Η υπογεννητικότητα απειλεί την κοινωνική συνοχή

της Σίσσυς Παυλοπούλου*

«Είναι εύκολο και συνηθισμένο σε μια επετειακή ημέρα να αναφερόμαστε σε σπουδαίες γυναίκες που τίμησαν και τιμούν τη γυναικεία, την ανθρώπινη υπόσταση. Αμέτρητες είναι πράγματι οι περιώνυμες γυναίκες, οι ηρωίδες, οι πρωτοπόρες της επιστήμης, οι γυναίκες καλλιτέχνες και δημιουργοί, οι φωτισμένες διδασκάλισσες, οι γυναίκες αρχηγοί κρατών.

Αλλά και οι αφανείς, οι απλές αγωνίστριες της καθημερινότητας, και προ παντός αυτές που δεν είχαν την ευλογία να επιτύχουν, αντιθέτως μάλιστα στερήθηκαν αγαθά, υπήρξαν θύματα πολέμων ή άδικης μεταχείρισης. Όλες αυτές τις γυναικείες υπάρξεις τιμούμε αδιακρίτως κάθε χρόνο την Ημέρα της Γυναίκας και καθημερινά εκτός εορτασμού.

Ως προς το γυναικείο ζήτημα και τους μακροχρόνιους αγώνες που έγιναν για την ισότητα των φύλων και την αναγνώριση των δικαιωμάτων της γυναίκας μπορούμε να πούμε ότι έχουμε φθάσει σε ένα ικανοποιητικό σημείο. Στα περισσότερα μέρη της γης η αξία της γυναίκας αναγνωρίζεται πλέον, οι αγώνες απέδωσαν καρπούς, η ισότητα κατακτήθηκε κατά ένα μεγάλο μέρος. Αντιλήψεις και στερεότυπα που κρατούσαν τη γυναίκα περιθωριοποιημένη άλλαξαν ριζικά. Μένουν φυσικά κι άλλοι στόχοι να επιτευχθούν, καταστάσεις να βελτιωθούν, γι' αυτό άλλωστε δεν είναι άνευ νοήματος η διατήρηση μιας επετείου, διότι μας επιτρέπει να κάνουμε απολογισμό και διόρθωση πορείας όταν αυτό χρειάζεται. Ας μη σταθούμε όμως στα αυτονόητα και ας μην επαναλάβουμε τα χιλιοειπωμένα.

Θα ήθελα να επιμείνω ότι πρέπει να συγκεντρώσουμε όλο μας το ενδιαφέρον σε μια κατηγορία γυναικών που όχι μόνο το αξίζουν αλλά επιβάλλεται να το εισπράξουν.

Εννοώ τις γυναίκες που δεν έχουν γεννηθεί ακόμη.

Αναφέρομαι βέβαια στη μάστιγα της υπογεννητικότητας που ταλανίζει ιδιαίτερα τη Χώρα μας και δεν είναι δυνατόν να μας αφήνει αδιάφορους ή έστω απλούς παρατηρητές. Άλλωστε τις τελευταίες λίγες ημέρες το ζήτημα αυτό συζητείται πολύ από τους πολιτικούς, έφθασε και στη Βουλή, φαίνεται να απασχολεί πολλούς παράγοντες της δημόσιας ζωής και αυτό μόνο θετικές σκέψεις και ελπιδοφόρα μηνύματα θα πρέπει να εκπέμπει.

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους και είναι αμείλικτοι.

- Ο πληθυσμός της Χώρας μας βαίνει συνεχώς μειούμενος.

- Μέχρι το έτος 2050 οι Έλληνες θα είμαστε λιγότεροι από 10 εκατομμύρια (μόλις 8,8 εκατομμύρια σύμφωνα με το σχετικά αισιόδοξο σενάριο) και θα είμαστε και γηραιότεροι (ο ένας στους τρεις θα είναι άνω των 65 ετών).

- Οι γεννήσεις εδώ και αρκετά χρόνια υπολείπονται των θανάτων και φυσικά το 1,1 παιδί ανά ζευγάρι απέχει πολύ από το 2,1 τουλάχιστον που απαιτείται για την ανανέωση του πληθυσμού.

