Του Αγίου Ανδρέα. Η ιστορία του Αποστόλου Ανδρέα και του χιαστού σταυρού. Γιορτάζει στις 30 Νοεμβρίου

medlabnews.gr

Η γιορτή του Αποστόλου Ανδρέα εορτάζεται σήμερα, μια από τις μεγαλύτερες εορτές για την Κύπρο, αφού δεκάδες χιλιάδες άτομα έχουν την ονομαστική τους εορτή. Ο Απόστολος Ανδρέας όμως είναι και ο πολιούχος της Πάτρας!

Σύμφωνα με την Στατιστική Υπηρεσία, με βάση τον κατάλογο που παρουσιάζει τη συχνότητα των ονομάτων του πληθυσμού, όπως καταγράφηκαν στην Απογραφή Πληθυσμού 2011, το όνομα Ανδρέας είναι το δημοφιλέστερο στο νησί, αφού 36.682 φέρουν το συγκεκριμένο όνομα.

Επίσης άλλες 19.339 γυναίκες, φέρουν το όνομα Ανδρούλα.

Η ιστορία του Αγίου

Ο Ανδρέας (ή Ανδρεύς ή Ανδρείας) ήταν αδελφός του Σίμωνα Πέτρου. Φέρει ελληνικό όνομα και καταγόταν από την πόλη Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας. Οι γονείς του ονομάζονταν Ιωνάς ή Ιωάννης και Ιωάννα. Με τον αδελφό του, Σίμωνα Πέτρο, μετερχόταν το επάγγελμα του ψαρά στη λίμνη της Τιβεριάδος. Η Καινή Διαθήκη ουσιαστικά σιωπά για το πρόσωπό του ενώ οι σχετικές παραδόσεις και θρύλοι πολλαπλασιάζονται από τον 3ο αιώνα και ιδιαίτερα κατά τον 8ο και 9ο αιώνα.

Ο Ανδρέας μαζί με τον αδελφό του τον Πέτρο ήταν οι πρώτοι που κλήθηκαν και ακολούθησαν τον Χριστό. Έτσι, ο Ανδρέας αποκαλείται και «Πρωτόκλητος». Η ιστορία της ζωής του Ανδρέα μέχρι την Σταύρωση, την Ανάσταση και την Ανάληψη, υπήρξε σχεδόν ίδια με εκείνη των άλλων μαθητών. Μετά την Πεντηκοστή και το σχηματισμό της πρώτης Εκκλησίας, με τον αδερφό του Πέτρο και άλλους μαθητές βρέθηκαν στη Σινώπη του Ευξείνου Πόντου και εκεί έδρασε ανάμεσα στους Εθνικούς και Ιουδαίους, έχοντας ως ορμητήριο μια νησίδα κοντά στη Σινώπη. Από τη Σινώπη ο Ανδρέας μαζί με το Ματθία και άλλους μαθητές πήγαν στην Αμισό (Σαμψούντα), όπου ίδρυσαν Εκκλησία. Αφού περιήλθε τις περιοχές του Πόντου, της Ιβηρίας και την Παρθία γύρισε στα Ιεροσόλυμα μάλλον το 34 μ.Χ. για να γιορτάσει το Πάσχα με τους λοιπούς μαθητές.

