Ραδιενέργεια: Λίγα λόγια για να καταλαβαίνουμε τι ακούμε. Η μονάδα μέτρησης sievert (ζίβερτ)

Συντάκτης: Aλέξανδρος Γιατζίδης, medlabnews.gr


Τι είναι, η ραδιενέργεια; 
Ένα Ισχυρό Φαινόμενο.
Κάθε μορφή ύλης αποτελείται από άτομα, και τα περισσότερα άτομα είναι σταθερά. Οι εξαιρέσεις, δηλαδή τα άτομα που έχουν ασταθείς πυρήνες, λέγονται «ραδιενεργά». Το πιο γνωστό από αυτά είναι το ουράνιο. Προκειμένου να γίνει σταθερός, ο ασταθής πυρήνας μεταβάλλεται και, στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, εκπέμπει ακτινοβολία με τη μορφή μικρών σωματιδίων και ακτίνων. Με αυτόν τον τρόπο, το ουράνιο μετασχηματίζεται σε μια διαδοχή άλλων στοιχείων και τελικά γίνεται το σταθερό στοιχείο μόλυβδος.

Πώς μπορεί να σας απειλήσει; 
Κάθε είδους ακτινοβολία είναι διεισδυτική, αλλά σε διαφορετικό βαθμό η καθεμιά. Τα βαρύτερα σωματίδια (άλφα) κατά μέσο όρο διαπερνούν τον αέρα σε βάθος μικρότερο των πέντε εκατοστών. Τα ρούχα σας ή η επιδερμίδα σας τα σταματούν. Τα μικροσκοπικά ηλεκτρόνια που σχηματίζουν την ακτινοβολία βήτα διαπερνούν τον αέρα σε βάθος λίγων μέτρων, αλλά ένα λεπτό φύλλο αλουμινίου ή ένα λεπτό τζάμι θέτει τέρμα στην κίνησή τους. Πολύ πιο διεισδυτικό είναι ένα τρίτο είδος ακτίνων, οι ακτίνες γάμα. Βαριά μολύβδινα ή τσιμεντένια φράγματα μπορούν να μας προστατέψουν από αυτό το είδος ακτινοβολίας. Όταν, όμως, είμαστε απροστάτευτοι, απειλούμαστε. Πώς;
Πώς Προκαλεί Βλάβη η Ακτινοβολία
Όταν ακτινοβολία των παραπάνω τύπων διαπερνά το ανθρώπινο σώμα, στο πέρασμά της προκαλεί αλλαγές σε μερικά άτομα των κυττάρων. Αυτό μπορεί να προκαλέσει χημικές αλλαγές οι οποίες ίσως να βλάψουν ή ακόμη και να σκοτώσουν τα κύτταρα. Το συνολικό αποτέλεσμα στο σώμα εξαρτάται από το βαθμό της βλάβης και τον αριθμό των κυττάρων που θανατώθηκαν. Αν η βλάβη συμβεί στα μόρια του DNA, τα οποία βρίσκονται στα χρωμοσώματα, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρό επειδή αυτά κατευθύνουν την ομαλή ανάπτυξη και λειτουργία των κυττάρων. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή η βλάβη συνδέεται με τον καρκίνο. 

Μεγάλες ποσότητες ακτινοβολίας που εκπέμπονται σε μικρό χρονικό διάστημα καταστρέφουν τόσο τους ιστούς των οστών όσο και τα αιμοσφαίρια, προκαλώντας ακτινοπάθεια και θάνατο. Το Σεπτέμβριο του 1987, η πόλη Γκοϊάνια της Βραζιλίας έγινε μάρτυρας μιας τραγωδίας, την οποία ο Δρ Τζέραλντ Χάνσεν του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας λέγεται ότι περιέγραψε ως «το χειρότερο [πυρηνικό] ατύχημα του Δυτικού ημισφαιρίου, δεύτερο μόνο σε σύγκριση με αυτό του Τσερνόμπιλ». Κάποιος που εμπορευόταν παλιοσίδερα ήρθε σε επαφή με υψηλά ραδιενεργή σκόνη καισίου από ένα πεταμένο μηχάνημα ακτινοθεραπείας. Αυτός και άλλοι στη γειτονιά απορρόφησαν μαζική δόση ακτινοβολίας. Ο φόβος απλώθηκε καθώς τα πτώματα των πρώτων θυμάτων τοποθετήθηκαν σε μολύβδινα φέρετρα και θάφτηκαν σε τάφους που είχαν επενδυθεί με μπετόν. Σύμφωνα με την εφημερίδα Δε Τάιμς (The Times) του Λονδίνου, οι επιζώντες που απορρόφησαν μεγάλες δόσεις ακτινοβολίας αντιμετώπιζαν «σχεδόν βέβαιο καρκίνο ή στειρότητα».