Μόνο δυσμενείς είναι οι συνέπειες των παραπάνω διαπιστώσεων που προκύπτουν από επιστημονικές έρευνες. Η υπογεννητικότητα απειλεί την κοινωνική συνοχή, την ομοιογένεια και την αντοχή του κοινωνικού ιστού, αλλοιώνει τη μορφή της οικογένειας, κλονίζει το εκπαιδευτικό σύστημα, στερεί πόρους από το ασφαλιστικό σύστημα, μειώνει το παραγωγικό δυναμικό και τελικά αποδυναμώνει τη δημοκρατία μας.

Μπροστά σ' αυτές τις δυσοίωνες καταστάσεις δεν έχουμε το δικαίωμα να στέκουμε απαθείς. Τόσο το επίσημο Κράτος όσο και εμείς οι πολίτες, οργανωμένοι συλλογικά ή και ο καθένας μας ξεχωριστά, οφείλουμε να αντιδράσουμε απέναντι σ' αυτή την απειλή.

Σε περιόδους οικονομικής κρίσης, όπως αυτή που περνούμε τα τελευταία πολλά ήδη χρόνια, είναι δύσκολο για το Κράτος να εξασφαλίσει τις αναγκαίες παροχές που θα λειτουργήσουν ως κίνητρα ενάντια στην υπογεννητικότητα. Μη ξεχνάμε ότι παροχές που ευνοούσαν τους πολυτέκνους καταργήθηκαν ή περικόπηκαν στο πλαίσιο της αναγκαστικής λιτότητας. Το πιο σημαντικό ίσως κακό που έφερε η οικονομική κρίση είναι η μείωση του κοινωνικού κράτους. Ελπίζω ότι η έξοδος από την κρίση για την οποία τόσος λόγος γίνεται και στην οποία όλοι ελπίζουμε, θα δώσει την ευκαιρία στην κρατική μηχανή να ιεραρχήσει τις προτεραιότητες με τέτοιο τρόπο ώστε οι αποφάσεις του σήμερα να εγγυώνται όσο το δυνατόν την πιο ομαλή και σταθερά εξελικτική πορεία προς το μέλλον. Ύψιστη προτεραιότητα είναι κατά τη γνώμη μου η επιβίωση του Έθνους μας και η διατήρηση αναλλοίωτων των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών μας που μας επέτρεψαν να υπάρχουμε μέχρι σήμερα μετά από τόσους αιώνες και παρά τις τρομακτικές δυσκολίες και τις αντιξοότητες που αντιμετωπίσαμε.

Η θέσπιση γενναιόδωρων και καλά μελετημένων μέτρων με στόχο την παροχή κάθε είδους βοήθειας και κινήτρων ώστε τα νέα ζευγάρια να τολμούν να γίνονται γονείς εγκαίρως είναι επιβεβλημένη. Αυτό προϋποθέτει βεβαίως οικονομική ανάπτυξη, εξασφάλιση θέσεων εργασίας, σταθερές κρατικές δομές.

Μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση είναι πρωτίστως η εξασφάλιση όρων ασφαλούς φύλαξης και δημιουργικής απασχόλησης βρεφών και νηπίων ώστε οι γονείς να μπορούν απερίσπαστοι να εργάζονται. Σημαίνει ευνοϊκά ωράρια εργασίας, φορολογικές ελαφρύνσεις, παροχή άδειας μητρότητας και πατρότητας, γενικά μέτρων που άλλα έχουν οικονομικό κόστος και άλλα όχι, είναι όμως τώρα πιο αναγκαία παρά ποτέ. Και τώρα μέσα στην κρίση γίνονται προσπάθειες βελτίωσης της κατάστασης αλλά βρισκόμαστε στην αρχή και βιαζόμαστε να φθάσουμε στο σημείο που θα μας ικανοποιεί όλους. Το κράτος πρέπει να αναλάβει την ευθύνη του. Περαιτέρω καθυστέρηση δεν συγχωρείται, είναι εγκληματική. Εδώ θα έλεγα ότι δει δη χρημάτων και είναι καθήκον και αρμοδιότητα του κράτους να τα βρει.

