Προσοχή ΔΕΝ φταίνε. Η άνοια επηρεάζει τη μνήμη, την ψυχική διάθεση και τη συμπεριφορά τους. Τι να κάνετε στο Αλτσχάιμερ; (video)

Βικτωρίας Πολύζου
της Βικτώριας Πολύζου, συμβούλου ψυχικής υγείας, medlabnews.gr iatrikanea

Η άνοια είναι μάστιγα της σύγχρονης εποχής που προσβάλλει ολοένα περισσότερους ηλικιωμένους, στερώντας τους σταδιακά τη μνήμη και την ικανότητα σκέψης. 

Τα άτομα που θα παρουσιάσουν Αλτσχάιμερ, αρχικά εμφανίζουν κατάθλιψη, προβλήματα ύπνου και αλλαγές στη συμπεριφορά. Η αφηρημάδα μπορεί να μην είναι πάντοτε η πρώτη προειδοποιητική ένδειξη ότι αρχίζει η άνοια. Πολύ νωρίτερα ενδέχεται να υπάρξουν βαθιές και ουσιαστικές αλλαγές στην συμπεριφορά και στην προσωπικότητα σύμφωνα με νέα δεδομένα.
Οι αλλαγές στη συμπεριφορά ενός ατόμου με άνοια είναι πολύ συνηθισμένες. Το γεγονός αυτό μπορεί να δημιουργήσει ένα πολύ μεγάλο άγχος στις οικογένειες και στους φροντιστές. Μπορεί να είναι ιδιαίτερα θλιβερό όταν κάποιο άτομο που παλιά ήταν πράο και αγαπητό να συμπεριφέρεται τώρα μ’ έναν περίεργο ή επιθετικό τρόπο.

Υπάρχουν πολλές αιτίες για το λόγο που αλλάζει η συμπεριφορά ενός ατόμου. Η άνοια οφείλεται σε αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο και επηρεάζει τη μνήμη, την ψυχική διάθεση και τη συμπεριφορά του ατόμου. Μερικές φορές η συμπεριφορά μπορεί να σχετίζεται με τις αλλαγές αυτές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να υπάρχουν αλλαγές που συμβαίνουν στο περιβάλλον του ατόμου, στην υγεία ή στα φάρμακά του και αποτελούν αφορμή για τη συμπεριφορά αυτή. Ίσως μια δραστηριότητα, όπως το μπάνιο, να είναι πολύ δύσκολη. Ή το άτομο μπορεί να μην αισθάνεται καλά σωματικά. Η άνοια επηρεάζει τους ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους και μειώνει την ικανότητα ενός ατόμου να εκφράσει τις ανάγκες του και να αντιμετωπίζει τους περιβαλλοντικούς στρεσογόνους παράγοντες. Η κατανόηση της αιτίας γιατί κάποιος συμπεριφέρεται μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο μπορεί να σας βοηθήσει με μερικές ιδέες για το πώς να το αντιμετωπίσετε.

Η αντιμετώπιση των αλλαγών στη συμπεριφορά μπορεί να είναι πολύ δύσκολη και συχνά είναι θέμα εμπειρικό. Να θυμάστε πάντα ότι η συμπεριφορά αυτή δεν είναι σκόπιμη. Ο θυμός και η επιθετικότητα συχνά απευθύνονται προς τα οικογενειακά μέλη και φροντιστές επειδή είναι τα πλησιέστερα άτομα. Η συμπεριφορά δεν ελέγχεται απ’ το άτομο και μπορεί να το φοβίζει πολύ. Χρειάζεται να καθησυχάσετε το άτομο, παρόλο που μπορεί να μην δίνει αυτή την εντύπωση.

Τι να κάνετε;

• Ένα ήρεμο και χωρίς άγχος περιβάλλον στο οποίο το άτομο με την άνοια ακολουθεί μια γνωστή ρουτίνα μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή μερικών δύσκολων συμπεριφορών.
• Προσπαθήστε να μην αλλάζετε το περιβάλλον. Τα άτομα με άνοια στεναχωριούνται όταν βρεθούν σ’ ένα άγνωστο περιβάλλον ή ανάμεσα σε άγνωστα άτομα όπου αισθάνονται αποπροσανατολισμό και δεν μπορούν να το αντιμετωπίσουν. Η απογοήτευση που οφείλεται στο γεγονός ότι δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των άλλων μπορεί να είναι αρκετό για να γίνει αφορμή για μια αλλαγή στη συμπεριφορά.
• Αν μια συμπεριφορά γίνει προβληματική, είναι καλύτερα να μην προσπαθήσετε να πλησιάσετε το άτομο για να το συγκρατήσετε, ή να προσπαθήσετε να το απομακρύνετε ή να το πλησιάσετε από πίσω. Μπορεί να είναι καλύτερα να το αφήσετε μόνο του μέχρι να συνέλθει ή να καλέσετε κάποιο φίλο ή γείτονα για να σας βοηθήσει.
• Αποφεύγετε την τιμωρία. Το άτομο μπορεί να μην θυμάται το περιστατικό οπότε δεν μπορεί να διδαχθεί απ’ αυτό.
• Να μιλάτε σιγά, με ήρεμη και καθησυχαστική φωνή.
• Να παραμείνετε ήρεμοι ή ουδέτεροι αν το άτομο σας πει κάτι που φαίνεται λανθασμένο ή ασυνάρτητο.

Επιθετικότητα
Αυτή μπορεί να είναι σωματική, όπως χτυπήματα, ή προφορική όπως χρήση υβριστικής γλώσσας. Η επιθετική συμπεριφορά συνήθως είναι έκφραση θυμού, φόβου ή εκνευρισμού.

Τι να κάνετε
• Η επιθετικότητα μπορεί να οφείλεται στον εκνευρισμό. Για παράδειγμα, αν κλειδώσετε την πόρτα μπορεί να σταματήσετε την περιπλάνηση, αλλά μπορεί να προκαλέσει αύξηση του εκνευρισμού.
• Οι δραστηριότητες και η εξάσκηση μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη μερικών ξεσπασμάτων.
• Αν πλησιάζετε το άτομο ήρεμα και να σας βλέπει καθαρά μπορεί να βοηθήσει. Εξηγήστε τι πρόκειται να κάνετε με σύντομες και σαφείς κουβέντες όπως “θα σε βοηθήσω να βγάλεις το σακάκι σου”. Αυτό μπορεί να βοηθήσει το άτομο να αποφύγει την αίσθηση ότι του επιτίθενται και να γίνει επιθετικό ως αντίδραση αυτοάμυνας.
• Ελέγξτε κατά πόσο η επιθετική συμπεριφορά του ατόμου είναι για να πάρει αυτό που θέλει. Αν συμβαίνει αυτό, η πρόβλεψη των αναγκών του μπορεί να βοηθήσει.

Υπερβολική αντίδραση
Μερικά άτομα με άνοια αντιδρούν υπερβολικά για ασήμαντα προβλήματα ή ελάχιστη κριτική. Αυτό μπορεί να εξωθήσει το άτομο να ουρλιάζει, να φωνάζει δυνατά, να κάνει παράλογες κατηγορίες, να νευριάσει ή να πεισματώσει πολύ, να κλαίει ή να γελάει ανεξέλεγκτα και ακατάλληλα. Εναλλακτικά, το άτομο μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του. Αυτή η τάση της υπερβολικής αντίδρασης είναι μέρος της ασθένειας και αποκαλείται καταστροφική αντίδραση.

