H συμβολή του εκπαιδευτικού στην αντιμετώπιση της πείνας στο σχολείο. Η σημασία του πρωινού στο σχολείο.

Συντάκτης: Aλέξανδρος Γιατζίδης, M.D., medlabnews.gr

Τους τελευταίους μήνες αρκετές φορές έγραψα για την οικονομική κρίση και τις συνέπειες που έχει αυτή στην υγεία μας. Από το 2008 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε προειδοποιήσει ότι η οικονομική κρίση πλήττει σοβαρά την ψυχική υγεία. Τότε αδιαφορούσαμε διότι είχαμε ακόμη ελπίδες, αλλά τώρα βιώνουμε επώδυνα αυτή την προειδοποίηση. Τα τραγικά περιστατικά αυξάνονται δραματικά. Χρέη, ανεργία, δυσβάσταχτο κόστος ζωής και αυξημένες οικονομικές υποχρεώσεις οδηγούν ολοένα και περισσότερους Έλληνες στην αυτοκτονία. Δυστυχώς τα περιστατικά αυτοκτονιών έχουν αυξηθεί.

Στην κλιμάκωση αυτής της κατάστασης έρχεται να προστεθεί η πείνα. Η πείνα που αγγίζει ολόκληρες οικογένειες και φυσικά τα παιδιά. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι που χάνουν τις δουλειές τους, συνεπώς και το εισόδημά τους, με αποτέλεσμα σταδιακά να περιέρχονται σε συνθήκες φτώχειας.  Έγραψα σχετικά τον περασμένο Οκτώβριο στο medlabnews.gr το άρθρο με τίτλο "Η Ελλάδα του 2011 αντιμέτωπη με την πείνα” και ακολούθησαν πολλά άρθρα σχετικά στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο.

Περισσότερο κινδυνεύουν από τον υποσιτισμό τα παιδιά γιατί ο οργανισμός τους είναι αδύναμος και βρίσκεται στη φάση της ανάπτυξης. Χωρίς την κατάλληλη τροφή τα παιδιά δεν μπορούν να αναπτυχθούν όπως πρέπει. Παρά το γεγονός ότι η φτώχεια φέρνει ένα παιδί σε κίνδυνο για την υγεία του, σημαντικό είναι ότι μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα της ψυχοκοινωνικής δυσλειτουργίας και μπορεί να παράγει ορισμένες σημαντικές αρνητικές συνέπειες στη συμπεριφορά. Συγκεκριμένα, μελέτες δείχνουν ότι πεινασμένα παιδιά δείχνουν υψηλότερα επίπεδα άγχους και ευερεθιστότητας, επιθετική και αντιδραστική συμπεριφορά προς τα άλλα παιδιά συνομήλικα παιδιά που δεν είναι πεινασμένα. Τα ευρήματα αυτά συμπληρώνουν μελέτες της συμπεριφοράς που έχουν γίνει σε αναπτυσσόμενες χώρες με χρόνιο υποσιτισμό, έχουν διαπιστώσει ότι σχολικής ηλικίας πεινασμένα παιδιά είναι πιο πιθανό να είναι ανήσυχοι και οξύθυμοι, και δείχνουν σχέση μεταξύ της επιθετικότητας και της πείνας.

Για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την πείνα και τον υποσιτισμό και μάλιστα στα παιδιά θα πρέπει πρώτα να εντοπιστεί το πρόβλημα.

Με το πρόβλημα έρχεται άμεσα σε επαφή ο εκπαιδευτικός, που δυστυχώς είναι αυτός που καλείται να το διερευνήσει με πολύ λεπτούς χειρισμούς, μια και το παιδί έχει τη δική του αξιοπρέπεια και πολλές φορές δεν θέλει να εξωτερικεύσει αυτό που του συμβαίνει. Σε μελέτη που κάναμε στο MEDLAB ΙΑΤΡΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ προσαρμόσαμε ένα ερωτηματολόγιο που χρησιμοποίησε η Αμερικάνικη Παιδιατρική Εταιρία. Συγκεκριμένα:

Οκτώ ερωτήσεις που μπορεί να βοηθήσουν για την καταγραφή, τον έλεγχο και  για τη μέτρηση της πείνας στην παιδική ηλικία

