Φουκουσίμα, 2011: Ο καρκίνος και τα μεταλλαγμένα. Οι αντικρουόμενες εκθέσεις της Greenpeace και του ΟΗΕ

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, διευθυντή σύνταξης, medlabnews.gr iatrikanea

Έχουν περάσει δέκα χρόνια από την πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα. 

Να θυμηθούμε τα γεγονότα 

Στις 11 Μαρτίου 2011 στις 14:46':3'' ένας ισχυρός σεισμός 9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ χτυπά ανατολικά του Σεντάι, στο Νησί Χονσού. Η διάρκειά του σπάει τα ρεκόρ, κρατώντας 5 εφιαλτικά λεπτά. 

Σύμφωνα με το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης των ΗΠΑ, το επίκεντρο βρισκόταν σε βάθος 24,4 χμ. (15,2 μίλια).

Λίγη ώρα αργότερα ο σεισμός επιφέρει ένα τεράστιο τσουνάμι που έφτασε έως και τα 10 μέτρα δεν άφησε τίποτα όρθιο στο πέρασμά του.

Οι εικόνες μοιάζουν τόσο απόκοσμες, σαν να έχουν βγει από ταινία για το τέλος του κόσμου. 

Αεροπλάνα στο νερό, καράβια στη στεριά, ισοπεδωμένα σπίτια, αυτοκίνητα το ένα πάνω στο άλλο και ο κόσμος μουδιασμένος, χωρίς να μπορεί να πιστέψει τι έχει συμβεί.

Κατά τη διάρκεια του σεισμού καταγράφηκε μετατόπιση του βυθού της θάλασσας, κοντά στο επίκεντρο, κατά 24 μέτρα (79 πόδια), 4 φορές μεγαλύτερη από την προηγούμενη παρόμοια μέτρηση στην Ιαπωνία. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη καταγεγραμμένη μετατόπιση μέχρι σήμερα, αλλά πιθανότατα όχι και η μεγαλύτερη που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ, καθώς υπολογίζεται πως ο σεισμός της Σουμάτρας το 2004 θα μπορούσε να έχει μετατοπίσει τον βυθό κατά 30 μέτρα.

Ο απολογισμός των θυμάτων τραγικός: ο πιο πρόσφατος κάνει λόγο για 15.365 νεκρούς, 5.363 τραυματίες και 8.206 αγνοούμενους.

Ο σεισμός και το τσουνάμι έθεσαν εκτός λειτουργίας τα συστήματα ψύξης του εργοστασίου, με αποτέλεσμα τρεις αντιδραστήρες να υποστούν τήξη του πυρήνα. 

Η περιοχή κηρύχθηκε σε κατάσταση ανάγκης και διατάχθηκε η εκκένωση των κατοικιών σε ακτίνα αρκετών χιλιομέτρων καθώς τα επίπεδα ραδιενέργειας που κατέγραψαν οι μετρήσεις ήταν πολύ πιο πάνω από τα επιτρεπτά όρια.

Μια περιοχή, όπου ζούσαν 80.000 άνθρωποι, έχει βρεθεί με μόνους κατοίκους λίγους πυρηνικούς επιστήμονες, που αγωνίζονται να εξαλείψουν τη μόλυνση από τη ραδιενέργεια.

Έκτοτε η Tepco διοχετεύει συνεχώς νερό για να διατηρεί χαμηλή τη θερμοκρασία των λιωμένων πυρηνικών καυσίμων. Το νερό αυτό, μολυσμένο με υψηλές συγκεντρώσεις ραδιοϊσοτόπων, διαρρέει από ρωγμές και καταλήγει στο έδαφος, όπου αναμειγνύεται με νερό που υπάρχει στον υδροφόρο ορίζοντα.

Το ραδιενεργό νερό, αποθηκεύεται σε βιομηχανικές δεξαμενές,  που φτάνει πλέον τους 760.000 τόνους και αποτελεί μείζον πρόβλημα στις προσπάθειες διαχείρισης της κατάστασης.

Ο Τερούκι Φουκουμάτσου της Toshiba Energy Systems and solutions corporation εξηγεί: «Εδώ, ο κατεστραμμένος αντιδραστήρας περιέχει λιωμένο ραδιενεργό υλικό και πρέπει να ψύχεται μόνιμα, οπότε ρίχνουμε νερό . Το μολυσμένο νερό που βγαίνει απορροφάται από μια αντλία και αποστέλλεται σε αυτό το σύστημα ALPS Η ακτινοβολία πρακτικά απομακρύνεται εκτός από το τρίτιο, για να αποθηκευτεί τελικά σε δεξαμενές».

