Αδριανός Γολέμης ο γιατρός των αστροναυτών στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών της ESA

medlabnews.gr iatrikanea

Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην εκστασιάζεται ακούγοντας ιστορίες του διαστήματος, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα η επιστήμη στην πιθανότητα εποικισμού της Σελήνης και του Άρη, τις προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπίσει ο αστροναύτης κατά τη διάρκεια του πολύμηνου διαστημικού ταξιδιού του προς τον Άρη. 

O 37χρονος ερευνητής από τη Λάρισα Αδριανός Γολέμης εργάζεται στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών της ESA, παρακολουθώντας την υγεία των πληρωμάτων πριν και μετά τις διαστημικές αποστολές - Ο νέος ρόλος του επικεντρώνεται στην ιατρική παρακολούθηση των επανδρωμένων αποστολών για τον διαστημικό σταθμό που πρόκειται να τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη και να αποτελέσει τη βάση για μελλοντικά ταξίδια στον Αρη

Ο Αδριανός Γολέμης, ο 37χρονος ερευνητής από τη Λάρισα, ζει το όνειρό του, αλλά όχι απλώς κάνοντας βόλτες στο φεγγάρι – αν και, ποιος ξέρει, μπορεί να το κάνει και αυτό σύντομα.

Όταν δεν εργάζεται στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών (EAC) της ESA, παρακολουθώντας την υγεία των αστροναυτών, είτε πριν είτε μετά την επιστροφή τους από το διάστημα, ο Αδριανός σχεδιάζει τα ιατρικά πρωτόκολλα για τις μελλοντικές αποστολές στη Σελήνη και –κρατηθείτε– στον Άρη!

Ο Αδριανός είχε μια εξαιρετική διάκριση το 2022, όταν έγινε ο πρώτος Έλληνας που πέρασε τα έξι στάδια της διαδικασίας επιλογής αστροναυτών της ESA, ανάμεσα σε 22.523 υποψήφιους. Έτσι, όταν τον ρωτάνε αν ποτέ θα γίνει αστροναύτης, ίσως απαντάει κάτι σαν “Αν χρειαστεί, θα βάλω και στολή”, κοιτάζοντας το φεγγάρι με νόημα.

Η δουλειά του στο νοσοκομείο της Τουλούζης δεν τον εμποδίζει από το να παρακολουθεί την Τελετή Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι, αν και ο Ολυμπιακός Ύμνος του ξέφυγε λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων. Τι να κάνουμε, κάποιος πρέπει να σιγουρευτεί ότι οι αστροναύτες θα επιστρέψουν στη Γη με όλα τα μέλη τους στη θέση τους, σωστά;

Ο Αδριανός βρίσκεται τώρα σε ένα διάλειμμα από τις απαιτητικές προετοιμασίες των αστροναυτών, αλλά όχι για πολύ. Έχει να ετοιμάσει τα ιατρικά πρωτόκολλα για τον διαστημικό σταθμό που θα γυρίζει γύρω από τη Σελήνη – και ναι, αυτή είναι δουλειά πλήρους απασχόλησης. Με τη σεληνιακή σκόνη να παραμονεύει και να απειλεί την υγεία των αστροναυτών, ο Γολέμης έχει να αντιμετωπίσει προκλήσεις που μοιάζουν βγαλμένες από ταινία επιστημονικής φαντασίας.

Αν όλα πάνε καλά, μπορεί σύντομα να τον δούμε να πίνει έναν εσπρέσο με θέα τη Γη από τη Σελήνη, πριν ξεκινήσει το επόμενο μεγάλο ταξίδι στον Άρη. Και γιατί όχι; Ο Αδριανός Γολέμης δείχνει ότι το όνειρο ενός Έλληνα να αγγίξει τα αστέρια δεν είναι και τόσο μακρινό.

Έλληνας διαστημικός γιατρός μιλά για την αποστολή της Boeing

Ο «γιατρός των αστροναυτών» αναφέρθηκε και στην πρόσφατη διαστημική αποστολή του Starliner της Boeing που λόγω τεχνικών προβλημάτων αδυνατεί να φέρει πίσω το πλήρωμα που αντί των οκτώ ημερών που ήταν προγραμματισμένο να μείνει οκτώ μήνες.

