Τι είναι και τι δεν είναι οι Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας. Παγκόσμια ημέρα. Η Ελλάδα της κρίσης

της Βικτωρίας Πολύζου, σύμβουλος ψυχικής υγείας, medlabnews.gr

Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) καθιέρωσαν την 10η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Αυτή η μέρα στοχεύει στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών για θέματα ψυχικής υγείας έχοντας υπόψη ότι η διατήρηση της ψυχικής και σωματικής υγείας είναι αλληλένδετοι και αλληλοεξαρτώμενοι παράγοντες.

Το θέμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας επικεντρώνεται στην «Αξιοπρέπεια στην Ψυχική Υγεία – Πρώτες Βοήθειες Ψυχολογικής και Ψυχικής Υγείας για Όλους». Μας καλεί να προβληματιστούμε ως προς τις συντονισμένες προσπάθειες ενεργούς παροχής Πρώτων Βοηθειών Ψυχικής Υγείας ως μια ενεργή διαδικασία της πρόληψης και της διαχείρισης των ήπιων καταστάσεων που μπορούν να εμφανιστούν σε όλα τα άτομα με γνώμονα πάντα την πεποίθηση ότι η ψυχική υγεία μας αφορά όλους.

Ο κόσμος διέρχεται μια κρίση. Κάθε 40 δευτερόλεπτα κάποιος άνθρωπος στον κόσμο αυτοκτονεί. Ένας στους δύο ανθρώπους που αυτοκτονούν είχε ιστορικό κατάθλιψης και ένα μικρότερο ποσοστό είχαν σχιζοφρένεια ή εξάρτηση από αλκοόλ/ουσίες. Είναι ξεκάθαρη η συσχέτιση φτώχειας και ψυχικών διαταραχών και σε αρκετές χώρες ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης παρατηρήθηκε, σε συνάρτηση με την ανεργία, σημαντική αύξηση αυτοκτονιών, κατά καιρούς.

 Μάλιστα στις ψυχικές και ψυχοπαθολογικές επιπτώσεις της ανεργίας περιλαμβάνονται: η δυσφορία, η κατάθλιψη, το άγχος, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, η μείωση της ευεξίας και η μείωση της αυτοεκτίμησης.

 Όσο πιο μακρά είναι η διάρκεια της ανεργίας, τόσο πιο βαριές είναι οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και υπάρχει αποδεδειγμένη συσχέτιση οικονομικής δυσπραγίας και κατάθλιψης.

Υπάρχουν πολλές καταστροφές και πόλεμοι, η μετανάστευση είναι ένα αυξανόμενο πρόβλημα και πολλοί άνθρωποι απαιτούν βασικές ψυχολογικές και ψυχικές πρώτες βοήθειες για να αποτραπεί η υγεία τους από την επιδείνωση και να τους δοθεί η δυνατότητα να αναλάβουν δράση για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας τους.  Ένας στους τέσσερις ενήλικες, κάποια στιγμή, θα βιώσει ψυχικές δυσκολίες, αλλά πολλοί από αυτούς θα λάβουν μικρή ή καθόλου βοήθεια, όταν βρεθούν σε ανάγκη. Αντίθετα, η πλειονότητα των ατόμων με προβλήματα σωματικής υγείας, θα λάβουν πρώτες βοήθειες σε πρωτοβάθμιο επίπεδο περίθαλψης. 

Η ψυχολογική και ψυχική δυσφορία, μπορεί να παρουσιαστεί οπουδήποτε, στα σπίτια μας, στα σχολεία μας, στο χώρο εργασίας, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, σε δημόσιους χώρους, και στο νοσοκομείο. Οι ψυχολογικές και ψυχικές πρώτες βοήθειες είναι μια δυνητικά σωτήρια δεξιότητα που όλοι πρέπει να κατέχουν. 
Σύμφωνα με έρευνες, οι πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας περιγράφονται ως μια ανθρώπινη, ενθαρρυντική ανταπόκριση στον συνάνθρωπο που υποφέρει και μπορεί να χρειάζεται στήριξη

