Όταν ο άνθρωπος κόβει τελείως το φαγητό: Τι συμβαίνει στο σώμα και πόσο αντέχει;

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακή βιολόγος, medlabnews.gr iatrikanea

Η πλήρης αποχή από την τροφή –η λεγόμενη ολική ασιτία– είναι ένα ακραίο βιολογικό πείραμα που βάζει τον οργανισμό σε κατάσταση επιβίωσης. Παρότι υπάρχουν σπάνιες ιστορικές καταγραφές ανθρώπων που άντεξαν χωρίς φαγητό για εβδομάδες ή και μήνες, το τίμημα για την υγεία είναι τεράστιο 

Ο χρόνος επιβίωσης ενός ανθρώπου χωρίς τροφή (συμπεριλαμβανομένης και της απεργίας πείνας) εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την κατάσταση θρέψης του, πριν την έναρξη της νηστείας. Αυτό συμβαίνει διότι η θρέψη του ανθρώπου, καθορίζει και τα αποθέματα ενέργειας που διαθέτει για την υποστήριξη των ζωτικών λειτουργιών του οργανισμού. Δηλαδή, με απλά λόγια, ένας παχύσαρκος αναμένεται να επιβιώσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ότι ένας άνθρωπος φυσιολογικού βάρους. Η λέξη «αναμένεται» χρησιμοποιείται εσκεμμένα για να υποδηλώσει ότι η πρότερη θρέψη δεν είναι ο μόνος παράγοντας που ορίζει το χρόνο επιβίωσης κατά την πλήρη νηστεία.

Τι συμβαίνει στο σώμα όταν σταματάει η πρόσληψη τροφής

Πρώτες ώρες – 24 ώρες

Ο οργανισμός καταναλώνει το γλυκογόνο (αποθηκευμένη γλυκόζη) από το ήπαρ και τους μύες. Αυτή η «δεξαμενή» κρατάει περίπου μία μέρα.

2η – 3η μερα

Μπαίνει σε λειτουργία η γλυκονεογένεση: το σώμα αρχίζει να «σπάει» πρωτεΐνες και λίπη για να παράγει γλυκόζη, απαραίτητη για τον εγκέφαλο και τα ερυθρά αιμοσφαίρια.

4η – 7η μέρα

Κυριαρχεί η καύση λίπους. Ο οργανισμός παράγει κετονικά σώματα που χρησιμοποιούνται ως εναλλακτική «τροφή» για τον εγκέφαλο. Αυτό είναι το στάδιο που θυμίζει παρατεταμένη νηστεία.

Μετά την 2η εβδομάδα

Ο μεταβολισμός επιβραδύνεται δραστικά. Οι ιστοί των μυών αρχίζουν να καταβολίζονται για να παραχθεί ενέργεια. Το ανοσοποιητικό εξασθενεί, οι λοιμώξεις γίνονται πιο επικίνδυνες.

Μετά από εβδομάδες

Εμφανίζονται βαριές ανεπάρκειες βιταμινών και μετάλλων, απώλεια μάζας οργάνων (καρδιά, ήπαρ), υπόταση, καρδιακές αρρυθμίες και τελικά πολυοργανική ανεπάρκεια.

Ο ρόλος του νερού

• Ο άνθρωπος χωρίς νερό αντέχει 3–7 ημέρες το πολύ.
• Αντίθετα, χωρίς τροφή μπορεί να ζήσει αρκετές εβδομάδες, αρκεί να συνεχίσει να ενυδατώνεται.
• Το νερό είναι απαραίτητο για όλες τις βιοχημικές λειτουργίες, για την κυκλοφορία, την αποβολή τοξινών και τη θερμορύθμιση.

Κίνδυνοι της πλήρους αποχής

• Καταβολισμός μυών και απώλεια δύναμης.
• Ανεπάρκεια βιταμινών και ηλεκτρολυτών (κίνδυνος καρδιακής ανακοπής).
• Αδύναμο ανοσοποιητικό → μεγαλύτερη πιθανότητα λοιμώξεων.
• Ψυχολογικές επιπτώσεις: σύγχυση, απάθεια, κατάθλιψη.
• Τελικό στάδιο: πολυοργανική ανεπάρκεια και θάνατος

Πόσο αντέχει ο άνθρωπος χωρίς φαγητό;

Οι περισσότεροι υγιείς ενήλικες μπορούν να επιβιώσουν περίπου 1–2 μήνες, μόνο με νερό.

Καταγεγραμμένα παραδείγματα:

• Μαχάτμα Γκάντι: Νήστεψε 21 μέρες, μόνο με νερό.
• Άγγλος κρατούμενος Bobby Sands (1981, φυλακές Β. Ιρλανδίας): Πέθανε ύστερα από 66 ημέρες απεργίας πείνας με μόνο νερό και αλάτι.
• Αγώνας επιβίωσης του Angus Barbieri (1965–66): Έζησε 382 μέρες χωρίς φαγητό, μόνο με νερό, τσάι, καφέ και συμπληρώματα βιταμινών υπό ιατρική παρακολούθηση.

Η πλήρης αποχή από το φαγητό δεν είναι ποτέ ασφαλής επιλογή. Ο οργανισμός έχει εντυπωσιακή προσαρμοστική ικανότητα, αλλά το τίμημα είναι σοβαρές βλάβες στα όργανα και, τελικά, ο θάνατος. Το νερό παραμένει το απόλυτο «κλειδί» για την επιβίωση, αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει τα θρεπτικά συστατικά.

Bιβλιογραφία

• Cahill GF. Starvation in man. N Engl J Med. 1970;282:668-675.
• Stewart WK, Fleming LW. Features of a successful therapeutic fast of 382 days' duration. Postgrad Med J. 1973;49(569):203-209.
• World Health Organization (WHO): Nutrition in emergencies – prolonged fasting.
• Keys A et al. The Biology of Human Starvation. University of Minnesota Press, 1950.

Διαβάστε επίσης:

Νευρογενής ανορεξία ΔΕΝ σημαίνει έλλειψη όρεξης, για φαγητό. Συμβουλές για γονείς και εκπαιδευτικούς