Μερικές φορές μια καταστροφική αντίδραση αποτελεί την πρώτη ένδειξη άνοιας. Μπορεί να είναι μια περαστική φάση, που θα εξαφανιστεί με την εξέλιξη της πάθησης, ή μπορεί να συνεχιστεί για κάποιο διάστημα.

Η καταστροφική συμπεριφορά μπορεί να οφείλεται:
• Στο άγχος που προκαλείται από υπερβολικές απαιτήσεις μιας κατάστασης
• Στον εκνευρισμό που προκαλείται από παρερμηνεία μηνυμάτων
• Από κάποια άλλη υποθάλπτουσα ασθένεια

Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να εμφανιστεί πολύ γρήγορα και να εκφοβίσει την οικογένεια και τους φροντιστές. Όμως, αν προσπαθήσετε να βρείτε την αφορμή της καταστροφικής συμπεριφοράς μερικές φορές μπορεί να σημαίνει ότι μπορεί να προληφθεί. Κρατώντας ένα ημερολόγιο συμβάντων μπορεί να σας βοηθήσει να εντοπίσετε τις συνθήκες κάτω απ’ τις οποίες συμβαίνει αυτή η καταστροφική συμπεριφορά. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, μπορείτε να βρείτε τρόπους γρήγορης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης της συμπεριφοράς χρησιμοποιώντας μερικές απ’ τις παραπάνω οδηγίες.

Κρύψιμο πραγμάτων
Άτομα με άνοια συχνά δίνουν την εντύπωση ότι ψάχνουν παρορμητικά να βρουν κάτι που πιστεύουν ότι έχει χαθεί και κρύβουν πράγματα για την ασφαλή φύλαξή τους.

Η συμπεριφορά φύλαξης πραγμάτων μπορεί να οφείλεται:

• Στην απομόνωση. Όταν αφήνουν μόνο του το άτομο με άνοια ή αισθάνεται εγκαταλελειμμένο, μπορεί να κλειστεί τελείως στον εαυτό του. Η ανάγκη να κρύβει πράγματα είναι μια συνηθισμένη αντίδραση.
• Στις αναμνήσεις. Περιστατικά του παρόντος μπορεί να γίνουν αφορμή για αναπολήσεις απ’ το παρελθόν, όπως όταν ζούσε με τα αδέρφια και τις αδερφές του και του έπαιρναν τα πράγματά του, ή όταν ζούσε κατά την περίοδο της μεγάλης κρίσης ή του πολέμου και προσπαθούσε να ταΐσει την οικογένειά του.
• Σε απώλειες. Άτομα με άνοια συνεχώς χάνουν κομμάτια της ζωής τους. Χάνοντας φίλους, συγγενείς, κάποιο σημαντικό ρόλο στη ζωή, εισόδημα και μια αξιόπιστη μνήμη μπορεί να αυξήσουν την ανάγκη του ατόμου να κρύβει πράγματα.
• Στο φόβο. Ο φόβος ότι θα σε ληστέψουν είναι μια άλλη συνηθισμένη εμπειρία. Το άτομο μπορεί να κρύψει κάποιο πολύτιμο πράγμα, να ξεχάσει που το έκρυψε και μετά να κατηγορεί κάποιον άλλον ότι του το έκλεψε.

Τι να κάνετε
• Μάθετε ποια είναι τα συνηθισμένα μέρη που κρύβει πράγματα το άτομο κι αν έχει χαθεί κάτι κοιτάξτε πρώτα εκεί.
• Δώστε στο άτομο ένα συρτάρι με διάφορα μικροπράγματα ώστε να τα βάζει σε μια σειρά καθώς αυτό μπορεί να του ικανοποιήσει την ανάγκη να απασχολείται με κάτι.
• Βεβαιωθείτε ότι το άτομο μπορεί να βρίσκει τον προσανατολισμό του, καθώς η αδυναμία αναγνώρισης του περιβάλλοντος μπορεί να επιβαρύνει το πρόβλημα απόκρυψης πραγμάτων.



Επαναληπτική συμπεριφορά
Άτομα με άνοια μπορεί να λένε ή να ζητάνε πράγματα επανειλημμένα. Μπορεί επίσης να προσκολλώνται επίμονα πάνω σας και να γίνουν η σκιά σας, ακολουθώντας σας ακόμη και στην τουαλέτα. Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να είναι πολύ ενοχλητικές και εκνευριστικές. Οι επαναληπτική συμπεριφορά μπορεί κυρίως να προκαλείται από την αδυναμία του ατόμου να θυμάται τι είπε και τι έκανε.
Τι να κάνετε;
• Αν μια εξήγηση δεν βοηθάει, η απόσπασή της προσοχής μερικές φορές μπορεί να φέρει αποτέλεσμα. Ένας περίπατος, κάποιο φαγητό ή μια αγαπημένη ασχολία μπορεί να βοηθήσει.
• Μπορεί να βοηθήσει αν αναγνωρίσετε το συναίσθημα που εκφράζει το άτομο. Για παράδειγμα “Τι θα κάνω σήμερα;” μπορεί να σημαίνει ότι το άτομο αισθάνεται χαμένο και αβέβαιο. Μια αντίδραση στο συναίσθημα αυτό μπορεί να βοηθήσει.
• Να απαντάτε στις επαναληπτικές ερωτήσεις σαν να τις είχε κάνει για πρώτη φορά.
• Οι επαναληπτικές κινήσεις μπορεί να μειωθούν δίνοντας στο άτομο να κάνει κάτι άλλο με τα χέρια του, όπως ένα μαλακό μπαλάκι για να το ζουλάει ή να διπλώνει ρούχα.

Πηγή Σύλλογος Αλτσχάιμερ Σκωτίας - 
Δράση για την Άνοια

Διαβάστε επίσης

• Τι είναι η νόσος Alzheimer; Τι πρέπει να κάνετε για να αποφύγετε την άνοια;
• 10 μυστικά για την πρόληψη της άνοιας. Τι είναι η άνοια και ποιές οι συνηθέστερες μορφές της.
• Ξεχνάτε, χάνετε τις λέξεις, χάνετε πράγματα; Μήπως πρέπει να επισκεφτείτε κάποιον ειδικό για Alzheimer;
• Η νόσος του Πάρκινσον τι είναι; Ποια τα συμπτώματα και πώς γίνεται η διάγνωση; Μάθετε να φροντίζετε τον εαυτό σας και πώς να κινήστε χωρίς να πέφτετε.
• Έχετε τρέμουλο στα χέρια, αργείτε να δέσετε τα κορδόνια σας, προβλήματα στην ισορροπία και την ομιλία; Μπορεί να έχετε νόσο του Πάρκινσον

Έχετε κατάθλιψη; Βασικοί κανόνες για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης

της Βικτωρίας Πολύζου, συμβούλου ψυχικής υγείας, medlabnews.gr iatrikanea

Μία στις πέντε γυναίκες και ένας στους οκτώ άνδρες αναπτύσσουν κατάθλιψη κάποια στιγμή της ζωής τους σύμφωνα με τα υπάρχοντα διεθνή στοιχεία, ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 25% των ανδρών (περίπου 850.000 Έλληνες) και το 33% των γυναικών (περίπου 1,1 εκ Ελληνίδες) πάσχουν από ήπια έως σοβαρή κατάθλιψη. 

Ιδιαίτερος προβληματισμός προκύπτει από την ραγδαία αύξηση των αυτοκτονιών (κατά 35%) εξαιτίας της πανδημίας, της οικονομικής κρίσης και της ακρίβειας.

