Πόνος στον αγκώνα. Έξω και έσω επικονδυλίτιδα. Αγκώνας τενιστών και αγκώνας γκόλφερ.

Αλέξανδρου Γιατζίδη

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr  iatrikanea

H επικονδυλίτιδα του αγκώνα συνιστά μια πάθηση κατά την οποία αναπτύσσεται έντονος πόνος στην έξω ή την έσω πλευρά του αγκώνα (στους επικόνδυλους) και οφείλεται σε έντονη και παρατεταμένη χρήση του αγκώνα (σύνδρομο υπέρχρησης). Συμβαίνει συνήθως σε ασθενείς που κάνουν χειρωνακτικές εργασίες και η συμπτωματολογία της μπορεί να είναι έντονη και χρόνια. Η επικονδυλίτιδα μπορεί να αφορά την έξω ή την έσω πλευρά του αγκώνα. Και στις δύο περιπτώσεις η συχνή σύσπαση των μυών που καταφύονται στην έξω ή την έσω πλευρά του αγκώνα προκαλεί υπέρμετρη φόρτιση και τραυματισμό των τενόντων της περιοχής μ’ αποτέλεσμα πόνο και ευαισθησία. Παρόμοια συμπτώματα βέβαια μπορούν ν’ αναπτυχθούν και με άμεσο τραυματισμό (λχ πτώση, σύγκρουση).

Η έξω επικονδυλίτιδα ονομάζεται και tennis elbow καθώς παρατηρείται συχνά στους τενίστες. Σχετίζεται με τη τενοντίτιδα των μυών που εκτείνουν τον καρπό και το χέρι καθώς αυτοί καταφύονται στον έξω επικόνδυλο του αγκώνα.

Η έσω επικονδυλίτιδα ονομάζεται και golfer elbow καθώς παρατηρείται συχνά στους γκολφερ. Σχετίζεται με τη τενοντίτιδα των μυών που κάμπτουν τον καρπό και το χέρι καθώς αυτοί καταφύονται στον έσω επικόνδυλο του αγκώνα.

Ο πόνος μπορεί να εντοπίζεται στο σημείο όπου οι τένοντες προσφύονται στον έξω επικόνδυλο ή και κατά μήκος των μυών στο αντιβράχιο. Ο πόνος εμφανίζεται ή/και επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια ή μετά από βαρειά χειρονακτική εργασία.

Σε σοβαρές περιπτώσεις εμφανίζεται ακόμα και κατά την προσπάθεια να σηκώσει κανείς ένα ελαφρύ αντικείμενο ή να σφίξει κάτι με τη γροθιά του (πχ να ξεβιδώσει ένα καπάκι).

Στοιχεία ανατομικής: 

Ο αγκώνας επιτρέπει τις κινήσεις κάμψης και έκτασης του βραχίονα, καθώς και τις στροφικές κινήσεις του χεριού. Είναι μια άρθρωση που τα οστά συνδέονται μεταξύ τους για να επιτρέπεται η κίνηση τους προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι τένοντες λειτουργούν ως προσφύσεις των μυών στα οστά. Όταν σηκώνετε το άκρο χέρι προς τα πάνω, οι εκτείνοντες μύες συστέλλονται και βραχύνονται. Τραβούν τους τένοντες, οι οποίοι με τη σειρά τους τραβούν τα οστά και ο καρπός λυγίζει.

Οι μύες, πού επιτελούν την έκταση του καρπού (εκτείνοντες) προσφύονται στην έξω επιφάνεια του αγκώνα και αποτελούνται από ένα κοινό τένοντα. Οι τένοντες αποτελούνται από ίνες, που σαν κύριο συστατικό τους είναι το κολλαγόνο.

Οι επιμήκεις αυτές ίνες του κολλαγόνου προσδίδουν στους τένοντες την αντοχή στις διατατικές δυνάμεις.

Κατά τη διάρκεια μιας κίνησης (άρση βάρους, χτύπημα της ρακέτας, προσπάθεια να βιδώσουμε με κατσαβίδι) οι μύες συσπώνται, η δύναμη αυτή μεταφέρεται στον κοινό τένοντα και στο σημείο της πρόσφυσής του στον επικόνδυλο.


Αιτιολογία: 

Η υπερχρήση των μυών και τενόντων του αντιβραχίου είναι η πιο συχνή αιτία. Πολλές φορές η επανάληψη κινήσεων απλών προκαλεί την φλεγμονή του κοινού τένοντα και την μερική ρήξη των ινών του. Το κάρφωμα, βίδωμα, άρση βαρέων αντικειμένων μπορεί να προκαλέσει την επικονδυλίτιδα. 

Ο οργανισμός κινητοποιεί μηχανισμούς για την επούλωση αυτών των μικρών ρήξεων. Η συνεχιζόμενη χρήση όμως του χεριού, και η επανάληψη των ίδιων κινήσεων, προκαλούν νέες ρήξεις. Ετσι εμφανίζεται ουλώδης ιστός μέσα στη μάζα του τένοντα, με αποτέλεσμα ελάττωση της αντοχής και πόνο.

Συμπτώματα

• Πόνος στην έξω ή έσω πλευρά του αγκώνα.
• Ευαισθησία εντοπισμένη στον έξω κόνδυλο του βραχιονίου (οστική προεξοχή στην έξω επιφάνεια του αγκώνα) ή στην έσω επικονδυλίτιδα στην μέσα πλευρά του αγκώνα 
• Επώδυνες κινήσεις – κυρίως η έκταση του καρπού και η άρση αντικειμένων – και ο δραγμός (γροθιά). Δραστηριότητες που απαιτούν χρήση των μυών που εκτείνουν τον αγκώνα ( ένα μπουκάλι νερό) είναι χαρακτηριστικά επώδυνες.
• Πρωινή δυσκαμψία

Διάγνωση: 

Η διαδικασία της διάγνωσης περιλαμβάνει ένα λεπτομερές ιστορικό του ασθενούς, για τα συμπτώματα, τον τρόπο και την διάρκεια που εμφανίζονται, καθώς και πιθανές αιτίες που ο ασθενής μπορεί να ενοχοποιήσει.

