Τέσσερα βρέφη, τέσσερις “φυσικοί θάνατοι”. Η αλήθεια που οι ιατροδικαστές δεν είδαν. Διεθνή ανάλογα

 του Αλεξανδρου Γιατζιδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Η υπόθεση της Ειρήνης Μουρτζούκου συγκλόνισε τη χώρα. Μια νέα γυναίκα από την Αμαλιάδα, που σκότωσε —όπως η ίδια ομολόγησε— την αδερφή της, τα δύο της παιδιά και το βρέφος μιας φίλης της. Κι όμως, κανένας δεν κατάλαβε τίποτα. Οι ιατροδικαστές μιλούσαν για «αιφνίδιο θάνατο», «παθολογικά αίτια», «αναπνευστικά προβλήματα». Όλα φαίνονταν φυσιολογικά… μέχρι που η ίδια ομολόγησε.

Το ερώτημα λοιπόν είναι σαφές: πώς γίνεται τέσσερις δολοφονίες να περάσουν ως φυσικοί θάνατοι; Έχουν ευθύνη οι ιατροδικαστές;

Δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Σε διεθνές επίπεδο, πλήθος υποθέσεων δείχνει ότι η διάγνωση ασφυξίας σε βρέφη είναι από τις πιο δύσκολες στην ιατροδικαστική. Το λεγόμενο SIDS (Sudden Infant Death Syndrome – Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου) μπορεί σε ποσοστό έως 5% να καλύπτει στην πραγματικότητα εγκληματικές ενέργειες.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπόθεση της Mary Beth Tining, στις ΗΠΑ. Η γυναίκα αυτή έχασε διαδοχικά 8 παιδιά, με όλους τους θανάτους να αποδίδονται αρχικά σε SIDS. Χρειάστηκαν χρόνια και υπομονή από τις αρχές, για να αποδειχθεί ότι η ίδια τα είχε σκοτώσει.

Τι δεν βλέπουν οι ιατροδικαστές;

Η ασφυξία, ειδικά σε μωρά, δεν αφήνει πάντα εμφανή ίχνη. Δεν υπάρχουν πάντα μώλωπες, κατάγματα ή εξωτερικά τραύματα. Τα πνευμόνια μπορεί να φαίνονται φυσιολογικά. Αν δεν γίνει εξειδικευμένος ιστολογικός και τοξικολογικός έλεγχος —αν δεν εξεταστεί η σκηνή, η στάση του παιδιού, οι συνθήκες— ο θάνατος μπορεί εύκολα να καταγραφεί ως «ανεξήγητος» ή «παθολογικός».

Επιπλέον, σε πολλές χώρες —και στην Ελλάδα— οι παιδικοί θάνατοι δεν εξετάζονται πάντα με την αυστηρότητα που θα έπρεπε. Υπάρχουν ελλείψεις σε προσωπικό, περιορισμένοι πόροι, φόβος κοινωνικού σκανδάλου. Ένας γιατρός μπορεί εύκολα να επιλέξει τη «σίγουρη» διάγνωση, χωρίς να ρισκάρει την εμπλοκή σε πολύπλοκη υπόθεση.

Τα λάθη στην περίπτωση Μουρτζούκου

Όπως φάνηκε, κανείς δεν υποψιάστηκε τίποτα. Ούτε οι γιατροί στα νοσοκομεία, ούτε οι ιατροδικαστές, ούτε οι κοινωνικές υπηρεσίες. Το ένα παιδί πέθανε «ξαφνικά», το άλλο «κατάπιε γάλα και πνίγηκε», το παιδί της φίλης «έπεσε από τον καναπέ» και πέθανε. Καμία έρευνα δεν πήγε σε βάθος. Καμία υποψία δεν καταγράφηκε επίσημα. Και όλα αυτά… μέχρι που η ίδια είπε την αλήθεια.

Η ερώτηση είναι απλή: αν δεν μιλούσε η Ειρήνη, θα μαθαίναμε ποτέ την αλήθεια;

Υπάρχουν ευθύνες;

Ναι, υπάρχουν. Όχι μόνο ποινικές — τουλάχιστον όχι με τα μέχρι τώρα δεδομένα — αλλά σίγουρα ηθικές και επιστημονικές. Όταν ένας ιατροδικαστής παραδίδει πιστοποιητικό θανάτου χωρίς πλήρη διερεύνηση, όταν δεν ζητούνται περαιτέρω εξετάσεις, όταν δεν ειδοποιούνται οι κοινωνικές υπηρεσίες για «ύποπτα μοτίβα», τότε το σύστημα έχει αποτύχει.

Και δεν είναι μόνο θέμα ατομικής ευθύνης. Είναι και θέμα δομών. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν εξειδικευμένες ομάδες διερεύνησης παιδικών θανάτων, όπως υπάρχουν σε Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδά και Σκανδιναβικές χώρες. Δεν υπάρχουν ενιαίοι κανόνες για πότε πρέπει να ελέγχεται μια οικογένεια, πότε ενεργοποιείται η κοινωνική πρόνοια, πότε γίνεται επανεξέταση υπόθεσης.

Τι πρέπει να αλλάξει

• Κάθε βρεφικός θάνατος πρέπει να ερευνάται με ειδικό ιατροδικαστικό και κοινωνικό πρωτόκολλο.
• Οι ιατροδικαστές να έχουν πρόσβαση σε προηγμένα εργαλεία ανάλυσης και εκπαίδευσης.
• Να γίνεται σκηνική αναπαράσταση σε θανάτους βρεφών με ασαφή αιτία.
• Να δημιουργηθεί εθνικό μητρώο παιδικών θανάτων με δυνατότητα επανελέγχου όταν υπάρξουν νέα στοιχεία.

Αν δεν είχε μιλήσει η Ειρήνη Μουρτζούκου, σήμερα θα πιστεύαμε πως τα παιδιά της πέθαναν από κακή τύχη. Και δεν θα ήταν η πρώτη φορά.

Το μεγαλύτερο ερώτημα λοιπόν δεν είναι αν φταίνε οι γιατροί ή οι ιατροδικαστές. Το ερώτημα είναι:

Πόσα άλλα παιδιά πεθαίνουν δίπλα μας — κι εμείς κοιτάμε αλλού;