Οι καταθλιπτικές διαταραχές συνήθως ξεκινούν σε νεαρή ηλικία, μειώνουν τη λειτουργικότητα του ατόμου και συχνά υποτροπιάζουν. Γι’ αυτούς τους λόγους, η κατάθλιψη αποτελεί την μεγαλύτερη αιτία αναπηρίας παγκοσμίως όσον αφορά στο σύνολο των ετών που χάνονται λόγω αναπηρίας. Οι καταθλιπτικές διαταραχές συγκαταλέγονται στις πιο βαρύνουσες και σημαντικές ασθένειες παγκοσμίως. Εμφανίζονται με διάφορες μορφές στο 20 % του πληθυσμού. Επηρεάζουν τη σκέψη, τα συναισθήματα, το σώμα, τις κοινωνικές σχέσεις – με λίγα λόγια όλους τους τομείς της ζωής. Η κατάθλιψη είναι μια βαριά ασθένεια η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του ασθενή και χρήζει ειδικής θεραπείας. 

Η κατάθλιψη εκδηλώνεται κυρίως με συμπτώματα όπως το αίσθημα θλίψης ή η αίσθηση εσωτερικού κενού, η αίσθηση εξάντλησης, η υπερκόπωση, οι φοβικές καταστάσεις, η εσωτερική ανησυχία, οι διαταραχές σκέψης και ύπνου. Τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη δεν νιώθουν χαρά και δυσκολεύονται να πάρουν απλές αποφάσεις. Οι καταθλιπτικές διαταραχές συνοδεύονται συχνά από επίμονες σωματικές ενοχλήσεις, όπως για παράδειγμα πόνους στο στομάχι και το έντερο, πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά ή πόνους στην πλάτη. Σε ορισμένους ασθενείς τα συμπτώματα αυτά είναι πολύ έντονα. Η κατάθλιψη είναι βαριά ασθένεια, σε ορισμένες δε περιπτώσεις εξαιρετικά επικίνδυνη για τη ζωή. Εάν δεν θεραπευτεί, μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο. Η αυτοκτονία λόγω κατάθλιψης αποτελεί τη δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου στα άτομα ηλικίας έως 40 ετών μετά τον θάνατο από τροχαία ατυχήματα. Σχεδόν όλοι οι ασθενείς που πάσχουν από βαριές καταθλιπτικές διαταραχές έχουν σκεφτεί την αυτοκτονία. Μόλις διαγνωσθεί η κατάθλιψη και αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη αγωγή, εξαφανίζεται και η έντονη επιθυμία του θανάτου.
Αν έχετε διαπιστώσει, όμως, ότι μερικά από τα συμπτώματα που ακολουθούν εμφανίζονται για δύο ή τρεις εβδομάδες ή και περισσότερο, επισκεφτείτε τον ψυχολόγο σας ή τον ψυχίατρο, για να αξιολογήσει αν έχετε κατάθλιψη.

Δείτε πιο αναλυτικά τα ερωτήματα που ακολουθούν και αναρωτηθείτε αν όντως σας συμβαίνουν τα παρακάτω:

Αλλαγή στη διάθεση

 Νιώθετε συνεχώς λυπημένος, απογοητευμένος, απελπισμένος, άκεφος. Δακρύζετε με το παραμικρό, εκνευρίζεστε εύκολα. Είστε ανήσυχος, αγχωμένος, χωρίς πολλές φορές να ξέρετε το γιατί. Σας απασχολούν μικροπράγματα, για τα οποία στο παρελθόν θα αδιαφορούσατε. Δε χαίρεστε, δεν απολαμβάνετε πια δραστηριότητες και χόμπι που κάποτε σας ευχαριστούσαν. Τίποτα δε σας ευχαριστεί «σα να στέρεψε η χαρά της ζωής».

Αλλαγές στη σωματική ευεξία

 Δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε, ξυπνάτε συχνά τη νύχτα ή πολύ νωρίς το πρωί ή έχετε υπερβολική υπνηλία στη διάρκεια της μέρας. Η όρεξή σας και το βάρος έχουν μειωθεί, κάποιες φορές όμως μπορεί και να αυξηθούν. Έχετε πονοκεφάλους και ναυτία, ζαλάδες, πόνους στα πόδια στα χέρια. Δεν έχετε επιθυμία για σεξουαλικές σχέσεις. Όταν ξυπνάτε το πρωί, δεν νιώθετε την ευεξία που ο ύπνος επιφέρει. Νιώθετε νευριασμένος και κουράζεστε εύκολα. Δραστηριότητες που πριν λίγο καιρό τις πραγματοποιούσατε εύκολα, τώρα σας φαίνονται «βουνό». Πολλές φορές δεν έχετε διάθεση να σηκωθείτε από το κρεβάτι.

Αλλαγές στον τρόπο σκέψης

 Όλα σας φαίνονται μάταια. Κατακλύζεστε από ιδέες ενοχής, τα βάζετε με τον εαυτό σας, νιώθετε ότι δεν αξίζετε, νιώθετε μόνος, αβοήθητος, εγκλωβισμένος σε αδιέξοδα. Το μέλλον σας τρομάζει, φαντάζει ζοφερό και απειλητικό. Νιώθετε τη σκέψη σας σα να μη λειτουργεί. Δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε, με πολύ κόπο ανακαλείτε πληροφορίες που προσφάτως έχετε δεχθεί. Σκέπτεστε μόνο τις δυσάρεστες πτυχές των πραγμάτων και τις διογκώνετε. 

Αλλαγές στην καθημερινότητα

 Δεν επιθυμείτε, πλέον, τη συναναστροφή με ανθρώπους που κάποτε σας ευχαριστούσαν. Δεν έχετε διάθεση να μιλήσετε. Όλα μοιάζουν πληκτικά, ανιαρά, χωρίς νόημα. Κλείνεστε στο σπίτι. Αδιαφορείτε για την προσωπική σας υγιεινή, δε μεριμνάτε για την εμφάνισή σας.

Οι καταθλιπτικές διαταραχές είναι ιάσιμες. Για την αντιμετώπισή τους έχουμε στη διάθεσή μας διάφορες δοκιμασμένες μορφές ψυχοθεραπείας, σύγχρονα φάρμακα για τη βελτίωση της διάθεσης (αντικαταθλιπτικά), μεθόδους αντιμετώπισης του άγχους, τεχνικές χαλάρωσης, καθώς και εναλλακτικές ιατρικές προσεγγίσεις (όπως είναι για παράδειγμα η φυτοθεραπεία). Τα αντικαταθλιπτικά επιδρούν στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου. Πιο συγκεκριμένα αλλάζουν τη δράση των χημικών ουσιών (νευροδιαβιβαστές) οι οποίες χρησιμοποιούνται για να επικοινωνούν τα νευρικά κύτταρα μεταξύ τους. Σημαντικοί νευροδιαβιβαστές τους οποίους προσπαθούμε να επηρεάσουμε για τη θεραπεία της κατάθλιψης είναι η σεροτονίνη και η νοραδρεναλίνη.
Τα αντικαταθλιπτικά είναι σχετικά αθώα φάρμακα. Δεν προκαλούν εξάρτηση, δεν έχουν σημαντικές παρενέργειες και είναι δυνατόν να μας προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια.

