Νέος νόμος για την ακούσια νοσηλεία. Ανήσυχοι οι νοσηλευτές

Μείωση της διάρκειας περίθαλψης από έξι σε τέσσερις μήνες, κατά προτεραιότητα σε μονάδα ψυχικής υγείας στην κοινότητα, αλλά και απεμπλοκή της Αστυνομίας από τη μεταφορά των ασθενών στη μονάδα ψυχικής υγείας σχεδιάζει το υπουργείο Υγείας για την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη.
Τον περασμένο μήνα το υπουργείο έθεσε σε δημόσια διαβούλευση το σχετικό προσχέδιο νόμου, που στόχο έχει αφενός να εκσυγχρονίσει το σχετικό θεσμικό πλαίσιο, αφετέρου να μειώσει τον αριθμό των εισαγωγών ασθενών με εισαγγελική παραγγελία στα ψυχιατρικά νοσοκομεία. Άλλωστε, σύμφωνα με τις καταγγελίες των εργαζομένων, οι έκτακτες εισαγωγές οξέων περιστατικών με εισαγγελική εντολή φθάνουν στο 60% των συνολικών εισαγωγών στα ψυχιατρικά νοσοκομεία και στις ψυχιατρικές κλινικές των γενικών νοσοκομείων.

Οι βασικοί άξονες του σχεδίου νόμου είναι οι εξής:

• Διάκριση της ακούσιας ψυχιατρικής περίθαλψης ασθενούς (δηλαδή, παροχή φροντίδας σε άτομο με ψυχική διαταραχή χωρίς να το έχει αιτηθεί το ίδιο) σε θεραπεία σε μονάδα ψυχικής υγείας στην κοινότητα, η οποία γίνεται κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, και σε ακούσια νοσηλεία σε ψυχιατρικό νοσοκομείο, η οποία ωστόσο αποφασίζεται από δικαστήριο και μόνο εάν κριθεί ότι η κατάσταση του ασθενούς δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με θεραπεία στην κοινότητα.

• Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη ατόμου μπορούν να ζητήσουν ο σύζυγος, άτομο που έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με τον φερόμενο ως ψυχικά ασθενή και συγγενής με αίτηση στον εισαγγελέα πρωτοδικών. Τη σχετική αίτηση πρέπει να συνοδεύουν πρόσφατες γραπτές γνωματεύσεις δύο ψυχιάτρων ή παιδοψυχιάτρων. Η διαδικασία της ακούσιας ψυχιατρικής περίθαλψης δεν ενεργοποιείται για άτομα με διαταραχές προσωπικότητας, με διαταραχές διαγωγής, με εξάρτηση από ουσίες, με άνοια ή με αποκλειστικά νοητική υστέρηση, τα οποία πρέπει να αντιμετωπίζονται σε δομές πρόνοιας.

• Ως ανώτατος χρόνος διάρκειας για την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη προσδιορίζονται οι τέσσερις μήνες (αντί για έξι) και δεν μπορεί να παραταθεί παρά μόνον με νέα αίτηση για ψυχιατρική περίθαλψη.

• Καταργείται η μεταφορά του ασθενούς σε δημόσια μονάδα ψυχικής υγείας από την Αστυνομία. Η αρμοδιότητα περνάει στο ΕΚΑΒ, στο οποίο δημιουργείται ειδική υπηρεσία.

Στο σχέδιο περιγράφονται αναλυτικά οι διαδικασίες εκδίκασης της κάθε αίτησης για ακούσια νοσηλεία ασθενούς. Μεταξύ άλλων, προβλέπεται ο ορισμός ειδικού εισαγγελέα πρωτοδικών που ασχολείται αποκλειστικά με τις υποθέσεις αυτές σε Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα, Ιωάννινα και Ηράκλειο Κρήτης. Σε αυτές τις πόλεις το μονομελές πρωτοδικείο συνεδριάζει για τις υποθέσεις ακούσιας νοσηλείας σε χώρο που βρίσκεται εντός των μονάδων ψυχικής υγείας.