Το τρίτιο είναι ένα μέρος του υδρογόνου το οποίο έχει πολύ μικρό χρόνο ραδιενεργού ημιζωής και δεν συσσωρεύεται στο ανθρώπινο σώμα.

Το επεξεργασμένο νερό στη συνέχεια αποθηκεύεται σε χίλιες δεξαμενές οι οποίες θα έχουν γεμίσει έως το 2022. Θα είναι απαραίτητο λοιπόν να αδειάσει το φιλτραρισμένο νερό. Δύο είναι οι επιλογές: ή να εξατμίσετε στον αέρα ή να το απελευθερώσετε στη θάλασσα. Αυτό όμως ανησυχεί τους ντόπιους ψαράδες και τους αγρότες.

Ο διευθυντής του Κύκλου Πυρηνικών Καυσίμων και Τεχνολογίας Αποβλήτων της ΙΑΕΑ λέει: «Ολοι οι πυρηνικοί αντιδραστήρες έχουν άδεια να απελευθερώνουν μικρές ποσότητες ραδιενέργειας στο νερό και στον αέρα, όλα αυτά υπόκεινται σε ρυθμιστικό έλεγχο».

Ο παροπλισμός ου εργοστασίου της Φουκουσίμα θα πρέπει να ολοκληρωθεί σε 30 έως 40 χρόνια, μια καταστροφή που δεν είναι ανάλογη του Τσερνόμπιλ.

Οι δεξαμενές με το ραδιενεργό νερό

Ο Καθηγητής Γκέοργκ Σταϊχάουζερ του Πανεπιστημίου της Λειψίας εξηγεί: «Στο Τσέρνομπιλ υπήρξε διαρροή μιας τεράστιας ποσότητας πλουτωνίου,. Έτσι το Τσερνομπίλ θα είναι για πάντα μολυσμένο. Η Φουκουσίμα είναι μια εντελώς διαφορετική περίπτωση. Γιατί αυτό που διέρρευσε στη Φουκουσίμα είναι βασικά το ραδιενεργό καίσιο. Το καίσιο 137 έχει χρόνο ημιζωής 30 ετών. τα χωριά ξαναχτίστηκαν δίπλα στο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας».

Κοντά στο εργοστάσιο, οι αρχές εργάζονται επίσης για την ανοικοδόμηση στις μολυσμένες περιοχές με στόχο την επιστροφή των κατοίκων. Από το 2011 88.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους. Μόνο 14.000 έχουν επιστρέψει.

Από την άλλη η UNSCEAR, η Επιστημονική Επιτροπή του ΟΗΕ για τις Επιδράσεις της Ατομικής Ακτινοβολίας, εκτιμούσε το 2011, ότι τα παιδιά που δέχτηκαν τις μέγιστες δόσεις, από 100 μέχρι milliGray (μονάδα μέτρησης της δόσης ραδιενέργειας), τα οποία ήταν λιγότερα από χίλια, έχουν μεγάλο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Σε μελέτη ο αριθμός των κρουσμάτων καρκίνου του θυρεοειδούς, σε παιδιά, που επαληθεύτηκαν με χειρουργικές επεμβάσεις ανέρχεται σε 100. Μεγάλο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου αντιμετωπίζουν και οι εργάτες που εργάζονται στην Τepco που με αυτοθυσία βοηθούν στην απομάκρυνση των ραδιενεργών στοιχείων αλλά και στην ψύξη των αντιδραστήρων. 

Σε μία νοτιοκορεάτικη ιστοσελίδα δημοσιεύτηκαν φωτογραφίες μεταλλαγμένων λαχανικών από την Ιαπωνία, ισχυριζόμενη πως συγκεντρώθηκαν από κατοίκους της Φουκοσίμα, μετά την πυρηνική καταστροφή.

Η αρχική ανακούφιση για το γεγονός ότι ρέει στον ωκεανό κατά βάση τρίτιο, στοιχείο ελαφρώς ραδιενεργό, συμπληρώθηκαν από τη διαπίστωση ότι το τρίτιο απλώς φθάνει πρώτο, γιατί κινείται πιο γρήγορα ανάμεσα στα πετρώματα. Με πιο αργούς ρυθμούς, αλλά στην ίδια κατεύθυνση, ακολουθεί το καίσιο και κυρίως το στρόντιο-90, που είναι ένα από τα πλέον ραδιενεργά τεχνητά στοιχεία. 

