Αντιγήρανση και δερμοκαλλυντικά: Από την επιστημονική έρευνα στην πρακτική εφαρμογή

medlabnews.gr iatrikanea

Στο πλαίσιο της ενημέρωσης της ιατρικής και φαρμακευτικής κοινότητας για τις εξελίξεις στο χώρο της Δερματολογίας και των Δερμοκαλλυντικών, η Vichy διοργάνωσε εκδήλωση με θέμα τη σχέση ανάμεσα στην επιστημονική έρευνα για τη γήρανση του δέρματος και στην πρακτική εφαρμογή της σε δερμοκαλλυντικά προϊόντα με αντιγηραντική δράση.

Βασικός ομιλητή ήταν ο Dr. Χρήστος Κ. Ζουμπούλης που αναφέρθηκε στην γήρανση αναδεικνύοντας τη σημασία της ειδικότητας του δερματολόγου στην ποιότητα ζωής του ανθρώπου. Όπως  χαρακτηριστικά ανέφερε: ‘Το δέρμα δεν είναι φτιαγμένο να γηράσκει και αν η πρόληψη ξεκινήσει από νωρίς οι περισσότερες βλάβες και αλλοιώσεις μπορούν να αποφευχθούν.’

Τον διακεκριμένο επιστήμονα προλόγισε ο κ. Ανδρέας Κατσάμπας, Καθηγητής Δερματολογίας και Αφροδισιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ η δερματολόγος κα. Μαρίτα Κοσμαδάκη συνέδεσε την ερευνητική προσέγγιση με τις πρακτικές στο Ιατρείο.

Ελένη Λεκκού- Brand Manager Vichy, Φιλύρα Παπακώτα – General Manager LDB Greece, Pr. Dr. Χρήστος Ζουμπούλης, Ανδρέας Κατσάμπας- Καθηγητής Δερματολογίας και Αφροδισιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δημήτρης Κοτταράς- Medical Manager LDB Greece

Γήρανση, ένα παγκόσμιο φαινόμενο

Στην εισαγωγή της ομιλίας του, ο Pr. Dr. Ζουμπούλης αναφέρθηκε γενικά στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής του πληθυσμού, σε παγκόσμιο επίπεδο. Όπως είπε χαρακτηριστικά, το 2010, τα άτομα άνω των 80 ετών, ήταν 69 εκατομμύρια, ενώ, σύμφωνα με υπολογισμούς, το 2050 θα είναι 377 εκατομμύρια. Η ραγδαία αύξηση επηρεάζει αρνητικά πολλούς τομείς της υγείας και της οικονομίας καθώς η αντιμετώπιση των προβλημάτων που παρουσιάζει το 1/10 του πληθυσμού της γης απορροφά τα 2/3 του κόστους του συστήματος υγείας και μόνο η πρόληψη, σε κάθε τομέα, θα μπορεί στο μέλλον να μειωθεί το υπέρογκο αυτό κόστος.

Με βάση τα αντικειμενικά τα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, οι μεταβολές που επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων της λεγόμενης «μη παραγωγικής» ηλικίας , είναι οι αλλοιώσεις των οστών και των αρθρώσεων, η αβεβαιότητα βάδισης, η μείωση της μνήμης, η ακράτεια ούρων και η βαρηκοΐα. Ωστόσο, η γήρανση για τον πληθυσμό της Ευρώπης, παρουσιάζει μια εντελώς διαφορετική εικόνα. Οι Ευρωπαίοι, ανησυχούν με την εμφάνιση φαιών/λευκών τριχών, τον σχηματισμό δερματικών πτυχώσεων, την άμβλυνση όρασης και τη μείωση της μυϊκής και σωματικής δύναμης, που σημαίνει ότι θεωρούν την εικόνα, το δέρμα, ως καθρέφτη του οργανισμού, της ηλικίας και βεβαίως της γήρανσης. Η σημαντική αυτή διαφοροποίηση αναδεικνύει τη σημασία της ειδικότητας του δερματολόγου στην ποιότητα ζωής του πολίτη.

Το δέρμα δεν είναι φτιαγμένο να γηράσκει.

Η σημερινή εικόνα της γήρανσης , ανέφερε ο Dr. Ζουμπούλης, επηρεάζεται από γενετικούς, επιγενετικούς παράγοντες και από τον τρόπο ζωής κάθε ανθρώπου. Με βάση αυτούς τους παράγοντες γίνεται και ο διαχωρισμός της γήρανσης σε ενδογενή (γονίδια) και εξωγενή (περιβάλλον). Οι βλάβες που εμφανίζονται σε μικρή ηλικία, οφείλονται κυρίως σε γενετικές αλλοιώσεις, ενώ με την πάροδο του χρόνου είναι ως επί το πλείστον επιγενετικές. Παλιότερα επικρατούσε η αντίληψη  ότι το γονιδίωμα επηρεάζει απόλυτα τη διαδικασία γήρανσης και πως η επίδραση του περιβάλλοντος ήταν περιορισμένη. Ωστόσο, τα τελευταία 30-40 χρόνια, είναι πλέον γνωστό ότι η επίδραση του γονιδιώματος στη γήρανση δεν υπερβαίνει το 15-25%.  Τη μερίδα του λέοντος έχει το περιβάλλον (έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, μόλυνση κλπ.) και ο τρόπος ζωής (π.χ. κάπνισμα).

