Άνοια. 12 μυστικά για να την προλάβετε. Από τις συνηθέστερες μορφές της, Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Άνοια (#dementia) είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα συμπτώματα μιας μεγάλης ομάδας ασθενειών που προκαλούν σταδιακή παρακμή στη λειτουργία ενός ατόμου. Είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την απώλεια της μνήμης, διανοητικότητας, λογικότητα, κοινωνικότητας και αυτών που θεωρούνται φυσιολογικές συναισθηματικές αντιδράσεις. 

Σύμφωνα με παγκόσμια εταιρεία νόσου του Alzheimer, οι ασθενείς με άνοια αναμένεται να αυξηθούν παγκοσμίως από τα 46,8 εκατομμύρια σε περισσότερους από 131,5 εκατομμύρια το 2050. Η τρομακτική αυτή πρόβλεψη οφείλεται κυρίως στην αναμενόμενη αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στη χώρα μας υπολογίζεται πως υπάρχουν περίπου 200.000 ασθενείς με άνοια, οι οποίοι θα φτάσουν τους 354.000 το 2050.

Ποια άτομα προσβάλλονται από άνοια;

Τα περισσότερα άτομα με άνοια είναι προχωρημένης ηλικίας, αλλά είναι σημαντικό να θυμάστε ότι τα περισσότερα ηλικιωμένα άτομα δεν παθαίνουν άνοια. Δεν αποτελεί μια φυσιολογική εξέλιξη των γηρατειών. Άνοια μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε άτομο, αλλά το συνηθέστερο μετά την ηλικία των 65χρόνων. Άτομα στα σαράντα και στα πενήντα τους μπορεί επίσης να πάσχουν από άνοια.

Τι προκαλεί την άνοια;

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές άνοιας και η καθεμία έχει τις δικές της αιτίες. 

Μερικές από τις συνηθέστερες μορφές άνοιας είναι:

Nόσος Αλτσχάιμερ.

Αγγειακή Άνοια

Νόσος Πάρκινσον

Άνοια με Λιούη σώματα (προκαλείται από τον εκφυλισμό και καταστροφή νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου.

Εκφυλισμός πρόσθιου εγκεφαλικού λοβού.

Νόσος Χάντιγκτον

Άνοια που σχετίζεται με το αλκοόλ

Νοσος Κροϋτσφελτ-Τζάκομπ

Ποια είναι τα κλινικά συμπτώματα της άνοιας ;

Ένας ασθενής με άνοια μπορεί :

- να ξεχνάει δηλ. να μη θυμάται που μένει ή πως είναι το όνομα ενός αγαπημένου του προσώπου

- να μην μπορεί να πάρει μια απόφαση ή να οργανώσει τη ζωή του

- να δυσκολεύεται στις κινήσεις

- να έχει αλλάξει η προσωπικότητά του

- να μην σκέφτεται λογικά

- να έχει απρεπή συμπεριφορά πχ να βρίζει ή να βγάζει τα ρούχα του μέσα σε κόσμο

- να εκνευρίζεται εύκολα

- να εμφανίζει παρανοϊκές σκέψεις όπως ότι τον παρακολουθούν ή ότι του βάζουν δηλητήριο στο φαγητό

- να έχει ψευδαισθήσεις.

Είναι δικαιολογημένος ο φόβος για την άνοια;

Πρόκειται για έναν απόλυτα δικαιολογημένο φόβο όταν κανείς σκέφτεται πόσο γρήγορα μπορεί να χάσει την αξιοπρέπειά του. 

Ο λόγος για αυτό είναι ότι μια άνοια προκαλεί μια κάθετη πτώση, τόσο της απόδοσης όσο και της κοινωνικής παρουσίας.

Αυτός που δεν είναι σε θέση να επικοινωνήσει και να έχει σωστές σκέψεις επίσης και κοινωνικό διάλογο με το περίγυρο του και συνεχώς βομβαρδίζεται από τη έλλειψη των διανοητικών του δυνατοτήτων, χάνοντας κυρίως και τη γλώσσα και την επαφή, βρίσκεται όλο και περισσότερο στο στάδιο της απομόνωσης, νιώθοντας στην αρχή και χάνοντας μετά και την αίσθηση της ύπαρξη του, φτάνοντας μέχρι και τον μαρασμό.