Επίσης, οι μικρότερες δόσεις ραδιενέργειας που λαβαίνονται σε μια περίοδο χρόνου επαυξάνουν ελαφρώς τον κίνδυνο προσβολής από καρκίνο. Το ανθρώπινο σώμα μπορεί μερικές φορές να επανορθώσει με επιτυχία τα κύτταρα που πλήγηκαν από την ακτινοβολία. Ωστόσο, όταν η επανόρθωση είναι ελαττωματική, μπορεί να αναπτυχθεί καρκίνος. Κατά παράδοξο τρόπο, η ραδιενέργεια χρησιμοποιείται στην ακτινοθεραπεία για τη σκόπευση και την καταστροφή καρκινικών κυττάρων.

Ποια είναι η μονάδα μέτρησης των δόσεων;

Η αποτελεσματική δόση (ή δόσεις) εκφράζεται σε μια μονάδα που ονομάζεται sievert, το οποίο είναι συντομογραφία με το σύμβολο Sv.

Το ζίβερτ είναι μονάδα μέτρησης της ποσότητας ενέργειας που μεταβιβάζει η ακτινοβολία στους ιστούς του σώματος. 

Η ονομασία προήλθε από τον Σουηδό γιατρό Sievert, ενώ η μονάδα μέτρησης πριν το 1985 ήταν για όσους θυμούνται το Τσερνομπίλ τα Rem και τα mRem (τότε όλοι ήξεραν τα Becquerel και mRe), όπου 1 Rem = 0,01 Sv ή 100mSv.

 Ένα μιλιζίβερτ (mSv) είναι ένα χιλιοστό του ζίβερτ. Η μέση ετήσια δόση στη Eλλαδα είναι περίπου 2 mSv, και μια ακτινογραφία θώρακα δίνει περίπου 0,1 mSv.

1 sievert	= 1000 millisievert (mSv)
	= 1.000.000 microsievert (μSv)
	= 1.000.000.000 nanosievert (nSv)

Φάση	Σύμπτωμα	Έκθεση ( Sv )
		1-2Sv	2-6Sv	6-8Sv	8-30Sv	> 30Sv
Άμεση	Ναυτία και έμετος	5-50%	50-100%	75-100%	90-100%	100%
	Ώρα έναρξης	2-6h	1-2h	10-60m	<10m	άμεσης
	Διάρκεια	> 24h	24-48η	<48η	<48η	48η-θάνατος
	Διάρροια	Κανένας	Ελαφρά (10%)	Βαρύ (10%)	Βαρύ (90%)	Βαρύ (100%)
	Ώρα έναρξης	-	3-8h	1-2h	> 1h	<30m
	Πονοκέφαλος	Ελαφρά	Ήπια (50%)	Μέτρια (80%)	Σοβαρή (80-90%)	Σοβαρή (100%)
	Ώρα έναρξης	-	4-24h	3-4h	1-2h	<1 ώρα
	Πυρετός	Ελαφρά-Δεν υφίσταται	Μέτρια (50%)	Υψηλή (100%)	Σοβαρή (100%)	Σοβαρή (100%)
	Ώρα έναρξης	-	1-3h	> 1h	> 1h	> 30m
	ΚΝΣ λειτουργία	Δεν δυσλειτουργία	Γνωστική έκπτωση 6-20 h	Γνωστική δυσλειτουργία <20 ώρες	Ταχεία αδιαθεσίας	Κατασχέσεις , Τρόμος, αταξία
Λανθάνουσα περίοδος		28-31 ημέρες	7-28 ημέρες	> 7 ημέρες	κανένας	κανένας
Προφανής ασθένεια		Ήπια Λευκοπενία  Κόπωση  Αδυναμία	Λευκοπενία Πορφύρα Αιμορραγία  Λοιμώξεις  Αποτρίχωση	Σοβαρή λευκοπενία Υψηλός πυρετός Διάρροια Έμετος Ζάλη και αποπροσα-νατολισμός Υπόταση Ηλεκτρολυτικές διαταραχές	Ναυτία Έμετος Σοβαρή διάρροια Υψηλός πυρετός Ηλεκτρολυτικές διαταραχέs Σοκ	Θάνατος
	Θνησιμότητα χωρίς ιατρική περίθαλψη	0-5%	5-100%	95-100%	100%	100%
	Θνησιμότητα με ιατρική περίθαλψη	0-5%	5-50%	50-100%	100%	100%

Tροποι προστασίας

Τα χάπια ιωδίου, που μοιράζουν οι αρμόδιες Αρχές, όταν κρίνουν ότι πρέπει, πλημμυρίζουν με ιώδιο τον θυρεοειδή, ώστε να μην μπορεί να απορροφήσει πια το ραδιενεργό ιώδιο. Έτσι, εμποδίζουν τον καρκίνο του θυρεοειδούς, ένα κίνδυνο που αφορά πρωτίστως τα μωρά, τα παιδιά, τους εφήβους, τις έγκυες και τις μητέρες που θηλάζουν. Κατά προτίμηση, το ιώδιο λαμβάνεται μια ώρα πριν την έκλυση της ραδιενέργειας, ενώ μπορεί να ληφθεί και 24 ώρες μετά το πυρηνικό ατύχημα, αλλά η προστασία του που παρέχει τότε, είναι μειωμένη πια κατά 25%, σύμφωνα με τον διευθυντή του IRSN Πατρίκ Γκουρμελόν.