Μιλώντας για το ρόλο που έχει διευκρινίζει ότι αυτός είναι η ιατρική επιμέλεια των αστροναυτών της Ευρώπης όταν πηγαίνουν στο διάστημα που ξεκινάει ένα χρόνο πριν από την απογείωση και συνεχίζεται ψηφιακά, με τηλεϊατρική στο διάστημα της παραμονής στον διαστημικό σταθμό.

Παράλληλα, όπως είπε, όταν επιστρέφουν στη Γη, περνάει μαζί με μια ευρύτερη ομάδα ειδικών, ένα διάστημα έως ότου να επιστρέψει στα φυσιολογικά επίπεδα ο οργανισμός τους. Αναφερόμενος στην αποστολή της Boeing και τους δύο αστροναύτες που είναι εγκλωβισμένοι στο διάστημα το χαρακτήρισε ως είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα που δείχνει πόσο δυναμικές και εναλλασσόμενες είναι οι συνθήκες στο διάστημα. «Λόγω ενός τεχνικού προβλήματος, η κάψουλα που βρίσκεται στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό μπορεί να μην είναι σε θέση να επιστρέψει στη Γη με ασφάλεια, γεγονός που έχει επεκτείνει τη διάρκεια της αποστολής», εξήγησε ο Δρ. Γολέμης.

Ωστόσο, όπως τόνισε πως «υπάρχει πάντα περιθώριο ασφάλειας και πως, προς το παρόν, δεν υπάρχει ανησυχία για την υγεία των αστροναυτών». Σύμφωνα με τα όσα είπε «πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί για το πώς προχωρούμε και αν θα δοθεί τελικά το ΟΚ από τη NASA ώστε να επιστρέψει αυτό το πλήρωμα με την εν λόγω κάψουλα που υπάρχει ένα ερωτηματικό ή αν θα σταλεί κάποια άλλη κάψουλα για να τους διασώσει».

Μιλώντας για τον χρόνο παραμονής στο διάστημα εξήγησε ότι, σε μεγαλύτερης διάρκειας αποστολές, είναι απαραίτητη η ιατρική και φαρμακευτική μέριμνα για να αποφευχθούν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία λόγω της έλλειψης βαρύτητας.

«Αν ξεπερνάμε το φράγμα του ενός μήνα όπως σε αυτή την περίπτωση, πρέπει ιατρικά, φαρμακευτικά και με κάποια αντίμετρα όπως η φυσική άσκηση στο διάστημα, να μεριμνήσουμε ώστε η έλλειψη βαρύτητας να μην επηρεάσει τα οστά, να μην επηρεάσει τους μυς μας με τρόπο που θα είναι μη αναστρέψιμος όταν επιστρέψουν οι αστροναύτες στη Γη» πρόσθεσε.

Ο Έλληνας γιατρός που προετοιμάζει αστροναύτες για το διάστημα

Ανάμεσα σε σπουδαίους Έλληνες επιστήμονες του διαστήματος, όπως ο Σταμάτης Κριμιζής και ο Θανάσης Οικονόμου, ήταν και ο Αδριανός Γολέμης, γιατρός στο Ινστιτούτο MEDES, του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αστροναυτών (EAC), συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Διαστήματος (ESA) και υποψήφιος αστροναύτης, μίλησε για τον συστηματικό έλεγχο και την προετοιμασία των αστροναυτών για την παραμονή τους στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.

Ο Αδριανός Γολέμης αυτή την περίοδο παρακολουθεί στενά και προετοιμάζει από ιατρικής πλευράς την αποστολή ενός Ευρωπαίου Αστροναύτη στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. «Εδώ και δυο βδομάδες είμαι ο γιατρός του αστροναύτη Μάρκους Βαν, πρόκειται για έναν Σουηδό, ο οποίος θα πάει στο διάστημα σε έξι μήνες από σήμερα. Μιλάμε για μια πιο σύντομη αποστολή από τις συνηθισμένες, αλλά με σημαντικό ερευνητικό ενδιαφέρον», ανέφερε ο κ. Γολέμης εξηγώντας ότι η συγκεκριμένη αποστολή είναι συνεργασία του ESA και μιας ιδιωτικής εταιρείας. «Αυτές οι συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα μπορούν να προσφέρουν ευκαιρίες και σε μικρότερες χώρες όπως είναι η Ελλάδα», επισήμανε, σημειώνοντας πως ο διαστημικός τομέας «ανοίγει» με περισσότερες αποστολές κι «είμαι χαρούμενος που θα βοηθήσω τον Μάρκους να εκτελέσει την αποστολή του σωστά».

