Τι διαφορετικό έκανε και τα κατάφερε τόσο καλά η Πορτογαλία με τους εμβολιασμούς;

επιμέλεια medlabnews.gr iatrikanea

Η Πορτογαλία κατέλαβε την 3η θέση παγκοσμίως -μετά το Γιβραλτάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- στο ποσοστό εμβολιασμού κατά του κοροναϊού, με το 85% του πληθυσμού της να είναι πλήρως εμβολιασμένο. Η εκστρατεία εμβολιασμού ήταν μια συγκλονιστική επιτυχία, δεδομένου επίσης ότι η χώρα αντιμετώπισε με ανεπαρκή τρόπο την εξάπλωση του ιού στις αρχές του 2021.

Η πορτογαλική κυβέρνηση, της οποίας ηγείται ο πρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος Αντόνιο Κόστα, είχε αναπτύξει μια αποτελεσματική πολιτική το 2020 που οδήγησε σε χαμηλά ποσοστά μόλυνσης και θνησιμότητας σε σύγκριση με πολλούς από τους Ευρωπαίους γείτονές της. Αλλά μετά από μια χαλάρωση των περιορισμών το καλοκαίρι του 2020, ο Κόστα δυσκολεύτηκε να επιβάλει εκ νέου αυστηρά μέτρα την περίοδο του φθινοπώρου και στις αρχές του περσινού χειμώνα.

Αυξήθηκε ο αριθμός των κρουσμάτων, η κατάσταση επιδεινώθηκε σημαντικά από την άφιξη της παραλλαγής Δέλτα σε μια περίοδο που το σύστημα υγείας της χώρας ήταν ιδιαίτερα πιεσμένο. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2021, η Πορτογαλία είχε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μόλυνσης και θανάτων από κοροναϊό παγκοσμίως με βάση και τον πληθυσμό της.

Καθώς η κρίση εξελισσόταν, η πορτογαλική ομάδα εργασίας εμβολιασμού κινδύνευσε να καταρρεύσει, με τον επικεφαλής της – ένα στέλεχος του πορτογαλικού Ερυθρού Σταυρού – να παραιτείται λόγω υποτιθέμενων «παρατυπιών» με το σύστημα.

 Στο πρόγραμμα μπήκε ο νούμερο δύο του προγράμματος, ο αντιναύαρχος Henrique Gouveia e Melo, άγνωστος μέχρι τότε στο ευρύ κοινό. «Οι συνωμοσιολογίες και ο σκοταδισμός είναι οι πραγματικοί δολοφόνοι», δήλωσε ο Gouveia e Melo στους δημοσιογράφους μόλις ανέλαβε επικεφαλής του προγράμματος. Ο νέος επικεφαλής, σε συνεργασία με την κυβέρνηση και το υγειονομικό προσωπικό, οργάνωσαν σε πνεύμα σύμπνοιας μια άκρως επιτυχημένη καμπάνια ενημέρωσης κι εκστρατεία εμβολιασμού.  

Εκείνη την εποχή, η Πορτογαλία βρισκόταν στη χειρότερη φάση της πανδημίας. Ήταν μεταξύ των χωρών που επλήγησαν περισσότερο με τα δημόσια νοσοκομεία της να βρίσκονται κοντά στην κατάρρευση.

 

Οι υποσχεθείσες παραδόσεις εμβολίων δεν έφταναν και το στοίχημα για τους εμβολιασμούς απειλούσε να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη του κοινού.

 

Όπως και η Αυστραλία, έτσι και η Πορτογαλία, έθεσαν επικεφαλής στο όλο εγχείρημα της διάθεσης των εμβολίων έναν αξιωματικό.

 

Η απομάκρυνση της πολιτικής από την επιχείρηση ήταν το κλειδί στην επιτυχία είπε ο ίδιος.

 

«Πρέπει να βρούμε ανθρώπους που δεν είναι πολιτικοί», είχε τονίσει στο παρελθόν. Έτσι συγκέντρωσε μια ομάδα μαθηματικών, γιατρών, αναλυτών και στρατηγικών εμπειρογνωμόνων από τον πορτογαλικό στρατό, το ναυτικό και την αεροπορία.

 

Η Πορτογαλία έχει καταγράψει περισσότερα από 1,07 εκατομμύρια κρούσματα από τον COVID-19, δηλαδή περίπου ένας στους 10 του συνολικού πληθυσμού της και σχεδόν 18.000 θανάτους. Η Πορτογαλία έζησε δραματικές στιγμές, με τις γειτονικές χώρες να τρέχουν προς βοήθειά της.

