Eκκολπωματίτιδα του παχέος εντέρου, εκκολπώματα, εκκολπωμάτωση. Ποιες τροφές είναι κατάλληλες;

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Η εκκολπωμάτωση θεωρείται από τις πιο κοινές γαστρεντερικές παθήσεις στις Δυτικές χώρες, ενώ εντοπίζεται σπανίως στις χώρες του Τρίτου Κόσμου.

Έχει προταθεί πως η ασθένεια αυτή συσχετίζεται με τη μακροχρόνια ανεπαρκή πρόσληψη φυτικών ινών λόγω της διατροφής δυτικού τύπου. Αυτή η άποψη στηρίχτηκε στην υπόθεση ότι μια δίαιτα υψηλή σε φυτικές ίνες μειώνει τον κίνδυνο της εκκολπωμάτωσης. (Watters DA & Smith AN 1990) 

Η εκκολπωμάτωση γενικά, είναι μια ΜΗ αναστρέψιμη νόσος και στην πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι ασυμπτωματική. (Almy TP & Howell DA 1980)  

Τα εκκολπώματα είναι μικρές προβολές του τοιχώματος του παχέος εντέρου, που μοιάζουν με θυλάκους, δηλαδή σαν σακουλάκια ή μπαλονάκια. Δημιουργούνται σε αδύναμα σημεία, εξαιτίας των πιέσεων που αναπτύσσονται μέσα στον αυλό του εντέρου κατά το πέρασμα των κοπράνων και κατά τις συσπάσεις του ίδιου του εντέρου. Eμφανίζονται πιο συχνά στο αριστερό κόλον, ειδικότερα στο σιγμοειδή, όπου ο αυλός είναι πιο στενός. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της ζωής του ατόμου, ενώ σπανίως υπάρχουν από τη γέννηση. Η εμφάνιση τους είναι παρόμοια και στα δύο φύλα. Η παρουσία εκκολπωμάτων στο παχύ έντερο ονομάζεται εκκολπωματική νόσος. Δεν  έχουν κληρονομική προδιάθεση, ούτε  αποτελούν προκαρκινική κατάσταση, μπορεί όμως να συνυπάρξουν με καρκίνο. Έχει εκτιμηθεί ότι γύρω στο 20% των ασθενών με εκκολπωμάτωση θα αναπτύξουν συμπτώματα και μόνο μια μειοψηφία θα υποστεί πιο σοβαρές επιπλοκές, συμπεριλαμβάνοντας την εκκολπωματίτιδα, την δυσκοιλιότητα και την αιμορραγία. 

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κυρίως κοιλιακό πόνο, μετεωρισμό και ακανόνιστες κενώσεις.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ: Άγνωστή. 

Επιβαρύνουν η δυσκοιλιότητα και η μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών από τις τροφές.

Η δημιουργία των εκκολπωμάτων αποδίδεται στην ανάπτυξη αυξημένων ενδοαυλικών πιέσεων λόγω των τμηματικών συσπάσεων του εντερικού τοιχώματος και της μείωσης της ελαστικότητας που σχετίζονται με την πάροδο της ηλικίας. (Hughes LE 1975, Watters DA & Smith AN 1990). Οι παράγοντες που οδηγούν στη δημιουργία εκκολπωμάτων είναι η διαταραχή της κινητικότητας του εντέρου με αποτέλεσμα  αύξηση των πιέσεων στο εσωτερικό του και η μειωμένη ανθεκτικότητα του λόγω αύξησης της ηλικίας, σε συνδυασμό με τη φτωχή σε φυτικές ίνες διατροφή. Γι΄ αυτό και τα εκκολπώματα εμφανίζονται συχνότερα σε μεγαλύτερες ηλικίες. Στη δεκαετία μεταξύ 30-40 ετών η συχνότητά τους είναι λιγότερο από το 10% του πληθυσμού ενώ μεταξύ 50-60 ετών αυξάνει στο 40% και ευρίσκεται σε ποσοστό μεγαλύτερο από 50% μετά τα 70 χρόνια. Με την πάροδο της ηλικίας ο αριθμός και το μέγεθος των εκκολπωμάτων αυξάνει και δεν υπάρχει ουσιώδης διαφορά μεταξύ των δύο φύλων. Το 80-95% των σχηματιζόμενων στο παχύ έντερο εκκολπωμάτων αφορά το σιγμοειδές και το κατιόν.

Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στο σχηματισμό εκκολπωμάτων είναι:

• η παχυσαρκία
• το κάπνισμα
• η έλλειψη φυσικής άσκησης
• η χρόνια δυσκοιλιότητα
• η χρήση μη στερoειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (τα πιο γνωστά εμπορικά ονόματα αυτών είναι Ponstan, Voltaren, Mesulid κλπ)

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ:

1. Τα εκκολπώματα συνήθως δεν δίνουν συμπτώματα και  ανακαλύπτονται σε τυχαίο έλεγχο, ή μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων  παρατηρούνται στο αριστερό τμήμα του παχέος εντέρου (σιγμοειδές -κατιόν κόλο)

2. ΕΚΚΟΛΠΩΜΑΤΙΤΙΔΑ:   Πρόκειται για μια οξεία κατάσταση που οφείλεται σε φλεγμονή των εκκολπωμάτων  και  συμβαίνει στο 20% των ασθενών. Εκδηλώνεται με κοιλιακό πόνο, ιδίως στο κάτω αριστερό τμήμα της κοιλιάς, κωλικοειδούς χαρακτήρα, ο οποίος επιδεινώνεται με τη λήψη τροφής, και βελτιώνεται με την αποβολή αερίων ή κοπράνων και μπορεί να συνοδεύεται από πυρετό, διάρροιες, δυσκοιλιότητα ή διάταση της κοιλιάς.

 Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Πυρετό

• Δυσκοιλιότητα

• Διάρροια

• Ναυτία και έμετο

Σε λίγες, ευτυχώς, περιπτώσεις συνοδεύεται από σοβαρές   επιπλοκές όπως  δημιουργία αποστημάτων, συριγγίων, απόφραξη του εντέρου και εμφάνιση ειλεού ή ρήξη  λόγω έντονης φλεγμονής και εμφάνιση περιτονίτιδας

3. ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΑ: Συμβαίνει στο 5-15 % περίπου των ασθενών και οφείλεται σε ρήξη αγγείου που βρίσκεται σε επαφή με το τοίχωμα των εκκολπωμάτων και είναι η συνηθέστερη αιτία οξείας αιμορραγίας από το κατώτερο πεπτικό

4. ΣΤΕΝΩΣΗ: Επαναλαμβανόμενα επεισόδια εκκολπωματίτιδας μπορεί να οδηγήσουν μακροχρονίως σε απώλεια ελαστικότητας του τοιχώματος και στένωση του εντέρου με αποτέλεσμα κοιλιακό πόνο, δυσκοιλιότητα ή ειλεό.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ:

Η διάγνωση των ασθενειών του παχέος εντέρου γίνεται με κολονοσκόπηση, βαριούχο υποκλυσμό ή αξονική τομογραφία κοιλίας.

Βαριούχος υποκλυσμός. Το βάριο χρωματίζει το παχύ έντερο, αποκαλύπτοντας πιθανές ανωμαλίες. Ο βαριούχος υποκλυσμός διπλής σκιαγραφήσεως με εμφύσηση αέρος είναι η εξέταση εκλογής γιατί φαίνονται τα εκκολπώματα σε όλη τους την έκταση και αξιολογείται καλύτερα το μέγεθός τους).

Κολονοσκόπηση. Το εσωτερικό του παχέος εντέρου επιθεωρείται με ένα λεπτό σωλήνα με κάμερα. Η κολονοσκόπηση επιφυλάσσεται για τις περιπτώσεις εκείνες που υπάρχει αμφιβολία ή πιθανότητα να συνυπάρχει και άλλη βλάβη μέσα στα εκκολπώματα (στένωση, πολύπoδας, καρκίνος κ.α.). Η ένδειξη είναι μεγαλύτερη όταν η εκκολπωμάτωση εκδηλώνεται με απώλεια αίματος.

Σε περίπτωση όμως κρίσης  εκολπωματίτιδας εξέταση εκλογής είναι η αξονική τομογραφία κοιλίας, (πρόκειται για μια ειδική μέθοδο λήψης ακτινογραφιών και αποτελεί πολύ ευαίσθητη, αλλά και ακίνδυνη μέθοδο για τη διάγνωση της εκκολπωματίτιδας), ενώ η κολονοσκόπηση πρέπει να γίνει μετά το πέρας του επεισοδίου.