Στη δεύτερη πορεία του, μέσω της Αντιοχείας, πήγε στην Έφεσο, τη Λαοδίκεια της Φρυγίας, την Οδυσσούπολη της Μυσίας, στη Νίκαια και την ευρύτερη περιοχή της Βιθυνίας, τη Νικομήδεια, τη Χαλκηδόνα, την Άμαστρη, για να καταλήξει και πάλι στη Σινώπη. Αργότερα επισκέφτηκε τη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα, τους Αλανούς, τους Ζηκχούς, τους Βοσπορινούς και τους Χερσονήτες για να επιστρέψει στη Σινώπη. Στη συνέχεια πέρασε από το Βυζάντιο, την Ηράκλεια της Θράκης, τη Μακεδονία και την Πελοπόννησο με τελικό σταθμό την Πάτρα. Με ορμητήριο την Πάτρα ο Ανδρέας κήρυττε σε όλη την Αχαΐα την εποχή που ήταν ανθύπατοι ο Λεσβίος και ο διάδοχος του Αιγεάτης. Εκεί η διδασκαλία του καρποφόρησε και με τις προσευχές του θεράπευσε θαυματουργικά πολλούς ασθενείς. Ακόμα και η Μαξιμίλλα, σύζυγος του ανθύπατου Αιγεάτου, αφού τη θεράπευσε ο Απόστολος από τη βαριά αρρώστια που είχε, πίστεψε στο Χριστό. Το γεγονός αυτό εκνεύρισε τον ανθύπατο και με την παρότρυνση ειδωλολατρών ιερέων συνέλαβε τον Ανδρέα και τον οδήγησε στο μαρτύριο με σταυρικό θάνατο, πιθανώς την εποχή του διωγμού του Νέρωνα. Το λείψανό του έθαψε με ευλάβεια ο πρώτος επίσκοπος Πατρών Στρατοκλής.

Μετά θάνατον

Στα μέσα του 4ου αιώνα, με ενέργειες του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου μεταφέρθηκε το Άγιο Λείψανο στον Ναό των Αγίων Αποστόλων στην Κωνσταντινούπολη. Όταν οι Φράγκοι κατέκτησαν την Πόλη, το Λείψανο μεταφέρθηκε στην Ιταλία. Ήταν στις 26 Σεπτεμβρίου 1964, όταν η Τιμία Κάρα του Αποστόλου επιστράφηκε στην Πάτρα από τον Πάπα Παύλο και μετά από ενέργειες των Πατρινών και της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Μπροστά και δεξιά του Ναού, κοντά στο Άγιο Βήμα, βρίσκεται ο μαρμάρινος Τάφος του Αποστόλου. Οι δύο Ναοί του Πολιούχου της Πάτρας, Αγ. Ανδρέα αποτελούν Πανελλήνιο και Πανορθόδοξο προσκύνημα. Ο παλιός Ναός οικοδομήθηκε στο διάστημα 1836-1843 στη θέση όπου μαρτύρησε ο Απόστολος Ανδρέας. O νέος Ιερός Ναός του Αγίου Ανδρέα εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1974 από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Σεραφείμ. Δίπλα στον παλιό Ναό είναι το πηγάδι του Αγίου Ανδρέα.