Αν έλθουμε τώρα στην πλευρά των πολιτών θα πρέπει να πούμε όχι δει δη χρημάτων αλλά Δει δη παιδείας και αλλαγής νοοτροπίας. Στον καθένα από εμάς, αναλογεί μερίδιο ευθύνης για τη συμμετοχή στη λύση του προβλήματος. Θα τολμήσω μάλιστα να πω ότι το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για την αλλαγή στάσης της κοινωνίας αναλογεί στις γυναίκες διότι θεωρώ, κι ας με συγχωρήσουν οι άνδρες, ότι οι γυναίκες είμαστε μάλλον αρκετά δυνατές, διορατικές και τολμηρές για τέτοιες αλλαγές.

Επειδή όμως τίποτε δεν μπορούμε να επιτύχουμε μόνες, χρειαζόμαστε την κατανόηση, τη βοήθεια, την καλή συνεργασία με τον σύντροφό μας και το περιβάλλον μας. Διαπιστώνουμε πάντως ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία συμμετέχει κατά μεγάλο μέρος στην επίλυση προβλημάτων της κοινωνίας και η απόδειξη είναι και η σημερινή συγκέντρωση. Θα έχετε σίγουρα αντιληφθεί ότι πολλές οργανώσεις μη κερδοσκοπικές δραστηριοποιούνται και βοηθούν ικανοποιητικά πολλούς προβληματικούς τομείς. Κυρίως σε θέματα υγείας, παιδικής μέριμνας, ατόμων με ειδικές ανάγκες, υπογονιμότητας και υποβοηθούμενης κύησης. Είναι ευτύχημα που υπάρχουν αυτές οι δράσεις, είναι παρήγορο που βρίσκονται όλο και περισσότεροι άνθρωποι κατά κυριολεξία οι οποίοι τιμούν και δικαιώνουν την κοινωνία μας. Τέτοιες δράσεις έχουμε την υποχρέωση να τις αναδεικνύουμε ώστε να βρίσκουν μιμητές, αλλά προπαντός να τις υποστηρίζουμε και να τις ενισχύουμε.

Ακόμη και σε ατομικό λοιπόν επίπεδο υπάρχει δυνατότητα δράσης. Ο καθένας μας από τη θέση του, ας πιστέψουμε στη δύναμη της προσπάθειας, ας μη χάνουμε την ελπίδα μας και ας δώσουμε όλη μας τη δύναμη αγωνιζόμενοι για ένα σκοπό που μόνο καλό μπορεί να σημαίνει για όλους. Να είμαστε βέβαιοι ότι οποιαδήποτε προσφορά στο κοινωνικό σύνολο θα μας επιστρέψει πολλαπλασιασμένη έστω και μόνο με τη μορφή της ηθικής ικανοποίησης.

Τελειώνοντας θα ήθελα να σας εκμυστηρευθώ ότι πολύ συχνά κάνοντας την αυτοκριτική μου θέτω στον εαυτό μου το ερώτημα: Εγώ τι έκανα για να αντιμετωπισθεί αυτό το σοβαρό πρόβλημα; Θα μπορούσα να πω ότι έχοντας τρία παιδιά και επτά εγγόνια έκανα ό,τι μπορούσα. Και όμως όχι. Νομίζω ότι αν δεν καταφέρω να πείσω έστω και μια νέα γυναίκα να γίνει εγκαίρως μητέρα, αν δεν μπορέσω να βοηθήσω να γίνει κατανοητός ο κίνδυνος της μη αναστρέψιμης κατάστασης δεν θα έχω εκπληρώσει το χρέος μου.

Τολμώ να φαντασθώ μια ιδανική κατάσταση: Ας πούμε ότι για τα επόμενα δέκα χρόνια κάθε χρόνο εκ περιτροπής το 1/10 του πληθυσμού μας, δηλαδή 1 εκατομμύριο Έλληνες περίπου, αποφασίζουμε να «υιοθετήσουμε» τη γέννηση ενός παιδιού. Στο τέλος της χρονιάς αν μετρηθούμε πάλι θα είμαστε 100.000 περισσότεροι και στο τέλος της δεκαετίας 1.000.000 περισσότεροι! Απλοϊκή η σκέψη ενδεχομένως, δεκτές όμως και λιγότερο απλοϊκές προτάσεις.

*Ομιλία της Σίσσυς Παυλοπούλου σε φιλανθρωπικό δείπνο για την ενίσχυση των κρατικών νοσοκομείων της Ελλάδας