Βασικοί κανόνες για τη θεραπεία της κατάθλιψης

• Κάνετε υπομονή! Η κατάθλιψη εξελίσσεται συνήθως αργά και θεραπεύεται επίσης σταδιακά. Δώστε στον εαυτό σας τον απαιτούμενο χρόνο – αξίζει!
• Εάν κριθεί απαραίτητη η λήψη φαρμάκων, τηρήστε κατά γράμμα τις οδηγίες του γιατρού. Να είσαστε υπομονετικοί. Ίσως χρειαστεί να περάσει κάποιο χρονικό διάστημα έως ότου γίνει αισθητή η δράση τους.
• Τα αντικαταθλιπτικά δεν έχουν εθιστική δράση και δεν αλλοιώνουν την προσωπικότητα.
• Είναι σημαντικό να ενημερώνετε τον γιατρό σας για όλες τις μεταβολές της διάθεσής σας και να συζητάτε μαζί του ανοιχτά και με ειλικρίνεια όλους τους προβληματισμούς, τους φόβους και τις αμφιβολίες που ενδεχομένως σας δημιουργηθούν στο πλαίσιο της θεραπείας.
• Σε περίπτωση που εμφανιστούν παρενέργειες ενημερώστε αμέσως τον γιατρό σας. Συνήθως είναι ακίνδυνες και παροδικές.
• Aκόμη και αν νιώθετε καλύτερα, μην σταματάτε τη λήψη φαρμάκων! Πρέπει να σχεδιάσετε με προσοχή τη διακοπή τους.
• Σχεδιάστε με ακρίβεια το πρόγραμμα της επόμενης ημέρας (για παράδειγμα με χρονοδιάγραμμα). Προσθέστε κατά τη διάρκεια της ημέρας δραστηριότητες που σας ευχαριστούν.
• Θέστε μικρούς και εφικτούς στόχους. Ο γιατρός ή ο θεραπευτής σας θα σας βοηθήσουν.
• Τηρήστε ημερολόγιο όπου θα καταγράφετε τη διάθεσή σας. Ο γιατρός ή ο θεραπευτής σας θα σας εξηγήσει με ποιον τρόπο και θα σας καλεί τακτικά προκειμένου να συζητήσετε μαζί του τις καταχωρήσεις σας.
• Μόλις ξυπνήσετε, σηκωθείτε αμέσως από το κρεβάτι σας. Το να παραμείνετε ξύπνιοι στο κρεβάτι σας, όταν πάσχετε από κατάθλιψη, εξελίσσεται σε παγίδα αρνητικών σκέψεων. Συχνά είναι πολύ δύσκολο να το επιτύχετε. Σε αυτήν την περίπτωση, επεξεργαστείτε στρατηγικές μαζί με τον θεραπευτή σας.
• Δραστηριοποιηθείτε: η κίνηση δρα αντικαταθλιπτικά και ενισχύει την παραγωγή νέων νευρικών κυττάρων.
• Όταν νιώσετε καλύτερα: ανακαλύψτε με τη βοήθεια του γιατρού ή του θεραπευτή σας πώς θα ελαχιστοποιήσετε τον κίνδυνο υποτροπής. Επεξεργαστείτε τις προειδοποιητικές ενδείξεις και το πρόγραμμα αντιμετώπισης κρίσης που θα ακολουθήσετε

Τα συμπτώματα της Κατάθλιψης είναι συγκεκριμένα, αλλά μπορεί να διαφέρουν σε ένταση ή συχνότητα. Η θεραπεία της Κατάθλιψης περιλαμβάνει μια πολύπλευρη αντιμετώπιση του θέματος, σε επίπεδο τόσο νοητικό, όσο και συναισθηματικό και μπορεί να αποφέρει σημαντικές αλλαγές στον άνθρωπο, σε όλους τους τομείς της ζωή του.

Διαβάστε επίσης

Νιώθετε συνεχώς κούραση, δυσφορία, υπνηλία; Κοινά αίτια, που μπορεί να οφείλεται αυτό.
Μπορεί να έχετε κατάθλιψη; Τι θα μπορούσατε να κάνετε για την θεραπεία της κατάθλιψης;
Νιώθετε έντονη κούραση, εξάντληση, πονοκεφάλους, διαταραχές ύπνου; Πολύ πιθανό να έχετε Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης (ΣΧΚ)
Έχω κατάθλιψη; Τι μπορώ να κάνω; Που μπορώ να απευθυνθώ για βοήθεια; Χρήσιμα τηλέφωνα.

Γονείς, πώς θα καταλάβετε ότι ένα παιδί είναι θύμα bullying, σχολικής βίας, σχολικού εκφοβισμού;

της Βικτωρίας Πολύζου, σύμβουλος ψυχικής υγείας, σύμβουλος σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού medlabnews.gr iatrikanea

Η πρώτη Πέμπτη του Νοεμβρίου έχει ανακηρυχτεί ως Διεθνής Ημέρα κατά της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού, συμπεριλαμβανομένου του κυβερνοεκφοβισμού (International day against violence and bullying at school including cyberbullying) με απόφαση της γενικής συνέλευσης της UNESCO.  

Ο εκφοβισμός είναι μακροχρόνια σωματική ή ψυχολογική βία που ασκείται από ένα άτομο ή ομάδα ατόμων εναντίον ενός ατόμου που δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του στη συγκεκριμένη κατάσταση.

Ο σωματικός εκφοβισμός μπορεί να περιλαμβάνει κλοτσιές, σπρωξίματα ή ξύλο ενώ οι πιο συνηθισμένοι τρόποι ψυχολογικού εκβιασμού είναι τα πειράγματα και ο αποκλεισμός

Θα πρέπει να διακρίνουμε τις εκφοβιστικές πράξεις από τις απλές εκφράσεις επιθετικότητας μεταξύ των μαθητών, επισημαίνοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εκφοβισμού, διότι, όπως θα αναλύσουμε παρακάτω, οι εμπλεκόμενοι στην εκπαιδευτική διαδικασία, παρά τους ορισμούς των ειδικών, συχνά δυσκολεύονται να καθορίσουν ποιες συμπεριφορές είναι εκφοβιστικές. Για να χαρακτηριστεί, λοιπόν, μια επιθετική πράξη εκφοβισμός θα πρέπει να υπάρχει διαφορά δύναμης μεταξύ δράστη και θύματος, που καθιστά το θύμα αδύναμο να αμυνθεί και το τοποθετεί σε μειονεκτική θέση έναντι του δράστη.  Η διαφορά δύναμης μπορεί να είναι είτε σωματική είτε ψυχολογική. Οι δράστες είναι πολύ ικανοί στο να αναγνωρίζουν τους μαθητές που δεν διαθέτουν τις δεξιότητες, τις ικανότητες ή τα προσωπικά χαρακτηριστικά για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Η διαφορά δύναμης μπορεί να αφορά από τη μεριά του δράστη ή των δραστών σε μεγαλύτερη σωματική ή αριθμητική δύναμη, περισσότερη αυτοπεποίθηση, σιγουριά, διεκδικητικότατα, μεγαλύτερη γλωσσική επιδεξιότητα, που δίνει τη δυνατότητα στο δράστη να πληγώσει ή να απειλήσει το θύμα με την επιλογή των λέξεων που κάνει ή τον τρόπο ομιλίας, ανώτερες κοινωνικές ή χειριστικές δεξιότητες (π.χ. ικανότητα να στρέψει κάποια άτομα εναντίον κάποιου ή να αποκλείσει κάποιον από μια ομάδα), υψηλότερη κοινωνική θέση και αντίστοιχη ικανότητα επιβολής. O εκφοβισμός διαφοροποιείται από άλλα είδη επιθετικότητας, όπως η αντιδραστική επιθετικότητα, η οποία προκαλείται ως αντίδραση σε κάτι ή η προμελετημένη επιθετικότητα, η οποία έχει ένα συγκεκριμένο στόχο, από το γεγονός ότι δεν υπάρχει άλλος προφανής στόχος πέρα από την απόκτηση κυριαρχίας. 