Πράγματι, αν ελέγξει κανείς την ιστολογική εικόνα του νεανικού και του γηρασμένου δέρματος σε σημεία που δεν εκτίθενται στον ήλιο (για παράδειγμα στο άνω εσωτερικό του βραχίονα), θα διαπιστώσει ότι μέχρι την ηλικία των 40 δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές. Η ενδογενής γήρανση, ξεκινά περίπου στα 70 έτη. Αυτό σημαίνει ότι το δέρμα δεν είναι φτιαγμένο να γηράσκει και πως αν η πρόληψη ξεκινήσει από νωρίς-ουσιαστικά με τη γέννηση- οι περισσότερες βλάβες και αλλοιώσεις μπορούν να αποφευχθούν.

Δέρμα: καθρέφτης του οργανισμού.

Το δέρμα κατά τον Dr. Ζουμπούλη, δεν είναι μόνο όριο, όπως πιστευόταν, αλλά ένα από τα σημαντικότερα όργανα του σώματος. Είναι ο καθρέφτης του οργανισμού, όπως το αποκαλεί συχνά και τα δεδομένα που παρέθεσε το επιβεβαιώνουν.

Πρώτο δεδομένο: Η αλλοίωση του δέρματος , διαχρονικά, είναι ανάλογη με την αλλοίωση των οστών. «Αν χρησιμοποιήσουμε», εξήγησε, «ένα δείκτη ανοσοφθορισμού  στον  πήχη και τον αγκώνα και μετρήσουμε την ποσότητα κολλαγόνου μπορούμε να δούμε πόση απώλεια υδροξυαπατίτη έχουμε, που είναι η βασική πρωτεΐνη των οστών. Αν τώρα παρέχουμε συστημική δόση οιστραδιόλης, βλέπουμε ότι βελτιώνεται τόσο το δέρμα όσο και τα οστά. Δεν είναι δηλαδή παράλληλη μόνο η απώλεια αλλά και η βελτίωση».  .

Δεύτερο δεδομένο: Ο ρόλος του δέρματος είναι σημαντικός στη λειτουργία του οργανισμού. «Όσο καλά νεφρά και να έχετε, αν δεν έχετε και καλό δέρμα δεν έχετε και καλή βιταμίνη D» είπε χαρακτηριστικά. Έχει πλέον αποδειχθεί ότι η βιταμίνη D που συνθέτει το δέρμα εκτός από τη βελτίωση της ποιότητας των οστών προλαμβάνει και έναν μεγάλο αριθμό καρκίνων του εντέρου.

Τρίτο δεδομένο: Τα νευρικά κύτταρα και τα κύτταρα του δέρματος προέρχονται από το εκτόδερμα, παράγονται δηλαδή από το ίδιο προγεννητικό κύτταρο.  «Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος για την χαρτογράφηση των γονιδίων που επηρεάζουν την υγιή γήρανση του δέρματος στο οποίο είχα την τύχη να συμμετέχω» ανέφερε, «μελετώντας τα pathways των γονιδίων, διαπιστώσαμε ότι εκείνα που συνδέονταν με την υγιή γήρανση του δέρματος ήταν ανάλογα με τα κεντρικά γονίδια  που επηρεάζονται στο σύνδρομο Αλτσχάιμερ και σχεδόν σε όλες τις εκφυλιστικές νόσους του νευρικού συστήματος.

Τέταρτο δεδομένο:  Από τη μέτρηση της φλουορεσκεΐνης  στο υποβραχιόνιο μπορεί να προβλεφθεί το αποτέλεσμα μιας καρδιοχειρουργικής επέμβασης  και οι πιθανότητες επιβίωσης από αυτήν. Η μέθοδος αυτή πλέον χρησιμοποιείται ευρέως.

Από την επιστημονική τεκμηρίωση στην πρακτική εφαρμογή

Η σύγχρονη τεχνολογία, τόνισε ο Dr.Ζουμπούλης, προσφέρει πλέον τη δυνατότητα στους ερευνητές να  αντικειμενοποιήσουν το αποτέλεσμα από τις κλινικές τους εργασίες πάνω στη  γήρανση. Μπορούν να μετρήσουν με ακρίβεια το βάθος των πτυχώσεων του δέρματος ή να προχωρήσουν σε ιστογραφική απεικόνιση της γήρανσης, μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και να προσδιορίσουν την ηλικία του με απόκλιση plus/minus 2 χρόνια.