Μπορούμε να κάνουμε αρκετές αλλαγές στο καθημερινό τρόπο της ζωής μας για να αποφύγουμε την άνοια. Ας δούμε τις πιο βασικές:

1. Η Σωματική άσκηση βελτιώνει τη ροή αίματος, και την παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο. Στις περιοχές εκείνες που σχετίζονται με την μνήμη, γίνεται καλύτερη αιμάτωση του εγκεφάλου, οδηγώντας στην ενίσχυση της νοητικής λειτουργίας, και επομένως βελτίωση της μνήμης. Για τον λόγο αυτό η άσκηση, αποτελεί ένα σημαντικό μέσο παρέμβασης στην αντιμετώπιση  της νόσου.

2. Δραστική ελάττωση της κατανάλωσης της ζάχαρης και των συναφών γλυκαντικών και τελικά όλων των επεξεργασμένων υδατανθράκων. Έχετε υπόψη ότι και ο διαβήτης είναι ισχυρός προδιαθεσικός παράγοντας. Ο διαβήτης αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, επειδή η αυξημένη γλυκόζη (σάκχαρο) προκαλεί βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία

3. Μείωση των επιπέδων της ινσουλίνης. Ο επιθετικός έλεγχος του σακχάρου που έχει ως αποτέλεσμα τα χαμηλά επίπεδα ώστε να είναι αναγκαία η επίσκεψη στο νοσοκομείο μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο άνοιας στους ηλικιωμένους με διαβήτη τύπου ΙΙ

4. Κόψιμο του καπνίσματος που συνδέεται άμεσα με τη μείωση της οξυγόνωσης του εγκεφάλου. Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει πολυάριθμες τοξικές ουσίες οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τη  λειτουργικότητα και ακεραιότητα των νευρώνων (πχ. το μονοξείδιο του άνθρακα και κάποια είδη αντιδρώντος  οξυγόνου, και αυτό μπορεί να επηρεάσει μακροπρόθεσμα την επιβίωση των νευρώνων. Το κάπνισμα έχει σαν  άμεσο αποτέλεσμα αύξηση στη ροή του αίματος και στο μεταβολισμό στην παρεγκεφαλίδα, στους μετωπιαίους και στους βρεγματικο-ινιακούς λοβούς των ενήλικων ατόμων. Το χρόνιο κάπνισμα έχει συνδεθεί με τη μειωμένη σφαιρική εγκεφαλική ροή αίματος και κατά τη διάρκεια των επεισοδίων οξείας κατανάλωσης, με  μειωμένο μεταβολισμό γλυκόζης στην παρεγκεφαλίδα, το θάλαμο, και τον κροταφικό φλοιό άμφω. Οι ηλικιωμένοι με Ήπια Νοητική Διαταραχή ή Άνοια, παρουσιάζουν εκφύλιση σε πολλές από αυτές τις περιοχές του εγκεφάλου, όπως έδειξαν μελέτες με FDG PET σε μεγάλους αριθμούς ασθενών με νόσο Alzheimer.

5. Έλεγχος σωματικού βάρους: η παχυσαρκία συνδέεται με την αύξηση των κρουσμάτων άνοιας και  Αλτσχάιμερ. Οι υπέρβαροι κινδυνεύουν περισσότερο με άνοια. Επιστημονική έρευνα καταδεικνύει ότι, οι υπέρβαροι στις δεκαετίες των 30, των 40 και των 50 ετών, έχουν 70% μεγαλύτερες πιθανότητες να προσβληθούν από γεροντική άνοια.

Σουηδοί επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι παχύσαρκοι κινδυνεύουν περισσότερο. 

6. Έλεγχος της υπέρτασης Περίπου ένας στους τέσσερις ανθρώπους πάσχει από υπέρταση και σε πολλές περιπτώσεις η πάθηση είναι αδιάγνωστη ή δεν γίνεται θεραπεία. Ο ακριβής λόγος που η υπέρταση αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας δεν είναι πλήρης κατανοητός αν και πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι στερεί τον εγκέφαλο από την αιματική ροή και το οξυγόνο που μεταφέρει το αίμα. Οι πάσχοντες από υπέρταση υποφέρουν από περιορισμένη αιματική ροή και συχνά περιγράφονται ως πάσχοντες από «αγγειακή άνοια», αναλογώντας περίπου στο ένα τέταρτο των πασχόντων από άνοια. Άλλοι τύποι άνοιας, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, δεν έχουν εμφανή σχέση με την αιματική ροή, αλλά μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι η αρτηριακή πίεση μπορεί κατά κάποιο τρόπο να συνεισφέρει σε ορισμένες περιπτώσεις.

