20 χρόνια του Συνηγόρου του Πολίτη

Eίκοσι χρόνια λειτουργίας κλείνει στη χώρα μας ο Συνήγορος του Πολίτη, η ανεξάρτητη αρχή που διαμεσολαβεί ανάμεσα στους πολίτες και το κράτος με σκοπό την προστασία των δικαιωμάτων τους.

Επικεφαλής του Συνηγόρου του Πολίτη είναι από τον Ιούλιο του 2016 ο Ανδρέας Ποττάκης. «Είναι τεράστια η σημασία μιας πραγματικά Ανεξάρτητης Αρχής σε μια περίοδο γενικευμένης καχυποψίας» δηλώνει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ με αφορμή την επέτειο των 20 χρόνων.

Ακολουθεί η συνέντευξη του Συνηγόρου του Πολίτη Ανδρέα Ποττάκη στον Περικλή Δημητρολόπουλο για το Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων

Ποιος είναι ο ποιοτικός απολογισμός των 20 χρόνων λειτουργίας του Πολίτη; Και ποιος ο αριθμητικός;

Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο πολίτες έχουν απευθυνθεί στον Συνήγορο του Πολίτη. Μόνο οι αναφορές έχουν περάσει τις 250.000 -κι αν συνυπολογίσουμε ότι αρκετές ανάμεσά τους αφορούν μεγάλες κοινωνικές ομάδες, τότε ο αριθμός είναι ακόμη μεγαλύτερος. Όμως νομίζω ότι ο ποιοτικός απολογισμός είναι ακόμη σημαντικότερος. Ξεκινώντας από τη σημασία της παρουσίας μιας πραγματικά Ανεξάρτητης Αρχής σε μια περίοδο γενικευμένης καχυποψίας.

Η εμπειρία σας λέει ότι έχει αλλάξει κατά τι όλα αυτά τα χρόνια η κουλτούρα της δημόσιας διοίκησης;

Η κουλτούρα δεν έχει αλλάξει. Μπορεί να μειώθηκε το κόστος της αλλά δεν έχει αλλάξει με τρόπο αισθητό για τον πολίτη, δεν βιώνεται ως καθημερινότητα αυτό που θα έπρεπε να είναι, δηλαδή δημόσια διοίκηση για τον πολίτη. Δεν έχει αυξηθεί η αποτελεσματικότητά της παρότι έχουν αυξηθεί οι υποχρεώσεις του πολίτη απέναντί της. Ωστόσο για να είμαστε δίκαιοι, τα τελευταία δέκα χρόνια η δημόσια διοίκηση κλήθηκε να αλλάξει η ίδια πολλές φορές με έναν καταιγισμό νέων νόμων και διατάξεων και πολυάριθμων εσωτερικών αναδιατάξεων.

Είναι ενιαία σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της δημόσιας διοίκησης αυτή η στάση;

Όχι, υπάρχουν δημόσιοι λειτουργοί που βοηθούν αποτελεσματικά το έργο μας και υπάρχουν πολλοί που ασφυκτιούν από τη γραφειοκρατία και χαίρονται όταν διαμεσολαβούμε υπέρ ενός πολίτη, διότι αντιλαμβάνονται ότι ο ρόλος μας είναι να βοηθήσουμε και τη διοίκηση να κάνει το έργο της. Διότι, δυστυχώς, η δημόσια διοίκηση πολλές φορές αυτοϋπονομεύεται επίσης.

Θα λέγατε τελικά ότι το κράτος παραμένει κατά βάση εχθρικό απέναντι στον πολίτη;

Δεν είναι εχθρικό, είναι όμως αδιάφορο. Αυτό είναι ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα. Ότι, πολλές φορές, χρειάζονται επιχειρήματα και πολύωρες συζητήσεις για να ξεπεραστούν τυπικές και οφθαλμοφανείς γραφειοκρατικές δυσκαμψίες και να παρακαμφθεί ένας πεισματικός νομικισμός.

Eίστε ικανοποιημένος από τις υπηρεσίες που προσφέρει το γραφείο σας; Τι περιθώρια βελτίωσης υπάρχουν και τι θα θέλατε να αλλάξει στην πράξη για να γίνει αποτελεσματικότερο το έργο σας;

Το θέμα είναι αν είναι ικανοποιημένοι οι πολίτες. Έχουμε πολλές ευχαριστίες για συγκεκριμένους ειδικούς επιστήμονες, έχουμε πολλούς φίλους θα έλεγα διότι μας έχουν εμπιστοσύνη αφού είδαν το έργο μας. Υπάρχουν βεβαίως και δυσαρεστημένοι. Ξέρετε ποιοι είναι οι περισσότεροι ανάμεσά τους; Αυτοί που ακούνε ότι το πρόβλημά τους δεν είναι στην αρμοδιότητά μας. Υπάρχουν όμως και πολλοί που διαμαρτύρονται για τις καθυστερήσεις των αναφορών τους. Δεν είναι υποχρεωμένοι να γνωρίζουν ότι η δικιά μας ταχύτητα εξαρτάται από την ταχύτητα του δημόσιου λειτουργού ή και του ιδιώτη, καθώς έχουμε πολλές υποθέσεις που αφορούν την παραβίαση εργασιακών δικαιωμάτων.