Ο γιατρός πιέζει το σημείο του επικονδύλου, για να διαπιστώσει αν πονάτε. Στη συνέχεια, σας ζητάει να σηκώσετε τα δάχτυλά σας, ενώ την ίδια στιγμή τα πιέζει προς την αντίθετη κατεύθυνση, ασκώντας αντίσταση. Η κίνηση αυτή ενεργοποιεί τους εκτείνοντες μυς. Εάν κατά την εξέταση αυτή νιώθετε πόνο, συμπεραίνουμε, συνήθως, ότι το πρόβλημα είναι επικονδυλίτιδα.

Οι ακτινογραφίες δεν παρέχουν κάποια πληροφορία, εκτός αν συνυπάρχει οστικό υπόστρωμα (ρευματοειδής αρθρίτιδα).

Ο έλεγχος με μαγνητική τομογραφία μπορεί να αναδείξει πρώιμες ρήξεις του τένοντα. 



Θεραπεία:

Χωρίς θεραπεία, ο αγκώνας γίνεται συνεχώς πιο επώδυνος. Ο πόνος γίνεται τόσο έντονος, σε σημείο να εμποδίζει την εργασία σας, ιδιαίτερα αν ασκείτε χειρωνακτικό επάγγελμα.

Η συντηρητική αντιμετώπιση περιλαμβάνει:

Χρειάζεται ανάπαυση και παύση των κινήσεων που προκαλούν πόνο.

• ακινητοποίηση του αγκώνα και του αντιβραχίου για 2 – 3 εβδομάδες.
• φαρμακευτική αγωγή με αναλγητικά και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη.
• εφαρμογή πάγου ή θερμότητας
• Μερικές φορές, ένας κινησιοθεραπευτής συμβάλλει στη θεραπεία, πιέζοντας τον τένοντα (εγκάρσια μάλαξη σε βάθος), για να «δια- λύσει» του κόμπους που έχουν δημιουργηθεί στο επίπεδο των μυών ή των οστών (συμφύσεις). Αυτή η μέθοδος μπορεί στιγμιαία να προκαλεί πόνο, είναι όμως αποτελεσματική για τη μείωση των καθημερινών πόνων.
• Η θεραπεία με ειδικούς υπερήχους βοηθά αποτελεσματικά. Αυτά τα ηχητικά κύματα δημιουργούν μικροτραύματα που προωθούν τις φυσικές διεργασίες επούλωσης.

Η θεραπεία της έξω ή έσω επικονδυλίτιδας του αγκώνα είναι κατ’ αρχάς συντηρητική και συνίσταται σε μια σειρά μέτρων όπως παγοθεραπεία, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη-αναλγητικά, αποφυγή χρήσης των μυών που εμπλέκονται και κατάλληλη φυσικοθεραπεία. Οι τοπικές εγχύσεις κορτιζόνης μπορούν να έχουν άμεσο θεραπευτικό αποτέλεσμα, πρέπει ωστόσο να γίνονται με σωστή τεχνική και να αποφεύγεται η κατάχρησή τους.

Σε περιπτώσεις χρόνιας και υποτροπιάζουσας φλεγμονής προτιμάται η λύση της χειρουργικής επέμβασης. Αυτή συνίσταται σε μια μικρή τομή (διατομές ολίσθησης) στο σημείο έκφυσης των εκτεινόντων ή καμπτήρων μυών στην περιοχή του έξω ή έσω επικόνδυλου με αποτέλεσμα τοπική αποσυμπίεση που συνήθως μειώνει αισθητά τον πόνο και την ευαισθησία.

Η χειρουργική θεραπεία περιλαμβάνει:

• αφαίρεση του ουλώδους ιστού από την μάζα του τένοντα των εκτεινόντων
• απελευθέρωση της έκφυσης του τένοντα των εκτεινόντων

Η επέμβαση γίνεται συνήθως με περιοχική αναισθησία, στο τμήμα ημερήσιας νοσηλείας του νοσοκομείου.

Διαβάστε επίσης

Κάταγμα στο κάτω άκρο της κερκίδας, στο χέρι ή κάταγμα τύπου Colles

Πόνοι στον Αυχένα. Ασκήσεις για την αντιμετώπιση τους και οδηγίες για την πρόληψη τους

Πόνος χαμηλά στο χέρι από τενοντίτιδα στον καρπό. Αιτίες που συμβαίνει, τρόποι αντιμετώπισης και πρόληψης

Αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, με πόνο στην μέση, πρωινή δυσκαμψία. Πώς γίνεται η διάγνωση, ποια η θεραπεία, υπάρχει πρόληψη;

Τι είναι η κρυοθεραπεία; Πως αντιμετωπίζει αποτελεσματικά πόνους κακώσεων, μυών, μέσης και αρθρώσεων;

Η σημασία της σωστής στάσης. Οι πόνοι της μέσης, οι κακώσεις της σπονδυλικής στήλης. Παγκόσμια Ημέρα Σπονδυλικής Στήλης (video)

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Η Παγκόσμια Ημέρα Σπονδυλικής Στήλης εορτάζεται στο πλαίσιο της «Εβδομάδας Δράσης για τα Οστά και τις Αρθρώσεις». 

Η καμπάνια ενημέρωσης έχει βασικό μήνυμα  #LoveYourSpine, προτρέποντας μας να πάρουμε ορθή στάση και να κινηθούμε προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης πρακτικών, για τη μείωση της καθημερινής φθοράς, καταπόνησης της Σπονδυλικής Στήλης και διατήρησης της υγείας της. Η εκστρατεία γίνεται στο πλαίσιο της εβδομάδας δράσης για τα οστά και τις αρθρώσεις.

Οκτώ στους δέκα ενηλίκους θα πονέσουν κάποια στιγμή της ζωής τους στη μέση, θα εκδηλώσουν δηλαδή οσφυαλγία. Πιο ευάλωτοι είναι οι παχύσαρκοι και όσοι κάνουν βαριές εργασίες, αλλά η οσφυαλγία παρουσιάζεται ακόμη και σε λεπτούς ή γυμνασμένους ανθρώπους. Συνήθως ο πόνος στη μέση εμφανίζεται απροειδοποίητα, π.χ. την ώρα που ανοίγετε το παράθυρο, μεταφέρετε τα ψώνια, σηκώνεστε από το κρεβάτι ή δένετε τα κορδόνια σας.