Αξονική Τομογραφία Άνω- Κάτω κοιλίας (με ενδοφλέβιο σκιαγραφικό), η οποία πέρα από την διάγνωση, μπορεί να αναδείξει την έκταση της νόσου και επομένως βοηθά στη σταδιοποίηση, ενώ η χρήση του σκιαγραφικού θα βοηθήσει να διαφοροδιαγνώσουμε σε ορισμένες περιπτώσεις την παρουσία καρκινώματος. Επίσης η αξονική, μας βοηθά να αποκλείσουμε και άλλα αίτια κοιλιακού άλγους όπως σαλπιγγικό-ωοθηκικό απόστημα, τη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου Crohn και την οξεία σκωληκοειδίτιδα.

Κολονοσκόπηση ή σιγμοειδοσκόπηση  στην οξεία φάση της νόσου αντενδείκνυται επειδή υπάρχει κίνδυνος η ίδια η εξέταση να προκαλέσει επιδείνωση της κλινικής εικόνας ή διάτρηση του εντέρου. Μετά την κλινική βελτίωση της ασθενούς και την πάροδο 6 εβδομάδων συστήνεται να γίνεται ο παραπάνω ενδοσκοπικός έλεγχος για τον αποκλεισμό ή τη διάγνωση του καρκίνου και της νόσου Crohn.

Ο αιματολογικός εργαστηριακός έλεγχος μπορεί να δείξει:

 - αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων στη γενική αίματος

 - αύξηση των δεικτών φλεγμονής (Ταχύτητα Καθίζησης Ερυθρών αιμοσφαιρίων/ΤΚΕ, C-Αντιδρώσα Πρωτείνη/CRP).

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Τα ασυμπτωματικά εκκολπώματα δεν χρειάζονται κάποια ιδιαίτερη θεραπεία, πλην βελτίωσης της διατροφής με αύξηση των φυτικών ινών και του νερού (1,5-2,5 λίτρα δηλαδή 6-10 ποτήρια ημερησίως), ώστε να αποφεύγεται η δυσκοιλιότητα.

Η θεραπεία της εκκολπωματίτιδας  εξαρτάται  από το αν συνοδεύεται ή όχι από επιπλοκές, την ηλικία, τη γενική κατάσταση του ασθενούς και το ιστορικό του. Έτσι,  οι ήπιες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται με δίαιτα και κατάλληλή αντιβιοτική αγωγή, ενώ οι σοβαρότερες χρήζουν νοσοκομειακής περίθαλψης.

Σε ήπια εκκολπωματίτιδα, η αντιμετώπιση είναι αρχικά συντηρητική (υδρική δίαιτα και αντιβίωση), ενώ σε εκκολπωματίτιδα με επιπλοκές, απαιτείται χειρουργείο. Επίσης χειρουργείο απαιτείται όταν υπάρξει και δεύτερο επεισόδιο ήπιας εκκολπωματίτιδας.

Η αιμορραγία αντιμετωπίζεται στο νοσοκομείο, συνήθως συντηρητικά. Η αιμορραγία συνήθως σταματά μόνη της, αλλά μπορεί να χρειαστεί θεραπευτική παρέμβαση μέσω επείγουσας κολονοσκόπησης, αγγειογραφίας ή χειρουργείου.

Χειρουργική αντιμετώπιση απαιτεί η επιπλεγμένη εκκολπωματίτιδα, η μεγάλη ή υποτροπιάζουσα αιμορραγία, οι συχνές υποτροπές  εκκολπωματίτιδας ή η στένωση του εντέρου.

Σε πολύ βαριές περιπτώσεις, ο ασθενής πρέπει να χειρουργηθεί για να αφαιρεθεί το προσβεβλημένο τμήμα του παχέος εντέρου.

Συντηρητική Αγωγή

Η αύξηση της ποσότητας των υγρών και των άπεπτων φυτικών ινών στη δίαιτα ελαττώνει τα συμπτώματα της εκκολπωμάτωσης και μειώνει σημαντικά τις επιπλοκές της. Η Αμερικανική Διαιτολογική Εταιρεία συνιστά την κατανάλωση 25-30 γραμ. φυτικών ινών καθημερινώς. Μία ήπια κρίση εκκολπωματίτιδας αντιμετωπίζεται με χορήγηση κατάλληλων αντιβιοτικών και αναλγητικών και με προσωρινή δίαιτα υγρών. Σε σοβαρές κρίσεις συνιστάται η νοσηλεία του ασθενούς.