Πολεμικά ανακοινωθέντα από τον ναύαρχο

Στις αρχές του χρόνου, όταν η Πορτογαλία ζούσε έναν πραγματικό εφιάλτη, με τα ασθενοφόρα να περιμένουν στην ουρά έξω από τα υπερπλήρη νοσοκομεία και το υγειονομικό σύστημα υπό κατάρρευση, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Κόστα, επικεφαλής αριστερής κυβέρνησης συνεργασίας, ανέθεσε εν λευκώ την εκστρατεία του εμβολιασμού στον αντιναύαρχο Ενρίκε Γκουβέγια ε Μέλο.

Από εκείνη τη στιγμή ο ναύαρχος δεν αποχωρίστηκε στιγμή την στολή παραλλαγής, ενώ χρησιμοποιούσε παραδείγματα… πολεμικού περιεχομένου για να στείλει τα μηνύματά του, περιοδεύοντας επί οκτώ μήνες σε όλη τη χώρα.

Όταν τον Μάρτιο ξέσπασε η υπόθεση με το Astra Zeneca, στην Πορτογαλία όχι μόνο δεν τόλμησε κανένας πολιτικός να μιλήσει για «ξεστοκάρισμα», αλλά ο ναύαρχος μίλησε έξω από τα δόντια – χωρίς να τον κριτικάρει κανείς, κάτι που δεν μπορούμε να φανταστούμε ότι θα συνέβαινε ποτέ στην Ελλάδα εκ μέρους της αντιπολίτευσης.

Περιέγραψε δύο δρόμους – έναν για τους εμβολιασμένους και έναν για εκείνους που δίσταζαν. Με πολύ παραστατικό τρόπο, ως εικόνα από… πεδίο μάχης. Είπε:

«Αν ένας ελεύθερος σκοπευτής βρισκόταν ανάμεσα σε 500.000 εμβολιασμένους, θα σκότωνε μόνο έναν. Αν, όμως, βρισκόταν ανάμεσα σε μη εμβολιασμένους, θα σκότωνε έναν στους 500»!

Εντολές από κτίριο του ΝΑΤΟ!

Αδιάφορος για το οποιοδήποτε πολιτικό κόστος, ο Γκουβέγια εγκαταστάθηκε σε ένα κτίριο του ΝΑΤΟ στη Λισαβόνα – δεν θέλω να σκεφτώ τι θα ακούγαμε σε ανάλογη περίπτωση στην Ελλάδα – και σχημάτισε μια ομάδα αποτελούμενη από δεκάδες ειδικούς, όλους στρατιωτικούς.

Στα 300 εμβολιαστικά κέντρα που δημιούργησε σε όλη την χώρα, όλοι φορούσαν στολή και η πειθαρχία ήταν το άλφα και το ωμέγα.

Κυκλοφορούσε πάντα με την στολή του γιατί, όπως είπε, ήθελε να στείλει στους Πορτογάλους το μήνυμα πως η χώρα βρισκόταν σε πόλεμο και όλοι ήταν υποχρεωμένοι να λάβουν μέρος σ’ αυτόν.

Προφανώς, δεν έσπευσαν όλοι να εκφράσουν την χαρά τους γι’ αυτό το πολεμικό κλίμα. Για παράδειγμα, στο «Μπλόκο της Αριστεράς» (περιστασιακός εταίρος στην κυβέρνηση) βρήκαν υπερβολικά στρατιωτικοποιημένη την εκστρατεία και υπερβολικά πολεμική την γλώσσα του.

Αλλά η πορτογαλική κεντροδεξιά αντιπολίτευση (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα) στήριξε το εγχείρημα, προσφέροντας στον σοσιαλιστή Κόστα την άνεση να μην υποκύψει στις πιέσεις του (πολύ χαλαρού) κυβερνητικού συνασπισμού του.

Από την πλευρά του, ο Κόστα αδιαφόρησε για το πολιτικό κόστος, αν και γνωρίζει πως το «Μπλόκο της Αριστεράς» πιέζει σε όλα τα μέτωπα, απειλώντας να μην ψηφίσει τον προϋπολογισμό, με κίνδυνο να πέσει η κυβέρνηση.

Στο μεταξύ, ο ναύαρχος με τα γαλάζια μάτια και τα κοντοκουρεμένα μαλλιά, άρχισε να φιγουράρει στα εξώφυλλα των περιοδικών, να δίνει καθημερινά συνεντεύξεις μπροστά στις κάμερες, να εμφανίζεται με απλούς ανθρώπους που έσπευδαν να τον συγχαρούν και να τον ευχαριστήσουν.

Λεπτομέρεια: Σύζυγός του είναι η Κάρολ Κοστέλο, ψυχολόγος με μεγάλη εξειδίκευση σε θέματα ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ωστόσο, όλο αυτό το διάστημα, παρέμεινε στη σκιά, αν και εμφανιζόταν συχνά σε τηλεοπτικές εκπομπές εξηγώντας τις αντιδράσεις όσον αφορά στην επιδημία και τον εμβολιασμό. Όπως έγινε γνωστό, χρησιμοποιούσε πάντα το πατρικό της όνομα, σε μια προσπάθεια να μην θολώσει το μήνυμα που ήθελε να εκπέμψει ο άνδρα της.