Οι πόνοι και τα προβλήματα στην πλάτη είναι ο δεύτερος λόγος απουσίας από την εργασία.

Στην χώρα μας, ποσοστό που αγγίζει το 33% των Ελλήνων εργαζόμενων αναφέρει ότι αντιμετώπισε τον τελευταίο μήνα προβλήματα στη σπονδυλική στήλη, εξαιτίας της εργασίας τους ένα ποσοστό που αποτελεί το υψηλότερο ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες. Παράλληλα, ποσοστό που αγγίζει το 46% αναφέρει συχνούς κι έντονους μυϊκούς πόνους στον αυχένα, στους ώμους και στα άνω άκρα, ποσοστό που, επίσης, αποτελεί το υψηλότερο στην Ευρώπη.

Η σπονδυλική στήλη είναι ένα από τα πιο πολύπλοκα όργανα και ο κεντρικός άξονας του ανθρώπινου σώματος πάνω στον οποίο στηρίζονται το κεφάλι, τα άνω άκρα και όλα τα όργανα του θώρακα και της κοιλιάς. Καταλήγει στη λεκάνη πάνω στην οποία μεταφέρει το συνολικό βάρος του σώματος από τη μέση και πάνω. Δεν είναι τυχαίο που η έννοια "σπονδυλική στήλη" έχει επικρατήσει να σημαίνει θεμέλιο, βάση, κεντρική στήριξη κ.α., γιατί η σπονδυλική στήλη συγκεντρώνει όλες αυτές τις ιδιότητες και είναι ο κεντρικός άξονας του σώματος πάνω στον οποίο στηρίζονται όλα τα υπόλοιπα όργανα.

Οι κακώσεις είναι το αποτέλεσμα από την απότομη άσκηση δυνάμεων μεγαλύτερων από τις αντοχές των υλικών από τα οποία είναι κατασκευασμένη η σπονδυλική στήλη. Οι συνέπειες είναι ανάλογες με το μέγεθος, τη φορά, τη διάρκεια των δυνάμεων αλλά και την αντίσταση της σπονδυλικής στήλης και συνολικά του ίδιου του οργανισμού τις στιγμές του ατυχήματος. 

Σε πάρα πολλές περιπτώσεις ακούγεται η ανάγκη για σωστή θέση ή στάση προκειμένου να αποφύγουμε την καταπόνηση της σπονδυλικής στήλης στη μέση ή στο λαιμό

Αναλύοντας τα αίτια της οσφυαλγίας ή του αυχενικού ανακαλύπτει κανείς ότι το μεγαλύτερο ποσοστό οφείλεται σε συγκεκριμένη οργανική πάθηση η οποία είναι ανεξάρτητη από τις συνθήκες της απλής καθημερινής κόπωσης, φθάνοντας το 33% χωρίς να υπολογίζονται κακώσεις, ρευματοπάθειες, οστεοαρθρίτιδα, φθορές λόγω χρόνου, πρόσθετο κοιλιακό βάρος και αγύμναστο μυϊκό σύστημα.

Η κακή στάση ηρεμίας δεν μπορεί να προκαλέσει οργανική πάθηση στη σπονδυλική στήλη. Μπορεί όμως να προκαλέσει κόπωση τοπικά η οποία θα εκδηλωθεί με μυϊκό σπασμό και πόνο και θα αναγκάσει το άτομο σε αλλαγή στάσης. Κακή στάση είναι επίσης αυτή που αναγκάζει σε επιπλέον μυϊκό έργο τα άκρα ή τον κορμό ενώ θα μπορούσαν να δουλεύουν πιο ξεκούραστα. Παράδειγμα η θέση (ύψος) του καθίσματος σε σχέση με το ύψος του γραφείου ή/και η απόσταση καθίσματος - γραφείου η οποία επιρρεάζεται και από την όραση.

Καλό είναι να γίνονται συχνά αλλαγές της στάσης χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερος λόγος γιατί μ ́αυτόν τον τρόπο βοηθάμε και το κυκλοφορικό. Οι συχνές αναγκαστικές αλλαγές στάσης λόγω ενοχλημάτων (πόνος, μούδιασμα) υποδηλώνουν την ύπαρξη οργανικής πάθησης. Εξαίρεση αποτελούν άτομα που δεν έχουν συνείδηση, π.χ. με κρανιο-εγκεφαλικές κακώσεις, τετραπληγία, παραπληγία κ.ά. και δεν είναι σε θέση ν' αντιληφθούν τον πόνο ή/και ν' αλλάξουν θέση. Σωστή στάση είναι η βολική στάση. Προϋπόθεση για τη σωστή στάση είναι το σωστό κάθισμα πάνω στο οποίο πρέπει να ακουμπάνε όσο γίνεται πιο καλά οι μηροί, η μέση και η πλάτη. Η εμφάνιση πόνου σημαίνει κακή στάση ή ύπαρξη παθολογίας. Ο πόνος υπαγορεύει και καθοδηγεί για τη σωστή θέση και στάση.

Τι μπορείτε να κάνετε αν σας πιάσει πόνος στην μέση;

• Nα ξαπλώσετε στο κρεβάτι σε ύπτια θέση (ανάσκελα), σε μια θέση που δεν σας προκαλεί πόνο, βάζοντας ένα μαξιλάρι κάτω από τα γόνατα και ανασηκωμένη την πλάτη και το κεφάλι. 
• Eπίσης, μπορείτε να βάλετε και μια θερμοφόρα στη μέση, γιατί τα ζεστά επιθέματα βοηθούν τους μυς να χαλαρώσουν. 
• Παρόμοια δράση (χαλάρωση των μυών μέσω της θερμότητας) έχουν και τα έμπλαστρα και οι αλοιφές που διατίθενται στα φαρμακεία. Kαλό είναι, πάντως, να βάζετε τη θερμοφόρα ή το έμπλαστρο το βράδυ ή πριν το μεσημεριανό ύπνο και όχι λίγο πριν σηκωθείτε από το κρεβάτι. Οι ήπιες μαλάξεις στην οσφυϊκή περιοχή, βοηθούν. 
• Ασκήσεις που στόχο έχουν να κάνουν τους μυς της κοιλιάς ισχυρότερους, βοηθούν. Οι ασκήσεις συστήνονται μετά την οξεία φάση του πόνου.