Στη Φουκουσίμα δεν μπορεί καν να απομακρυνθεί το στρόντιο με μηχανικά μέσα, όπως γίνεται ακόμη και σήμερα στην έδρα του Μανχάταν Πρότζεκτ, στο Χάνφορντ των ΗΠΑ, γιατί το φίλτρο που χρησιμοποιείται εκεί δεν λειτουργεί αν το ραδιενεργό νερό είναι αλμυρό, όπως αυτό που εκτόξευσαν οι πυροσβεστικές αντλίες στα υπόγεια των αντιδραστήρων της Φουκουσίμα μέσα στην απελπιστική κατάσταση του Μαρτίου του 2011.

Στο μεταξύ, για την επιστροφή των περισσότερων κατοίκων, η κυβέρνηση έχει συλλέξει 9 εκατομμύρια κυβικά μέτρα μολυσμένων εδαφών, τα οποία πιθανώς θα αποθηκευτούν σε μια αχανή, ανοιχτή αποθήκη πυρηνικών αποβλήτων γύρω από το εργοστάσιο. 

Επιστρέφουν οι εκτοπισμένοι

Η ιαπωνική κυβέρνηση ετοιμάζεται να χαρακτηρίσει ξανά κατοικήσιμη την Ιιτάτε, μια από τις περιοχές που είχαν εκκενωθεί μετά το πυρηνικό δυστύχημα της Φουκουσίμα τον Μάρτιο του 2011, χωρίς όμως να έχει υπολογίσει μακροπρόθεσμα την ακτινοβολία στην οποία θα είναι εκτεθειμένοι οι άνθρωποι που θα επιστρέψουν εκεί, σύμφωνα με τη Greenpeace.

Οι ακτιβιστές έχουν προτρέψει την κυβέρνηση να ανακαλέσει την οδηγία, έως ότου η ατμοσφαιρική ραδιενέργεια να πέσει κάτω από το ανώτατο όριο της ετήσιας έκθεσης των ανθρώπων, που προτείνει η Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από την Ραδιενέργεια.

Στην πραγματικότητα όμως, η κυβέρνηση αναγκάζει τους ανθρώπους να επιστρέψουν σε μια περιοχή όπου η ραδιενέργεια βρίσκεται σε ποσοστά κοντά στο ετήσιο ανώτατο όριο έκθεσης, τέτοιο που διεθνώς επιτρέπεται μόνο σε εργαζομένους στα εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας. 

Ακόμα και η Ιαπωνία, η οποία είναι γνωστή για την εξαιρετική τεχνολογική της ανάπτυξη, δεν μπορεί να βρει αποτελεσματικούς τρόπους για την αντιμετώπιση των συνεπειών του πυρηνικού ατυχήματος.

Η Φουκουσίμα συνιστά το τέλος των ισχυρισμών ότι η πυρηνική ενέργεια είναι «οικονομική», αφού, σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξαν οι Financial Times, οι εκρήξεις του εργοστασίου Ντάι Ιτσι έχουν μέχρι στιγμής «εξαερώσει» 100 δισ. δολάρια (13,3 τρισ γεν). Σχεδόν τα μισά έχουν δοθεί σε αποζημιώσεις προς πληγέντες, ενώ τα υπόλοιπα έχουν ξοδευτεί στις προσπάθειες καθαρισμού της νεκρής ζώνης σε ακτίνα 30 χιλιομέτρων και για τις προσπάθειες να μαζευτούν τα ραδιενεργά ερείπια. Και είναι μόνον η αρχή, καθώς οι εργασίες παροπλισμού των εγκαταστάσεων αναμένεται να διαρκέσουν 40 χρόνια.

Έρευνα Greenpeace: επικίνδυνο για το ανθρώπινο DNA το ραδιενεργό νερό της Φουκουσίμα

Το μολυσμένο νερό που αναμένεται να απορριφθεί στη θάλασσα από το κατεστραμμένο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα Ντάιτσι, περιέχει ένα ραδιενεργό υλικό το οποίο μπορεί να βλάψει το ανθρώπινο DNA, σύμφωνα με έρευνα της Greenpeace.

Η περιβαλλοντική οργάνωση τονίζει ότι ο 1, 23 εκατομμύρια τόνοι νερού που φυλάσσονται σε περισσότερες από χίλιες δεξαμενές περιέχουν «επικίνδυνα» επίπεδα του ραδιενεργού ισοτόπου άνθρακας-14, μαζί με ποσότητες τρίτιου που έχουν ήδη εξακριβωθεί.