7. Λιγότερο κατανάλωση αλατιού.  Όπως αποκαλύπτει μελέτη, λίγο περισσότερο από ένα κουταλάκι του γλυκού αλάτι την ημέρα… «φέρνει πιο κοντά» τη νόσο του Alzheimer.

8. Λήψη επαρκών ωμέγα-3 λιπαρών από ζωικές πηγές. Για μας τους Έλληνες ιδανική πηγή είναι οι σαρδέλες! Η κατανάλωση ψαριών διεγείρει την ροή αίματος στον εγκέφαλο και έτσι μειώνει τις πιθανότητες να εκδηλώσουμε άνοια αργότερα στη ζωή μας, ανακάλυψαν Βρετανοί επιστήμονες. Μελετώντας νεαρούς εθελοντές ηλικίας 18 έως 35 ετών, διαπίστωσαν πως ένα είδος ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, το DHA, αυξάνει τη ροή αίματος στα τμήματα του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται όταν εκτελούμε δύσκολες νοητικές δραστηριότητες. Αυτό, γράφουν στην «Βρετανική Επιθεώρηση Διατροφής» (BJN), μπορεί να εξηγεί τα ευρήματα προγενέστερων μελετών που έχουν δείξει πως όσοι τρώνε πολλά ψάρια διατρέχουν μειωμένο κίνδυνο να παρουσιάσουν νοητική εκφύλιση και άνοια όταν γεράσουν.

9. Κατανάλωση πράσινων φυλλωδώ λαχανικών. Η κατανάλωση πράσινων φυλλωδών λαχανικών και άλλων τροφίμων που είναι πλούσια σε βιταμίνη Κ, φυλλικό οξύ, λουτεΐνη και β-καρωτένιο μπορεί να βοηθήσει να διατηρήσουμε τον εγκέφαλο υγιή. Η προσθήκη μιας μερίδας πράσινων λαχανικών στη διατροφή ημερησίως είναι ένας απλός τρόπος να ενισχύει κανείς την εγκεφαλική του υγεία.

10. Aτομα που αντιμετωπίζουν κατάθλιψη είναι σημαντικά πιθανότερο να εμφανίσουν άνοια σε μελλοντικό στάδιο της ζωής τους.

11. Επαρκής και ποιοτικός ύπνος Έχει παρατηρηθεί ότι τα άτομα που κοιμούνται λιγότερο τείνουν να παρουσιάζουν στον εγκέφαλό τους μεγαλύτερη συσσώρευση βήτα αμυλοειδούς, μιας πρωτεΐνης που παίζει καταλυτικό ρόλο στην εκδήλωση του Αλτσχάιμερ, της πιο κοινής αιτίας εμφάνισης άνοιας. Βέβαια δεν είναι πάντα επιλογή μας το αν θα απολαύσουμε επαρκή και ποιοτικό ύπνο. Φυσικά ρόλο στον ύπνο παίζουν και οι διατροφικές συνήθειες, επομένως ο γιατρός συνιστά να αποφεύγεται η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης, επεξεργασμένων τροφίμων και προϊόντων με πολλή ζάχαρη τις βραδινές ώρες.

12 Πνευματικές δραστηριότητες όπως Εκμάθηση ξένης γλώσσας
Η εκμάθηση ξένων γλωσσών είναι μία από τις καλύτερες μορφές «γυμναστικής» για τον εγκέφαλο κι αυτό επειδή, η διαδικασία εξερεύνησης μιας άλλης γλώσσας ενεργοποιεί νέες γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ των νεύρων στον εγκέφαλο. Περίπου την ίδια επίδραση έχουν και άλλες πνευματικές δραστηριότητες, όπως τα σταυρόλεξα και το σουντόκου.

Διαβάστε επίσης

• Τι είναι η νόσος Alzheimer; Τι πρέπει να κάνετε για να αποφύγετε την άνοια;
• Ξεχνάτε, χάνετε τις λέξεις, χάνετε πράγματα; Μήπως πρέπει να επισκεφτείτε κάποιον ειδικό για Alzheimer;
• Η νόσος του Πάρκινσον τι είναι; Ποια τα συμπτώματα και πώς γίνεται η διάγνωση; Μάθετε να φροντίζετε τον εαυτό σας και πώς να κινήστε χωρίς να πέφτετε.
• Έχετε τρέμουλο στα χέρια, αργείτε να δέσετε τα κορδόνια σας, προβλήματα στην ισορροπία και την ομιλία; Μπορεί να έχετε νόσο του Πάρκινσον