Ζωή Κούρνια, ερευνήτρια του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών, με ειδίκευση στο σχεδιασμό φαρμάκων μέσω υπολογιστή

Όπως στο εργαστήριο, έτσι και στη ζωή, τα “πειράματα” δεν λειτουργούν πάντα. Όταν η Ζωή Κούρνια, αποφάσισε το 2009 να επιστρέψει από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα για να συνεχίσει το ερευνητικό της έργο γύρω από την αντικαρκινική θεραπεία, η χώρα μας εισερχόταν σε περίοδο βαθιάς οικονομικής κρίσης. Εκείνη την εποχή, η πορεία για δραστήριους νέους επιστήμονες όπως εκείνη, ήταν η αντίστροφη. Αν κάτι όμως της είχε “διδάξει” η Αμερική ήταν ότι αν δουλέψεις σκληρά, τίποτα δεν είναι αδύνατον. “Δεν το μετάνιωσα ούτε μία στιγμή που επέστρεψα” λέει σήμερα η Ζωή Κούρνια, ερευνήτρια του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών με ειδίκευση στο σχεδιασμό φαρμάκων μέσω υπολογιστή.

Η Ζωή αποφοίτησε από το Χημικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών το 2001 και ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στην Υπολογιστική Βιοφυσική στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Στη συνέχεια, τα βήματά της την οδήγησαν στην Αμερική και στο Πανεπιστήμιο Yale, όπου εργάστηκε ως ερευνήτρια, ενώ το 2009 προήχθη στη θέση του Λέκτορα. Το δικό της “American Dream”, όμως, ήταν να εργαστεί σαν επιστήμονας στη χώρα μας -είτε στο πανεπιστήμιο απ’ όπου είχε αποφοιτήσει είτε σε κάποιο ερευνητικό ίδρυμα. “Ήταν σίγουρα μία δύσκολη απόφαση γιατί στην Αμερική είχα όλα όσα ονειρευόμουν σαν ερευνήτρια, από το δίκτυο συνεργασιών, τις πειραματικές υποδομές, τις υπολογιστικές υποδομές, την πολύ υψηλή τεχνογνωσία”, λέει η ίδια. Την ίδια στιγμή, τα κονδύλια για την έρευνα στην Ελλάδα ήταν και είναι ελάχιστα. Μια σειρά από δεξιότητες όμως που απέκτησε στις ΗΠΑ σε συνδυασμό με τη δική της ισχυρή θέληση τη βοήθησαν να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες. Επιστρέφοντας, συνέγραψε πολλές ερευνητικές προτάσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι οποίες τη βοήθησαν να αποκτήσει κονδύλια για το εργαστήριό της, να αποκτήσει τους πρώτους της συνεργάτες και τον κατάλληλο εξοπλισμό και να ξεκινήσει έτσι την έρευνά της. “Τα χρήματα δεν είναι ο πιο περιοριστικός παράγοντας, ούτε στην επιστήμη ούτε στις επιχειρήσεις” λέει η Ζωή Κούρνια. “Το σημαντικότερο είναι ο ενθουσιασμός και η θέληση για να επιτύχεις το στόχο σου, να είσαι προσηλωμένος σε αυτό που έχεις αποφασίσει να κάνεις. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα παρόλο που είναι η 23η χώρα σε χρηματοδότηση στην έρευνα, είναι η τρίτη χώρα σε παραγωγή ερευνητικών αποτελεσμάτων!”

Τα “μαθήματα” που πήρε στα αμερικανικά πανεπιστήμια ήταν πολλά. “Είδα τη γνώση από τα πανεπιστήμια να γίνεται εμπορεύσιμη καινοτομία, κάτι που προσπάθησα κι εγώ η ίδια αργότερα να φέρω πίσω στην Ελλάδα. Τα επιστημονικά επιτεύγματα πρέπει να μετουσιωθούν σε προϊόντα που θα βελτιώσουν τις ζωές των ανθρώπων. Στην Αμερική είδα επίσης πως η ηθική ανταμοιβή στους εργαζομένους έχει πολύ μεγάλο αποτέλεσμα. Έμαθα πως η έρευνα είναι υπόθεση ομάδας, πάντα συνεργαζόμαστε για να πετύχουμε έναν κοινό στόχο. Είναι η δική τους θεώρηση του κόσμου, ότι μαζί, ενωμένοι, μπορούμε να πετύχουμε πολλά περισσότερα από όσα ο καθένας μόνος του. Το δίκτυο συνεργασιών που απέκτησα στην Αμερική μπόρεσα να το διατηρήσω επιστρέφοντας στην Ελλάδα. Η επαφή μου με τις ΗΠΑ επίσης με έκανε να καταλάβω ότι το μέλλον δεν είναι αυτό που ονειρευόμαστε, αλλά αυτό που εμείς οι ίδιοι φροντίζουμε να φτιάξουμε”. Όμως πάντα χρειάζεται και το “ελληνικό δαιμόνιο”. Όταν το 2015 λόγω κρίσης άρχισε η μαζική εκροή εγκεφάλων και δυσκολευόταν να βρει και να προσλάβει νέους ερευνητές, μένοντας ουσιαστικά χωρίς ομάδα, βρήκε τη λύση. “Ο τρόπος που το ξεπέρασα ήταν να εργαστώ πολύ σκληρά με τους φοιτητές των Ελληνικών πανεπιστημίων και όχι με εξειδικευμένο προσωπικό, να δώσω στους φοιτητές τις κατάλληλες δεξιότητες και να δουλέψουμε μαζί τα master τους για δύο και τρία χρόνια με πολλή ένταση. Μέσα από αυτή την πορεία, είχαμε ένα πολύ επιτυχημένο αποτέλεσμα - με μια μεταπτυχιακή μου φοιτήτρια διακριθήκαμε πρώτοι σε έναν παγκόσμιο διαγωνισμο σχεδιασμού φαρμάκων που διοργανώθηκε από το πανεπιστήμιο του San Diego στις ΗΠΑ και τη φαρμακευτική εταιρία Roche. Το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικό λόγω της θέλησης που είχαμε να ξεπεράσουμε αυτό το εμπόδιο”.