1.	Μήπως στο σπίτι σας πάντα τελειώνουν τα χρήματα που προορίζονται για την αγορά τροφίμων που είναι απαραίτητα για ένα γεύμα;
2.	Μήπως εσείς ή τα υπόλοιπα ενήλικα μέλη της οικογένειας τρώνε λιγότερο από ό,τι αισθάνεστε ότι πρέπει, επειδή δεν υπήρχαν αρκετά χρήματα για να αγοράσουν τρόφιμα;
3.	Μήπως το παιδί σας τρώει λιγότερο από ό, τι κρίνετε ότι θα πρέπει, επειδή δεν υπήρχαν αρκετά χρήματα για να αγοραστούν τρόφιμα;
4.	Μήπως το παιδί σας λέει ότι είναι είναι πεινασμένο, γιατί δεν υπήρχε αρκετό φαγητό στο σπίτι;
5.	Μήπως το παιδί σας πάει για ύπνο πεινασμένο, επειδή δεν υπήρχαν αρκετά χρήματα για να αγοραστούν τρόφιμα;
6.	Μήπως κόβετε ποτέ την ποσότητα στα γεύματα που έκαναν παλαιότερα, ή παραλείπετε γεύματα, επειδή δεν υπήρχαν αρκετά χρήματα για να αγοράσουν τρόφιμα;
7.	Μήπως εσείς ή τα ενήλικα μέλη της οικογένειάς σας κόβετε το μέγεθος των γευμάτων σας ή παραλείπετε γεύματα, επειδή δεν υπήρχαν αρκετά χρήματα για να αγοραστούν τρόφιμα;
8.	Έχετε ποτέ αναγκαστεί να υποκαταστήσετε καθημερινά τρόφιμα με κάτι άλλο (όπως ζωοτροφές), επειδή τελειώνουν τα χρήματα για να αγοραστούν τρόφιμα για ένα γεύμα;

Στην συνέχεια και αφού αποκλειστεί η πιθανότητα κάποιου παθολογικού προβλήματος κάνοντας εκτίμηση της θρέψης με την συμβολή γιατρού, ο εκπαιδευτικός έχει πολύ σημαντικό ρόλο.

Επειδή το πρωινό είναι το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας, τα παιδιά που δεν τρώνε πρωινό, δεν παίρνουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, ώστε το σώμα τους να έχει αρκετή ενέργεια για να είναι συγκεντρωμένα και να μπορούν να αποδώσουν στα μαθήματα τους.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι είναι απαραίτητο να μην ξεχωρίστουν αυτά τα παιδιά από τα άλλα. Είναι απαραίτητο να γίνουν ενέργειες, με μεγάλη προσοχή. 
Έτσι ίσως με την βοήθεια των συλλόγων γονέων, είτε του δήμου, της εκκλησίας, είτε της κεντρικής πολιτείας να θεσπιστεί για όλα τα παιδιά (για να μην γίνουν διακρίσεις) να τους διανέμεται πρωινό. Το πρωινό γεύμα βελτιώνει τη υγεία των παιδιών. Ελαχιστοποιεί τα συμπτώματα πείνας που μπορεί να προκαλέσουν υπνηλία, ανησυχία, κόπωση, πονοκέφαλο και βοηθά τα παιδιά να σκέφτονται πιο γρήγορα και να είναι πιο ήρεμα. Επίσης βοηθάει να καταναλώσουν απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη τους, να έχουν μικρότερα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα, να αποφύγουν τον στομαχόπονο και τα κρυολογήματα αλλά και να ελέγχουν καλύτερα το σωματικό τους βάρος. 

Το κοινωνικοοικονομικό όφελος, μιας τέτοιας ενέργειας είναι πολύ σημαντικό. Αφενός θα βοηθήσει έμμεσα τις οικογένειες που έχουν πρόβλημα αφετέρου θα βοηθήσει την υγεία των παιδιών αυτών. Συμβάλλοντας στην υγεία των πολιτών του αύριο, της χώρας μας, είναι προφανή τα μεσομακροπρόθεσμα οφέλη, του συστήματος υγείας. 

ΜΕDLAB IATΡΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ, www.medlab.gr
Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, 2011

http://www.worldhunger.org

REFERENCES

Yip R, Parvanta I, Scanlon K, et al. Pediatric nutrition surveillance

system United States 1980–1991. Morbidity and Mortality World Report.

Atlanta, GA: US Department of Health and Human Services, Public

Health Service; 1992

Nestle M, Gutmacher S. Hunger in the United States: rationale, methods,

and policy implications of state hunger surveys. J Nutr Educ.1992;24:18s-22s

Campbell CC. Food insecurity: a nutritional outcome or a predictor

variable? J Nutr. 1991;121:408–415

Wehler CA, Scott RI, Anderson JJ, et al. The Community Childhood

Hunger Identification Project: a model of domestic hunger—

demonstration project in Seattle, Washington. J Nutr Educ. 1992;24:29S-35S

Belle D. Poverty and women’s mental health. Am Psychol. 1990;45:385–389

Rutter M. Parental mental disorder as a psychiatric risk factor. In: Hales

R, Frances A, eds. American Psychiatric Association Annual Review. Washington,

DC: American Psychiatric Press; 1987;6:647–663

Pagano M, Murphy JM, Pedersen M, et al. Screening for psychosocial

problems in 4–5 year olds during routine EPSDT examinations: validity

and reliability in a Mexican-American sample. Clin Pediatr. 1996;35:139–146

Murphy JM, Ichinose C, Hicks RC, et al. Utility of the Pediatric Symptom

Checklist as a psychosocial screen in EPSDT. J Pediatr. 1996;129:864–869

Holahan CJ, Moos RH. Risk, resistance and psychological distress: a

longitudinal analysis with adults and children. J Abnorm Psychol. 1987;96:3–13

Hammen C, Adrian C, Gordon D, Burge D, Jaenicke C, Hiroto D.

Children of depressed mothers: maternal strain and symptom predictors

of dysfunction. J Abnorm Psychol. 1987;96:190–198