Πολλές φορές επιβάλλεται η χορήγηση φαρμάκων (αναλγητικά, αντιφλεγμονώδη, μυοχαλαρωτικά) και φυσιοθεραπεία. 

Η χειρουργική επέμβαση στην δισκοκήλη επιφυλάσσεται μόνο για πολύ σοβαρές και υποτροπιάζουσες περιπτώσεις.

Διαβάστε επίσης:

• Πόνος στην μέση. Χρήσιμες συμβουλές.
• Οκτώ στους δέκαενηλίκους θα πονέσουν κάποια στιγμή της ζωής τους στη μέση. Ποια τα αίτια;Aπλοί τρόποι αντιμετώπισης
• Προσοχή. Τι άλλο μπορεί να σημαίνει ένας επίμονος πόνος στην μέση;

Ξυπνάτε πιασμένοι; Έχετε πόνο στον αυχένα, αυχεναλγία; Αιτίες αυχενικού συνδρόμου; Πώς προλαμβάνεται;

του Κωνσταντίνου Λούβρου, Μ.D., medlabnews.gr iatrikanea

Το «αυχενικό σύνδρομο» είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται συχνά, αλλά δυστυχώς παραμένει ασαφής. Καταρχήν το «σύνδρομο», εξ ορισμού, δεν υπονοεί μία πάθηση, αλλά μία ομάδα συμπτωμάτων χωρίς σαφές αίτιο. Διαφορετικά, μπορούμε να πούμε ότι είναι πολλές διαφορετικές αιτίες, οι οποίες «συνδράμουν» όλες μαζί στη διαμόρφωση της κλινικής εικόνας που ονομάζεται αυχενικό σύνδρομο.

Με τον όρο "αυχενικό σύνδρομο" χαρακτηρίζουμε την ενόχληση ή το συνδυασμό συμπτωμάτων που οφείλεται σε πάθηση των αυχενικών σπονδύλων, μεσοσπονδυλίων δίσκων, αρθρώσεων, νεύρων ή μυών στην περιοχή του αυχένα.

H κακή θέση και στάση του κεφαλιού μας κατά τη διάρκεια της ημέρας, για παράδειγμα, οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις, καθώς και η διάταση των μυών είναι κάποιες από τις αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν αυχενικό σύνδρομο. O πόνος συνήθως είναι τοπικός (στον αυχένα), υπάρχει όμως πιθανότητα να νιώσουμε μούδιασμα ή να κάνει αντανάκλαση ο πόνος στο ένα ή και στα δύο χέρια.

Ο αυχένας έχει σημαντικού βαθμού κινητικότητα και υποστηρίζει το βάρος της κεφαλής. Λόγω όμως της μεγάλης κινητικότητά του και λόγω του γεγονότος πως είναι περισσότερο εκτεθειμένος από την υπόλοιπη σπονδυλική στήλη, είναι πιο ευπαθής σε κακώσεις και διαταραχές που προκαλούν πόνο και περιορισμό της κίνησης.

Συμπτώματα 


Η εμπλοκή των αυχενικών ριζών Α1-Α2-Α3 μπορεί να προκαλέσει πόνο, δυσκαμψία ,διαταραχή στην όραση (στο 20% των ασθενών),τάση για εμετό ,ίλιγγο κλπ. Πολλά από αυτά τα συμπτώματα δημιουργούνται από την εμπλοκή της σπονδυλοβασικής αρτηρίας που περνάει μέσα από τους Α1,Α2 αυχενικούς σπονδύλους και αιματώνει τον εγκέφαλο μαζί με τις καρωτίδες.

Η εμπλοκή των κατωτέρων αυχενικών ριζών Α5, Α6, Α7 είναι αυτές που δημιουργούν τα συμπτώματα στους ωμούς και τα μουδιάσματα στα δάχτυλα...

• Πόνος: Εντοπίζεται στον αυχένα και τη ράχη ανάμεσα στις ωμοπλάτες και γύρω από αυτές. Μπορεί να επεκταθεί στον ώμο, το βραχίονα, ως τα δάχτυλα, όπου παρατηρείται μούδιασμα και ένα «μυρμήγκιασμα». 

• Μυϊκοί σπασμοί: Δημιουργείται στα σημεία του πόνου και προκαλεί εκ νέου πόνο, με αποτέλεσμα η ένταση των συμπτωμάτων να αυξάνεται. 

• Δυσκαμψία: Εμφανίζεται εφόσον οι κινήσεις περιορίζονται στις αρθρώσεις εκείνες όπου υπάρχει μυϊκός σπασμός. Πονοκέφαλος: ίλιγγος ή βουητό στ' αφτιά, μούδιασμα στο πίσω μέρος του κεφαλιού.

Αιτίες αυχενικού συνδρόμου

Τα αίτια πολλά και ποικίλα:

• κόπωση μυών του αυχένα στη δουλειά,
• διάστρεμμα κάποιας άρθρωσης στον αυχένα έπειτα από κάκωση (για παράδειγμα σε αθλητικές δραστηριότητες ή ύστερα από τροχαίο ατύχημα),
• εκφυλιστική νόσος της αυχενικής σπονδυλικής στήλης π.χ. δισκοπάθεια (προβολή ή κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου που πιέζει κάποιο νεύρο) σε νεότερες ηλικίες, 
• σπονδυλοαρθροπάθεια σε μεγαλύτερες ηλικίες,
• πρόβλημα στην αρθρωση του ώμου,
• αντανάκλαση του πόνου από παθήσεις του θώρακα (πνευμονικά ή καρδιακά προβλήματα),
• ημικρανία,
• παθήσεις του λαβύρινθου, κ.α.
• τραυματισμός “μαστίγιου” (whiplash injury) που συμβαίνει μετά από Τροχαία δυστυχήματα, όχι απαραίτητα πολύ σοβαρά σε άλλους τραυματισμούς. Οι αυχενικές νευρικές ρίζες είναι πολύ ευαίσθητες σε τραυματισμό και αντιδρούν με συμπτώματα μετά από αλλαγή της ατμοσφαιρικής πίεση (αλλάζει ο καιρός).
• ρευματοειδής αρθρίτιδα, σύνδρομο Chiari, αυχενική δυστονία, όγκος σπονδυλικής στήλης, απόστημα (σπάνια αίτια πόνου στον αυχένα, αλλά πρέπει να αναζητούνται, όταν υπάρχει διαγνωστικό πρόβλημα).
• Συνεπώς, με την καθημερινή κίνηση των προβληματικών οστών και αρθρώσεων, παραμορφώνονται (πιεζόμενα) τα νεύρα και τα αγγεία. Η παραμόρφωση αυτή εξηγεί και τα συμπτώματα του συνδρόμου. Οι συνηθέστερες αιτίες αυχενικού συνδρόμου:
• Η πίεση που υφίσταται ο νωτιαίος μυελός ή οι νευρικές ρίζες (νεύρα) που βγαίνουν δεξιά και αριστερά μεταξύ των σπονδύλων, οι οποίες διακλαδίζονται και διαμοιράζονται μέχρι την άκρη των δακτύλων. 