Παρατηρήσεις της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδας για τον θεσμό της ακούσιας νοσηλείας

Σημαντικές παρατηρήσεις κατέθεσε με υπόμνημά της η Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδος (ΕΝΕ) για το σχέδιο νόμου του υπουργείου Υγείας που αφορά την «Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη». Η ΕΝΕ διατυπώνει την ανησυχία της για το κατά πόσο μπορεί να υλοποιηθεί ο νέος θεσμός με δεδομένες τις τραγικές ελλείψεις της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) στην πράξη.

«Για την εφαρμογή του Νόμου απαιτείται άμεση λειτουργία των Τομέων Ψυχικής Υγείας, σύσταση και λειτουργία των προβλεπόμενων Κέντρων Ψυχικής Υγείας και των υπηρεσιών τις οποίες παρέχουν προς τον πολίτη (όπως η Βραχεία Νοσηλεία πλησίον του τόπου κατοικίας του και οι Μονάδες Παρέμβασης στην Ψυχολογική Κρίση στην οικία του) αλλά και άμεση διασύνδεση των ψυχιατρικών δομών» υπογραμμίζεται στο υπόμνημα που υπογράφει ο πρόεδρος της ΕΝΕ, κ. Δημήτρης Σκουτέλης.

Συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά την ακούσια νοσηλεία ανηλίκων άνω των 16 χρόνων σε ψυχιατρικά τμήματα ενηλίκων που προβλέπεται στο σχέδιο νόμου επισημαίνουν πως «θα ήταν προτιμότερο να λειτουργήσουν πιλοτικά δομές εφηβικής ψυχικής υγείας, καθώς υπάρχει μεγάλη απόκλιση από άποψη ηλικιακού επιπέδου μεταξύ των παιδιών στις παιδοψυχιατρικές κλινικές, γεγονός που διαταράσσει το θεραπευτικό περιβάλλον. Το ίδιο ισχύει όταν ανήλικος 16 ετών νοσηλευτεί με ακούσια νοσηλεία σε τμήμα ενηλίκων, καθώς στους ενήλικες δεν υπάρχει όριο ηλικίας, με αποτέλεσμα ο έφηβος να εισαχθεί σε ένα ιδιαιτέρως ασφυκτικό και μη θεραπευτικό περιβάλλον με ενήλικες όλων των ηλικιών».

Η ΕΝΕ προτείνει την ανάπτυξη παιδοψυχιατρικών δομών σε όλες τις ΤΟΨΥ, καθώς δεν νοείται ανήλικος να νοσηλεύεται σε τμήμα ενηλίκων.

Χαιρετίζουν τη νομοθέτηση της θεραπείας στην κοινότητα κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, αλλά κρίνουν τη διάταξη αόριστη και συνταχθείσα χωρίς να έχει ληφθεί υπόψιν η τρέχουσα κλινική πραγματικότητα. Σε πιο ρεαλιστική βάση, σημειώνει η ΕΝΕ, προτείνεται η θεραπεία στην Κοινότητα να λειτουργήσει πιλοτικά σε ήδη υπάρχουσες και λειτουργικές μονάδες και κατόπιν να λειτουργήσει κατά τα προτεινόμενα στο Νομοσχέδιο.

Επιπλέον, επειδή δεν προβλέπεται η πιθανότητα κατά την οποία, ίσως χρειαστεί, η διαδικασία ακούσιας θεραπείας στην κοινότητα και της ακούσιας νοσηλείας να υπερβεί τους 4 μήνες όπως ορίζεται στο σχέδιο, προτείνουν την καθιέρωση περισσότερων περιπτώσεων χρονικών ορίων της διάρκειας της ακούσιας ψυχιατρικής περίθαλψης ανάλογα με τη βαρύτητα της κατάστασης, αλλά και με το αν πρόκειται για θεραπεία στην κοινότητα ή ακούσια νοσηλεία.