Μπορούμε να διακρίνουμε δύο είδη εκφοβισμού: τον άμεσο που εκφράζεται με ευθείες σωματικές ή λεκτικές επιθέσεις προς το θύμα και τον έμμεσο, που περιλαμβάνει τη συκοφαντία, τη χειραγώγηση των φιλικών σχέσεων και τον σκόπιμο αποκλεισμό από μια ομάδα. 

Το cyber bullying, δηλ. ο εκφοβισμός που πραγματοποιείται μέσω ηλεκτρονικών μέσων, όπως είναι τα κινητά τηλέφωνα, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, οι δικτυακοί τόποι και τα chat rooms, αποτελεί ένα πρόσφατο και ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο. Ως «ρατσιστικός εκφοβισμός» ή «φυλετική παρενόχληση» χαρακτηρίζεται η επιθετική πράξη που κατευθύνεται προς ένα άτομο που ανήκει σε διαφορετική φυλή ή εθνικότητα, εφόσον αποδειχθεί ότι ο εκφοβισμός προέκυψε ακριβώς λόγω της διαφοράς εθνικότητας μεταξύ του δράστη και του θύματος.

Ο «σεξουαλικός εκφοβισμός» αναφέρεται στη χρήση λεκτικών εκφράσεων με σεξουαλικά υπονοούμενα. Μια άλλη μορφή εκφοβισμού λαμβάνει χώρα όταν μια ομάδα σε ένα πλαίσιο προβαίνει σε πράξεις επιβολής στα νεοφερμένα άτομα, σαν ένα είδος τελετών μύησης ή καψονιών. Σ’ αυτή την περίπτωση, οι δράστες φαίνεται να απαλλάσσονται από το αίσθημα προσωπικής ευθύνης καθώς η πρακτική του εκφοβισμού βασίζεται σε μια παράδοση.

Το ποσοστό των αγοριών που συμμετέχουν σε εκφοβιστικά περιστατικά, κυρίως άμεσου τύπου, είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό των κοριτσιών. Αγόρια και κορίτσια είναι θύματα του έμμεσου ή σχεσιακού εκφοβισμού σε παρόμοιο ποσοστό.

Στην χώρα μας περιστατικά βίας μένουν στην αφάνεια είτε γιατί θεωρείται ότι η δημοσιοποίησή τους θα στιγματίσει τους θύτες ή/και τα θύματα είτε γιατί θα μειώσει το κύρος του σχολείου. Έχει βρεθεί, επίσης, ότι συμπεριφορές του τύπου «δράση συμμοριών» βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα στη χώρα μας, ενώ πιο συχνά είναι τα περιστατικά επιθέσεων και ξυλοδαρμών μεταξύ μαθητών, με μεγαλύτερη συχνότητα στο Γυμνάσιο απ’ ό, τι στο Λύκειο. Βρέθηκε, επίσης, ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό παιδιών δεν ζητούν βοήθεια από τους εκπαιδευτικούς για προβλήματα που αντιμετωπίζουν στο χώρο του σχολείου.

Έχει υποστηριχθεί ότι και το ίδιο το σχολείο ως θεσμός ασκεί βία, μέσω της χειραγώγησης, της συναίνεσης, του προσεταιρισμού και της εσωτερίκευσης των κανόνων και προτύπων συμπεριφοράς, συμμετέχοντας σ’ έναν ευρύτερο κοινωνικό έλεγχο της εκπαίδευσης.

Μπορούμε να υποψιαστούμε ότι ένα παιδί εκφοβίζεται με βάση κάποια δευτερεύοντα σημάδια θυματοποίησης:

         -  ένα ασυνήθιστα ήσυχο παιδί γίνεται όλο και πιο απόμακρο 

         -  ένα παιδί, που, συνήθως, είναι συγκρατημένο, γίνεται επιθετικό (ως αποτέλεσμα της 
απογοήτευσης και της ανικανότητας να αντιμετωπίσει τη θυματοποίηση με άλλο 
τρόπο) 

         -  πτώση της σχολικής επίδοσης χωρίς προφανή λόγο 

         -  απροθυμία συμμετοχής σε εξωσχολικές δραστηριότητες 

         -  ασθένεια πριν από ομαδικές δραστηριότητες 

         -  στις ομαδικές σχολικές δραστηριότητες κανείς δεν θέλει να σχηματίσει ζευγάρι μ’ 
αυτό το παιδί 

         -  απουσίες από το σχολείο χωρίς πειστικές εξηγήσεις 

         -  τα προσωπικά αντικείμενα του παιδιού είναι μονίμως κατεστραμμένα ή έχουν χαθεί. 

Συμβουλευτικές τηλεφωνικές υπηρεσίες της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.) στις οποίες απαντούν ειδικοί Ψυχικής Υγείας. Για γονείς, εκπαιδευτικούς,  ειδικούς ψυχικής υγείας: 801-801-1177.

Ευρωπαϊκή Γραμμή υποστήριξης Παιδιών 
Για παιδιά και εφήβους: 116-111

Διαβάστε επίσης

• Παραπονιέται το παιδί σας για πονοκεφάλους; Πόσο σοβαρό μπορεί να είναι και πότε πρέπει να πάτε στον γιατρό;
• Τι φταίει και κάνει ένα παιδί να παίρνει όπλο και σκοτώνει; Ο ρόλος της οικογένειας και των ΜΜΕ. Υπάρχει πρόληψη; 

• Τι είναι ο αυτισμός. Πώς γίνεται η διάγνωση; Υπάρχει θεραπεία; (video)
• Ψείρες και κόνιδα. Τι είναι, πώς προλαμβάνονται και πώς αντιμετωπίζονται;
• Το σύνδρομο Άσπεργκερ και οι διαφορές του με τον αυτισμό. Πώς γίνεται η διάγνωση; Υπάρχει θεραπεία

MSc
PhD

Γιατί ένα παιδί γίνεται δολοφόνος; Ο ρόλος της τηλεόρασης και των βιντεοπαιχνιδιών στην επιθετική συμπεριφορά

της Βικτωρίας Πολύζου, σύμβουλος ψυχικής υγείας, σύμβουλος σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού,  medlabnews.gr iatrikanea




Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν πως η χρησιμοποίηση όπλων από τα παιδιά μπορεί να τα εξοικειώσει με τη βία και να καταστήσει εύκολη την πραγματική χρήση τους αργότερα στη ζωή. Ως παραδείγματα περί αυτού, αρκετοί επικαλούνται τα δεκάδες περιστατικά ανά τον κόσμο -και ιδιαίτερα στις Η.Π.Α.- όπου παιδιά και έφηβοι δολοφόνησαν -φαινομενικά εν αιθρία- δασκάλους, καθηγητές και συμμαθητές τους. 


Τι όμως, μπορεί να κάνει ένα παιδί να παίρνει όπλο και να σκοτώνει;

Έρευνες υποστηρίζουν πως 1 στα 7 παιδιά παιδικής και εφηβικής ηλικίας έχουν κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα, όπως προβλήματα στην επικοινωνία και στη γλώσσα, ελλειμματική προσοχή, υπερκινητικότητα, τικ, ενούρηση, προβλήματα προσαρμογής, προβλήματα διαγωγής, συναισθηματικά προβλήματα, ψύχωση.