• Μακροχρόνιες φθορές και μεταβολές που οφείλονται στη γήρανση. 

• Άλλα αίτια που μπορεί να πιέσουν την περιοχή του αυχένα (καλοήθεις ή κακοήθεις όγκοι, αγγειακές δυσπλασίες, μεταστάσεις, φλεγμονές κτλ).

Διάγνωση

Η μεγάλη ποικιλία των πιθανών αιτίων καθιστά σημαντική την κλινική διάγνωση αλλά και το σωστό απεικονιστικό έλεγχο όπως ακτινογραφία ή αξονική ή μαγνητική τομογραφία (αν δεν επαρκεί η απλή ακτινογραφία), ακόμα και με τη βοήθεια οστικού σπινθηρογραφήματος.

Προσοχή χρειάζεται στη διαφορική διάγνωση των παραπάνω συμπτωμάτων, μερικά από τα οποία μπορεί να βρούμε εκτός από το αυχενικό σύνδρομο και σε άλλα νοσήματα, όπως του λαβύρινθου, άλλες παθήσεις του αυτιού, οφθαλμολογικά προβλήματα, παθήσεις του καρδιαγγειακού (π.χ. υπόταση), ή κεντρικού νευρικού συστήματος, αιματολογικά ή νοσήματα του μεταβολισμού (π.χ. διαβήτης). Επιπλέον, μπορεί να οφείλονται σε ψυχικά αίτια, στη δράση κάποιων φαρμάκων, ή στην κατάχρηση αλκοόλ. Αναγκαία είναι πολλές φορές η συνεργασία του εξειδικευμένου στις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης ιατρού, με ιατρούς άλλων ειδικοτήτων για την τελική διάγνωση.

Η σωστή και ακριβής διάγνωση του προβλήματος για τους ασθενείς με αυχενικό σύνδρομο είναι πολύ σημαντική, διαφορετικά η όποια θεραπεία μπορεί να αποτύχει, προκαλώντας χρόνια συμπτώματα στα οποία λόγω της απογοήτευσης και της ταλαιπωρίας συχνά προσθέτονται και ψυχογενείς παράγοντες (άγχος, κατάθλιψη), οι οποίοι επιτείνουν το πρόβλημα δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο συμπτωμάτων και άγχους.

Θεραπεία 


Ουσιαστικά δεν υπάρχει θεραπεία του αυχενικού συνδρόμου, αλλά τρόποι εξυγίανσης των συμπτωμάτων του. Στην οξεία φάση, για παράδειγμα, συνιστάται η βραχυχρόνια ακινητοποίηση με αυχενικό κολάρο, προκειμένου να αποφευχθούν οι βίαιες ή υπέρμετρες κινήσεις στον αυχένα, ανάπαυση και λήψη παυσίπονων, αντιφλεγμονωδών και συχνά μυοχαλαρωτικών φαρμάκων. 



Στη συνέχεια, ανάλογα με την πορεία του ασθενούς, προτείνονται ασκήσεις φυσιοθεραπείας (laser, υπέρηχοι, διαθερμίες) με σκοπό την περαιτέρω ανακούφισή του από τον πόνο και τη χαλάρωση της περιοχής από το μυϊκό σπασμό, με τη βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος. Οι ασκήσεις αυτές έχουν στόχο τη βελτίωση της κινητικότητας του αυχένα και των άνω άκρων, που πιθανόν να έχουν επηρεαστεί, και την ενδυνάμωση της περιοχής.

Σε ασθενείς που το αυχενικό σύνδρομο οφείλεται σε κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου εφαρμόζεται πλέον χειρουργική λύση. Η κήλη δίσκου αυχένος είναι μια ειδική βλάβη του μεσοσπονδυλίου δίσκου, όπου λόγω φθοράς του ινώδους δακτυλίου που τον περιβάλλει προσπίπτει στο νωτιαίο χώρο ο πηκτοειδής πυρήνας του δίσκου. Στην περίπτωση αυτή ο εξειδικευμένος ορθοπαιδικός σε συνεργασία με ειδικευμένο νευροχειρούργο έχει τη δυνατότητα -ανάλογα με την εκτίμηση της κατάστασης- να επιλέξει ανάμεσα σε διάφορες διαθέσιμες τεχνικές, όπως η διαδερμική αποσυμπίεση κήλης μεσοσπονδύλιου δίσκου με laser (PLDD). 

Η επεμβατική αυτή τεχνική προτείνεται εφόσον τα ενοχλήματα δεν υποχωρούν με συντηρητική αγωγή 4-6 εβδομάδων (ανάπαυση, αναλγητικά, αντιφλεγμονώδη) και τα ποσοστά επιτυχίας της είναι 75-10% - σύμφωνα με κλινικές μελέτες που διεξήχθησαν σε 5.000 ασθενείς. Με την τεχνική αυτή εξασφαλίζεται η άμεση μείωση της «ρίζας του δίσκου», η υποχώρηση της κήλης και η κατ’ επέκταση αποσυμφόρηση του νεύρου.

