Ποια είναι τα συμπτώματα του γυναικολογικού καρκίνου; Αιτίες που σχετίζονται με ανάπτυξή τους; Παράγοντες κινδύνου;

του Γιώργου Μονεμβασίτη, M.D.*, medlabnews.gr iatrikanea

Η 20ή Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί από το 2019 ως Παγκόσμια Ημέρα Γυναικολογικής Ογκολογίας (World Gynecologic Oncology Day) με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Γυναικολογικής Ογκολογίας (ESGO) και του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ομάδων Προστασίας του Γυναικολογικού Καρκίνου (ENGAGe).

Τι είναι οι γυναικολογικοί καρκίνοι;

Οι γυναικολογικοί καρκίνοι είναι καρκίνοι του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος και εμφανίζονται όταν αναπτύσσονται ανώμαλα κύτταρα ανεξέλεγκτα.

Ποιοι είναι οι διάφοροι τύποι γυναικολογικού καρκίνου;

Οι γυναικολογικοί καρκίνοι παίρνουν το όνομά τους με βάση το όργανο ή το μέρος του σώματος όπου πρωτοπαρουσιάζονται, συμπεριλαμβανομένων των ωοθηκών, της μήτρας, του τραχήλου, της κολπικής κοιλότητας και του αιδοίου.

• Καρκίνος των ωοθηκών — ξεκινά σε μία ή και στις δύο ωοθήκες, οι οποίες είναι ένα ζεύγος συμπαγών οργάνων ωοειδούς σχήματος που παράγουν ορμόνες και αβγά (ωάρια). Είναι ο περισσότερο θανατηφόρος γυναικολογικός καρκίνος και η μέση ηλικία εμφάνισής του είναι το 65ο έτος. Μελέτες έχουν δείξει μια κληρονομική επιβάρυνση για την ανάπτυξη του καρκίνου των ωοθηκών και μια συσχέτιση με τον καρκίνο του μαστού. Μπορεί να προκαλέσει πολλών ειδών πρώιμα συμπτώματα όπως γαστρεντερικές διαταραχές, πυελικό πόνο, ανορεξία, ασκίτη και οιδήματα στα κάτω άκρα. Λόγω των άτυπων συμπτωμάτων του, συνήθως η διάγνωση γίνεται σε προχωρημένο στάδιο πράγμα που επηρεάζει δυσμενώς την επιβίωση. Δυστυχώς δεν υπάρχουν απόλυτα ειδικές εξετάσεις για την έγκαιρη διάγνωση του τύπου αυτού του καρκίνου. Σημαντική βοήθεια προσφέρουν το ενδοκολπικό υπερηχογράφημα – πρέπει να περιλαμβάνεται στον ετήσιο γυναικολογικό έλεγχο – οι καρκινικοί δείκτες αίματος και τέλος η αξονική και μαγνητική τομογραφία. Η θεραπεία είναι βασικά η χειρουργική αφαίρεση των έσω γεννητικών οργάνων και όσο το δυνατό μεγαλύτερου όγκου της νόσου και στη συνέχεια η συμπληρωματική χημειοθεραπεία.

• Καρκίνος της μήτρας

Ξεκινά στο κύριο σώμα της μήτρας, ενός κοίλου οργάνου που έχει περίπου το μέγεθος και το σχήμα ανάποδου αχλαδιού. Η μήτρα είναι ο χώρος όπου μεγαλώνει το μωρό όταν μείνει έγκυος μια γυναίκα. Αποτελεί τη συχνότερη κακοήθεια του γυναικείου γεννητικού συστήματος. Προσβάλει κυρίως μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και αυξάνει με την πρόοδο της ηλικίας. Καταστάσεις που χαρακτηρίζονται απο αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων όπως η παχυσαρκία, η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης και η έλλειψη τακτικής ωορρηξίας προδιαθέτουν στην εμφάνιση της νόσου, η οποία συνήθως εκδηλώνεται συνήθως ως κολπική αιμορραγία περί ή μετά την εμμηνόπαυση. Στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες εμφανίζονται συνήθως διαταραχές κύκλου του τύπου της μηνορραγίας. Το ενδοκολπικό υπερηχογράφημα βοηθά σημαντικά στη πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου, καθώς επίσης και η υστεροσκόπηση που προσφέρει μια ακριβέστατη απεικόνιση της ενδομητρικής κοιλότητας. Η θεραπεία είναι κατα κύριο λόγο χειρουργική (ολική υστερεκτομή με τα εξαρτήματα) και δευτερευόντως ακτινοθεραπεία.