Τέτοιες μέθοδοι χρησιμοποιούνται για να μετρηθούν οι αλλαγές που συμβαίνουν, για παράδειγμα, στο δέρμα πριν, κατά και μετά την εμμηνόπαυση αλλά και για να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα των δραστικών συστατικών σε προϊόντα που προλαμβάνουν ή αντιμετωπίζουν τη γήρανση του δέρματος. 

Για παράδειγμα, μετρήσεις της Vichy με ηλεκτρονική μικροσκοπία σάρωσης πριν και μετά τη χρήση της Liftactiv Supreme με βιταμίνη C, για 80 ημέρες, έδειξαν σημαντική βελτίωση της κερατίνης στιβάδας και καλύτερη σύσφιξη του δέρματος. Ενδιαφέρον παρουσίασε επίσης η σύγκριση της δράσης της νιασιναμίδη στην Liftactiv Specialist, με αυτήν της υδροκινόνης (4%). Τα στοιχεία της μέτρησης έδειξαν σχεδόν ίδια αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση των δυσχρωμιών.

Η Vichy, όπως και άλλες μεγάλες εταιρείες δερμοκαλλυντικών, έχουν αξιοποιήσει όλη αυτή τη γνώση. Κάνουν τεράστιες επενδύσεις στην έρευνα πριν αποφασίσουν τι μπορεί να μπει σε ένα δερμοκαλλυντικό. Όπως επισήμανε ο καθηγητής, «η αποτελεσματικότητα μιας σύνθεσης δεν εξαρτάται μόνο από το τι βάζω μέσα αλλά και πώς λειτουργεί ως σύνολο. Σε αυτό, τον κυριότερο ρόλο έχει το έκδοχο που είναι από μόνο του μια ολόκληρη επιστήμη. Στην UV Daily για παράδειγμα, συνυπάρχουν η βιταμίνη Ε, τα πεπτίδια, τα φίλτρα και η βιταμίνη Β3, όλα αυτά όμως έχουν ελεγχθεί ώστε να λειτουργεί συνολικά η σύνθεση, αλλιώς δεν προσφέρουν τίποτα. Η κρέμα αυτή προσφέρει προστασία, κάποια διόρθωση και μια βελτίωση της υφής της επιδερμίδας, κυρίως από το έκδοχο».

Για να τονίσει, τέλος, τη σημασία της επιλογής των σωστών συστατικών για την ανάπτυξη μιας φόρμουλας, ο Dr. Ζουμπούλης αναφέρθηκε στην πρώτη συνεργασία του με την L’Oréal στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν κλήθηκε να μελετήσει την αποτελεσματικότητα 2000 ουσιών, θεωρητικά, με καλή δράση στην πρόληψη, από τις οποίες,  οι καταλληλότερες θα εμπλούτιζαν τη σύνθεση ενός νέου δερμοκαλλυντικού προϊόντος της Vichy.  Οι 200 που επέλεξε μέσω υπολογιστή, ελέγχθηκαν in vitro στο εργαστήριο αλλά και με διπλή κλινική μελέτη, ως προς την ικανότητά τους  να επιδρούν στα κύτταρα του δέρματος. Προς μεγάλη του έκπληξη, τα αποτελέσματα για τις περισσότερες από αυτές ήταν μη αξιολογήσιμα ενώ ορισμένες ουσίες, εάν χρησιμοποιούνταν στη φόρμουλα θα έφερναν τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα -θα μείωναν τα λιπίδια και θα προκαλούσαν ξηρότητα στο δέρμα. Εντέλει, από τις 200 ουσίες, μόλις 3 (Proxylane, Hydrovance, Hepes) ξεχώρισαν για τη δράση τους – μείωση στις ρινοχειλικές πτυχώσεις, αύξηση της φωτεινότητας και βελτίωση της ποιότητας του δέρματος μέσω της παραγωγής λιπιδίων- και αυτές ακριβώς πρότεινε. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία της πρώτης γενιάς Neovadiol, μιας καταπληκτικής σειράς για το ώριμο δέρμα στην εμμηνόπαυση. 

O Pr. Dr. X.K. Ζουμπούλης είναι διευθυντής των τμημάτων Δερματολογίας, Αφροδισιολογίας, Αλλεργιολογίας και Ανοσολογίας του Ιατρικού Κέντρου Dessau και ιδρυτικός καθηγητής Δερματολογίας και Αφροδισιολογίας στην Ιατρική Σχολή Theodor Fontane του Βρανδεμβούργου. Είναι Πρόεδρος του European Hidradenitis Suppurativa Foundation (EHSF) e.V., Επίτιμος Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Προληπτικής, Αναγεννητικής και Αντιγηραντικής Ιατρικής (ESAAM) και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Δερματολογίας και Αφροδισιολογίας (EADV) και της Διεθνούς Εταιρείας για τη νόσο Behçet. O Dr. Ζουμπούλης έχει ένα ευρύτατο ιστορικό δημοσιεύσεων με σχεδόν πενήντα χιλιάδες citations και έχει τιμηθεί για το επιστημονικό του έργο με πολυάριθμα βραβεία.