Προλαμβάνεται και πώς;

• Αν οδηγείτε για πολλές ώρες η πλάτη του καθίσματος πρέπει να είναι σε όρθια θέση και το κεφάλι να μη γέρνει μαζί με τους ώμους προς τα εμπρός. Επίσης, πολλοί οδηγοί λανθασμένα γέρνουν προς το πλάι, έχοντας το χέρι πάνω στις ταχύτητες ή στο παράθυρο, κάτι που επιβαρύνει τον αυχένα.
  
• Προσαρμόστε την καρέκλα στο γραφείο σας, την οθόνη του υπολογιστή σας, έτσι ώστε ο αυχένας και γενικώς η σπονδυλική στήλη να είναι σε ουδέτερη θέση. Η έκταση του αυχένα (όταν γυρίζει το κεφάλι μας προς τα πάνω) είναι συνήθως η στάση που ενοχλεί. Πρέπει να διατηρείται η οσφυϊκή λόρδωση. Να ακουμπάνε οι γλουτοί στην πλάτη του καθίσματος και το κεφάλι με τον αυχένα να είναι σε μία ευθεία.
• Διακόπτετε την καθιστή θέση κάθε μία ώρα και περπατάτε για μερικά λεπτά.
• Αποφεύγετε να στερεώνετε το τηλέφωνο ανάμεσα στο αφτί και στον ώμο σας, όταν μιλάτε.
• Αποφεύγετε να κοιμάστε μπρούμυτα. Να χρησιμοποιείτε το κατάλληλο για εσάς μαξιλάρι. Αν χρησιμοποιείτε απλό μαξιλάρι, θα πρέπει να προσέχετε ώστε να «γεμίζει» το κενό από το αυτί μέχρι τον ώμο, γιατί όταν το τοποθετείτε από το αυτί και πάνω ο αυχένας δεν έχει τη σωστή στήριξη.
• Ασκηθείτε τακτικά. Γυμνάστε ιδιαίτερα τους θωρακικούς μυς. Οι ασκήσεις για τον αυχένα που θα σας υποδείξει ο ειδικός είναι πολύ σημαντικές για την πρόληψη των πόνων του αυχένα και του αυχενικού συνδρόμου.
• Σταματήστε ή ελαττώστε το κάπνισμα.
• Να σημειώσουμε ότι η πρόληψη καλό είναι να γίνεται με τις οδηγίες ενός φυσιάτρου ή φυσικοθεραπευτή.
• Σε κάθε περίπτωση που ο πόνος δεν σταματά, είναι καθημερινός ή επανέρχεται συχνά ή ακόμα γίνεται χρόνιος, απαιτείται έλεγχος από ειδικό (για να βρεθεί η αιτία του) και ειδική αντιμετώπιση (είτε συντηρητική από φυσίατρο/φυσικοθεραπευτή είτε χειρουργική). 

Διαβάστε επίσης

Αυχενογενής πονοκέφαλος. Πονοκέφαλος στην βάση του κρανίου. Αιτίες, Συμπτώματα και αντιμετώπιση

Πονάει ο ώμος σας; Σε τι μπορεί να οφείλεται και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Πόνοι στον Αυχένα. Ασκήσεις για την αντιμετώπιση τους και οδηγίες για την πρόληψη τους

Αρθρίτιδες. Οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, ποδάγρα ή ουρική αρθρίτιδα. Τι να κάνετε για να ζείτε καλά με την αρθρίτιδα

Αντιμετωπίστε τον πονοκέφαλο-ημικρανία με παρακεταμόλη. Η υγρασία φέρνει πονοκέφαλο.

Το κρύο, η υγρασία και η αλλαγή του καιρού προκαλεί πόνους στις αρθρώσεις και σε παλιά τραύματα. Που οφείλεται και τι μπορεί να κάνετε για να το αντιμετωπίσετε; Πώς μπορεί να βοηθήσει η σωστή διατροφή;

Ποια τα συμπτώματα της αρθρίτιδας; Τι πρέπει να κάνετε για να βοηθήσετε τον εαυτό σας;

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Κάθε φλεγμονή της άρθρωσης (ανεξαρτήτως αιτιολογίας) καλείται αρθρίτιδα. Η αρθρίτιδα σε γενικές γραμμές μπορεί να είναι φλεγμονώδης (ρευματοειδής. ψωριασική, ουρική, αντιδραστική κ.α.) εκφυλιστική (οστεοαρθρίτιδα κ.α.), τραυματική, σηπτική (μικροβιακή, ιογενής, μυκητιασική κ.α..

Η αρθρίτιδα αναφέρεται συχνά ως μία μόνο ασθένεια. Στην πραγματικότητα όμως, είναι ένας όρος που αναφέρεται σε περισσότερες από 100 ιατρικές παθήσεις που επηρεάζουν το μυοσκελετικό σύστημα, ειδικά τις αρθρώσεις όπου συναντώνται δύο ή περισσότερα οστά. Σε μερικές μορφές αρθρίτιδας επηρεάζονται επίσης και οι ιστοί στο εξωτερικό της άρθρωσης.

Ποια είναι τα συμπτώματα της αρθρίτιδας;

Η αρθρίτιδα μπορεί να επηρεάζει διαφορετικά άτομα με διαφορετικούς τρόπους αλλά τα πιο κοινά συμπτώματα είναι πόνος, πρήξιμο και δυσκαμψία σε μια ή περισσότερες αρθρώσεις, και κόπωση. Τα περισσότερα άτομα αισθάνονται άλγη και πόνους στους μυς και τις αρθρώσεις τους από καιρό σε καιρό και ένας τέτοιος πόνος είναι συχνά βραχύβιος. Ωστόσο, ο πόνος στις αρθρώσεις σας και η δυσκαμψία μέσα ή γύρω από τις αρθρώσεις, που δεν έχουν προφανή αιτία, θα μπορούσαν να οφείλονται σε αρθρίτιδα.