ΠΡΟΛΗΨΗ:  

Πώς πρέπει να τρέφεστε σε περίπτωση που πάσχετε από εκκολπωμάτωση;

Οι φυτικές ίνες είχαν προταθεί ως θεραπεία για την συμπτωματική εκκολπωμάτωση ήδη από το 1929 από τον Spriggs. Το 1937 ο Lubbock et al., χορηγούσε σε ποντικούς δίαιτες χαμηλές σε φυτικές ίνες και φαίνεται ότι ανέπτυξαν πιο συχνά κατά την διάρκεια της ζωής τους εκκολπώματα, παρά σε μια δίαιτα υψηλή σε φυτικές ίνες. Στη συνέχεια οι Painter και Burkitt (1971), δημοσίευσαν την υπόθεση πως η νόσος αυτή προκλήθηκε από την μειωµένη πρόσληψη διαιτητικών ινών και την ονόμασαν «νόσος του Δυτικού Κόσμου». Ο λόγος που την ονόμασαν έτσι είναι επειδή παρατήρησαν πως η νόσος αυτή είναι σπάνια σε πολλά μέρη της Αφρικής, ενώ στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική όπου η διατροφή τους τείνει να έχει κυρίως επεξεργασμένα προϊόντα, η συχνότητα της νόσου ήταν μεγάλη. Αυτή η έντονη αντίθεση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις διατροφικές αλλαγές και κυρίως στη  μείωση της διαιτητικής πρόσληψης φυτικών ινών από δημητριακά. Αργότερα, παρατηρήθηκε πως ο επιπολασμός της εκκολπωμάτωσης ήταν επίσης πιο μεγάλος και στους µη χορτοφάγους παρά στους χορτοφάγους. (Gear JS et al. 1979) Ο Brodribb et al. (1979) στην έρευνά του, επέλεξε πιθήκους με γαστρεντερική ανατομία παρόμοια µε εκείνη των ανθρώπων ως μοντέλο. Βρήκε πως υπήρχε αυξημένη ενδοαυλική πίεση του τοιχώματος στο κόλον, καθώς η ποσότητα των ινών στην δίαιτα μειωνόταν σταδιακά από 20 σε 15, 10, 5 και 0γρ ανα ημέρα. Φαίνεται πως μια δίαιτα υψηλή σε φυτικές ίνες μπορεί να είναι αποτελεσματική στη θεραπεία των συμπτωμάτων σε ορισμένους ασθενείς με απλή εκκολπωμάτωση, ειδικά αν τα συμπτώματα εμφανίζονται σπανίως, μα τα δεδομένα παραμένουν περιορισμένα. Μια πιο ολοκληρωμένη μελέτη με ασθενείς που είχαν ήπια συμπτώματα, δεν έδειξαν κάποιο σημαντικό όφελος όσον αφορά τον πόνο, αλλά υπήρξε βελτίωση στην δυσκοιλιότητα. (Ornstein MH et al. 1981) Έτσι μια γενική σύσταση θα ήταν η αύξηση των φυτικών ινών στα 25-30γρ. την ημέρα και παράλληλη αύξηση των υγρών µε στόχο την αύξηση του όγκου των κοπράνων και τη μείωση της ενδοεντερικής πίεσης. Σε μια ενδιαφέρουσα αναφορά από τους Hyland και Taylor (1980), περιγράφηκαν 100 ασθενείς που αξιολογήθηκαν αναδρομικά μετά από 5-7 χρόνια σε μια δίαιτα υψηλή σε φυτικές ίνες και πάνω από το 90% αυτών παρέμειναν χωρίς συμπτώματα.

Ο κίνδυνος βρέθηκε ιδιαίτερα αυξημένος στους άντρες που είχαν υψηλή πρόσληψη σε λίπος ή και κόκκινο κρέας σε συνδυασμό με χαμηλή φυσική δραστηριότητα και χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών. Σημειώθηκε ότι ο κίνδυνος εκδήλωσης είναι 50 φορές μεγαλύτερος στα άτομα που καταναλώνουν συχνά κρέας, παρά σε αυτούς που καταναλώνουν πιο πολλά λαχανικά. (Manousos O et al. 1985) Υπάρχει μια υπόθεση πως με την πρόσληψη κόκκινου κρέατος, τα βακτήρια που βρίσκονται στην μικροχλωρίδα του εντέρου, παράγουν έναν τοξικό μεταβολίτη που λεπταίνει το τοίχωμα στο κόλον και ευνοεί την δημιουργία της εκκολπωμάτωσης.