Πώς θα μπορούσε να αρθεί αυτή η «παρεξήγηση»;

Ήδη εργαζόμαστε για μια πιο συχνή και όσο το δυνατό εκλαϊκευμένη ενημέρωση των πολιτών για υποθέσεις που μπορεί να τους ενδιαφέρουν, δίνοντας παράλληλα και μια ακριβή εικόνα του εύρους των σημερινών αρμοδιοτήτων μας. Σύντομα θα εγκαινιάσουμε μια τετράμηνη αναφορά προς τον πολίτη, ένα δελτίο δραστηριότητας, με ευανάγνωστες από το μέσο πολίτη υποθέσεις που χειριζόμαστε σε κάθε τετράμηνο. Είναι παράλληλα και μία πράξη λογοδοσίας αλλά και αξιολόγησης.

Υπάρχουν αρμοδιότητες που θα θέλατε να προστεθούν σε αυτές που έχει ήδη ο θεσμός;

Έχουν - αναπόφευκτα - διευρυνθεί οι αρμοδιότητες του θεσμού και έχουν αυξηθεί οι δράσεις μας βάσει συνθηκών και αναθέσεων από τους μεγάλους διεθνείς οργανισμούς (ΟΗΕ, Συμβούλιο της Ευρώπης κ.ά.) και οι έλεγχοι που ασκούμε στις πειθαρχικές αποφάσεις των Σωμάτων Ασφαλείας και των υπαλλήλων των φυλακών και των άλλων κέντρων εγκλεισμού. Είναι μεγάλο το στοίχημα για να το χάσουμε. Κατά τα λοιπά, έχουμε ήδη υποβάλει τις προτάσεις μας στο σχετικό διάλογο που έχει ανοίξει με πρωτοβουλία της κυβέρνησης.

Πώς κρίνετε το επίπεδο ανεξαρτησίας που απολαμβάνετε ως αρχή;

Η ανεξαρτησία μας είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη.

Από το επίπεδο αναγνωρισιμότητας είστε ικανοποιημένος; Θα λέγατε πως ο συνήγορος θα πρέπει να γίνει πιο γνωστός στους πολίτες;

Δεν κάνουμε δημοσκοπήσεις ή μετρήσεις. Γνωρίζουμε όμως ότι σε όσες δημοσκοπήσεις σχετικές με το βαθμό εμπιστοσύνης στους θεσμούς έχει συμπεριληφθεί ο ΣτΠ καταγράφεται στις πρώτες θέσεις. Άλλωστε το βλέπουμε κι από τους αριθμούς. Οι αναφορές και οι δράσεις μας τα τελευταία χρόνια είναι πολλαπλάσιες των πρώτων χρόνων. Σαφώς υπάρχουν πολλά περιθώρια. Εξαρτώνται από τη δική μας ταχύτητα ανταπόκρισης και την αποτελεσματικότητα. Αν κάνεις καλά τη δουλειά σου, αυτό αναγνωρίζεται. Κι αυτός είναι ο κύριος στόχος μας πηγαίνοντας προς την τρίτη δεκαετία.

Και το επίπεδο συμμόρφωσης της δημόσιας διοίκησης στις γνωμοδοτήσεις σας;

Αρκετά καλό. Συνήθως οι παρεμβάσεις μας γίνονται αποδεκτές αφού τις χειρίζονται ιδιαίτερα έμπειροι ειδικοί επιστήμονες -στην πλειονότητά τους νομικοί. Υπάρχουν ωστόσο καθυστερήσεις αρκετές φορές στην έμπρακτη συμμόρφωση απέναντι στον πολίτη. Υπάρχουν επίσης και περιπτώσεις που η δημόσια διοίκηση δεν έχει δεχτεί τις εισηγήσεις μας. Εμείς φροντίζουμε οι εισηγήσεις μας να έχουν ικανή νομική αιτιολόγηση και να έχει προκληθεί ικανοποιητικός διάλογος με όλες τις πλευρές. Έτσι καθιστούμε όσο μπορούμε πιο δύσκολο το έργο οποιουδήποτε να αντιτάξει σοβαρά επιχειρήματα.

Θα ήταν ουτοπικό, τέλος, ένα κράτος χωρίς Συνήγορο του Πολίτη; Ποια θα ήταν η ιδανική δημόσια διοίκηση που «απενεργοποιούσε» τον ρόλο του;

Οι ρόλοι μας είναι διακριτοί. Ο θεσμός του ΣτΠ γεννήθηκε σε χώρες με υψηλής ποιότητας δημόσια διοίκηση κι όχι το αντίθετο. Σε χώρες με μακρά παράδοση λογοδοσίας και διαφάνειας στη δημόσια ζωή. Η ανεξάρτητη παρουσία του και η ελεγκτική δικαιοδοσία του συνιστούν μια ακόμη ζώνη προστασίας για τον πολίτη κι έναν καθημερινό τρόπο ελέγχου της δημόσιας διοίκησης αλλά και σημαντικού μέρους του ιδιωτικού τομέα.

Πηγη ΑΠΕ-ΜΠΕ