Τα συμπτώματα/ενδείξεις της αρθρίτιδας που πρέπει να προσέχετε περιλαμβάνουν:

1. Πόνο ή πρήξιμο γύρω από τις αρθρώσεις

2. Πόνο στα γόνατα ή τα ισχία (γοφούς) όταν ανεβαίνετε σκάλες ή περπατάτε

3. Δυσκαμψία στις αρθρώσεις νωρίς το πρωί

4. Δυσκολία στο ντύσιμο π.χ. δένοντας κορδόνια παπουτσιών ή κουμπώνοντας κουμπιά

5. Δυσκολία μπαίνοντας και βγαίνοντας από αυτοκίνητα

6. Κόπωση

7. Μυϊκή αδυναμία

8. Απώλεια κίνησης ή κινητικότητας

9. Ένα γενικό αίσθημα αδιαθεσίας

10. Απώλεια βάρους

11. Ήπιο πυρετό ή νυχτερινούς ιδρώτες

12. Δερματικά ερυθήματα 

Αυτά τα συμπτώματα δεν είναι ειδικά της αρθρίτιδας και μπορούν να προκληθούν από άλλες ασθένειες. Αυτά τα συμπτώματα δεν είναι παρόντα σε όλους τους τύπους αρθρίτιδας.

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε τον εαυτό σας;

Είναι σημαντικό να αναλάβετε ενεργό ρόλο στην κατανόηση και αντιμετώπιση της πάθησής σας. Ο ακόλουθος κατάλογος σημείων ελέγχου θα σας βοηθήσει να αρχίσετε τα πρώτα βήματα για να καταφέρετε να ζείτε καλά με την αρθρίτιδά σας.

1. Αναλάβετε τον έλεγχο γνωρίζοντας την ασθένειά σας - μάθετε ποιον τύπο έχετε και ανακαλύψτε έπειτα τους καλύτερους τρόπους να βελτιώσετε την κατάστασή σας

2. Μην καθυστερείτε, δείτε το γιατρό σας

3. Μάθετε σχετικά με τις επιλογές θεραπείας σας

4. Βρείτε νέους τρόπους να παραμείνετε δραστήριοι – η τακτική άσκηση βοηθά στην ανάπτυξη και διατήρηση υγιών οστών, μυών και αρθρώσεων. Π.χ. περπάτημα

5. Μάθετε τεχνικές για να σας βοηθούν να διαχειρίζεστε τον πόνο σας - μιλήστε στο γιατρό σας για τη διαχείριση του πόνου σας, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει άλλους τομείς εκτός από φάρμακα - Φυσιοθεραπεία (μια θεραπεία που μπορεί να βοηθήσει με την κινητικότητα και την ανεξαρτησία) και Υδροθεραπεία (άσκηση σε ζεστό νερό), που μπορούν να σας βοηθήσουν.

6. Αποδεχθείτε τα συναισθήματά σας και ζητήστε υποστήριξη

7. Κάνετε επιλογές τροφών που «μετρούν» - ακολουθείτε μια υγιεινή ισορροπημένη διατροφή για να διατηρείτε το βάρος σας σε φυσιολογικά επίπεδα σε σχέση με το ύψος σας

8. Ισορροπήστε τη ζωή σας - όταν έχετε αρθρίτιδα, χρειάζεται να βρείτε τη σωστή ισορροπία μεταξύ της εργασίας, της δραστηριότητας και της ανάπαυσης. Να είστε ευέλικτοι - αν έχετε μια άσχημη ημέρα, αλλάξτε τα σχέδιά σας. Βρείτε νέες δραστηριότητες που μπορείτε να κάνετε με την αρθρίτιδά σας που θα σας δώσουν ικανοποίηση. Π.χ. χορός και ελαφρά άσκηση

9. Διαχείριση άγχους (στρες) και χαλάρωση – Αναγνωρίστε το πότε σας πιάνει άγχος. Βρείτε δραστηριότητες που θα ανακουφίζουν το άγχος – μάθετε τεχνικές χαλάρωσης όπως ο διαλογισμός. Αφήστε κάποιο ελεύθερο χρόνο για να χαλαρώνετε π.χ. ένα αγαπημένο μέρος στον κήπο 

ΠΗΓΗ http://www.arthritisaustralia.com.au

Rheumatology Secrets, Arthritis Research Campaign

Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία www.ere.gr

Ελληνική Εταιρεία Αντιρευματικού Αγώνα www.arthritis.org.gr

Διαβάστε επίσης

• Αρθρίτιδες. Οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, ποδάγρα ή ουρική αρθρίτιδα. Τι να κάνετε για να ζείτε καλά με την αρθρίτιδα. 
• Τι είναι ο ρευματολόγος και για ποιους λόγους πρέπει να τον επισκεφτείτε;
• Τι είναι το ουρικό οξύ; Τι προκαλεί η αύξησή του και ποιοι κινδυνεύουν; Πώς μπορεί να προληφθεί η ουρική αρθρίτιδα και η νεφρική βλάβη; Η σημασία της σωστής διατροφής.
• Τι πρέπει να κάνετε όταν πονάνε οι αρθρώσεις σας με τις αλλαγές του καιρού;

Συμπτώματα που προειδοποιούν για ρευματοειδή αρθρίτιδα. Τα πρώτα σημάδια της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια αυτοάνοση νόσος που προκαλεί το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου να στραφεί εναντίον του, προκαλώντας βλάβες στα τοιχώματα των ιστών των αρθρώσεων. 

Το ανοσοποιητικό σύστημα στρέφεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού προκαλώντας καταστροφές σε αρθρώσεις αλλά και άλλα όργανα (μάτια, δέρμα, πνεύμονες, καρδιά). 
Η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα, προκαλεί χρόνιο πόνο και μη αναστρέψιμη βλάβη των αρθρώσεων, εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα.
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι τρεις φορές πιο συχνή στις γυναίκες και παρόλο που η αιτία της νόσου είναι ασαφής, αν η σωστή διάγνωση γίνει όσο το δυνατόν πιο νωρίς, μπορεί να προσφέρει καλύτερη ευκαιρία για τον περιορισμό της βλάβης των αρθρώσεων και των θεμάτων κινητικότητας.
Η νόσος εισβάλλει ύπουλα. Αρχίζει από τις μικρές αρθρώσεις των χεριών
και των ποδιών και κατόπιν εκτείνεται κεντρικότερα. 

Τα πρώτα σημάδια της ρευματοειδούς αρθρίτιδας είναι 

• πόνος στις αρθρώσεις, 
• δυσκαμψία, 
• ευαισθησία και παραμόρφωσή τους, που αναπτύσσονται μέσα σε διάστημα ετών. 