    Η ιαπωνική κρίση, σύμφωνα με τα ξένα πρακτορεία, έχει πυροδοτήσει ένα πανικό στην Ιαπωνία και σε γύρω χώρες για την αγορά χαπιών ιωδίου, κυρίως μέσω Ίντερνετ, όπου πουλιούνται πλέον πάνω και από 500 δολάρια το κουτί των 14 χαπιών. Τα αποθέματα αμερικανικών εταιριών που πουλάνε ιωδιούχο κάλιο, έχουν ήδη εξαντληθεί.

Το ιωδιούχο κάλιο είναι ένα άλας που μπλοκάρει την είσοδο στον οργανισμό του καρκινογόνου ραδιενεργού ιωδίου. Σε περιοχές της Ασίας πολλοί άνθρωποι έχουν αδειάσει τα φαρμακεία ακόμα και από τα μπουκαλάκια του αντισηπτικού υγρού ιωδίου, για να το αλείψουν γύρω από το λαιμό τους, μια πρακτική όμως που δεν έχει αποτέλεσμα. 


    Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι είναι περιττή αυτή η υστερία και ότι τα χάπια ιωδίου έχουν περιορισμένη χρησιμότητα, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, με ανακοίνωσή του, ζητά από τους ανθρώπους να συμβουλεύονται το γιατρό τους και να μην παίρνουν μόνοι τους χάπια, καθώς δεν αποτελούν "αντίδοτο κατά της ραδιενέργειας" και δεν προσφέρουν προστασία από ισχυρότερα ραδιενεργά στοιχεία όπως το καίσιο, ενώ μπορεί να έχουν παρενέργειες σε μερικούς ανθρώπους, ειδικά σε εγκύους. 

References

1. ^ ^{a b c d e f g h i j k l m n o p} Donnelly EH, Nemhauser JB, Smith JM, et al. (June 2010). "Acute radiation syndrome: assessment and management". South. Med. J.103 (6): 541–6. doi : 10.1097/SMJ.0b013e3181ddd571 . PMID 20710137 .
2. ^ Xiao M, Whitnall MH (January 2009). "Pharmacological countermeasures for the acute radiation syndrome". Curr Mol Pharmacol 2 (1): 122–33. PMID 20021452 .
3. ^ "Acute Radiation Syndrome" . Centers for Disease Control and Prevention.2005-05-20 .
4. ^ (PDF) Acute Radiation Syndrome . National Center for Environmental Health/Radiation Studies Branch. 2002-04-09 . Retrieved 2009-06-22
5. ^ ^a b c "Acute Radiation Syndrome: A Fact Sheet for Physicians" . Centers for Disease Control and Prevention. 2005-03-18 .
6. ^ ^a b Reeves GI, Ainsworth EJ (May 1995). "Description of the chronic radiation syndrome in humans irradiated in the former Soviet Union". Radiat. Res. 142 (2): 242–3. doi : 10.2307/3579035 . PMID 7724741 .
7. ^ The Effects of Nuclear Weapons , Revised ed., US DOD 1962, p. 579
8. ^ NRC: Glossary - Annual limit on intake (ALI)
9. ^ K. Bhushan; G. Katyal (2002). Nuclear, biological and chemical warfare . New Delhi: APH Pub. Corp.. p. 122. ISBN 8176483125 . Retrieved 11 February 2011 .
10. ^ http://www.merck.com/mmpe/sec21/ch317/ch317a.html
11. ^ "Radiation sickness-overview" . Retrieved April 16, 2009 .
12. ^ Mayo Clinic Staff (May 9, 2008). "Radiation sickness: symptoms" . Retrieved April 16, 2009 .
13. ^ "Superflares could kill unprotected astronauts" . New Scientist. 21 March 2005 .
14. ^ National Research Council (US). Ad Hoc Committee on the Solar System Radiation Environment and NASA's Vision for Space Exploration (2006). Space Radiation Hazards and the Vision for Space Exploration . National Academies Press. ISBN 9780309102643 .
15. ^ Wynn, Volkert; Hoffman, Timothy (1999). "Therapeutic Radiopharmaceuticals"(PDF). Chemical Reviews 99 (9): 2269–92. doi : 10.1021/cr9804386 . PMID11749482 .
16. ^ Brook I, Ledney GD (1994). "Effect of antimicrobial therapy on the gastrointestinal bacterial flora, infection and mortality in mice exposed to different doses of irradiation". Journal of Antimicrobial Chemotherapy 33 : 63–74. doi :10.1093/jac/33.1.63 . ISSN 1460-2091 .