Η δημοσίευση της έρευνας «Αναχαιτίζοντας την παλίρροια 2020: Η πραγματικότητα της κρίσης του ραδιενεργού ύδατος της Φουκουσίμα» έρχεται μερικές μέρες μετά την αναφορά των ιαπωνικών ΜΜΕ ανέφεραν ότι η κυβέρνηση αναμένεται να εγκρίνει την απόρριψη των ραδιενεργών υδάτων στον Ειρηνικό Ωκεανό, παρά τις ενστάσεις των τοπικών ψαράδων, οι οποίοι λένε ότι αυτή η απόφαση θα τους καταστρέψει.

«Δεν μπορούμε να αναβάλλουμε για πάντα αυτό το θέμα» δήλωσε ο πρωθυπουργός, Γιοσιχίντε Σούγκα, αυτή την εβδομάδα. «Θέλουμε να πάρουμε μια υπεύθυνη απόφαση όσο το δυνατό γρηγορότερα» πρόσθεσε.

Ενώ η προσοχή έχει επικεντρωθεί στο τρίτιουμ - το οποίο δεν μπορεί να απομακρυνθεί μέσω του συστήματος φιλτραρίσματος που χρησιμοποιεί η εταιρεία που λειτουργεί το εργοστάσιο Tepco - η Greenpeace Ιαπωνίας και η Greenpeace Ανατολικής Ασίας τονίζει ότι ο ραδιενεργός άνθρακας που περιέχεται στο αποθηκευμένο νερό θα εκκενωθεί επίσης.

Ο ραδιενεργός άνθρακας-14 έχει χρόνο ημιζωής 5.370 χρόνια και «ενσωματώνεται σε κάθε ζωντανή ύλη» σημειώνει η έρευνα.

«Συγκεντρώνεται στα ψάρια σε επίπεδα χιλιάδες φορές υψηλότερα απ' ότι το τρίτιο. Ο άνθρακας-14 συμβάλλει σημαντικά στη δόση της συλλογικής ανθρώπινης ακτινοβολίας και έχει τη δυνατότητα να βλάψει το ανθρώπινο DNA». 

ΟΗΕ «Καμία επίπτωση» από τη ραδιενέργεια

Παρά τα παραπάνω πριν λίγες μέρες ο ΟΗΕ εξέδωσε πόρισμα ερευνητών του που δημοσιοποιήθηκε την Τρίτη, δέκα χρόνια μετά το ατύχημα.

Από το προηγούμενο πόρισμα που δημοσιεύθηκε το 2013 μέχρι σήμερα, «δεν έχει διαπιστωθεί καμία αρνητική συνέπεια για την υγεία των κατοίκων της Φουκουσίμα που να μπορεί να συνδεθεί απευθείας με την έκθεση σε ραδιενέργεια» δήλωσε η πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του ΟΗΕ για τις συνέπειες των εκπομπών ραδιενέργειας, Τζίλιαν Χερθ.

Το νέο πόρισμα της Επιτροπής επιβεβαιώνει σε γενικές γραμμές τα αποτελέσματα προηγούμενης έκθεσης του 2013. Προσφέρει, σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΟΗΕ, «μια βελτιωμένη και πιο στέρεη αξιολόγηση των επιπέδων και των συνεπειών της ακτινοβολίας που οφείλεται στο δυστύχημα».

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η μεγάλη αύξηση του αριθμού των περιστατικών καρκίνου του θυρεοειδούς στα παιδιά που εκτέθηκαν αποδίδεται στην βελτίωση των διαγνωστικών τεχνικών που «αποκάλυψαν ανωμαλίες που δεν είχαν εντοπισθεί στο παρελθόν».

Μετά τον σεισμό των 9 βαθμών και το τσουνάμι που ακολούθησε, η καταστροφή του πυρηνικού σταθμού της Φουκουσίμα προκάλεσε στις 11 Μαρτίου 2011 την εκπομπή υψηλών επιπέδων ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα, τα ύδατα και το έδαφος στην περιοχή του πυρηνικού σταθμού, 220 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Τόκιο.

Σχεδόν 20.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν από το τσουνάμι και εκατοντάδες χιλιάδες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους γύρω από τον πυρηνικό σταθμό.

Διαβάστε επίσης

Ραδιενέργεια: Λίγα λόγια για να καταλαβαίνουμε τι ακούμε. Η μονάδα μέτρησης sievert (ζίβερτ)

Η ραδιενέργεια από την Ιαπωνία στην Ευρώπη. Πόσο επικίνδυνη είναι για εμάς;

Φουκουσίμα: δύο χρόνια μετά. Ποια τα προβλήματα από την ραδιενέργεια, στους κατοίκους και στον κόσμo;

Αλέξανδρου Γιατζίδη
Dr.
PhD