Μία ή περισσότερες αρθρώσεις διογκώνονται και παρουσιάζουν κάθε σημείο της φλεγμονής. Μερικές φορές η φλεγμονή αρχίζει σε μία μεγάλη άρθρωση όπως είναι το γόνατο, ο ώμος ή ο αστράγαλος.
Ωστόσο, μερικές φορές, η έναρξη της νόσου είναι πιο οξεία. Κόπωση, απώλεια όρεξης, απώλεια βάρους και πυρετός, όλα είναι συμπτώματα τα οποία μπορεί να προηγηθούν της φλεγμονής οποιασδήποτε άρθρωσης και στη συνέχεια να αποδειχθούν πρώιμα συμπτώματα της νόσου.

Διαβάστε παρακάτω ποια είναι τα κύρια προειδοποιητικά σημάδια της ρευματοειδούς αρθρίτιδας:

1. Πόνος στις αρθρώσεις

Ένα από τα πρώτα συμπτώματα είναι η εμφάνιση πόνου και ευαισθησίας στις αρθρώσεις που έχουν προσβληθεί. Οι αρθρώσεις που πονάνε μπορούν να έχουν διάφορα συμπτώματα όπως ο χαρακτηριστικός πόνος ή η ευαισθησία, άλγος, πρήξιμο ή συνδυασμός όλων αυτών. Ενώ υπάρχουν και άλλες διαταραχές που μπορεί να προκαλέσουν κάτι τέτοιο, ο πόνος που σχετίζεται με ρευματοειδή αρθρίτιδα είναι συνήθως «συμμετρικός» γι’ αυτό θα επηρεάσει και τα δύο χέρια και τα δύο καρπούς.

Η αύξηση της τοπικής θερμοκρασίας της άρθρωσης

2. Δυσκαμψία

Μια δυσκαμψία νωρίς το πρωί, που μπορεί να διαρκέσει από τριάντα λεπτά έως δύο ώρες είναι ένα άλλο σύμπτωμα που αναφέρεται συχνά.Και παρόλο που μερικές φορές προκαλεί σύγχυση ότι μπορεί να είναι τραυματισμός, είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε έναν ρευματολόγο αν ο πόνος είναι ανεξήγητος.

3. Οίδημα

Το πρήξιμο στα χέρια, τους καρπούς και τα πόδια, μπορεί να είναι ένα σημάδι της φλεγμονής που συνοδεύει τη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Μπορεί το πρήξιμο να είναι πραγματικά μεγάλο και να συνυπάρχει ταυτόχρονα στην άρθρωση υγρό. Μπορεί επίσης να δείτε υγρό στα γόνατα και τους αστραγάλους.  Το πρήξιμο της άρθρωσης είναι μια συνηθισμένη και χαρακτηριστική ένδειξη φλεγμονώδους αρθρίτιδας, όπως η οστεοαρθρίτιδα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Οι ασθενείς συνήθως αναφέρουν αύξηση της θερμοκρασίας στο άκρο του σώματος που πονάει, καθώς επίσης πρήξιμο και μια περιοδική κοκκινίλα πάνω ή γύρω από τις αρθρώσεις που έχουν προσβληθεί.

4. Οζίδια στα δάχτυλα

Αυτά είναι σκληρά εξογκώματα που αναπτύσσονται κάτω από το δέρμα κοντά στις αρθρώσεις που προσβάλλονται από την ΡΑ. Συχνά εμφανίζονται στο πίσω μέρος του αγκώνα, και μερικές φορές ακόμα και στα μάτια. Είναι κάτι που συμβαίνει πιο συχνά σε άτομα που έχουν προχωρημένη ΡΑ, αλλά μερικές φορές εμφανίζονται και νωρίτερα. Τα οζίδια μπορεί να μιμούνται τα συμπτώματα ουρικής αρθρίτιδας, μιας άλλης μορφής της αρθρίτιδας.

5. Κόπωση

Το αίσθημα κόπωσης μπορεί να προκληθεί από πολλές χρόνιες ασθένειες, αλλά όταν εξεταστεί στο πλαίσιο των άλλων συμπτωμάτων, η κούραση στους ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα μπορεί να είναι συντριπτική και μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί καταλήγουν να πηγαίνουν στο γιατρό.

6. Απώλεια κινητικής λειτουργίας

Αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη στις αρθρώσεις, που μπορούν με τη σειρά τους να οδηγήσουν με την πάροδο του χρόνου σε απώλεια κινητικότητας. Ωστόσο, με την κατάλληλη διάγνωση και θεραπεία οι ασθενείς που έχουν ρευματοειδή αρθρίτιδα μπορούν πραγματικά να είναι σε θέση να απολαύσουν μια κανονική ποιότητα ζωής.

Αν η ρευματοειδής αρθρίτιδα δεν αντιμετωπιστεί θεραπευτικά, η βλάβη μπορεί να επεκταθεί. Ξεκινά από τον αρθρικό υμένα, στη συνέχεια εξαπλώνεται στους χόνδρους και τελικά διαβρώνει τα οστά. Σκεφτείτε ένα ποτάμι που διατρέχει μια κοιλάδα. Κάθε μέρα που περνάει το έδαφος διαβρώνεται, καταστρέφεται από το νερό. Με τον ίδιο τρόπο, αν η ρευματοειδής αρθρίτιδα προχωρήσει χωρίς την κατάλληλη θεραπεία, οι αρθρώσεις σας μπορεί να συνεχίσουν να φθείρονται. 

Διαβάστε επίσης

• Αρθρίτιδες. Οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, ποδάγρα ή ουρική αρθρίτιδα. Τι να κάνετε για να ζείτε καλά με την αρθρίτιδα. 
• Τι είναι ο ρευματολόγος και για ποιους λόγους πρέπει να τον επισκεφτείτε;
• Η συμβολή της σωστής διατροφής σε ασθενείς με αρθρίτιδα
• Τι είναι το ουρικό οξύ; Τι προκαλεί η αύξησή του και ποιοι κινδυνεύουν; Πώς μπορεί να προληφθεί η ουρική αρθρίτιδα και η νεφρική βλάβη; Η σημασία της σωστής διατροφής.

PhD