• Καρκίνος του τραχήλου - 

Ξεκινά στον τράχηλο που είναι το κατώτερο τμήμα της μήτρας και έχει κυλινδρικό σχήμα. Το ανώτερο χείλος του είναι συνδεδεμένο στη μήτρα ενώ το κατώτερο στην κολπική κοιλότητα. Είναι ο δεύτερος σε θνητότητα καρκίνος που αφορά τις γυναίκες, μετά τον καρκίνο του μαστού. Η ευρεία χρήση του τεστ Παπ μείωσε πολύ τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου. Έχει αποδειχθεί οτι πρώιμη έναρξη σεξουαλικών επαφών, πολλαπλοί ερωτικοί σύντροφοι και κάπνισμα αυξάνουν τις πιθανότητες νόσησης. Η προσβολή από τους υψηλού κινδύνου τύπους του ιού των ανθρωπίνων κονδυλωμάτων συνδέεται παθογενετικά με τον καρκίνο του τραχήλου. Λόγω του γεγονότος αυτού καθώς και του οτι η νόσος στα αρχικά στάδια είναι ασυμπτωματική, είναι πολύ σημαντικός ο ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος και η λήψη του τεστ Παπ. Η θεραπεία είναι ανάλογη του σταδίου και στα αρχόμενα στάδια είναι χειρουργική (ριζική υστερεκτομή), ενώ στα προχωρημένα είναι συνδυασμός ακτινοθεραπείας και χημειοθεραπείας.

• Καρκίνος του κόλπου

Ξεκινά στον κόλπο (λέγεται και κολπική κοιλότητα), ένα μυϊκό σωληνοειδές κανάλι που εκτείνεται από τον τράχηλο ως το εξωτερικό τμήμα των γυναικείων σεξουαλικών οργάνων (αιδοίο).

• Καρκίνος του αιδοίου

Ξεκινά στο αιδοίο που είναι το εξωτερικό τμήμα του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος. Περιλαμβάνει το στόμιο της κολπικής κοιλότητας, τα εσωτερικά και τα εξωτερικά χείλη (λέγονται και μικρά και μεγάλα χείλη του αιδοίου), την κλειτορίδα και το εφήβαιο (έναν μαλακό, λιπώδη λοφίσκο ιστού που βρίσκεται επάνω από τα χείλη). Αποτελεί το 5% του κακοηθειών του γυναικείου γεννητικού συστήματος. Εμφανίζεται συνήθως σε γυναίκες 65-75 ετών. Συνήθως πρόκειται για καρκίνο από επιθήλιο που συνδέεται με τον ιό HPV. Το συνηθέστερο των συμπτωμάτων που προηγούνται είναι ο χρόνιος κνησμός ή το αίσθημα καψίματος στα έξω γεννητικά όργανα. Μπορεί ακόμη να ψηλαφάται μια διόγκωση ή μια μάζα. Η θεραπεία του είναι ανάλογη του σταδίου και κυρίως χειρουργική και εξατομικεύεται ανάλογα την έκταση της νόσου, την ηλικία της γυναίκας και τη σεξουαλική της ζωή.

Στους υπόλοιπους τύπους γυναικολογικών καρκίνων περιλαμβάνονται ο καρκίνος των φαλλόπειων σαλπίγγων και ο καρκίνος του πλακούντα (καρκίνος που σχετίζεται με την εγκυμοσύνη).

Ποια είναι τα συμπτώματα του γυναικολογικού καρκίνου;

Τα συμπτώματα του γυναικολογικού καρκίνου εξαρτώνται από το σημείο όπου βρίσκεται ο όγκος, από το μέγεθός του και από το πόσο γρήγορα αναπτύσσεται. Στα συμπτώματα που μπορεί να οφείλονται σε γυναικολογικούς καρκίνους περιλαμβάνονται τα εξής:

• μη φυσιολογική ή επίμονη κολπική αιμορραγία, π.χ. αιμορραγία μετά την εμμηνόπαυση ή αιμορραγία που δεν εμπίπτει στην εμμηνόρροια, αιμορραγία μετά τη σεξουαλική επαφή
• ασυνήθιστες κολπικές εκκρίσεις
• πόνος, πίεση ή δυσφορία στην κοιλιά πρησμένη κοιλιά
• αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου ή της ουροδόχου κύστης
• πόνος στη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής
• φαγούρα, κάψιμο ή οδυνηρότητα
• εξογκώματα, έλκη ή νεοπλασίες σαν κονδυλώματα

Τα συμπτώματα αυτά ενδέχεται να οφείλονται σε αρκετές παθήσεις. Αν προκύψουν κάποια από τα εν λόγω συμπτώματα, έχει σημασία να αποταθείτε σε γιατρό.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για τους γυναικολογικούς καρκίνους;