Αναφέρουν δε ενδεικτικά τις περιπτώσεις που από την ψυχιατρική καθημερινότητα αντιμετωπίζουν: περιπτώσεις υπολειμματικής ή φαρμακοανθεκτικής ψύχωσης, καθυστερημένης ανταπόκρισης του ασθενή σε οποιαδήποτε μορφή θεραπείας, αλλά και σε περιπτώσεις δυσκολίας ή αδυναμίας κοινωνικής επανένταξης στην κοινότητα, λόγω απουσίας ή δυσλειτουργίας του οικογενειακού περιβάλλοντος ή/και έλλειψης κοινοτικών δομών.

Προτείνουν επίσης η υποβολή της αίτησης για ακούσια περίθαλψη να μην γίνεται μόνο από τον Εισαγγελέα, αλλά να δίνεται η δυνατότητα και στον Επιστημονικό Διευθυντή κοινοτικής δομής ή μονάδας να υποβάλλει στον εισαγγελέα αίτημα για ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη για ασθενή ο οποίος είχε στο παρελθόν θεραπευτική σχέση με τη δομή, η οποία έχει διακοπεί λόγω υποτροπής της ψυχικής νόσου, αλλά υπάρχουν και ενδείξεις ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την έναρξη διαδικασίας για την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη.

Οι εκπρόσωποι των νοσηλευτών χαιρετίζουν την αποδοχή των προτάσεών τους ως προς την κατάργηση της αναξιοπρεπούς όπως τη χαρακτηρίζουν μεταγωγής των ασθενών με περιπολικά και την απεμπλοκή της ΕΛΑΣ από τη διαδικασία. Επισημαίνουν ότι ο αριθμός των προβλεπόμενων από το σχέδιο νόμου διατιθέμενων συμβατικών οχημάτων είναι ανεπαρκής και επίσης, δεν προσδιορίζονται οι τεχνικές τους προδιαγραφές και ο εξοπλισμός.

Αναφορικά με τη στελέχωση του Γραφείου Υποστήριξης Ψυχικής Υγείας, προτείνουν το γραφείο να στελεχωθεί από όλες τις ειδικότητες εργαζομένων στην ψυχική υγεία (ψυχίατροι, νοσηλευτές, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί), είτε με μετακινήσεις/ μετατάξεις/ αποσπάσεις εργαζομένων στο χώρο της ψυχικής υγείας είτε από νέες προσλήψεις.

Ζητούν να ληφθεί υπόψιν η συχνή διακομιδή ψυχικά ασθενών σε ψυχιατρικές κλινικές και νοσοκομεία με γεωγραφική απόσταση από το χώρο κατοικίας τους. «Η τρέχουσα κατάσταση χαρακτηρίζεται από πολύωρα και κουραστικά ταξίδια (ιδιαίτερα για τους ασθενείς των νησιωτικών περιοχών), παραμονή σε κρατητήριο με παραβάτες του κοινού ποινικού δικαίου, μη λήψη για αρκετές ημέρες φαρμακευτικής αγωγής και ψυχολογικής υποστήριξης, κλπ, φαινόμενα που πρέπει με το νέο νομοθετικό καθεστώς να εξαλειφθούν» περιγράφουν τη ζοφερή πραγματικότητα για τους ψυχικά πάσχοντες.

Ζητούν τέλος να προβλεφθούν μέτρα ασφαλείας για τους νοσηλευτές που δέχονται καθημερινά περιστατικά βίας και επιθέσεων και θίγουν το νομικό κενό που δημιουργείται όταν «ενώ πασχίζουν και μοχθούν καθημερινά για τη παροχή νοσηλευτικής φροντίδας στο ΕΣΥ και όχι μόνο δεν ανταμείβονται, έστω ηθικώς, όχι μόνο δεν έχει ληφθεί καμία μέριμνα για την ασφάλειά τους κατά την παροχή της εργασίας τους, αλλά οδηγούνται και στα δικαστήρια ως κατηγορούμενοι, αντιμετωπιζόμενοι σαν κοινοί εγκληματίες και ως τα εξιλαστήρια θύματα για όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο χώρος της ψυχικής υγείας».