Αυτά τα προβλήματα δημιουργούνται είτε από γενετική προδιάθεση είτε από προβληματικό περιβάλλον (π.χ. σπίτι, σχολείο κλπ), είτε από συνδυασμό και των δύο.




Όταν κάποιος αποφασίζει να σκοτώσει εκτός από χρόνια σκέψη και την ανάγκη να φτάσει στον στόχο του, κουβαλάει ένα παρελθόν που του φόρτωσαν οι γονείς του.




Συνήθως η κακοποίηση είναι ψυχική. Απών πατέρας, αλκοολικός πατέρας, αδιάφορη μανα, καταπιεστική και δεσποτική μητέρα κοκ.




Η δεσποτική μητέρα είναι αυτή που απομονώνει το παιδί από μικρή ηλικία και του μεταφέρει φυσικά τις δικές του πεποιθήσεις. Με την σειρά της εκείνη όταν ήταν μικρή είχε υποστεί παρόμοιες καταστάσεις οι οποίες εξελίχθηκαν και επεξεργάστηκαν στο μυαλό της σαν σωστές. Η δεσποτική μητέρα γαλουχεί το παιδί σύμφωνα με τις δικές της εμπειρίες και το μισεί επειδή θέλει να του στερήσει κάτι που κ εκείνη δεν είχε. Μερικές μητέρες μισούν οποιονδήποτε και θέλουν να εξωτερικευσουν επιτέλους τον συσσωρευμένο τους θυμό, τι πιο εύκολο λοιπόν από ένα παιδί.




Η δεσποτική μητέρα το μεγαλώνει κάνοντας του μαθήματα Ζωής με ξυλοφόρτωμα καμιά φορά, με τιμωρίες πολλές φορές και σεξιστικού περιεχομένου.




Η έλλειψη του δεσμού με την μητέρα και του πατέρα, προκαλεί ελλείψεις και μη φυσιολογικές συμπεριφορές! Βασανίζουν ζώα και βάζουν φωτιά σε πράγματα (αρχή σαδισμού).




Μερικά από τα παιδιά δολοφόνοι, γεννήθηκαν ψυχικά άρρωστα αλλά κακοποιήθηκαν και τραυματίστηκαν ενώ μεγάλωναν από το περιβάλλον τους.

Οι προβληματικές προσωπικότητές τους και τα διαταραγμένα μυαλά τους προκάλεσαν υπαρξιακή οργή που βρήκε χώρο έκφρασης στη μαζική δολοφονία. Είτε όμως γεννήθηκαν ψυχικά άρρωστα είτε είχαν τρομακτικές ανατροφές τους θα μπορούσαν να βοηθηθούν.

Τα βασικότερα αίτια που επηρεάζουν τα παιδιά και τους δημιουργούν μία πιο επιθετική συμπεριφορά είναι τα εξής:

α) συγκρούσεις που προκύπτουν μεταξύ γονέων και παιδιού για θέματα καθημερινής φροντίδας (το παιδί αρνείται επίμονα να φάει, να πλυθεί, να κοιμηθεί)

β) συγκρούσεις που προκαλούνται από τις απαγορεύσεις των γονέων προς το παιδί να εκτελέσει μία δραστηριότητα ή να σταματήσει κάποια ενέργεια

γ) συγκρούσεις που είναι αποτέλεσμα δυσκολιών στις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ παιδιού και γονέων όπως 1) το παιδί πιστεύει ότι δεν το προσέχουν οι γονείς του όσο αυτό θέλει 2) το παιδί νιώθει παραμελημένο με την άφιξη του καινούριου μωρού στην οικογένεια ή 3) το παιδί δυσκολεύεται να εκφράσει εύκολα τις επιθυμίες του

Επίσης οι πιο συνήθεις χρονικές περίοδοι κατά τις οποίες «πυροδοτείται» η επιθετικότητα των παιδιών είναι:

α) κάποιες συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, κυρίως πριν το φαγητό αλλά και πριν τον ύπνο, προφανώς λόγω κόπωσης του παιδιού

β) περίοδοι αδιαθεσίας του παιδιού (κρυολογήματα, πυρετός)

γ) συμμετοχή του παιδιού σε ποικίλες κοινωνικές δραστηριότητες (επισκέπτες στο σπίτι ή γιορτές)

Μελέτες, αντικρούουν την για χρόνια επικρατούσα άποψη ότι τα αίτια των περισσότερων σχολικών ενόπλων επιθέσεων είναι αποτέλεσμα του ''bullying'' της άσκησης δηλαδή σωματικής και ψυχολογικής βίας από συνομήλικους. Ασήμαντη επίδραση έχει το φαινόμενο του bullying στις ζωές των παιδιών αυτών. Τα ΜΜΕ επικεντρώνονται κάθε φορά μετά από ένα τέτοιο συμβάν σε αυτό. Αναδεικνύουν ότι αιτία για τα μακελειά στα σχολεία είναι ότι "τα παιδιά βρίσκονται συνέχεια στο στόχαστρο των συμμαθητών τους - θύματα ψυχολογικής και σωματικής βίας" και ότι αυτός ήταν ο λόγος που αποδεσμεύουν την οργή τους με τόσο ακραίο και βίαιο τρόπο. Η έρευνα όμως δείχνει ότι ενώ μερικοί ήταν αποδέκτες πειραγμάτων το bullying δεν ήταν ο λόγος που προκάλεσε το μακελειό. Εκτός από το bullying, τέτοια περιστατικά συχνά σχετίζονται από τον κόσμο με την βία των βιντεπαιχνιδιών. Τα καθιστούν υπεύθυνα για τέτοιες βίαιες εξάρσεις παιδιών. Καμία σχέση δεν υπάρχει μεταξύ της βίας των βιντεοπαιχνιδιών με τις μαζικές δολοφονίες από παιδιά σε σχολεία.




Παιδιά δολοφόνοι στην Αμερική και στην Ευρώπη ομολόγησαν την αποτρόπαια πράξη τους δηλώνοντας ότι ενσωμάτωσαν τους ρόλους που είχαν βιώσει και είχαν δει παρακολουθώντας ένα τηλεοπτικό σήριαλ με παρόμοιο μακάβριο περιεχόμενο!.




Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από τους μηχανισμούς της ταύτισης και της μίμησης, μέσα από επαναλαμβανόμενες στα ΜΜΕ στο διηνεκές και συχνά μέχρι αηδίας σκηνές βαρβαρότητας από άνθρωπο σε συνάνθρωπο χωρίς κανένα λόγο ή με την απίστευτη δικαιολογία της «ανθρωπιστικής-απελευθερωτικής παρέμβασης» και επαναλαμβάνουν, βιωματικά, χωρίς βαθύτερη συνειδητοποίηση.

Κατακερματίζεται έτσι η συστηματική προσπάθεια κάθε κοινωνίας από συστάσεως του πρώτου κοινωνικού συστήματος της ανθρωπότητας να μετουσιώσει τον άνθρωπο-ζώο σε άνθρωπο κοινωνικό με τη βοήθεια κλασικών δομών και θεσμών όπως η οικογένεια, η παιδεία, η θρησκεία, το σύστημα Δικαιοσύνης και το σύστημα ελέγχου και καταστολής.

Τι μπορεί να γίνει για να προληφθούν οι Ένοπλες Επιθέσεις σε Σχολεία;

• Οι γονείς οφείλουν να γνωρίζουν το παιδί τους.

• Να διατηρούν μία ανοιχτή και ζεστή σχέση με πολύ επικοινωνία.

• Να γνωρίζουν τους φίλους του, που πηγαίνει, τι κάνει, τι ιστοσελίδες επισκέπτεται, τι γράφει στο διαδίκτυο.

