Τι είναι τα αντιπυρηνικά αντισώματα ΑΝΑ. Σε ποιες ασθένειες και σε ποια αυτοάνοσα νοσήματα αυξάνονται;

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea

Τα αντισώματα είναι παράγοντες του ανοσοποιητικού συστήματος, τα οποία παράγονται κατά την επίθεση λοιμογόνων αιτίων και τοξινών. Έχουν ως αποστολή την καταστροφή βλαπτικών για τον οργανισμό ουσιών.

Τα αντιπυρηνικά αντισώματα είναι παθολογικά αντισώματα που το ίδιο το σώμα δημιουργεί έναντι δικών του ιστών (αυτοαντισώματα). Τα αντιπυρηνικά αντισώματα (ΑΝΑ) αυξάνονται σε πολλές ασθένειες.
Η διάγνωση μπαίνει σε συνδυασμό με την εξέλιξη των συμπτωμάτων και τα υπόλοιπα εργαστηριακά ευρήματα.

Η εξέταση ΑΝΑ παραγγέλλεται για να βοηθήσει για τον έλεγχο για αυτοάνοσα νοσήματα και χρησιμοποιείται κατ’ εξοχήν ως μία από τις εξετάσεις για τη διάγνωση του συστηματικού ερυθηματώδους λύκου (ΣΕΛ). Ανάλογα με τα συμπτώματα του ασθενούς και τη διάγνωση που υποπτεύεται ο γιατρός τα ΑΝΑ μπορεί να παραγγελθούν μαζί με μία ή περισσότερες εξετάσεις αυτοαντισωμάτων. Άλλες εργαστηριακές εξετάσεις που σχετίζονται με την παρουσία φλεγμονής, όπως η ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) ή (ESR) ή και η C -αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP) μπορεί επίσης παραγγελθούν. Τα ΑΝΑ μπορεί να συνοδευθούν από πρόσθετες εξετάσεις, που θεωρούνται υποομάδες της γενικής εξέτασης ANA και που χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με την κλινική ιστορία του ασθενούς για να βοηθήσουν να αποκλεισθούν άλλες αυτοάνοσες διαταραχές.

Τα ΑΝΑ αυξάνονται κυρίως σε αυτοάνοσες συστηματικές ασθένειες.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ΑΝΑ, οι οποίοι αρκετές φορές μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεχωρίσουμε κάποιες ανοσολογικές παθήσεις με κοινά κλινικά χαρακτηριστικά όπως τα SSA, SSB, SM, RNP,Scl 70, Jo, ANCA, anti DNA κα.

Νόσοι με παρουσία ΑΝΑ σε διάφορους τίτλους είναι:

• Ο Συστηματικός Ερυθηsματώδης Λύκος
• Το σύνδρομο Sjogren
• Η ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Η αυτοάνοσος ηπατίτιδα
• Η σκληροδερμία
• Η πολυμυοσίτιδα ή δερματομυοσίτιδα
• Η νόσος του Addison
• Η ιδιοπαθής θρομβοκυττοπενική πορφύρα
• Η θυροειδίτιδα του Hashimoto
• Η αυτοάνοσος αιμολυτική αναιμία
• Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ
• Ιογενείς ή χρόνιες βακτηριδιακές λοιμώξεις
• Πνευμονικές παθήσεις (πνευμονική υπέρταση)
• Γαστρεντερικές νόσοι, όπως ελκώδης κολίτιδα, νόσος του Crohn
• Κάποιοι καρκίνοι
• Δερματικές παθήσεις ιδιαίτερα όταν είναι εκτεταμένες, όπως η ψωρίαση
• Κάποια φάρμακα, όπως η προκαϊναμίδη, η υδραλαζίνη και η dilabtin.

Τα ποσοστά όπου ανευρίσκονται αυξημένα στις αντίστοιχες ασθένειες φαίνονται παρακάτω:

• Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (93%)
• Σκληρόδερμα (85%)
• Μικτή νόσος του συνδετικού ιστού (93%)
• Πολυμυοσίτιδα-Δερματομυοσίτιδα (61%)
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα (33%)
• Σύνδρομο Sjogren (48%)
• Φαρμακευτικός λύκος (100%)
• Δισκοειδής λύκος (15%)
• Χρόνια αρθρίτιδα (71%)

Επίσης αυξημένα ανευρίσκονται και σε ασθένειες συγκεκριμένων οργάνων που οφείλονται σε αυτοάνοση δραστηριότητα όπως:

• Θυροειδίτιδα Hashimoto (46%)
• Νοσος του Graves (50%)
• Αυτοάνοση ηπατίτιδα (63-91%)
• Πρωτοπαθής χολική κίρρωση (10-40%)
• Πρωτοπαθής αυτοάνοση χολαγγειίτιδα (100%)
• Ιδιοπαθής πνευμονική αρτηριακή υπέρταση (40%)

Άλλες καταστάσεις που συνδέονται με αυξημένους τίτλους αντιπυρηνικών αντισωμάτων είναι οι χρόνιες λοιμώδεις νόσοι όπως η μονοκυττάρωση, η ηπατίτιδα C, η υποξία βακτηριακή ενδοκαρδίτιδα, η φυματίωση, το AIDS, κ.α.