Κερδίσαμε μια μάχη…

Στις 27 Σεπτεμβρίου, ο Γκουβέγια παραιτήθηκε, έχοντας εκπληρώσει την αποστολή του. Για πρώτη φορά εγκατέλειψε την στολή παραλλαγής και φόρεσε την λευκή στολή του ναυάρχου.

Εκείνη την ημέρα του αποχαιρετισμού, δίπλα του στεκόταν ο πρωθυπουργός Κόστα, που δήλωσε: «Αυτή η ακανθώδης αποστολή στέφθηκε με επιτυχία και ενίσχυσε την αυτοεκτίμηση της χώρας».

Την παραμονή της παραίτησής του, ο ναύαρχος μίλησε και πάλι με στρατιωτικούς όρους: «Κερδίσαμε μια μάχη», είπε. «Αλλά δεν ξέρω αν κερδίσαμε τον πόλεμο κατά του ιού. Αυτός είναι ένας παγκόσμιος πόλεμος».

Τώρα, το έργο του θα συνεχιστεί από τρεις ομάδες που πλέον θα υπάγονται στο υπουργείο Υγείας.

Προστάτεψαν τον ήρωά τους

Ωστόσο, η ιστορία του «τελευταίου ήρωα» δεν τελειώνει εδώ. Η κυβέρνηση άφησε να διαρρεύσει ότι ο Γκουβέγια προοριζόταν για αρχηγός του Ναυτικού, απόφαση που στην Πορτογαλία αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο του Προέδρου.

Αμέσως, ο κεντροδεξιός Πρόεδρος Ντε Σόουζα αντέδρασε, κατηγορώντας την κυβέρνηση ότι φέρνει σε δύσκολη θέση τον «ήρωα του εμβολιασμού», εμπλέκοντάς τον σε μια μάχη διαδοχής, προκειμένου να απομακρυνθεί ο Ναύαρχος Αντόνιο Μέντες Καλάντο, μέγας επικριτής των κυβερνητικών μεταρρυθμίσεων στο στράτευμα.

«Υπάρχει μόνο ένας άνθρωπος που μπορεί να λάβει μια τέτοια απόφαση και αυτός είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας», ήταν η εκνευρισμένη προεδρική δήλωση.

Το ενδιαφέρον είναι πως η πορτογαλική αντιπολίτευση απέφυγε να αναμιχθεί στην υπόθεση, ακριβώς επειδή η κυβέρνηση έκανε το λάθος να εντάξει στους πολιτικούς της σχεδιασμούς ένα πρόσωπο που χαίρει της εκτίμησης όλων.

Εμπιστοσύνη στο δημόσιο σύστημα υγείας

Η Πορτογαλία διαθέτει ένα δημόσια χρηματοδοτούμενο και καθολικά προσβάσιμο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, το οποίο γεννήθηκε μετά την πτώσης της στρατιωτικής δικτατορίας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974, το οποίο αναπτύχθηκε στη βάση του κράτους πρόνοιας. Η ίδρυση του Serviço Nacional de Saúde (SNS) έκανε τη διαφορά, παρά το γεγονός ότι τα δεινά που κατάφερε να εξαλείψει – οπισθοδρομικές νοοτροπίες και νεοφιλελεύθερες, ρεβανσιστικές προς την κοινωνική πλειοψηφία πρακτικές – είναι ακόμη αποτυπωμένα στη συλλογική μνήμη της κοινωνίας.

Μια κοινωνία που μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 ερχόταν αντιμέτωπη με ασθένειες όπως η χολέρα, η διφθερίτιδα και η πολιομυελίτιδα, άρχισε σταδιακά να εμπιστεύεται τους εμβολιασμούς και να διαμορφώνει μια συλλογική συνείδηση που αποτυπώθηκε και στην πανδημία του κοροναϊού. Η εμπιστοσύνη αυτή επεκτείνεται σε ολόκληρο το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, το οποίο λειτουργεί πλέον για πάνω από σαράντα χρόνια. 

Η γεωγραφική και οικονομική προσβασιμότητα του SNS επέτρεψε στον πορτογαλικό λαό να θεωρεί την υγειονομική περίθαλψη κοινωνικό προνόμιο και όχι εμπόρευμα. Η επιτυχία της εκστρατείας εμβολιασμού ήταν αποτέλεσμα καλών πολιτικών δημόσιας υγείας, εμπιστοσύνης στα εμβόλια και, πάνω απ’ όλα, στους επαγγελματίες υγείας, με ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να αποφεύγει να ψάχνει στο Google για να βρει απαντήσεις, αλλά να πηγαίνει στο γιατρό για να ενημερωθεί. Το SNS ετοίμασε μια υποδειγματική καμπάνια ενημέρωσης, με πολλά ΜΜΕ να συμβάλλουν στην καμπάνια χωρίς «λίστες Πέτσα» και χωρίς κατασκευασμένα δημοσιεύματα που υμνούν την κυβέρνηση. 

