Οι Έλληνες «έπεσαν μόνοι τους» στη θάλασσα της Σμύρνης

Ακολουθώντας την περσινή προτροπή του νεο-σουλτάνου να φρεσκάρουμε τη μνήμη μας κοιτάζοντας την πρόσφατη ιστορία μας και διαβάζοντας κάποιο καλό βιβλίο ιστορίας, ανατρέχουμε απλώς σε ορισμένα ιστορικά ντοκουμέντα, που αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες «έπεσαν μόνοι τους» στη θάλασσα της Σμύρνης, πολύ πριν τους ρίξουν σε αυτήν οι άνδρες του Κεμάλ —βεβαίως, με την ανοχή ή και την ενθάρρυνση των συμμαχικών προς τη χώρα μας δυνάμεων—, όπως διατείνεται ο Ερντογάν

Μάρτιος ήταν και πέρσι, και πάλι λίγες μέρες πριν από τον εορτασμό της εθνικής μας επετείου, όταν ο Ταγίπ Ερντογάν είχε προβεί σε μια εμπρηστική δήλωση για τον Σαγγάριο και τη θάλασσα των μικρασιατικών παραλίων, διαστρεβλώνοντας ως συνήθως την ιστορική πραγματικότητα.

Κάτι ανάλογο επιχείρησε ο τούρκος πρόεδρος και πρόσφατα, κατά τη διάρκεια προεκλογικής ομιλίας του στη Σμύρνη, έχοντας στο πλευρό του τον ηγέτη των Γκρίζων Λύκων, Ντεβλέτ Μπαχτσελί.

Αυτήν τη φορά ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι ο στρατός του Μουσταφά Κεμάλ, που απελευθέρωσε τη Σμύρνη το Σεπτέμβριο του 1922, έριξε τους γκιαούρηδες στη θάλασσα και προστάτευσε τους ανήμπορους.

Η προκλητική αυτή δήλωση του Ερντογάν θα έπρεπε να είχε προκαλέσει την έντονη αντίδραση της ελληνικής πλευράς, όχι μόνο σε πολιτικό επίπεδο αλλά και από την πλευρά της επιστημονικής κοινότητας της πατρίδας μας, μόνο και μόνο για να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια και να διασωθεί η ιστορική μνήμη.

Εμείς, ακολουθώντας την περσινή προτροπή του νεο-σουλτάνου να φρεσκάρουμε τη μνήμη μας κοιτάζοντας την πρόσφατη ιστορία μας και διαβάζοντας κάποιο καλό βιβλίο ιστορίας, ανατρέχουμε απλώς σε ορισμένα ιστορικά ντοκουμέντα, που αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες «έπεσαν μόνοι τους» στη θάλασσα της Σμύρνης, πολύ πριν τους ρίξουν σε αυτήν οι άνδρες του Κεμάλ —βεβαίως, με την ανοχή ή και την ενθάρρυνση των συμμαχικών προς τη χώρα μας δυνάμεων—, όπως διατείνεται ο Ερντογάν:

Έγγραφο του Αρχηγού Στρατιάς Μ. Ασίας Αναστ. Παπούλα (Δορύλαιον, 8 Σεπτεμβρίου 1921):

«Ο στρατός ημών κατόπιν εννεαετούς πολέμου έχει υποστή σοβαράν μείωσιν κυρίως από απόψεως στελεχών και δη των καλυτέρων, εξ ου η συνοχή εν τη διοικήσει έχει μειωθή. Κατά τας δύο τελευταίας επιχειρήσεις ο στρατός εν τω συνόλω του υπήρξεν αξιοθαύμαστος. Αλλ’ η αντίληψις της Στρατιάς είναι ότι δεν θα ήτο φρόνιμον να ζητηθή τι πλέον παρ’ αυτού. Διά τους λόγους τούτους φρονώ ότι επιβάλλεται η ταχεία περαίωσις της Μικρασιατικής εκστρατείας».

Εμπιστευτική-προσωπική επιστολή του Διοικητή Στρατιάς Μ. Ασίας προς το Υπουργείο Στρατιωτικών (Σμύρνη, 20 Οκτωβρίου 1921):

«[…] Ευρισκόμενος, θέσει, εις αμεσωτέραν προς τους αξιωματικούς της Στρατιάς μου επαφήν και παρακολουθών εκ καθήκοντος μετ’ αδιαπτώτου ενδιαφέροντος την εξέλιξιν της τε σωματικής και ηθικής και ψυχολογικής αυτών καταστάσεως, ήχθην εις το συμπέρασμα ότι ούτοι κυρίως, λόγω της μακροχρονίου αυτών συμμετοχής (επί δεκαετίαν περίπου) εις αλλεπαλλήλους εκστρατείας αφ’ ενός και αφ’ ετέρου λόγω των ψυχικών συγκινήσεων και περιπετειών εις ας κατ’ ανάγκην υπεβλήθησαν εκ του προσφάτου πολιτικού σάλου, παρουσιάζουσι καταφανέστατα πλέον φαινόμενα σωματικής εξαντλήσεως, κάματον ψυχικόν και ηθικήν κόπωσιν.

Καθ’ εκάστην παρελαύνουσι προ των οφθαλμών μου αναφοραί εξιστορούσαι περιπτώσεις αυτόχρημα φρικιαστικάς.

Εκτελούντες ούτοι το προς την πατρίδα καθήκον, αφήκαν τα πάντα εις την τύχην των και ήδη στρέφοντες προς τα οπίσω το βλέμμα δεν ατενίζουσιν ειμή συντρίμματα οικονομικά και οικογενειακά.