Σύμφωνα με τις έρευνες που διεξήχθησαν  από τη Διϋπηρεσιακή Μόνιμη Επιτροπή (IASC) των Ηνωμένων Εθνών (2007), οι πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας (Α΄ΒΨΥ) περιγράφονται ως μια ανθρώπινη, ενθαρρυντική ανταπόκριση σε έναν συνάνθρωπο που υποφέρει και που μπορεί να χρειάζεται στήριξη. 
Οι Α΄ ΒΨΥ περιλαμβάνουν:
- Εκτίμηση των αναγκών και των ανησυχιών 
- Παροχή βοήθειας για την κάλυψη βασικών αναγκών (για παράδειγμα, τροφή και νερό, πληροφορίες). 
- Να ακούμε τους συνανθρώπους μας, χωρίς άσκηση πίεσης για να μιλήσουν 
- Καθησυχασμός των ατόμων και βοήθεια για να αισθάνονται ηρεμία 
- Βοήθεια για διασύνδεση με πληροφορίες, υπηρεσίες και κοινωνική υποστήριξη 
- Προστασία τους από περαιτέρω βλάβη.

Είναι επίσης σημαντικό να καταλάβουμε τι δεν είναι οι Α΄ ΒΨΥ: 
- Δεν είναι κάτι που μόνο οι επαγγελματίες μπορούν να κάνουν 
- Δεν πρόκειται για συμβουλευτική από επαγγελματίες. 
- Δεν πρόκειται για “ψυχολογική αποφόρτιση”, καθώς η παροχή Α΄ ΒΨΥ δεν συνεπάγεται απαραιτήτως μια λεπτομερή συζήτηση του ψυχοπιεστικού περιστατικού. 
- Δεν ζητάμε από τα άτομα να αναλύσουν τι συνέβη, ή να τοποθετήσουν τον χρόνο και τα γεγονότα σε σειρά. 
- Παρά το γεγονός ότι η παροχή Α΄ ΒΨΥ περιλαμβάνει και τη διαθεσιμότητά μας να ακούμε τις ιστορίες των ατόμων, δεν πιέζουμε κανέναν να μας εκφράσει τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις του σε ένα γεγονός.

Οι Α΄ ΒΨΥ αποτελούν μια εναλλακτική λύση αντί της ψυχολογικής αποφόρτισης, η οποία έχει θεωρηθεί αναποτελεσματική. Αντιθέτως, οι Α΄ ΒΨΥ εμπεριέχουν παράγοντες που φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη χρησιμότητα στη μακροπρόθεσμη ανάκαμψη των ατόμων (σύμφωνα με διάφορες μελέτες και την επικρατούσα άποψη πολλών αρωγών σε κρίσεις ). Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν: 
- Αίσθημα ασφάλειας, σύνδεση με άλλα άτομα, ηρεμία και αισιοδοξία. 
- Δυνατότητα πρόσβασης στην κοινωνική, σωματική και συναισθηματική υποστήριξη και 
- Να αισθάνονται (τα άτομα) σε θέση να βοηθήσουν τον εαυτό τους, μεμονωμένα και ως κοινότητες ατόμων.



Πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι υποφέρουν από ψυχολογικό και ψυχικό πόνο, προσωπικές κρίσεις και ψυχική διαταραχή, είναι δυνατόν να ωφεληθούν λαμβάνοντας πρώτες βοήθειες από τους επαγγελματίες υγείας.
Αν πιστεύετε ότι αντιμετωπίζετε κάποιες συναισθηματικές δυσκολίες ή διαταραχές μην το αφήσετε να “περάσει μόνο του”. Πάρτε την ευθύνη της ψυχικής υγείας στα χέρια σας και απευθυνθείτε σε έναν ειδικό. Είναι μια πράξη ευθύνης για τον εαυτό σας και τους άλλους.

Σε μια εποχή οικονομικής κρίσης κινδυνεύουν και ταλαιπωρούνται κατά πολύ περισσότερο οι ευάλωτες ομάδες πληθυσμού – χρόνιοι ασθενείς, άτομα με ψυχικές παθήσεις, χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών κ.α. Οποιαδήποτε περικοπή οικονομικής ενίσχυσης και κοινωνικής στήριξης των ομάδων αυτών επιφέρει μεγαλύτερες αρνητικές επιπτώσεις στις ομάδες αυτές.

Η Ευρώπη και φυσικά η Ελλάδα οδεύει προς την αυτοκτονία, αν δεν πάρει εγκαίρως μέτρα για την εξαθλίωση του πληθυσμού της.