Σπάνια τα αντιπυρηνικά αντισώματα αυξάνονται σε περιπτώσεις καρκίνου. Ακόμα και ασθενείς που παίρνουν φάρμακα μπορεί να έχουν αυξημένα ΑΝΑ, χωρίς να αναπτύσσουν την εικόνα του φαρμακευτικού λύκου.

ΠΡΟΣΟΧΗ
Δεν υπάρχει συσχέτιση των ΑΝΑ με την CRP, τη χρήση οινοπνεύματος, το κάπνισμα, το επίπεδο μόρφωσης και το οικογενειακό οικονομικό επίπεδο.
Από πρακτικής πλευράς τα ΑΝΑ αναζητώνται συνήθως σε παθήσεις που προκαλούν αρθρίτιδες ή χρόνιες πολυαρθραλγίες.
Εάν βρεθούν θετικά σε τίτλο πάνω από 1:160 τότε η πρώτη νόσος που θα πρέπει να αναζητηθεί είναι ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος διότι είναι και η πάθηση που τα ΑΝΑ απαντώνται σε ποσοστό πάνω από 95%.
Η ανεύρεση ΑΝΑ σε τίτλους κάτω του 1:160 δεν αποτελεί στοιχείο ειδικό και παρακολουθούνται οι τίτλοι ανά 4μηνο.
Εάν ο τίτλος τους είναι πάνω από 1:160 γίνονται και άλλες εξετάσεις για να αποκλειστούν διάφορες νόσοι.

Σε ανοσοκαταστολή και λήψη στερεοειδών τα αντιπυρηνικά αντισώματα είναι ψευδώς αρνητικά

Ψευδώς θετικά ΑΝΑ ανευρίσκονται κυρίως σε γυναίκες και ηλικιωμένους ανθρώπους. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα ΑΝΑ είναι θετικά αλλά σε χαμηλούς τίτλους. Επίσης, σε λήψη φαρμάκων, όπως ακεταζολαμίδη, καρβιντόπα, χλωροθειαζίδη, χλωροπρομαζίνη, κλοφιβράτη, αιθοσουξιμίδη άλατα χρυσού, γκριζεοφουλβίνη, υδραλαζίνη, ισονιαζίδη, λίθιο, μεθυλντόπα, από του στόματος αντισυλληπτικά, πενικιλίνη, φαινυλβουταζόνη, φαινυτοΐνη, πριμιδόνη, προκαϊναμίδη, προπυλθειουρακίλη, κινιδίνη, ρεζερπίνη, στρεπτομυκίνη, σουλφοναμίδες, τετρακυκλίνες, θειαζιδικά διουρητικά.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι τα ΑΝΑ είναι απλά ενδεικτικά ύπαρξης κάποιας ασθένειας και όχι αποδεικτικά, ενώ το ίδιο ισχύει και για την έλλειψη αυξημένων τίτλων ΑΝΑ.

Η σωστή παθολογική εξέταση έχει κομβική σημασία στη σωστή διαφορική διάγνωση.

Διαβάστε επίσης

• Σε ποιες παθολογικές καταστάσεις η ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) αυξάνει;
• Σκληρόδερμα. Μια σπάνια και χρόνια ρευματική πάθηση. Γενικές οδηγίες - συμβουλές
• Εξάνθημα περίεργο και ανεξήγητο στο πρόσωπο, συνεχή πυρετό, επίμονο πόνο ή κούραση προκαλεί ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος. Η σημασία της άσκησης και της δίαιτας (Systemic Lupus Erythematosus).
• Τι είναι η CRP (C αντιδρώσα πρωτεΐνη); Πόσο χρήσιμη είναι στη διάγνωση φλεγμονής αλλά και στην πρόληψη καρδιακής προσβολής;
• Αρθρίτιδες. Οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, ποδάγρα ή ουρική αρθρίτιδα. Τι να κάνετε για να ζείτε καλά με την αρθρίτιδα.
• Τι είναι ο ρευματολόγος και για ποιους λόγους πρέπει να τον επισκεφτείτε;
• Τι είναι το ουρικό οξύ; Τι προκαλεί η αύξησή του και ποιοι κινδυνεύουν; Πώς μπορεί να προληφθεί η ουρική αρθρίτιδα και η νεφρική βλάβη; Η σημασία της σωστής διατροφής.
• Τι πρέπει να κάνετε όταν πονάνε οι αρθρώσεις σας με τις αλλαγές του καιρού;

Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή
MSc