Η προετοιμασία για το διάστημα

Η προετοιμασία ενός αστροναύτη από την πλευρά της υγείας του είναι ένα από τα σπουδαιότερα μέρη της αποστολής. Ο τόπος του διαστήματος είναι φοβερά αφιλόξενος και στόχος των γιατρών, όπως και του Ανδριανού Γολέμη, είναι να ελαχιστοποιήσουν ή να εκμηδενίσουν την πιθανότητα να νοσήσει ή να συμβεί κάτι στον αστροναύτη που βρίσκεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη γη. «Ως εκ τούτου, η προετοιμασία ξεκινά ενάμιση χρόνο πριν από την αποστολή, με επαναλαμβανόμενα ιατρικά τεστ, να δούμε την κατάσταση υγείας του αστροναύτη». Με βάση τον γονιδιακό χάρτη του αστροναύτη και λίγο πριν από την αποστολή, ο γιατρός προχωρά στην παρασκευή εξατομικευμένων φαρμάκων, τα οποία ο αστροναύτης θα έχει μαζί του κατά τη διάρκεια της παραμονής του στον διαστημικό σταθμό.

Ο κ. Γολέμης επισημαίνει ότι μέρος του προγράμματος αφορά την ιατρική εκπαίδευση του αστροναύτη αφού για το χρονικό διάστημα παραμονής τους στον διαστημικό σταθμό «θα χρειαστεί να γίνουν γιατροί του εαυτού τους, να παρακολουθούν τους δείκτες από τις βασικές λειτουργίες του σώματός τους και με τη βοήθεια που θα έχουν από τη γη να παρεμβαίνουν όπου χρειάζεται».

Η καραντίνα του αστροναύτη τρεις βδομάδες πριν από την πτήση είναι μια πρώτη μεγάλη δοκιμασία τόσο για τον ίδιο όσο και για τον προσωπικό του γιατρό. «Μετακομίζουμε στο Χιούστον και παραμένουμε απομονωμένοι από κάθε είδους επαφή με τρίτους, επαναλαμβάνοντας συνεχώς ιατρικά τεστ και εξετάσεις. Ο στόχος μας είναι να μην μεταφερθεί κάποιος ιός στον Διαστημικό Σταθμό».

Λίγο πριν από την πτήση, για προληπτικούς λόγους ο αστροναύτης θα λάβει φαρμακευτική αγωγή για την ναυτία, τους εμετούς και το φαινόμενο του αποπροσανατολισμού που θα προκληθεί στον οργανισμό τις πρώτες ώρες που θα βρεθεί σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας.

Ο Αδριανός Γολέμης μιλά για το συναίσθημα που νιώθει κάθε φορά που παρίσταται στις εκτοξεύσεις των ρουκετών που μεταφέρουν αστροναύτες στο διαστημικό σταθμό. «Τα συναισθήματα είναι πολλά και έντονα, όταν βλέπεις τον πύραυλο να σηκώνεται από το έδαφος γνωρίζοντας ότι στην άκρη του σκάφους βρίσκεται κάποιος που έχεις ζήσει μαζί του και τον έχεις κουράρει επί 1,5 χρόνο για να καταφέρει να κάνει αυτή την αποστολή».

Ο Διαστημικός Σταθμός είναι ένα πολυεθνικό επίτευγμα από ΗΠΑ, Ρωσία, Ευρώπη, Ιαπωνία, Καναδά και επί μονίμου βάσεως φιλοξενεί αστροναύτες τουλάχιστον από τέσσερις χώρες. Η συνεννόηση και η συναίνεση είναι τα σημαντικότερα στοιχεία για την ομαλή συμβίωση αστροναυτών στα δώματα του σταθμού, ακόμη κι όταν υπάρχει θέμα υγείας. Για παράδειγμα, η αντιμετώπιση ενός προβλήματος υγείας ενός αστροναύτη μπορεί να ανήκει στην ευθύνη του προσωπικού του γιατρού, αλλά η φαρμακευτική αγωγή που θα χορηγηθεί θα χρειαστεί να συζητηθεί ευρέως με την ιατρική ομάδα των χωρών που παρακολουθούν και τους άλλους αστροναύτες.