• Οι γονείς θα πρέπει να επιβλέπουν την ιδιωτικότητα του παιδιού τους.

• Να επαγρυπνούν για προειδοποιητικές ενδείξεις έκφρασης βίας. "Εάν διαβάσουν κάποια ανησυχητική ιστορία πρέπει να ξέρουν τι να κάνουν.

• Να αναφέρουν στο σχολείο το γεγονός, σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας και εάν χρειαστεί στις αρχές.

Διαβάστε επίσης

H βία στο σχολείο, ο εκφοβισμός και πώς μπορεί να γίνει αντιληπτός;

Νεύρα με το παραμικρό, εκνευρισμός, θυμός μπορεί να οφείλονται και σε πάθηση;

Απλοί τρόποι διαχείρισης του θυμού και των νεύρων, που φέρνουν οι καθημερινές απρόβλεπτες καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε.

Οι διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα. Τι προκαλούν, πώς ανιχνεύονται και πώς αντιμετωπίζονται

Το εργασιακό άγχος προκαλεί φόβο, θυμό, πανικό και σοβαρά προβλήματα υγείας. Τρόποι αντιμετώπισης του

Αν ένα παιδί είναι θύμα σωματικής κακοποίησης ή μάρτυρας πώς θα το καταλάβετε; Αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη

της Βικτωρίας Πολύζου, συμβούλου ψυχικής υγείας, συμβούλου σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού, medlabnews.gr iatrikanea

Σε διεθνές επίπεδο τουλάχιστον 1 στα 5 κορίτσια και 1 στα 10 αγόρια πέφτουν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης πριν την ηλικία των 18, αλλά μόνο 1 στα 3 περιστατικά καταγγέλλονται (ICMEC). Επίσης 20.9 εκατομμύρια παιδιά είναι θύματα καταναγκαστικής εργασίας εκ των οποίων 4.5 εκ (22%) καταναγκαστικής σεξουαλικής εκμετάλλευσης, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εργασίας. Επιπλέον, 2 εκατομμύρια παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με τη σεξουαλική κακοποίηση σε παγκόσμιο επίπεδο κάθε χρόνο (ICMEC). 

Το φαινόμενο της παιδικής κακοποίησης έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις κατά τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για ένα ζήτημα, οι συνέπειες του οποίου έχουν διάρκεια και επηρεάζουν και τη μετέπειτα ζωή του παιδιού, μετατρέποντάς το σε έναν προβληματικό ενήλικο.

Δημιουργεί άτομα με έντονα προβλήματα στις προσωπικές τους σχέσεις, τα οποία δυσκολεύονται να αγαπήσουν και να εμπιστευτούν, έχουν τάση προς καταχρήσεις, εμφανίζουν αγχώδεις διαταραχές, προβλήματα προσαρμοστικότητας και κατάθλιψη. Επίσης, οι άνθρωποι που υπέστησαν κακοποίηση όταν ήταν παιδιά ενδέχεται να προβούν οι ίδιοι σε κακοποίηση παιδιών όταν ενηλικιωθούν.

Ένα παιδί που έχει κακοποιηθεί εμφανίζει δυσκολίες  προσαρμογής στην καθημερινότητα και προβλήματα συμπεριφοράς. Φοβάται για την ασφάλεια τη δική του και των άλλων και δυσκολεύεται να αναπτύξει το αίσθημα της εμπιστοσύνης προς τους γύρω του. Συχνά εμφανίζει μετατραυματικό στρες,  διαταραχές της διάθεσης ή της ανάπτυξης της προσωπικότητας του.

Στο σχολείο απομονώνεται από τους συμμαθητές του και αναπτύσσει το συναίσθημα της ντροπής, έχει τάση μυστικοπάθειας και η επίδοση του πέφτει εξαιτίας της εμφάνισης μαθησιακών διαταραχών. Το παιδί αυτό έχει υψηλά επίπεδα άγχους, νιώθει συνεχώς φόβο και έχει προβλήματα στον ύπνο με συχνούς εφιάλτες. Αισθάνεται ότι δεν υπάρχει καμία ελπίδα., ότι κανείς δεν μπορεί να το βοηθήσει και ότι  η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει.

Μεγαλώνοντας υπάρχουν πολλά ψυχικά τραύματα και τα παιδιά αυτά αδυνατούν να αναπτύξουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις. Στο ρόλο τους ως γονείς έχουν και οι ίδιοι προβλήματα και είναι ανεπαρκείς.

Σοβαρές επιπτώσεις όμως υπάρχουν και όταν τα παιδιά γίνονται μάρτυρες της κακοποίησης κάποιου άλλου, για παράδειγμα της μητέρας. Τότε  είναι πιθανό να πάρουν το ρόλο του «προστάτη», προσπαθώντας να παρέμβουν για να σώσουν αυτόν που κακοποιείται. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Με το να εμπλακούν τα ίδια στη βία, με το να αρνούνται να αφήσουν μόνο του το θύμα, με το να το παροτρύνουν να φύγει από το σπίτι για να γλιτώσει.

Σύμφωνα με έρευνες, η κακοποίηση ή η εγκατάλειψη κατά την παιδική ηλικία προκαλεί μόνιμες αλλαγές στη φυσιολογία του αναπτυσσόμενου παιδικού εγκεφάλου. Οι αλλαγές αυτές στη δομή του εγκεφάλου είναι σημαντικές και προκαλούν διάφορα ψυχολογικά και συναισθηματικά προβλήματα, αλλά και διαταραχές της προσωπικότητας στο κακοποιημένο παιδί κατά την εφηβική του ηλικία και όταν ενηλικιωθεί.

Κατά τα πρώτα χρόνια ενός παιδιού η ανάπτυξη του εγκεφάλου μπορεί να μεταβληθεί από κάποιο παρατεταμένο, σοβαρό ή απρόβλεπτο στρες, περιλαμβανομένης της κακοποίησης. Μια τέτοια μεταβολή στην ανάπτυξη του εγκεφάλου μπορεί με τη σειρά της να επηρεάσει αρνητικά το παιδί, στη σωματική, γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική του ανάπτυξη.

Διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου αναπτύσσονται από την διέγερση που προκαλεί η δραστηριότητα κάθε περιοχής. Με την πάροδο του χρόνου, ο εγκέφαλος μεγαλώνει και πυκνώνει, φθάνοντας σχεδόν το 90% του ενήλικου μεγέθους κατά τα 3 έτη. Αν η διέγερση και η γαλούχηση λείπει - για παράδειγμα, αν οι γονείς ή φροντιστές είναι εχθρικοί ή αδιάφοροι στο παιδί - η ανάπτυξη του εγκεφάλου του παιδιού μπορεί να διαταραχθεί. Δεδομένου ότι ο εγκέφαλος τείνει να προσαρμόζεται ανάλογα με τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα, θα προσαρμοστεί σε ένα αρνητικό περιβάλλον εξίσου εύκολα, όπως θα συνέβαινε σε ένα θετικό.