Στη θέση του παλαιού ναού προϋπήρχε η πηγή της Δήμητρας στην οποία λειτουργούσε και μαντείο μόνο για αρρώστους, όπως αναφέρει ο Παυσανίας. Η περιοχή της μαντικής πηγής ήταν ο τόπος όπου δίδασκε ο Απόστολος Ανδρέας. Σύμφωνα με την παράδοση δίπλα σ” αυτή την πηγή σταυρώθηκε. Η λατρεία του Αγ. Ανδρέα συσχετίστηκε με τη λατρεία της θεάς Δήμητρας με διάφορους τρόπους. Μια λατρευτική πρακτική ήταν η διανυκτέρευση στο ναό και η αναμονή για εμφάνιση του Αγίου σε όνειρο. Πρόκειται για την αρχαία πρακτική της «κατ’ όναρ επιφανείας του θείου» (incubatio), η οποία εφαρμοζόταν και στη λατρεία της Δήμητρας, στην εορτή των Επιφανίων και συνεχίστηκε και στον χριστιανισμό. Πιστεύεται ότι με αυτή την λατρευτική παράδοση συνδέεται και η μαρτυρία σε επιγραφή που βρέθηκε στο Ασκληπιείο στην Αθήνα, το οποίο καταστράφηκε από τους Χριστιανούς περί το 485: η αρχαία λατρεία συνέχισε στην χριστιανική εκκλησία, αφιερωμένη σύμφωνα με επιγραφή στον άγιο Ανδρέα και η στοά όπου γινόταν η incubatio, η ιερή πηγή και το καταγώγειον διατηρήθηκαν. Ο Γρηγόριος επίσκοπος της Τουρ (538-594) αναφέρει επίσης ότι από τον τάφο του Αποστόλου Ανδρέα έβγαινε «μάννα», με τη μορφή αλεύρου, και λάδι με ευχάριστο άρωμα. Η ποσότητά τους αποκάλυπτε στους κατοίκους αν η συγκομιδή της χρονιάς θα ήταν καλή. Επισημαίνει μάλιστα ότι το λάδι έτρεχε μέχρι το μέσον της εκκλησίας, μια πρώιμη αναφορά στο μύρο. H σύνδεση της λατρείας του Ανδρέα με την θαυματουργή εμφάνιση αλεύρου φαίνεται ότι συνδυάζει δύο παραδόσεις: α) του ρόλου του Ανδρέα στο θαύμα του πολλαπλασιασμού των άρτων, όπως περιγράφεται στο Κατά Ιωάννην 6.7-8 και β) των λατρευτικών παραδόσεων της θεάς Δήμητρας, θεάς της γεωργίας, την λατρεία της οποίας διαδέχθηκε στη θέση του ιερού της η λατρεία του Ανδρέα. Είναι γνωστό ότι η Δήμητρα ήταν θεά του σίτου και της γεωργίας, ως θεά Εύνοστος λατρευόταν ως προστάτης των μύλων. Συνεπώς, στα τέλη του 6ου αιώνα η λατρεία του αγίου Ανδρέα στην Πάτρα είχε αφομοιώσει στοιχεία παλαιότερης λατρείας της θεάς Δήμητρας και η φήμη του ως θεραπευτή αγίου είχε πλατειά διάδοση. Η μαρτυρία του Γρηγορίου της Τουρ είναι σημαντική, διότι επιβεβαιώνει έμμεσα την παράδοση ότι ο παραθαλάσσιος βυζαντινός ναός του Αγίου Ανδρέα ήταν κτισμένος στη θέση του ναού της θεάς Δήμητρας με την μαντική πηγή.

Η παράδοση για χρήση χιαστού σταυρού κατά την θανάτωση του απόστολου Ανδρέα προέρχεται από τη Δύση και ανάγεται στο 10 με 12ο αιώνα. Η παράδοση που αναφέρει ότι σταυρώθηκε στην Πάτρα θεωρείται από ορισμένους Δυτικούς «μεταγενέστερη και αναξιόπιστη» ενώ από τους ίδιους κύκλους πιστεύεται ότι η παράδοση που θεωρεί ότι απόστολος Ανδρέας θεμελίωσε την εκκλησία του Βυζαντίου αποτελεί μεταγενέστερη επινόηση.

Η σκωτική παράδοση θεωρεί τον Ανδρέα προστάτη άγιό της από το 750 και θέλει το λείψανό του να μετακομίστηκε στη Σκωτία. Η σημαία των Πικτών και Σκώτων έφερε τον χιαστό Σταυρό, σύμβολο του μαρτυρίου του Αγίου Ανδρέα, ο οποίος μετά την ένωση της Σκωτίας με την Αγγλία συμπεριελήφθη στην Αγγλική (Βρετανική) σημαία. Υπάρχει επίσης αρχαία ρωσική παράδοση για την εισαγωγή του χριστιανισμού στην Ρωσία από τον Απόστολο Ανδρέα, καθώς θρυλείται ότι έφτασε κηρύττοντας μέχρι το Κίεβο.

Ο Απόστολος Ανδρέας είναι πολιούχος της Πάτρας. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον τιμά ως ιδρυτή του και πρώτο επίσκοπο Βυζαντίου και στις 30 Νοεμβρίου, ημέρα μνήμης του, τελεί τη θρονική του εορτή. Είναι επίσης προστάτης διαφόρων χωρών – τόπων, όπως: Ρωσίας, Ελλάδας, Ουκρανίας, Σικελίας, Αγίου Ανδρέα (Τενερίφης, Ισπανίας), Αμάλφι (Ιταλίας), Κύπρου κ.ά..

Στις 30 Νοεμβρίου γιορτάζουν οι:

Ανδρέας, Αντρέας, Ανδρίκος, Αντρίκος, Ανδριάνα, Ανδρούλα, Ανδριανή, Αντριάννα.