Από τους εφήβους άνω των 12 ετών, η Πορτογαλία έχει εμβολιάσει πλήρως σχεδόν το 100 %.

«Στην πραγματικότητα έχουμε εξαντλήσει και τους ενήλικες για τον εμβολιασμό», δήλωσε στην Washington Post μια νοσοκόμα σε κέντρο εμβολίων της Λισαβόνας.

 

Το ποσοστό μόλυνσης από τον COVID-19 και οι εισαγωγές έχουν μειωθεί στα χαμηλότερα επίπεδα σε σχεδόν 18 μήνες.

 

Αφού η Πορτογαλία πέτυχε τον στόχο της να εμβολιάσει πλήρως το 85 % του πληθυσμού κατά του COVID-19 σε εννέα μήνες, άλλες χώρες της Ευρώπης και όχι μόνο θέλουν να μάθουν πώς τα κατάφερε.

 

«Μπαίνουμε σε μία φάση που βασίζεται στην ευθύνη όλων, ενώ τα έκτακτα μέρα αίρονται», δήλωσε πρόσφατα ο πρωθυπουργός Αντόνιο Κόστα.

 

«Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πανδημία δεν έχει τελειώσει», πρόσθεσε.

 

Από τα μέτρα που θα παραμείνουν σε ισχύ είναι η επίδειξη ψηφιακού πιστοποιητικού εμβολιασμού ή αρνητικό τεστ COVID-19 από τους πελάτες στους χώρους εστίασης.

 

Επίσης οι μάσκες εξακολουθούν να είναι υποχρεωτικές στις δημόσιες συγκοινωνίες καθώς και στα νοσοκομεία, τα γηροκομεία και τα εμπορικά κέντρα.

 

Όπως καταδεικνύουν έρευνες κοινής γνώμης, ένα μεγάλο μέρος των πολιτών νιώθει «ανακουφισμένο» μετά τον εμβολιασμό, αλλά κι ανήσυχο για την παγκόσμια ανισότητα σχετικά με την πρόσβαση στα εμβόλια. Ιδιαίτερα όσοι έχουν συγγενείς στη Βραζιλία, ανησυχούν ιδιαίτερα για την υγειονομική κατάσταση της χώρας και τις εκατοντάδες χιλιάδες θανάτων λόγω της παραπληροφόρησης και της συνομωσιολογικής πολιτικής του προέδρου Μπολσονάρο. Το ίδιο ισχύει και για άλλες πορτογαλόφωνες χώρες, όπως η Ανγκόλα και η Μοζαμβίκη, που εξακολουθούν να είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στον ιό και να εξαρτώνται από διεθνή προγράμματα δωρεάς εμβολίων, όπως το COVAX.

Η απαραίτητη χρηματοδοτική στήριξη στο δημόσιο σύστημα υγείας

Η εμπιστοσύνη του πορτογαλικού πληθυσμού στο δημόσιο σύστημα υγείας έχει ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια, ωστόσο υπάρχει υποχρηματοδότηση κι έλλειψη πόρων. Λόγω της δημοσιονομικής κρίσης, τις συνέπειες της οποίας ακόμα πληρώνουν οι Πορτογάλοι, σε ορισμένες αγροτικές περιοχές το SNS είναι πρακτικά αόρατο, καθώς μικρότερες κλινικές και κέντρα υγείας έκλεισαν και οι υπηρεσίες τους ενσωματώθηκαν σε μεγαλύτερες δομές σε μεγαλύτερες αστικές περιοχές αρκετά χιλιόμετρα μακριά. Οι μισθοί των υγειονομικών είναι χαμηλοί σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, σε καλύτερα επίπεδα από την Ελλάδα, αλλά σε χειρότερα από τη γειτονική Ισπανία. Ωστόσο, το υγειονομικό προσωπικό έδωσε μεγάλη μάχη, με την κυβέρνηση να αυξάνει τη χρηματοδότηση και να δεσμεύεται για ακόμη μεγαλύτερη στήριξη το 2022.

Το παράδειγμα της Πορτογαλίας πρέπει να το ακολουθήσουν κι άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, με την πανδημία να αναδεικνύει συνολικά τη σημασία της δημόσιας υγείας για τη στήριξη του πληθυσμού και την αναγνώριση της υγείας ως δημόσιου αγαθού μακριά από πολιτικές εκμετάλλευσης και κερδοσκοπίας.

 

Με πληροφορίες του abc