Δεν παρέρχεται ημέρα και να μη τεθώσιν υπ’ όψιν μου γνωματεύσεις πλέον πάντοτε της μιας αξιωματικών φυματικών, αρθριτικών, σεσηπότων, αποτελέσματα αναπόφευκτα της πολυχρονίου εν τοις χαρακώμασι παραμονής των.

Παρατηρών τις τα ανησυχητικά ταύτα φαινόμενα, καθίσταται αδύνατον να μη αχθή λεληθότως εις την σκέψιν μήπως εφθάσαμεν πλέον εις το όριον της απαιτητής ανθρώπινης ανοχής.

[…] Κυρία όθεν και μεγαλυτέρα αφορμή δυσανασχετήσεως των αξιωματικών μου είναι η αδυναμία να απομακρυνθώσι πρόσωπα επιτήδεια και πάντοτε δυστυχώς τα αυτά, άτινα νέμονται τας αναπαυτικάς και ευμαρείς του Εσωτερικού θέσεις. Καθίσταται ανάγκη απόλυτος, και τούτο τονίζω όλη μου τη δυνάμει, να αποκολληθώσιν επί τέλους εκ των πολυτελών θέσεων της Πρωτευούσης, Υπουργείου, Φρουραρχείου, Στρ. Διοικήσεως, Σχολείου Ευελπίδων και του Εσωτερικού εν γένει αξιωματικοί οίτινες, ας μοι επιτραπή να έχω την γνώμην, δεν εισί και αναντικατάστατοι, να προσέλθωσι και ούτοι ενταύθα, να δοθή ούτω ευκαιρία να εναλλαγώσι μετά των υπερκεκμηκότων συναδέλφων των, να τοποθετηθώσι δε εις τας θέσεις ταύτας αξιωματικοί πλέον ή άπαξ χύσαντες το αίμα των».

Απόρρητη επιστολή του Νοτίου Συγκροτήματος Μεραρχιών (Ν. Τρικούπης, Επιτελάρχης Σ. Γονατάς) προς τη Στρατιά Μικράς Ασίας «Περί του ηθικού του Στρατεύματος» (9 Ιουνίου 1922). Σε αυτήν αναφέρονται, μεταξύ πολλών άλλων, τα εξής σχετικά με τα αίτια που ασκούσαν δυσμενή επίδραση στο ηθικό των αξιωματικών και των οπλιτών του Ελληνικού Στρατού:

«[…] Αξιωματικοί. Η ιδέα ότι η συμμετοχή των εις την εκστρατείαν, οι εκ ταύτης μόχθοι, οι κίνδυνοι, η μακρά εκ των οικογενειών των απομάκρυνσις εις ουδέν λογίζονται παρά της υπηρεσίας απέναντι των εν τω εσωτερικώ συνεχώς παραμενόντων, ως φρονούσιν ότι απέδειξαν τούτο οι μέχρι τούδε γενόμενοι προβιβασμοί.

Η αντίληψις ότι δεν μετέχουν εξ ίσου όλοι οι μόνιμοι αξιωματικοί των βαρών της εκστρατείας, αλλ’ ότι διαιρούνται εις αξιωματικούς έχοντας μόνον δικαιώματα και εις ετέρους έχοντας μόνον υποχρεώσεις.

Η θρυλουμένη ευρωπαϊκή απόφασις περί εκκενώσεως της Μικράς Ασίας παρά των ελληνικών στρατευμάτων.

[…] Τέλος εις αμφοτέρας τας κατηγορίας, μονίμων και εφέδρων, υπάρχουσιν αξιωματικοί ανήκοντες εις την πολιτικήν μερίδα του καταλυθέντος καθεστώτος αποδίδοντες την παρ’ αυτών θεωρουμένην ατυχή λύσιν των εθνικών μας ζητημάτων εις την πολιτειακήν μεταλλαγήν.

[…] Οπλίται. Οι οπλίται, υφιστάμενοι αμεσώτερον τας κακουχίας της εκστρατείας, μη επαρκούντες εις τας ανάγκας των διά της παρεχομένης αυτοίς μισθοδοσίας, μη ελαυνόμενοι εξ ελατηρίων προσωπικής φιλοδοξίας, νοσταλγούντες λόγω της μακράς απουσίας εκ των οικογενειών των, παρουσιάζουσι κατάδηλα τα σημεία της φυσικής, σωματικής και ψυχικής κοπώσεως και την έλλειψιν παντός ενθουσιασμού και πάσης εκδηλώσεως υπέρ της περαιτέρω παρατάσεως του πολέμου.

[…] Το ηθικόν όθεν αξιωματικών και οπλιτών δεν είναι σήμερον εις το επιθυμητόν ύψος της αυταπαρνήσεως και του ενθουσιασμού, εις το ύψος εις ο ευρίσκετο μέχρι και της ενάρξεως των τελευταίων επιχειρήσεων του παρελθόντος Αυγούστου.

[…] Η ελπίς του εγγύς τερματισμού, καίτοι πολλάκις διαψευσθείσα, αποτελεί πάντοτε την μόνην ενθάρρυνσιν προς υπομονήν και την καλυτέραν συγκράτησιν του ηθικού».

Υ.Γ.: Όσον αφορά τη θλιβερή και όπως πάντα φοβική ανακοίνωση-απάντηση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών στην ομιλία Ερντογάν, δύο λέξεις ταιριάζουν μόνον: αιδώς Αργείοι.

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

in.gr