Το χρόνιο στρες ευαισθητοποιεί τις νευρικές οδούς και υπερ - αναπτύσσει εκείνες τις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ανησυχία και το φόβο. Ταυτόχρονα, μπορεί να οδηγήσει στην υπανάπτυξη άλλων νευρικών οδών και περιοχών του εγκεφάλου. Οι εγκέφαλοι των παιδιών που δοκιμάζουν στρες - υπό μορφή σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης ή χρόνιας παραμέλησης - θα στρέψουν τους πόρους τους στην επιβίωση και την απάντηση των απειλών του περιβάλλοντος. Αυτός ο χρόνιος ερεθισμός με την απάντηση του εγκεφάλου στο φόβο οδηγεί κάποιες συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου να ενεργοποιούνται συχνότερα. Επομένως αυτές οι περιοχές θα είναι πιθανό να υπεραναπτυχθούν εις βάρος άλλων περιοχών που δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν στον ίδιο χρόνο, όπως για παράδειγμα αυτές που ενέχονται στη σύνθετη σκέψη. Το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι οι περιοχές του εγκεφάλου που δεν συνδέονται με την απάντηση στο φόβο, να μην είναι «διαθέσιμες» στο παιδί για τη διαδικασία της μάθησης.

Τα αποτελέσματα των εμπειριών στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, κατά τη νηπιακή και πρώιμη παιδική ηλικία, δημιουργούν τη βάση για τη μετέπειτα έκφραση της νοημοσύνης, των συναισθημάτων και της προσωπικότητας. Όταν αυτή η πρόωρη εμπειρία είναι πρώτιστα αρνητική, τα παιδιά μπορεί να αναπτύξουν συναισθηματικά, συμπεριφορικά και μαθησιακά προβλήματα που να εμμένουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ειδικά εάν λείπουν οι στοχοθετημένες παρεμβάσεις. Για παράδειγμα, παιδιά που έχουν βιώσει χρόνια κακοποίηση και παραμέληση στη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ζωής τους, μπορεί να ζουν σε κατάσταση υπερβολικής διέγερσης και διάσχισης ή μπορεί να παρουσιάζουν μόνιμη αίσθηση επικείμενης απειλής. Συγχρόνως, το όφελος από την κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική μάθηση μπορεί να ελαττωθεί. Η ικανότητα του να μαθαίνει και να ενσωματώνει νέες πληροφορίες στο σχολείο ή στην παρέα, προϋποθέτει έναν παιδικό εγκέφαλο σε κατάσταση "ήρεμης προσοχής", μία κατάσταση που ένα κακοποιημένο παιδί σπάνια επιτυγχάνει. Επίσης, τα παιδιά που δεν έχουν αναπτύξει υγιείς συναισθηματικούς δεσμούς με τους φροντιστές τους και οι πρώιμες συναισθηματικές εμπειρίες, λόγω των επιπτώσεων στον εγκέφαλο, δεν δημιούργησαν τις απαραίτητες βάσεις για θετική συναισθηματική ανάπτυξη, μπορεί να έχουν περιορισμένη ικανότητα για ενσυναίσθηση. Η ικανότητα συναίσθησης ενοχών, καθώς και η ενσυναίσθηση, κτίζεται με τα βιώματα. Έτσι, όταν ένα παιδί δεν έχει αισθανθεί συναισθηματικό δέσιμο με κάποιο άτομο, αναμένεται να μη μπορεί στο μέλλον να αισθανθεί ενοχές όταν πληγώνουν ή ακόμη και όταν σκοτώνουν κάποιον.

Επίσης τα παιδιά που βιώνουν ή γίνονται μάρτυρες σωματικής κακοποίησης υποβάλλονται σε αλλαγές στη δομή του εγκεφάλου τους γεγονός που μπορεί να αυξήσει τη προδιάθεση κατάθλιψης και χρήσης ουσιών στα μετέπειτα στάδια της ζωής τους, σύμφωνα με νέες μελέτες.

Το ψυχικό τραύμα που έχει προκληθεί στα παιδιά αυτά από το περιβάλλον της κακοποίησης είναι τόσο έντονο ώστε να οδηγεί στη δημιουργία των κάτωθι χαρακτηριστικών, με αποτέλεσμα οι δάσκαλοι και οι συνομήλικοι να τα απορρίπτουν:
1. Μειωμένη ικανότητα για ευχαρίστηση
2. Σοβαρές διαταραχές συμπεριφοράς
3. Μειωμένη αυτοεκτίμηση
4. Απόσυρση
5. Εναντιωματική συμπεριφορά
6. Μεγάλη διεγερσιμότητα
7. Ψυχαναγκαστικότητα
8. Ψευδό-ενήλικη συμπεριφορά
9. Μαθησιακά προβλήματα

Στην περίπτωση που η κακοποίηση έχει ήδη συμβεί, υπάρχουν ενδείξεις ότι η άμεση και έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει, ελαχιστοποιώντας τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτής της τραυματικής εμπειρίας στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Ωστόσο, ενώ η έγκαιρη παρέμβαση στα κακοποιημένα παιδιά μπορεί να ελαχιστοποιήσει τις συνέπειες της κακοποίησης και παραμέλησης, είναι πιο ωφέλιμο να αποτραπεί η κακοποίηση πριν εκδηλωθεί. Το κόστος - τόσο σε ατομικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο - επούλωσης των προβλημάτων αυτών των παιδιών είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος πρόληψης της κακοποίησης και της προώθησης μιας υγιούς ανάπτυξης του εγκεφάλου κατά τα πρώτα χρόνια ζωής.

Η παρέμβαση σε περιπτώσεις κακοποίησης αρχίζει από τη στιγμή που θα γίνει η καταγγελία ή που κάποιος θα απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό. Η βασική προτεραιότητα είναι η προστασία του θύματος με κάθε τρόπο, ακόμα και με την απομάκρυνση του από το κακοποιητικό περιβάλλον.

Στην περίπτωση των παιδιών συνήθως προτείνεται νοσηλεία για μερικές μέρες όπου θα γίνουν και όλες οι απαραίτητες εξετάσεις και μετά η ομάδα των ειδικών θα αποφασίσει  εάν το παιδί θα γυρίσει σπίτι του ή θα πάει σε ίδρυμα, σε ανάδοχη οικογένεια ή θα δοθεί για υιοθεσία. Σε περίπτωση που το παιδί επιστρέψει σπίτι απαραίτητη είναι η συνεχής επίβλεψη της οικογένειας και η συχνή επανεκτίμηση της κατάστασης. Η κινητοποίηση του κοινωνικού περιβάλλοντος (συγγενείς, γειτονιά, σχολείο, τοπικές υπηρεσίες) μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην προστασία του παιδιού.

Σε κάθε περίπτωση, η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση είναι απαραίτητη για όλα τα εμπλεκόμενα μέλη από έναν έμπειρο σε θέματα κακοποίησης θεραπευτή.

Παγκόσμια Ημέρα ενάντια στην Κακοποίηση των Παιδιών

Το χρονικό διάστημα από 1ης έως 19ης Νοεμβρίου έχει κηρυχθεί ως «19 Ημέρες Ακτιβισμού κατά της Παιδικής Κακοποίησης», προκειμένου μέσα από διάφορες δράσεις να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι όλο και περισσότερα παιδιά σήμερα είναι θύματα βίας από τους ενήλικες ακόμα και από τους ίδιους τους γονείς τους. 

Διαβάστε επίσης

• Τι συμβαίνει με τους γονείς που κακοποιούν και παραμελούν τα παιδιά τους;
• Στην εποχή μας, υπάρχει συσσωρευμένος θυμός. Τρόποι αναγνώρισης και διαχείρισης του θυμού
• Πώς εκδηλώνεται η κακομεταχείριση των ηλικιωμένων; Η σημασία της πρόληψης στην κακοποίηση των ηλικιωμένων (video)
• H βία στο σχολείο, ο εκφοβισμός και πώς μπορεί να γίνει αντιληπτός;