Οι φυτικές ίνες από μη επεξεργασμένα δημητριακά και κυρίως το πίτουρο, χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της εκκολπωμάτωσης, διότι αυξάνουν την κατακράτηση νερού, μειώνουν το χρόνο διέλευσης του εντερικού περιεχομένου, αυξάνουν την εκκένωσή του και έτσι μειώνουν τη δυσκοιλιότητα που προκαλείται συχνά λόγω αυτής της νόσου.

Η Αμερικανική Διαιτολογική Εταιρεία συνιστά την κατανάλωση τουλάχιστον 25-30 γραμμαρίων ίνας καθημερινώς. Αυτό δεν είναι πάντα ούτε εύκολο, ούτε εφικτό, αν σκεφθεί κανείς ότι τα περισσότερα φρούτα ή λαχανικά δεν περιέχουν περισσότερα από 3 γραμμάρια ίνας.

Καλές πηγές φυτικών ινών είναι τα φρέσκα και αποξηραμένα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί, καθώς επίσης και τα προϊόντα ολικής άλεσης.

Παράλληλα με την αυξημένη κατανάλωση φυτικών ινών θα πρέπει να δώσουμε και ιδιαίτερη έμφαση στην πρόσληψη υγρών. Ακόμη, καθώς κάποιοι ασθενείς είναι πιθανό να νιώσουν δυσφορία μετά την κατανάλωση κάποιου λιπαρού γεύματος, ίσως ο περιορισμός τέτοιων γευμάτων να είναι ευεργετικός.

Γενικότερα, επειδή η δυσκοιλιότητα μπορεί να συνυπάρχει σε ασθενείς με εκκολπωμάτωση οι συστάσεις αφορούν συχνά την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας (π.χ. αύξηση της κατανάλωσης φυτικών ινών και υγρών, αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, προτίμηση προϊόντων εμπλουτισμένων με προβιοτικά).

Περιορισμός αλκοολούχων ποτών, σοκολάτας ή σκευασμάτων που περιέχουν κωδείνη

ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ να αποφεύγονται σπόροι, ξηροί καρποί, καλαμπόκι και άλλες παρόμοιες τροφές. Η σύσταση για αποφυγή τροφίμων με μικρά μη πεπτόμενα τεμαχίδια (πχ. σουσάμι, σύκα, ξηροί καρποί), διότι μπορεί να εγκλωβιστούν στα εκκολπώματα και να προκαλέσουν ερεθισμό, είναι αβάσιμη και δεν ισχύει.

Περιορίστε: το αλάτι, τον καφέ και τα αναψυκτικά που περιέχουν καφεΐνη.

Μην ξεχνάτε:

Να καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, όπως:

- φρέσκα φρούτα, χωρίς την φλούδα

- φρέσκα λαχανικά

- Ψωμί και δημητριακά ολικής αλέσεως, όσπρια, αρακά.

Να αυξήσετε τη σωματική άσκηση. Τακτική σωματική δραστηριότητα βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του γαστρεντερικού σας συστήματος. Εντάξτε τουλάχιστον 30 λεπτά έντονο περπάτημα στο καθημερινό σας πρόγραμμα (συνεχόμενα ή

Να πίνετε αρκετά υγρά κατά τη διάρκεια της ημέρας (περίπου 8-10 ποτήρια).

Διαβάστε επίσης

• Η νόσος του Crohn (Κρον). Συμπτώματα, διάγνωση και θεραπεία. Ποια η σωστή διατροφή και τι πρέπει να αποφεύγετε; Η σημασία της ψυχολογικής υποστήριξης
• Τι πρέπει να τρώτε και τι δεν πρέπει αν έχετε ελκώδη κολίτιδα. Η σημασία του άγχους και της άσκησης
• Ειλεός, απόφραξη του εντέρου, μια κατάσταση που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση. Ποιες οι αιτίες και ποια η θεραπεία;

Dr.
PhD
https://scholar.google.gr/citations?hl=el&user=x0_XklQAAAAJ