Παράγοντας κινδύνου είναι κάθε παράγοντας που συσχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης κάποιας συγκεκριμένης πάθησης, π.χ. γυναικολογικού καρκίνου. Υπάρχουν διάφοροι τύποι παραγόντων κινδύνου, ορισμένοι εκ των οποίων μπορούν να τροποποιηθούν ενώ άλλοι όχι.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι η ύπαρξη ενός ή περισσότερων παραγόντων κινδύνου δεν σημαίνει ότι μια γυναίκα θα προσβληθεί από κάποιο γυναικολογικό καρκίνο. Πολλές γυναίκες έχουν τουλάχιστον έναν παράγοντα κινδύνου αλλά δεν θα προσβληθούν ποτέ από κάποιο γυναικολογικό καρκίνο, ενώ άλλες που ήδη πάσχουν από κάποιο γυναικολογικό καρκίνο μπορεί να μην έχουν γνωστούς παράγοντες κινδύνου. Ακόμη και αν μια γυναίκα που πάσχει από κάποιο γυναικολογικό καρκίνο έχει έναν παράγοντα κινδύνου, συνήθως είναι δύσκολο να μάθουμε κατά πόσο ο παράγοντας αυτός συντέλεσε στην εμφάνιση της ασθένειας.

Αν και οι αιτίες πολλών γυναικολογικών καρκίνων δεν είναι πλήρως κατανοητές, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που είναι συσχετισμένοι με τον κίνδυνο ανάπτυξης ενός ή περισσότερων τύπων γυναικολογικού καρκίνου. Στους εν λόγω παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται οι εξής:

• προχωρημένη ηλικία
• ισχυρό οικογενειακό ιστορικό
• διαπιστωμένες μεταλλάξεις γονιδίων
• αναπαραγωγικό ιστορικό, π.χ. τεκνοποίηση
• έκθεση σε ορμόνες – παραγόμενες από το σώμα ή ληφθείσες ως φαρμακευτική αγωγή
• έκθεση σε διαιθυλστιλβοιστρόλη (DES) στη μήτρα
• ιογενής λοίμωξη όπως από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV)
• παράγοντες τρόπου ζωής, π.χ. κάπνισμα, και όσοι οδηγούν σε υπερβολικό σωματικό βάρος.

Πώς γίνεται η διάγνωση των γυναικολογικών καρκίνων;

Για τη διάγνωση ενός γυναικολογικού καρκίνου ενδέχεται να απαιτούνται αρκετές εξετάσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται οι εξής:

• φυσική (κλινική) εξέταση, με πυελική εξέταση
• τεστ Παπανικολάου
• εξετάσεις αίματος, π.χ του καρκινικού αντιγόνου 125 (CA125)
• απεικονιστικές εξετάσεις – μπορεί να περιλαμβάνουν διακολπικό υπερηχογράφημα (transvaginal ultrasound) ή υπολογιστική τομογραφία (computed tomography (CT)), ενώ επίσης μπορεί να προταθεί μαγνητική τομογραφία (magnetic resonance imaging (MRI)) ή τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET)
• λήψη δείγματος ιστού (βιοψία) για εξέταση στο μικροσκόπιο.

Πηγή

AMERICAN CANCER SOCIETY

CANCER CARE

* Ο Γιώργος Μονεμβασίτης είναι Μαιευτήρας-Γυναικολόγος.

Επ. Καθηγητής Παν/μίου Cornell, H.Π.Α., 
Εξειδικευτής στην Ουρογυναικολογία και Χειρουργική Χαλάρωσης Πυέλου.

Τηλ. 210 8053176 Μαρούσι, τηλ 210 7777787 Δορυλαίου 10-12 Αθήνα

Διαβάστε επίσης

• Ο Καρκίνος του Τραχήλου της μήτρας, τα συμπτώματα, η πρόληψη και ο εμβολιασμός
• Καρκίνος των ωοθηκών. Προκαλεί πόνο - πρήξιμο χαμηλά στην κοιλιά, αίσθημα φουσκώματος, αύξηση βάρους, κούραση - ovarian cancer

• Πόνος στην κοιλιά. Τι μπορεί να σημαίνει;
• Πολυκυστικές Ωοθήκες. Τι είναι; Ποια τα συμπτώματα τους; Πώς αντιμετωπίζονται;
• Τι είναι το φούσκωμα στην κοιλιά; Που οφείλεται ο τυμπανισμός και ποια η κατάλληλη δίαιτα για πρόληψη της πρησμένης κοιλιάς;
• ΠΑΠ ΤΕΣΤ, ΓΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ
• YΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑ ΜΑΣΤΟΥ. ΠΟΤΕ ΓΙΝΕΤΑΙ; ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΑ ΤΗΝ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ;
• Τι είναι η υστερεκτομή; Χρειάζονται τεστ Παπανικολάου οι γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή
• Τι είναι τα ινομυώματα; Ποια τα συμπτώματά τους και τι μπορεί να προκαλέσουν στην κύηση και τον τοκετό; Πώς γίνεται η διάγνωση και πώς γίνεται η αντιμετώπισή τους με φαρμακευτικούς και χειρουργικούς τρόπους;