Ο κ. Γολέμης εξηγεί ότι «μια φορά την βδομάδα, κάθε Πέμπτη, γίνεται τηλεδιάσκεψη της ιατρικής ομάδας των πέντε υπηρεσιών διαστήματος που λειτουργούν τον Διαστημικό Σταθμό, όπου συζητούμε και την αντιμετώπιση των εκτάκτων περιστατικών υγείας, το είδος της φαρμακευτικής αγωγής κλπ». Η έκθεση υγείας πρέπει να είναι αναλυτική και εκτός από τη διάγνωση και τη φαρμακευτική ουσία που πρέπει να χορηγηθεί, περιλαμβάνει και τα αναμενόμενα αποτελέσματα ανά χρονικό διάστημα. Μας εξηγεί ότι «η συζήτηση είναι λεπτομερής και εξαντλητική» καθώς, όπως υπογραμμίζει, «κάθε χώρα έχει τα δικά της ιατρικά και φαρμακευτικά πρωτόκολλα, αλλά στα 23 χρόνια ζωής του διαστημικού σταθμού, οι ζυμώσεις που έχουν γίνει, έχουν φέρει πιο κοντά, σ' έναν κοινό χώρο την ιατρική των πέντε διαφορετικών κρατών».

Η προετοιμασία για την επιστροφή

Η προετοιμασία ενός αστροναύτη για την επάνοδό του στη γη είναι σημαντική διαδικασία και ξεκινά μέρες πριν από την ημερομηνία επανόδου. Ο κ. Γολέμης αναφέρει ότι «ο οργανισμός του αστροναύτη δέχεται ισχυρό σοκ από την επιστροφή στη γη και εμείς τον βοηθάμε να σταθεί όρθιος, να περπατήσει με τη βοήθεια προγραμμάτων αποκατάστασης». Ακόμη και το αεροσκάφος της ESA που μεταφέρει τον αστροναύτη από το Χιούστον στην Ευρώπη είναι κατάλληλα διαμορφωμένο ώστε «να προφέρουμε τις καλύτερες ιατρικές υπηρεσίες στον αστροναύτη, εάν παραστεί ανάγκη».

Επιλέχθηκαν 25 αστροναύτες ανάμεσε σε 25.000 ενδιαφερόμενους

Ο Αδριανός Γολέμης είναι ο πρώτος Έλληνας που ολοκλήρωσε την ευρωπαϊκή επιλογή αστροναυτών. Από τους 25.000 ενδιαφερόμενους που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της ESA κατάφερε μετά από τεστ, ιατρικούς ελέγχους, εξετάσεις κλπ να φτάσει στους 25 που η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος επέλεξε για αστροναύτες και που θα μπορούσαν να ξεκινήσουν άμεσα την εκπαίδευση τους για τις μελλοντικές αποστολές. Οι άλλες χώρες προχώρησαν στο επόμενο βήμα, σε συμβόλαια συνεργασίας με την ESA, κάτι που δεν συνέβη με την Ελλάδα. «Παραμένω ενεργός στη διάθεση της Ελλάδας, όταν επιλέξει να επενδύσει στις επανδρωμένες αποστολές του διαστήματος», δήλωσε ο κ. Γολέμης και εξήγησε ότι οι επιλογές αυτές έχουν συνήθως ανταποδοτικό χαρακτήρα αφού από τη συμμετοχή της χώρας στις επανδρωμένες αποστολές, «η ESA, βάσει καταστατικού της, ανταποδίδει με συμβόλαια συνεργασίας με ερευνητικά ινστιτούτα πανεπιστήμια και επιχειρήσεις σε θέματα διαστημικής τεχνολογίας».

Το στοιχείο της έμπνευσής του για το διάστημα και τις διαστημικές αποστολές καθορίστηκε από δύο προσωπικότητες με διεθνές κύρος στην ιστορία του Διαστήματος, τους Έλληνες καθηγητές Σταμάτη Κριμιζή και Θανάση Οικονόμου. Ο Αδριανός Γολέμης κατέληξε λέγοντας ότι «αυτές οι δύο προσωπικότητες με ενέπνευσαν σε ό,τι κι αν έχω καταφέρει έως σήμερα κι ελπίζω, εάν καταφέρω να συμμετάσχω σε μια επανδρωμένη πτήση, να αποτελέσω την έμπνευση για τους μαθητές των σχολείων και των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων μας».

Διαβάστε επίσης

Αδριανός Γολέμης: Ο Γιατρός των Αστροναυτών. Στην ιατρική ομάδα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος