από €800 έως €1500, ενώ η αντίστοιχη σε ιδιωτική κλινική από €1.500 έως €2.800. Από την άλλη οι τοπικές δομές υγείας λόγω μνημονίου και υποχρηματοδότησης αναγκαστικά έχουν υποβαθμιστεί. Και σε όλα αυτά προστέθηκε η ανασφάλεια που υπάρχει σε ότι αφορά το μέλλον και την ανάπτυξη της χώρας. Κάτι που φόβισε τις γυναίκες να κάνουν δεύτερο, τρίτο παιδί, ή ακόμα και πρώτο".

PwC: Τότε τώρα και αύριο σε αριθμούς

-Το 1960 μόλις το 7% του πληθυσμού μας ήταν πάνω από 65 ετών, ενώ το 2015 ήταν το 20% και το 2060 θα είναι το 35%. Η διάμεσος ηλικία το 1960 (ηλικία που χωρίζει τον πληθυσμό σε δύο ισόποσες ηλικιακές ομάδες) ήταν 31 έτη, ενώ το 2015 άγγιξε τα 43 έτη και αναμένεται να αυξηθεί κατά 5-8 έτη έως το 2050.

-Ο ελληνικός πληθυσμός παρουσίασε ραγδαία αύξηση (16%) την εικοσαετία ’60-’80 η οποία όμως δε συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια με αποτέλεσμα η κάθε Ελληνίδα να μη γεννά τα δύο παιδιά που απαιτούνται ώστε (κατά μέσο όρο) να φέρει στη ζωή μια κόρη που θα την αντικαταστήσει.

-Σε απόλυτους αριθμούς, από το 1960 μέχρι το 2015 ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε από τα 8,3 στα 10,7 εκατομμύρια κατοίκους. Τυπικά όμως η δημογραφική κατάρρευση του ελληνικού πληθυσμού ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980, όταν οι γεννήσεις ανά έτος μειώθηκαν από τις 150.000 στις 100.000 φτάνοντας στο 2011 που για πρώτη φορά μεταπολεμικά ο αριθμός των θανάτων ξεπέρασε αυτόν των γεννήσεων.

- Σύμφωνα με τις δημογραφικές προβολές της Παγκόσμιας Τράπεζας, αναμένεται ότι στο μέσον του 21ου αιώνα ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας μόλις θα ξεπερνά τα 9,5 εκατομμύρια και θα συνεχίσει να μειώνεται όσο η γονιμότητα θα παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Η πιο δυσοίωνη πρόβλεψη όμως συνοψίζεται στη βαθιά γήρανσή του η οποία σταδιακά θα συντελεστεί: από το συνολικό πληθυσμό των 9,5 εκατομμύριων το 2050, τα 3,4 εκατομμύρια (36%) θα είναι άνω των 65 ετών. Δηλαδή σε χρονική απόσταση μιας γενιάς ο ελληνικός πληθυσμός θα είναι ένας πληθυσμός στα πρόθυρα της δημογραφικής κατάρρευσης.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