Μήπως τελικά έχουμε περισσότερα κοινά με τους Αμερικανούς από όσα πιστεύαμε ότι έχουμε; “Μολονότι έκανα το διδακτορικό μου στη Γερμανία, είδα πως οι Έλληνες έχουν πολλά περισσότερα κοινά με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Είμαστε εφευρετικοί, είμαστε δημιουργικοί, έχουμε πάθος και ενθουσιασμό για να πετύχουμε το στόχο που έχουμε θέσει. Οι Έλληνες και οι Αμερικανοί θα κάνουμε τα πάντα για να τον πετύχουμε. Αυτά που μας ενώνουν είναι περισσότερα από αυτά που μας χωρίζουν”.

Τι θα έλεγε στους Έλληνες επιστήμονες που εργάζονται στο εξωτερικό; “Θα τους καλούσα να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Εγώ δεν το μετάνιωσα ούτε μια στιγμή. Θεωρώ ότι έφερα τεχνογνωσία και δεξιότητες πίσω στη χώρα μου, από μια χώρα όπως οι ΗΠΑ που είναι νούμερο ένα στην έρευνα, για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε νέα ερευνητικά αποτελέσματα. Οι δεξιότητες που αποκτά κάποιος θεωρώ ότι πρέπει να μεταφέρονται πίσω, να υπάρχει μια μεταφορά τεχνογνωσίας στην Ελλάδα προκειμένου να βγει από την οικονομική κρίση. Είναι πολύ σημαντικό οι Ελληνες του εξωτερικού να μην πετάνε μαύρες πέτρες πίσω τους αλλά να χρησιμοποιούν αυτές τις πετρούλες για να χτίσουμε και πάλι το αύριο. Τα επιστημονικά επιτεύγματα δεν είναι κατόρθωμα, είναι ευθύνη για να κάνουμε τον κόσμο μας καλύτερο”.

Η Ζωή Κούρνια είνα μια από τους ήρωες της καμπάνιας #makingithappen. Η καμπάνια έχει σαν στόχο να αναδείξει τα οράματα και τις αξίες που μοιράζονται οι ΗΠΑ και η Ελλάδα μέσα από τις ιστορίες των ίδιων των ανθρώπων. Ανθρώπων που “πάτησαν” και στις δύο χώρες, δημιούργησαν συνέργειες, ανέπτυξαν συνεργασίες και εν τέλει μας έφεραν πιο κοντά.

Η καμπάνια ξεκίνησε στην 83η ΔΕΘ, όπου τιμώμενη χώρα ήταν οι ΗΠΑ. Λίγο μετά, το Δεκέμβριο του 2018, ο Στρατηγικός Διάλογος μεταξύ της Ελλάδας και των ΗΠΑ εγκαινιάστηκε με κύριο στοιχείο την αναγνώριση αλλά και την πρόθεση για ενίσχυση των ισχυρών δεσμών που συνδέουν τους δύο λαούς. Με βάση αυτό, η καμπάνια #makingithappen εισέρχεται πλέον στη νέα της φάση, και με κύριο μήνυμα “Σε κάθε επόμενο βήμα, μαζί“, “φωτίζει” ακόμη περισσότερες ιστορίες δημιουργίας που μας εμπνέουν.

Ιστορίες με ήρωες και ηρωίδες από το χώρο των Τεχνών, των Επιστημών, της Καινοτομίας, του Αθλητισμού, του Πολιτισμού, της Κοινωνικής Δράσης, της Τεχνολογίας, της Επιχειρηματικότητας, της Εκπαίδευσης, των Νεοφυών Επιχειρήσεων.